Marvirinstrato
I finished reading Marvirinstrato, which is a collection of original short stories in Esperanto by my friend Tim (some have won prizes in the big annual Esperanto literature contest). He self-published the book, using one of these online print-on-demand houses (in fact, probably Amazon.com, I think?) but the quality of the physical book (paperback) is excellent! If I saw it in the store, I would not have guessed that it was print-on-demand and not printed in a mass-quantity press run. Technology not only for digital distribution of books but also for physical distribution of books is making significant strides. Speaking of which, the book is available for free download in PDF format (or HTML even). The book is licensed under a Creative Commons license, which permits sharing and copying (as long as it's non-commercial, attributed, and not changed). Still, the assumption is that Esperanto speakers will want to support Esperanto literature by purchasing the book. Even those who read the PDF have purchased physical copies -- I guess people still like to collect things ... and get them signed by the author.Mi finis legi la libron Marvirinstrato, kiu estas aro de originalaj noveloj en Esperanto verkitaj de mia amiko Tim (iuj gajnis premiojn de la Beletra Konkurso de UEA). Li mem eldonis la libron, uzante unu el tiuj interretaj laŭ-petaj presejoj (fakte, plej eble Amazon.com, mi supozas?) sed la kvalito de la materia libro (molbindita) estas bonega! Se mi vidintus ĝin en vendejo, mi ne divenus ke ĝi estis laŭ-pete presita kaj ne presita per amas-kvanta presilo. La teknologio ne nur por ciferece distribui librojn sed ankaŭ por materie distribui librojn vere progresiĝas. Laŭ tiu temo, la libro estas havebla per senpaga elŝuto kiel PDF-dokumento (aŭ eĉ HTML-dokumento). La libro haveblas sub permesilo de Creative Commons, kiu permesas kopiadon kaj transdonadon de la libro (kun la kondiĉoj ke la ago estas ne-komerca, donas atribuon al la aŭtoro, kaj ne ŝanĝas la verkon). Tamen, la supozo estas ke Esperanto-parolantoj volos subteni Esperanto-literaturon per aĉeto de la lirbo. Eĉ tiuj kiuj legis la PDF-dokumenton poste aĉetis materian ekzempleron -- mi supozas ke homoj ankoraŭ emas kolekti aĵojn ... kaj akiri sur ili subskribon de la aŭtoro.So, right, my review: I really enjoyed the book and I can see it being a point of reference in the Esperanto community, both as an important literary work and as a pop culture source. I suspect that because myself and others have already started making quips in conversation or on Facebook mentioning elements from various stories. Most of the stories in the book are like fables; they take place in worlds almost similar to our own but with fantastic elements. Mixed in is a playful advertisement for a fake product, Pharoah's Flour, which is referenced in a few other stories. All the stories are playful and witty, but have a seriousness or moral to them. And the fantasy elements are fascinating, making the stories gripping, as I want to follow how these fantasy worlds play out. And each story creates a new world to explore. So you can hopefully see how this provides an abundance of referents. Unfortunately, I didn't feel that there was any story whose ending was pefectly satisfying -- where everything came together and fit perfectly or there was an ironic twist -- but the stories were, as I said, gripping, so there was still enough to make the book enjoyable. And, as I've also said, there's enough substance to make the book one that you can keep referring back to and still find new meaning in.Do, nu, jen mia recenzo: Mi tre ĝuis legi la libron kaj mi imagas ke ĝi fariĝos ofta citaĵo aŭ aludaĵo en la Esperanta komunumo, kaj kiel grava literatura verko kaj kiel populara kulturaĵo. Mi supozas tion ĉar jam mi kaj aliaj komencas uzi erojn de ĝi en niaj ŝercaj konversacioj kaj Facebook-komentoj. La plejparto de la noveloj en la libro estas fabeloj; la rakontoj okazas en mondoj preskaŭ similaj al nia sed kun fantaziaj ecoj aŭ eroj. Enmiksita estas ludema reklamaĵo por malvera vendaĵo, Faraona Faruno, kiu menciiĝas en kelkaj aliaj rakontoj. Ĉiu el la rakontoj estas ludemaj, spritaj, komikaj, sed havas seriozecon aŭ moralaĵon. Ĉiuj el la fantaziaj eroj fascinas, farante ke la noveloj vere kaptas la atenton, ĉar mi volis sekvi la disvolviĝon de la mondo. Ĉiu rakonto kreas novan mondon por esplori. Do, espereble, vi povas rimarki kiel tiu provizas abundan fonton de aludaĵoj. Bedaŭrinde, mi sentis ke neniuj el la rakontoj havis kontentige perfektan finiĝon -- finiĝo en kiu ĉiu ero la rakonto kuniĝas perfekte aŭ en kiu estas ironia turniĝo -- sed la rakontoj, kiel mi diris, tre kaptis la atenton, do restas sufiĉe por fari la libron ĝuebla. Kaj, ankaŭ kiel mi diris, estas sufiĉe substanco en la libro ke oni povas ade aludi al la libro kaj ankoraŭ trovi novan signifon en ĝi.The language in the book is very smooth, I felt, making it an easy read. Though there was no shortage of new words that I had to look up. I kept a list of words that were unfamiliar or that I knew but felt were unusual enough to write down. I thought I'd share them with you. They fall into a few natural categories, so I'll present them that way. For instance, a number of stories involve boats, sailors, or harbor towns, so one category is sailing terms. The fables include a lot of animals and magical creatures, so here's a list of animals:La lingva stilo de la libro estas tre glata, miaopinie, tiel kiel mi povis facile ĝin legi. Tamen ne mankis nekonatajn vortojn kiun mi devis serĉi pri vortaro. Mi kreis liston de la vortojn nekonatajn kaj ankaŭ konatajn sed sufĉe strangaj aŭ raraj por noti. Mi decidis prezenti la liston al vi. La vortoj apartiĝas en kelkaj naturaj kategorioj, do mi tiel prezentos ilin. Ekzemple, pluraj rakontoj temis pri boatoj, maristoj, kaj havenurboj, do unu kategorio estas ŝipaj terminoj. La fabeloj enhavas multajn bestojn kaj magiajn estaĵojn, do jen listo de bestoj:EsperantoEnglishScientificacipenserosturgeonAcipenserakcipitrohawkAccipitergarolojayGarrulusibisoibisThreskiorniskeloniogreen turtle (the quintessential sea turtle)Chelonia mydaskukolocuckooCuculusleporohareLepusmeduzojellyfish (or jellyfish-looking things)I think this is an imprecise lay term because it probably derived before our current scientific characterization, in which jellyfish are not in the Medusa class (which has Portuguese Man Of War) but are in a different class now.melopsitakobudgerigar (aka parakeet)Melopsittacus undulatusmimbirdomockingbirdmoruocodGadus morhuapigomagpiePicapulofleaPulexrubekoloEuropean robinRubeculaŝternoternSternatrutotroutSalmo truttaAlso, two plants:Kaj ankaŭ du plantoj:EsperantoEnglishScientifichederoivyHederamandragoromandrakeMandragoraSailing terms:Ŝipaj terminoj:Esperanto wordEsperanto definitionEnglish translationankroPezaĵo, ordinare fera kun du hokegoj, kiun oni enakvigas por fiksi ŝiponanchorbrajliFaldi velon sur la jardonbrail, draw in, haul up-> jardoHorizontala velstango, kutime transversa al la ŝipa direkto, ligita al masto pli malpli en sia mezo (kontraste al gafo), kaj de kiu (kontraste al bumo) estas pendigita velo.sparferdekoPlanko kovranta la tutan kavon de la ŝipo, aŭ formanta super ĝi etaĝojndeckharpunoSagforma lanco provizita per longa ŝnuro kaj uzata por kapti grandajn fiŝojn, balenojn, ktp.harpoonhisiSuprentiri per ŝnurohoistholdoInterna plej malsupra parto de ŝipo; ŝipkelo.holdmastoLonga vertikala ronda trabo, ordinare el ligno, de kiu oni pendigas la velojn de ŝipomastpruoLa antaŭa parto de ŝipobow, prowŝalupoGranda boato, boategosloopFor some reason, I felt like calling out the verbs separately. They just seem interesting. A few are bodily functions, which I could have made into a category:Ial, mi sentis bezonon apartigi la verbojn. Ili interesas, eble pro agemo. Kelkaj estas korpaj agoj, kiuj povis esti eĉ pli aparta kategorio:Esperanto wordEsperanto definitionEnglish translationagaci (agaco)Kaŭzi malagrablan, incitan senton ĉe la dentoj aŭ ĉe la nervaro"aggravate, annoy, irritate" (more like "grate"?)akapariAĉeti kiel eble plej multajn varojn, kaj poste, per reteno, maloftigi ilin sur la merkato, por vendi ilin pli kare.corner the market, usurpanheliMalfacile kaj forte spirihyperventilateavida / avidiFortege deziranta ĝui aŭ posedi ion / Forte, tro deziriavidĉifi (ĉifita)Difekti ion per kunpremo, krispetigante ĝinto crumple, wrinkle (crumbled, wrinkled)draŝiBati la grenon por eligi la grajnojnthrasheliziiForigi la finan vokalon de vortoelidefalĉiDetranĉi herbon kaj grenon per falĉilomowfandi (fandiĝi)Fluecigi per varmo solidajn korpojnmeltfasoniDoni fasonon al vestoto design, to fashionflagriEligi tremantan rapide moviĝantan flamonflickerflatiProvi plaĉi al iu, provi logi aŭ igi favora iun per troaj laŭdojto flattergapiSenpense, naive kaj iom stulte rigardadi, malfermegante okulojn kaj buŝongapegladiGlatigi per varmega ilo, ĝin premŝovante tien k reen (sur tukoj, vestoj ktp)to iron (e.g. clothes)-> gladiloFera ilo por gladi.an irongrinciBrui akre, malagrable kaj tre akute pro kunfrotiĝo kun alia malmola objektomake a grinding sound, grind, creak, squeakgurdiSonigi gurdonto play a hurdy-gurdy, barrel organgvatiKaŝe, ŝtelume observi, atendi; Deĵore observi.keep an eye on, spy on, stakeoutjuki (juko)Inciti ies haŭton, kvazaŭ per multaj piketoj, kaŭzante deziron sin gratito itchkaramboliEn bilardo, tuŝi per sia globo la du aliajn; koliziicollide, strikekaŭriSidi sur la kalkanojcrouch, squatknariSeke, akre brui pro skrapado aŭ frotado, malpli akute ol grincadogrince, grate, grind, scrape, scratch, squeakkraĉiElĵeti salivon aŭ pulman mukon el la buŝospitkreviSubite rompiĝi pro interna tro granda premfortoburst (see, for example, krevmaizo)kriĉiBrui aŭ bleki akre, subite, kiel iuj rabobirdojscreech (sound made by some birds of prey)likiTralasi likvaĵon, p.p. pri ujo, kies vando fendetiĝis pro akcidento, eluzado ktpleaklombardi (lombardisto / lombardejo)Monprunti kontraŭ movebla garantiaĵoto hawk, pawnmarĉandi (marĉandisto)Diskuti pri la prezo de io por aĉeti ĝin pli malkarebargain, hagglepalpiTuŝesplori per la manoto feel (to explore by feeling)pisti (pistilo)Dispecetigi aŭ pulvorigi per batado, froto kaj premoto pound (pestle)plaŭdiBrui kiel akvo kaj plataĵo interbatiĝantajto splashrampiAntaŭeniri, trenante sin sur la ventrocrawlraviĈarmegi estigante entuziasman admironto delightrigliSenmovebligi pordon, fenestron, klapon aŭ kovrilon per speciala ilo konsistanta el fortika metala peco ŝovebla en truon.to fasten (to secure in place)rikaniDuonridi aŭ pro stulteco aŭ pro malica moko.sneer, laugh derisivelyriverenciFari riverencon. (Respekte ĝentila kliniĝo de la busto por saluti iun aŭ ion)bow, curtsey, make obeisanceruktiEligi tra la buŝo stomakajn gasojn kun plaŭda bruobelch, burpsibliSenintence eligi tre akutan, ne muzikan sononto hisssingulti (plorsingultoj)Eligi specialan bruon, kaŭzitan de spasma kuntiriĝo de la diafragmo kaj subita trapaso de aero tra la laringohiccupsnufiForte enspiri en la nazonsniffsterniHorizontaligi ion aŭ iun vertikale starantan; kuŝigi, faligito spread out (something horizontally)stinki= fetori (poezia?)to stink (poetic?)ŝrumpiKuntiriĝi kaj sulketiĝi pro sekeco aŭ maljuneco; malŝveli, malkreskihrivel (up), crumple, shrink (away), wilt (away), wrinkle (up)ŝveliPlivolumeniĝi, plidikiĝi, plivastiĝito swelltaŭziTirskue aŭ ĉife malordigitausletreti (surtreti)Premi per piedojtread, tramplevelkiPerdi la vivfreŝecon; sensukiĝito witherA few words could be categorized as animal words (mostly animal sounds):Kelkaj vortoj temas pri bestoj (plejparte best-blekoj):Esperanto wordEsperanto definitionEnglish translationĉirpiEligi akran, vibran sonon, kiel iuj insektoj, precipe cikadoj kaj grilojchirp (like an insect)faŭkoBuŝkavo de sovaĝaj rabaj bestoj; Aperturo de vazo; (figure) Larĝa malluma aŭ timiga aperturomaw, jawsgrakiBleki kiel korvocawgregoBrutaro aŭ alia grupo de bredataj bestojherdheniBleki kiel ĉevaloneigh, whinnyhurli(p.p. bestoj, plejofte hundedoj) Aŭdigi blekon similan al tiu de lupohowlklukiKrii kiel kokinojcluckmuĝiBleki kiel bovo.moopepi (pepado)Bleki per mallaŭtaj ripetataj krietoj, kiel kokidetoj, paserojchirp (like a bird)A few words were about the (human) body:Kelkaj vortoj temas pri la (homa) korpo:Esperanto wordEsperanto definitionEnglish translationbrovoArkforma superokula hararoeyebrowcikatroRestanta signo de vundo post resaniĝoscarkalkanoPosta parto de la homa aŭ simia piedoheelkalvaPerdinta la kapharojnbaldnukoPosta parto de kolonape, scruffperukoArtefarita hararo imitanta naturan kaphararon.hair-piece, wigpoleksoDikfingro manathumbtalioĈirkaŭo de la homa korpo ĉe nivelo de koksojwaistverukoMalgranda elkreskaĵo de la haŭtowartzigomoPara osto de la vizaĝo inter la vango kaj la orbito (= vangosto)cheek boon (zygomatic bone)Others were about clothing:Aliaj temas pri vestaĵoj:Esperanto wordEsperanto definitionEnglish translationĉifonuloHomo vestita per ĉifonojragamuffin-> ĉifonoDifektita, eluzita peco da teksaĵo, da vesto, kc.rag, scrapfrakoVira ceremonia supervesto kun du mallarĝaj postaj baskojdress coat, tailcoat-> baskoPendanta parto de vesto, plejofte trunkacoattails, trainkapuĉoKapvesto