Браслаў: у пошуках крэсовай архітэктуры
Браслаў за часамі Другой Рэчы Паспалітай быў цэнтрам аднайменнага павету Віленскага ваяводства. Тады ж у 1920-я адміністрацыйны цэнтр горада быў перанесены на захаднюю ўскраіну, дзе было ўзведзена шмат новых будынкаў. Да некаторых з іх прыклаў руку тэарэтык і практык мадэрновай польскай архітэктуры Юльюш Клос. Пад яго кіраўніцтвам у Браславе была пабудавана адна з цікавейшых урадавых калоній Заходняй Беларусі ў так званым "закапанскім" стылі.
1. Калонія на здымку 1930-х:
2. Калонія Ю.Клоса даволі добра захавалася, але на жаль сучасныя беларускія архітэктурныя тэндэнцыі не абышлі яе бокам. Будынак з цэнтра папярэдняга здымка пацярпеў, бадай, больш за астатнія - сайдынг, металапрофіль, поўны камплект. Тут цяпер знаходзіцца браслаўская раённая бібліятэка, а раней быў градскі клюб ці "dom narodowy" у польскай тэрміналогіі:
3. Двухпавярговыя цагляныя шматкватэрнікі захаваліся значна лепш. У бліжэйшым да бібліятэкі зараз знаходзіцца райадзел міліцыі:
4. Адзінае, што будынак падоўжылі ўлева:
5. Другі шматкватэрнік застаўся жылым:
6. Даволі тыповы для 1920-х двухпавярховік са скразным пад'ездам:
7. Лесвічная пляцоўка:
8. Побач з гэтым шматкватэрнікам знаходзіцца сац.адзел райвыканкама:
9. Хутчэй за ўсё, раней гэта была сядзіба старасты:
10. Будынак нагадвае тыповы (typ II-C) "дом старасты", якіх ёсць шмат на Заходняй Беларусі ( напрыклад у Валожыне):
11. Але гэта ўсё мураваныя пабудовы. Класічнымі "закапанскімі" домікамі лічацца драўляныя збудаванні. Іх у браславе два тыпа. Першы, жылы дом на две (ці чатыры) сям'і паводле праекта Юльюша Клоса:
12. Такіх дамоў у Браславе чатыры штукі (і яшчэ чатыры захаваліся ў Глыбокім, але пра іх наступным разам):
13. Гэты тып лёгка адрозніць па высокім даху і стылізаваным сонечным прамяням у цэнтры фасада...
14. ... і па вялікай колькасці вокнаў рознага памеру і канфігурацыі:
15.
16. Апроч жылых дамоў, Клосам былі спраектаваны і два свіраны. У адным з іх зараз месціцца фірмовая рыбная крама:
17. Акрамя уласна урадавай калоніі у Браславе захавалася шмат іншых пабудоў агульнага прызначэння. Самай вядомай з іх з'яўляецца, безумоўна, будынак павятовай адміністрацыі цяпер райвыканкам:
18. На фота 1930-х:
19. Неакласічны порцік з калонамі - характэрная рыса пасляваенный савецкіх райвыканкамаў - у палякаў з'явіўся ўжо ў 1920-я (і хутка знік, выціснуты простакутнымі формамі функцыяналізма):
20. Левае крыло:
21. Правае крыло і від з двара:
22. Зусім недалёка ад адміністрацыі у 1920-я, 1930-я была пабудавана школа (прыклады іншых польскіх школ Заходняй Беларусі тут і тут):
23. Класічны П-вобразны будынак з калонамі...
24. ... і жудасным сайдынгам:(
25. Праз дарогу ад школы скахаваўся ў зарасцях і сайдынгу міжваенны (па віду) асабнячок:
26. Яшчэ адна група пабудоў польскіх часоў знаходзіцца на вуліцы савецкай насупраць сквера. Па-першае, гэта дом дзе зараз знаходзіцца школа мастацтваў, а за савецкім часам месціўся райком партыі:
27. Што тут было ў 1930-я я не ведаю, але мяркуючы па грунтоўнаму каменнаму аздабленню ўвахода нешта афіцыйна-адміністрацыйнае:
28. Від з іншага боку:
29. З двара:
30. Наступны за жоўтым дом па вул.Савецкай аказаўся добра замаскіраваным функцыяналістычным "катэджам" з прыбудовамі пазнейшых часоў (я так думаю):
31. Вось ён у поўны рост (характэрная рыса канструктывізма/функцыяналізма - жалезабетонная агародка на даху, што не нясе ніякай канструктыўнасці/функцыянальнасці, бо агарожвае чамусці толькі палову перыметра):
32. Абшарпаны выгляд з двара:
33. На вуліцы Савецкай, калі ісці на захад за будынак адміністрацыі можна пабачыць цікавую драўляную пабудову, ці то дзіцячы садок, ці то школа-інтэрнат. Я не упэўнены, што гэта міжваенка, але фотку пакіну:
34. Іншая група міжваенных пабудоў сканцэнтравана на вуліцы Садовай уздоўж якой раней праходзіла галіна вузкакалейнай чыгункі. У першую чаргу гэта станцыйны будынак браслаўскай чыгункі:
35. Пра яго ўжо пісалі ў суполцы - Браслав. Станционное здание узкоколейной железной дороги. А спадарыня barsun_life выклала ў сваім ЖЖ фотку вакзала 1930-х з фотархіву Браслаўскага музея:
36. Былы станцыйны будынак бліжэй:
37. Цяпер гэта жылы дом:
38. Трохі далей па вуліцы Садовай месцяцца два тыповых міжваенных аднасямейных дома. Адзін мае больш-менш арыгінальны выгляд:
39. Другі рэканструяваны да непазнавальнасці:
40. Хутчэй за усё гэта рэшткі другой урадавай калоніі, пабудаванай імаверна для чыгуначнікаў, хаця я магу памыляцца:
41. Дарэчы, матывы польскага міжваеннага функцыяналізму прасочваюцца і ў больш сучасных браслаўскіх пабудовах (ці перабудовах):
1. Калонія на здымку 1930-х:
2. Калонія Ю.Клоса даволі добра захавалася, але на жаль сучасныя беларускія архітэктурныя тэндэнцыі не абышлі яе бокам. Будынак з цэнтра папярэдняга здымка пацярпеў, бадай, больш за астатнія - сайдынг, металапрофіль, поўны камплект. Тут цяпер знаходзіцца браслаўская раённая бібліятэка, а раней быў градскі клюб ці "dom narodowy" у польскай тэрміналогіі:
3. Двухпавярговыя цагляныя шматкватэрнікі захаваліся значна лепш. У бліжэйшым да бібліятэкі зараз знаходзіцца райадзел міліцыі:
4. Адзінае, што будынак падоўжылі ўлева:
5. Другі шматкватэрнік застаўся жылым:
6. Даволі тыповы для 1920-х двухпавярховік са скразным пад'ездам:
7. Лесвічная пляцоўка:
8. Побач з гэтым шматкватэрнікам знаходзіцца сац.адзел райвыканкама:
9. Хутчэй за ўсё, раней гэта была сядзіба старасты:
10. Будынак нагадвае тыповы (typ II-C) "дом старасты", якіх ёсць шмат на Заходняй Беларусі ( напрыклад у Валожыне):
11. Але гэта ўсё мураваныя пабудовы. Класічнымі "закапанскімі" домікамі лічацца драўляныя збудаванні. Іх у браславе два тыпа. Першы, жылы дом на две (ці чатыры) сям'і паводле праекта Юльюша Клоса:
12. Такіх дамоў у Браславе чатыры штукі (і яшчэ чатыры захаваліся ў Глыбокім, але пра іх наступным разам):
13. Гэты тып лёгка адрозніць па высокім даху і стылізаваным сонечным прамяням у цэнтры фасада...
14. ... і па вялікай колькасці вокнаў рознага памеру і канфігурацыі:
15.
16. Апроч жылых дамоў, Клосам былі спраектаваны і два свіраны. У адным з іх зараз месціцца фірмовая рыбная крама:
17. Акрамя уласна урадавай калоніі у Браславе захавалася шмат іншых пабудоў агульнага прызначэння. Самай вядомай з іх з'яўляецца, безумоўна, будынак павятовай адміністрацыі цяпер райвыканкам:
18. На фота 1930-х:
19. Неакласічны порцік з калонамі - характэрная рыса пасляваенный савецкіх райвыканкамаў - у палякаў з'явіўся ўжо ў 1920-я (і хутка знік, выціснуты простакутнымі формамі функцыяналізма):
20. Левае крыло:
21. Правае крыло і від з двара:
22. Зусім недалёка ад адміністрацыі у 1920-я, 1930-я была пабудавана школа (прыклады іншых польскіх школ Заходняй Беларусі тут і тут):
23. Класічны П-вобразны будынак з калонамі...
24. ... і жудасным сайдынгам:(
25. Праз дарогу ад школы скахаваўся ў зарасцях і сайдынгу міжваенны (па віду) асабнячок:
26. Яшчэ адна група пабудоў польскіх часоў знаходзіцца на вуліцы савецкай насупраць сквера. Па-першае, гэта дом дзе зараз знаходзіцца школа мастацтваў, а за савецкім часам месціўся райком партыі:
27. Што тут было ў 1930-я я не ведаю, але мяркуючы па грунтоўнаму каменнаму аздабленню ўвахода нешта афіцыйна-адміністрацыйнае:
28. Від з іншага боку:
29. З двара:
30. Наступны за жоўтым дом па вул.Савецкай аказаўся добра замаскіраваным функцыяналістычным "катэджам" з прыбудовамі пазнейшых часоў (я так думаю):
31. Вось ён у поўны рост (характэрная рыса канструктывізма/функцыяналізма - жалезабетонная агародка на даху, што не нясе ніякай канструктыўнасці/функцыянальнасці, бо агарожвае чамусці толькі палову перыметра):
32. Абшарпаны выгляд з двара:
33. На вуліцы Савецкай, калі ісці на захад за будынак адміністрацыі можна пабачыць цікавую драўляную пабудову, ці то дзіцячы садок, ці то школа-інтэрнат. Я не упэўнены, што гэта міжваенка, але фотку пакіну:
34. Іншая група міжваенных пабудоў сканцэнтравана на вуліцы Садовай уздоўж якой раней праходзіла галіна вузкакалейнай чыгункі. У першую чаргу гэта станцыйны будынак браслаўскай чыгункі:
35. Пра яго ўжо пісалі ў суполцы - Браслав. Станционное здание узкоколейной железной дороги. А спадарыня barsun_life выклала ў сваім ЖЖ фотку вакзала 1930-х з фотархіву Браслаўскага музея:
36. Былы станцыйны будынак бліжэй:
37. Цяпер гэта жылы дом:
38. Трохі далей па вуліцы Садовай месцяцца два тыповых міжваенных аднасямейных дома. Адзін мае больш-менш арыгінальны выгляд:
39. Другі рэканструяваны да непазнавальнасці:
40. Хутчэй за усё гэта рэшткі другой урадавай калоніі, пабудаванай імаверна для чыгуначнікаў, хаця я магу памыляцца:
41. Дарэчы, матывы польскага міжваеннага функцыяналізму прасочваюцца і ў больш сучасных браслаўскіх пабудовах (ці перабудовах):