Рецензия Герлинга-Грудзинского на сборник "Воскрешение лиственницы", журнал Культура, 1986
Парижская Культура, №3, 1986 год, стр. 4-5, "Ночной дневник" Густава Герлинга-Грудзинского. Запись от 7 января представляет собой рецензию на сборник Варлам Шаламов. "Воскрешение лиственницы", Париж, YMCA-Press, 1985, переданный для издания Михаилу Геллеру московскими друзьями Шаламова и включавший автобиографическую повесть "Четвертая Вологда". Из сообщений в русской эмигрантской прессе Герлинг-Грудзинский знал, что Шаламов был похоронен по православному обряду, и в свете этого факта размышляет о его атеизме и богоборчестве. Для владеющих польским.
7 stycznia
W Paryżu wydano przemyconą z Moskwy porcję ineditów Szałamowa, z przedmową Hellera: długą opowieść autobiograficzna Czwarta Wołogda, kilkanaście krótkich opowiadań z dzieciństwa i z łagrów. W Czwartej Wołogdzie Szałamow, syn popa, opisał między innymi swój konflikt z ojcem; w dużym stopniu religijny, jak w angielskiej opowieści autobiograficznej Edmunda Gosse Fatber and Son. „Szczycę się (brzmią ostatnie słowa Czwartej Wołogdy), źe od sześciu do sześćdziesięciu lat nie uciekałem się do pomocy Boga ani w Wołogdiie, oni w Moskwie, ani na Dalekiej Północy”. Umarł w roku I982, w wieku siedemdziesięciu pięciu lat. „Uciekał się do pomocy Boga” w ciągu ostatnich piętnastu lat swego życia? Trudnti o tym cokolwiek powiedzieć, skoro jego opowieść autobiograficzna urywa się w roku 1967. W moim opowiadaniu o śmierci Szalamowa Piętno błąka się jakby prześwit końca zwady? Bogiem. Ale nieśmiały, ledwie zarysowany, oparty głównie - choć nie jedynie - na tym ic Szalamowa pogodzono pośmiertnie z Bogiem w prawosławnej uroczystości pogrzebowej. Gdybym był znal tytułowe opowiadanie świeżego tomu paryskiego Wskrzeszenie modrzewia, pozwoliłbym sobie na nieco więcej. Jest to opowiadanie-przypowieść o cudzie zmartwychwstanie, o znaku nieśmiertelności wysłanym z kołymskiego „królestwa lodu”.
Trzeba jednak trzymać się autobiograficznego wyznania Szałamowo: „Nie uciekałem się do pomocy Boga na Dalekiej Północy”. Kołymę przeżył zbuntowany przeciw Bogu, co nie przeszkodziło mu zauważyć w jednym z opowiadań, że znakomita większość więźniów nie wytrzymała „próby moralnej" łagrów, wśród nielicznych zaś którzy' ją wytrzymali większość stanowili ludzie wierajcy w Boga. Należał do wyjątków, zawzięcie bronił na Kołymie swej duszy („mojej duszy nie oddam" w opowiadaniu Protezy) bez wiary w jej nieśmiertelność. Jeśli u progu śmierci wrócił do Boga, to nie na klęczkach, z błaganiem o łaskę ocalenia wiecznego, lecz z dumną świadomością że potrafił w męce „białego piekła” sam ocalić własny ludzki skarb godności, niezależności i wewnętrznej wolności.
7 stycznia
W Paryżu wydano przemyconą z Moskwy porcję ineditów Szałamowa, z przedmową Hellera: długą opowieść autobiograficzna Czwarta Wołogda, kilkanaście krótkich opowiadań z dzieciństwa i z łagrów. W Czwartej Wołogdzie Szałamow, syn popa, opisał między innymi swój konflikt z ojcem; w dużym stopniu religijny, jak w angielskiej opowieści autobiograficznej Edmunda Gosse Fatber and Son. „Szczycę się (brzmią ostatnie słowa Czwartej Wołogdy), źe od sześciu do sześćdziesięciu lat nie uciekałem się do pomocy Boga ani w Wołogdiie, oni w Moskwie, ani na Dalekiej Północy”. Umarł w roku I982, w wieku siedemdziesięciu pięciu lat. „Uciekał się do pomocy Boga” w ciągu ostatnich piętnastu lat swego życia? Trudnti o tym cokolwiek powiedzieć, skoro jego opowieść autobiograficzna urywa się w roku 1967. W moim opowiadaniu o śmierci Szalamowa Piętno błąka się jakby prześwit końca zwady? Bogiem. Ale nieśmiały, ledwie zarysowany, oparty głównie - choć nie jedynie - na tym ic Szalamowa pogodzono pośmiertnie z Bogiem w prawosławnej uroczystości pogrzebowej. Gdybym był znal tytułowe opowiadanie świeżego tomu paryskiego Wskrzeszenie modrzewia, pozwoliłbym sobie na nieco więcej. Jest to opowiadanie-przypowieść o cudzie zmartwychwstanie, o znaku nieśmiertelności wysłanym z kołymskiego „królestwa lodu”.
Trzeba jednak trzymać się autobiograficznego wyznania Szałamowo: „Nie uciekałem się do pomocy Boga na Dalekiej Północy”. Kołymę przeżył zbuntowany przeciw Bogu, co nie przeszkodziło mu zauważyć w jednym z opowiadań, że znakomita większość więźniów nie wytrzymała „próby moralnej" łagrów, wśród nielicznych zaś którzy' ją wytrzymali większość stanowili ludzie wierajcy w Boga. Należał do wyjątków, zawzięcie bronił na Kołymie swej duszy („mojej duszy nie oddam" w opowiadaniu Protezy) bez wiary w jej nieśmiertelność. Jeśli u progu śmierci wrócił do Boga, to nie na klęczkach, z błaganiem o łaskę ocalenia wiecznego, lecz z dumną świadomością że potrafił w męce „białego piekła” sam ocalić własny ludzki skarb godności, niezależności i wewnętrznej wolności.