alkudrita al mantelocowl, hoodkulotopantalonetoshortspuntoMaldensa, artisme interspacigita teksaĵo, konsistanta en delikata reto el silkaj aŭ linaj fadenoj, servanta kiel fono por floraĵoj aŭ ornamaĵoj faritaj per kudrilo aŭ ŝpiniletojlacesurtutoEn la eŭropa modo, kaftano kun la baskoj atingantaj genuojn (iam iom pli longa, iam malpli), kun kolumo, iom malstrikta ĉe la talio, kun butonojovercoatA few were about buildings:Kelkaj temas pri konstruaĵoj:Esperanto wordEsperanto definitionEnglish translationarkadoArkaĵo sur kolonoj, prezentanta sub si malplenaĵonarcadebulvardoĈirkaŭrempara promenejo interne de urbo; Larĝa strato borderita per arbojboulevardfosto (telefonfosto)Trabo el ligno aŭ fero aŭ alia materialo, vertikale starigita por subteni ion kaj uzata en ĉarpentado; Pinta trabo el ligno aŭ fero, vertikale starigita en terovertical support, upright beam; post, polegabloSupra triangula parto de muro, sur kiu sin apogas la firsta kaj mezaj patnoj, laŭ la deklivo de la tegmento.gablegazonoZorge kultivata herbejo precipe ornamalawnAnd everything else :)Kaj jen ĉio alia :)Esperanto wordEsperanto definitionEnglish translationbivakoNokta halto de soldatoj aŭ promenantoj por ripozi subĉiele, sen tendoj; loko de tia haltobivouacbriliantoFacetita diamantobrilliantaperta (buŝaperte) = nefermita (poezie)open (a poetic word, madeup so that there would be a root word for "open" instead of "not-closed")ĉarumoMalgranda ĉareto, kiun oni puŝas aŭ tiras per du timonetoj, kaj kiu ruliĝas sur unu sola rado, posta aŭ meza.wheelbarrowdiafanaTrairebla per lumradioj, sed ne travidebladiaphanous, semi-transparent, translucentflako (kotoflaketo)Malgranda kvanto da akvo aŭ alia likvaĵo, restanta en kavaĵopuddle(maĵora) gamoOrda, sinsekva aŭdigo de ĉiuj sonoj de tonalo, ordinare laŭ tuta okta amplekso.(major) scalegraciaBela, plaĉa per facilaj kaj harmoniaj movoj aŭ bele proporciaj formojgracefulgroŝoTre malgranda monero en diversaj landojgroshengrotoArtefarita aŭ kurioza kaverno.grottohirta (hirtigi)Rekte staranta (p.p. haroj aŭ similaĵoj)bristlykaleŝoKvarrada veturilo por personoj, ĝenerale kovrita, movata de tirbestojcarriagekrepuskoNehela lumo, kiun estigas sunaj radioj resenditaj de la tera atmosfero post subiro de la suno kaj antaŭ ĝia leviĝo.dawn, dusk, twilightkupeoParto de veturilo, de vagono, apartigita de aliaj, kun propra pordocompartment (in a vehicle)lanta= marapide (poezia)slow (a poetic word, madeup so that there would be a root word for "slow" instead of "not-fast")melasoSiropa densa bruna restaĵo el fabrikado kaj rafinado de sukeromolassesmiasmoMalsanigaj haladzoj eliĝantaj el nevideblaj putriĝantaj eroj de organikaj substancoj.miasmamornaMalgajiga, kaŭzanta melankolion (poezie)mournful (poetic word)mumioKadavro konservita per balzamaj procedojmummyparoksismoPlej alta grado de intenseco de iu sento, pasio aŭ malsanoparoxysm, fit, seizurepatoso (patosoplena)Emocia, solena aŭ entuziasma esprimo de altaj pensoj aŭ intensaj sentojpassion, feeling, bombast, rant, fervor, expressionpenikoIlo el fasko da haroj kunligitaj ĉe ekstremo de bastoneto, uzata por skribi, ŝmiri per kolorilo, gluo, kuracilo kaj similaj.brush (for painting, calligraphy, etc)pimpa(malofta) Bela pro spontanea, vigla freŝoalluring in dress, seductive (a poetic word?)pleto (monpleto)Plato el ligno, metalo aŭ ofte el lakita kartono, kiu servas por alporti telerojn, pladojn, glasojn, tasojn dum manĝotray (money tray)psilo **laŭ PIV: ĵonglisto, kiu dresas serpentojnaccording to the dictionary PIV: A juggler who tames snakes [wtf?!]pufaŜvelitapuffed up (see, for example, pufmaizo)pulbazaroGranda bazaro, kie estas aĉeteblaj diversaj brokantaĵoj.flea marketpustuloPusa aknopustuleraŭkaSonanta malklare, obtuze, kvazaŭ skrapantehoarse, huskyrisortoElasta lameno aŭ fadeno el metalo aŭ alia materio, kapabla repreni la antaŭan formon, post kiam ĝi estis fleksita, premita aŭ streĉitaa springsiteloRondforma ligna, plasta aŭ metala vazo havanta tenilon kaj destinita por ĉerpi, porti aŭ teni fluaĵonbucket, pailsterkoĜenerala nomo de ĉiuj produktaĵoj, organikaj aŭ mineralaj, uzataj por plibonigi la kulturgrundojnmanuresvagamalpreciza, malbone difinita (poezie? Kalocsay uzis ĝin)vague (poetic?)sulkoLongforma rekta fosaĵo farita per plugilo en la terofurrow; groove, wrinkleŝimoPlurĉela fungo aŭ, pli komune, la spongeza aglomerato de tiuj fungoj, kiu povas kovri iujn supraĵojn (ĉefe de organikaj substancoj) pro malsekeco aŭ putriĝo.moldtajfunoTropika ciklono, kirloventego estiĝanta super oceanotyphoontantiemoProcenta partopreno en la profito de entrepreno flanke de la direktoroj, membroj de kontrola konsilantaro ktpprofit share (tantieme)tarokoSpeco de kartludoEuropean trick taking game (tarock)tifoInfekta febra intesta malsano.typhustigoParto de vegetaĵo, ordinare stangoforma, kiu tenas aliajn tigojn, burĝonojn, foliojn, kaj florojnstemtrukoArtifiko, kiu iluzias al la spektantojtrick (illusion)** The use of the word "psilo" in the book is genius. I encountered it for the first time probably when Tim was introduced to it. We were at an Esperanto event, probably NASK, and Liĉjo was showing us some amusing things in the PIV, such as the famous typo where "seks-kuniĝi" (be with sexually) appears as "ses-kuniĝi" (be with six-ually). [Though "SES-kuniĝi could now mean "to attend SES"...] Anyway, Liĉjo showed us one of his favorite finds, the word "psilo", defined as "a juggler who tames snakes". Really? Esperanto needs a root word for that? Our best supposition at the time was that it must have appeared once in some book and the all-inclusive PIV included it. It appears that Tim has since found the source: La Faraono, a translation by KaBe of a Polish novel about Ramses. I guess in ancient egypt snake-tamers would be more prevalent.** La uzo de la vorto "psilo" en la libro estas genia. Mi unue renkontis tiun vorton plej eble tiam kiam Tim renkontis ĝin. Ni estas ĉe Esperanto-evento, plej eble NASK, kaj Liĉjo montris al ni kelkajn amuzaĵon en la PIV, kiel la fama pres-eraro per kiu aperis "seks-kuniĝi" anstataŭ "ses-kuniĝi". [Tamen "SES-kuniĝi povas nun signifi "ĉeesti SES-n"...] Ĉiuokaze, Liĉjo montris al ni unu el siaj plej ŝatataj travaĵoj, la vorto "psilo", kies defino estas "ĵonglisto, kiu dresas serpentojn". Ĉu vere? Ĉu Esperanto bezonas radikon por tio? Nia plej bona supozo tiam estis ke la vorto iam aperis en unu libro kaj la ĉion-enhava PIV enhavis ĝin. Ŝajnas ke Tim iam poste malkovris la fonton: La Faraono, traduko farita de KaBe de pola romano pri Ramzes. Mi supozas ke en antikva Egiptujo pli-oftas serpent-dresistoj.