Իմ Մարգարեն / Գարեգին Նժդեհ / մաս 3
Մեր առաքելությունը ոչ միայն այս գաղափարախոսությունը կրելու մեջ է, այլ բոլորի սուրբ մասունքը դարձնելու մեջ, առավել ևս բանակի և ապագա սերունդների: Եվ չմոռանանք Սպարապետի պատգամը.ՙ Երբ խոսքսդ սրբազնորեն բարձր առարկաների մասին է, աշխատիր, որ նրա վրա հետքերը լինեն և’ սրտիդ,և’ մտքիդ արյան՚:
Չմոռանանք, որ նրա գաղափարախոսությունը ներաճում է ազգային կրոնին, և միգուցե ավելի ազգային է:
ՙ Հարանվանական է ժողովուրդը- կաթողիկ է, բողոքական և այլն,- ցեղը միշտ էլմի է և ամբողջական՚: Եվ նժդեհյան գաղափարախոսությունը ամբողջական է և ամբողջացնող, և միգուցե մեր նոր կրոնն է, որ դեռ չենք զորել ընդունել:
Հայրենիքն ու հայրենիքի պաշտպանությունը, հայրենապաշտությունն էր նրա կրոնը:
ՙԻնքնապաշտպանություն- ահա մեր նոր կրոնը՚:
ՙՓտած են մեր հին զենքերը ,եղծանված է մեր հին մագաղաթը: Նոր ավետարանի խոսքը պիտի լսենք հիմա,-ավետարանը արիության:Մի նոր գիրք պիտի դրվի մեր ժողովրդի ձեռքը- ավետարանը արիների՚: Ահա նրա կրոնը և նրա գաղափարախոսությունն է այդ նոր սուրբ գիրքը:
Ինչքան էլ փորձենք անհնար է ՆԺդեհին ավելի լավ բնորոշել, քան իր իսկ մտքերից վերցրած պատառիկներով.
ՙՆահատակները... Այդ մեծ մեռելները ամենեն քիչ իրենց և իրենց կուսակցությանց կպատկանին, ամբողջովին իրենց ցեղին և պատմության: Չկան կուսակցական նահատակներ ու հերոսներ, կա և կմնա ազգային մարտիրոսությունը և հերոսականը՚
ՙՊատմական գործիչը պատկանում է ոչ միայն իր դարաշրջանին, անցյալին, այլ իբրև էություն ապագային:Իբրև զարգացող ոգի նա երևան է գալիս բոլոր եկող անցնող սերունդների մեջ, որով նա միշտ էլ ժամանակակից է: Պատմական անձը քարեղեն արձան, քարացած էություն չէ, այլ հավերժաշունչ ոգի՚:
ՙԱռաքյալի սիրտ,իմաստասեր գլուխ, ադամանդ ճակատ - ահա կատարյալ առաջնորդը՚:
Ի վերջո ինչ է պատգամում Նժդեհը մերօրյա գահակալներին.
ՙԳահ թե ոգու մեծություն- դրված այս երկընտրանքի առջև, ես պիտի ընտրեի վերջինը: Ինչ արժեն գահերը, երբ նրանց վրա բազմում են հաճախ մարդկային ցեղի ամենաեղկելի ներկայացուցիչները՚:
Չմոռանանք, որ նրա գաղափարախոսությունը ներաճում է ազգային կրոնին, և միգուցե ավելի ազգային է:
ՙ Հարանվանական է ժողովուրդը- կաթողիկ է, բողոքական և այլն,- ցեղը միշտ էլմի է և ամբողջական՚: Եվ նժդեհյան գաղափարախոսությունը ամբողջական է և ամբողջացնող, և միգուցե մեր նոր կրոնն է, որ դեռ չենք զորել ընդունել:
Հայրենիքն ու հայրենիքի պաշտպանությունը, հայրենապաշտությունն էր նրա կրոնը:
ՙԻնքնապաշտպանություն- ահա մեր նոր կրոնը՚:
ՙՓտած են մեր հին զենքերը ,եղծանված է մեր հին մագաղաթը: Նոր ավետարանի խոսքը պիտի լսենք հիմա,-ավետարանը արիության:Մի նոր գիրք պիտի դրվի մեր ժողովրդի ձեռքը- ավետարանը արիների՚: Ահա նրա կրոնը և նրա գաղափարախոսությունն է այդ նոր սուրբ գիրքը:
Ինչքան էլ փորձենք անհնար է ՆԺդեհին ավելի լավ բնորոշել, քան իր իսկ մտքերից վերցրած պատառիկներով.
ՙՆահատակները... Այդ մեծ մեռելները ամենեն քիչ իրենց և իրենց կուսակցությանց կպատկանին, ամբողջովին իրենց ցեղին և պատմության: Չկան կուսակցական նահատակներ ու հերոսներ, կա և կմնա ազգային մարտիրոսությունը և հերոսականը՚
ՙՊատմական գործիչը պատկանում է ոչ միայն իր դարաշրջանին, անցյալին, այլ իբրև էություն ապագային:Իբրև զարգացող ոգի նա երևան է գալիս բոլոր եկող անցնող սերունդների մեջ, որով նա միշտ էլ ժամանակակից է: Պատմական անձը քարեղեն արձան, քարացած էություն չէ, այլ հավերժաշունչ ոգի՚:
ՙԱռաքյալի սիրտ,իմաստասեր գլուխ, ադամանդ ճակատ - ահա կատարյալ առաջնորդը՚:
Ի վերջո ինչ է պատգամում Նժդեհը մերօրյա գահակալներին.
ՙԳահ թե ոգու մեծություն- դրված այս երկընտրանքի առջև, ես պիտի ընտրեի վերջինը: Ինչ արժեն գահերը, երբ նրանց վրա բազմում են հաճախ մարդկային ցեղի ամենաեղկելի ներկայացուցիչները՚: