Վարարակնն (Ստեփանակերտ) իմ աչքերով
Դեկտեմբերի 5-ին և 12-ին եղանք Ստեփանակերտում: Թեև երկու այցն էլ աշխատանքային էին և քաղաքով շատ չզբոսնեցինք (հատկապէս եկեղեցին էր հետաքրքիր տեսնել... մյուս անգամ), բայց շատ բաներ տեսանք:
Առաջինն, ինչ աչքի է զարնում՝ մարդկանց դէմքերն են: Մարդկանց դէմքին բացակայում է խինդը... երևի պատերազմական անցյալն է պատճառը... Երկրորդը՝ շէնքերն են: Թանկարժեք, "էլիտար", բայց քաղաքի հետ չբռնող, մի տեսակ արհեստական... ու "պոնտերով"... առհասարակ՝ Ստեփանակերտում ամեն ինչն է "պոնտերով" (այդ թվում հայտարարությունները և ռուսերեն արտահայտությունների շռայլ օգտագործումը): Իսկ ինչ վերաբերում է այդ շէնքերին (որոնք կենտրոնում են)՝ պատերազմի վերսկսման դէպքում դրանք իրենց վրա են կրելու առաջին արկերն ու հրթիռները և դրանց վրա ծախսված միլիոնները բառի բուն իմաստով փոշիանալու են:
Ստեփանակերտը (հանած "էլիտար" շէնքերը) հաճելի գավառական քաղաք է, որտեղ կարծես միաձուլված լինեն Հայաստանի մյուս քաղաքներից մասնիկներ՝ Գյումրուց, Վանաձորից, Երևանից ևն, սակայն այն միաժամանակ շատ է տարբերվում: Բավականին խիստ է զգացվում կոնտրաստը հին ու նոր Ստեփանակերտի միջև: Ստեփանակերտում, ինչպէս ամբողջ Արցախում կարծես դեռ շարունակվում է կոմունիստական հասարակարգը, դա զգացվում է ամեն քայլափոխի, բոլոր ոլոլորտներում, նույնիսկ կենտրոնական փողոցների անուններն են "նոստալգիկ":
Ստեփանակերտում շատ հավանեցի Տատիկ-պապիկի արձանը ("Մենք ենք մեր սարերը", առանց ստորակետի) և "Ազգային ժողով"-ի շէնքը:
Արձանները Ստեփանակերտում շատ չեն. "Մենք ենք մեր սարերը" (Ս. Բաղդասարյան, 1967 թ.) համալիրից և Ստ. Շահումյանի արձանից բացի, քաղաքի կենտրոնի տարբեր մասերում տեղադրված են քարե արձանիկներ:
Ամենաշատը զայրացնում է թուրքական ապրանքի բացարձակ գերակայությունը շուկայում, հատկապէս՝ հագուստի, ու շատ դէպքերում դրանց առհասարակ այլընտրանք չկա, այդ պատճառով՝ Ստեփանակերտը գնումների համար լավագույն տեղը չի: Հանրային տրանսպորտի վրայի թուրքական արտադրանքի (Vestel, Beko ևն) գովազդի մասին էլ չեմ խոսում... չգիտեմ, երևի Քարվաճառն ինձ այս հարցում ավելի անհանդուրժող է դարձրել: Փոխարենը՝ հանրային տրանսպորտը կանգառից դուրս չի կանգնում, շատ գովելի է:
Ստեփանակերտ անվանումը քաղաքը ստացել է 1923-ին` ի պատիվ Ստեփան Շահումյանի, սակայն դրանից շատ առաջ այդ տարածքը բնակեցված է եղել:
Ժամանակակից Ստեփանակերտի կենտրոնից մի քանի կմ հյուսիս եղել է Վարարակն գյուղը: Այն իր անունը ստացել է այդտեղի Վարար ակնի` հորդաբուխ աղբյուրի անունից: Այդ աղբյուրից սկիզբ է առնում Կարկառի ձախակողմյան Վարարակն վտակը, որը հոսում է ժամանակակից Ստեփանակերտի միջով: 19-րդ դարասկզբին գյուղի տեղում հիմնվել է փոքր քաղաք, նույն` Վարարակն անվամբ: 1847-ին այն ուներ 80 տուն հայ և 52 տուն ռուս բնակչություն (Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան, հատ. 4 Ն-Վ, 1998): Հետագայում այն թյուրքերի կողմից անօրինաբար անվանափոխվեց Խանքենդի: Ներկայում քաղաքում բնակվում է մոտ 50 հազար հոգի:
Ինչպես նշվեց` քաղաքն իր ներկայիս անվանումը ստացավ 1923-ին, սակայն, խորհրդային բռնապետության անկումից հետո սկսվեց այդ դարաշրջանի ոգին արտահայտող ամեն ինչի, այդ թվում` տեղանունների տարերային սրբագրում և տրամաբանական կլիներ, եթէ Ստեփանակերտը ևս "ռեստավրացվեր": Սակայն, այդ համընդհանուր հոսքի մէջ չընկավ Վարարակնը, գուցե ղեկավարության զբաղվածության, գուցե` չկամության, կամ էլ այլ պատճառներով և քաղաքը շարունակում է կոչվել Այսրկովկասի գլխավոր բոլշևիկ` Ստեփան Շահումյանի անունով:
Հասնելուն պէս Ստեփանակերտի ավտոկայանի համար մեկ դրամարկղից պէտք է (միջպետական երթուղիների տոմսեր վաճառող) վերցնել նույն օրը վերադարձող ավտոբուսի տոմս (ավտոբուսի մասին)
Պետական համալսարանը
Կամոյի փողոցը
շրջակայքի հետ ընդհանրապէս չբռնող "Եվրոպա" հյուրանոցը
Ստեփանակերտի N7 դպրոցը
հիմա ուշադրություն՝ կոնտրաստն Ազատամարտիկների պողոտայի երկայնքով ձգվող շէնքերի և ավելի խորք գտնվող շէնքերի միջև
Ստեփանակերտի միակ` պատմա-երկրագիտական թանգարանը (հիմն. 1939 թ.)
Արձանիկներ Ստեփանակերտի կենտրոնում
Մեծն բոլշեւիկ Ստ. Շահումյանի հրապարակը և նրա արձանը (անվճար Wi-Fi-ով)
գեղեցիկ համադրություն
Խաչենի ապագա մարզխորհրդի շէնքը ("ԼՂՀ ԱԺ")
տոներն են մոտենում
էլ ի՞նչ գավառական քաղաք առանց այսպիսի բակի
զուգարանի վթարային ելքը
մենք վերադառնում ենք Քարվաճառ (միջպետական երթուղով)... մնաս բարո՜վ Վարարակն
