Կորոնավիրուսի օրերին կարդալ չի լինում։ Այս օրերին փնտրում եմ գրքեր, որոնք կհամապատասխանեն կարանտինային օրերի տրամադրությանը՝ տանը մնալուն, անորոշ ապագային, համընդհանուր անհանգստությանը։ Դիստոպյան վեպերի տրամադրություն չկա։ Ինձ հիմայի մասին գրքեր են պետք՝ հիմայի ամենալայն իմաստով։ Հիմա մոդիանական տրամադրություն է։ Դրա համար Մոդիանոյի «Վիլլա տրիստը» հեշտությամբ կարդացվեց, մնացած գրքերը զոռով էի կարդում։
Մարգերիտ Դյուրասի «Գրելը» կարդացի, որովհետև կարանտինի ժամանակ նաև գրել չի լինում․ գուցե գրելու մասին կարդալը տրամադրի։ Բացում եմ դեռևս անանուն վեպս ու բլոկնոտներս ու ամենաշատը մի պարբերություն գրում։ Հետո ուշադրությունս շեղվում է, չգիտեմ ուր է գնում, չգիտեմ ինչ եմ մտածում։ Բայց մի պարբերությունից չեմ անցնում։ Նույն կերպ էլ կարդում եմ։ Պարբերություն առ պարբերություն, նախադասություն առ նախադասություն։ Իսկ Դյուրասի «Գրելը» գրքում պարբերությունների միջև սպիտակ տարածությունը մեծ է, ուշադրության շեղումն ավելի բնական է ստացվում, քեզ չես մեղադրում։
Մարգերիտ Դյուրասի «Գրելը» ոնց որ էս օրերի մասին լինի․ խելագարության հասցնող միայնություն, պահեստի նկարագրություն, որտեղ պատերազմի համար սնունդ են պահեստավորում, լռություն կամ աննկատելի ձայներ, որ խախտում են լռությունը, կոտրում են բացարձակ միայնությունը։
Գրքում հավաքված են հինգ էսսեներ, որոնցից յուրաքանչյուրը կենտրոնանում է հեղինակին հուզող ինչ-որ դրվագի, հույզի, գործողության կամ վայրի վրա, որոնք բոլորը պտտվում են ընդհանուր թեմայի՝ գրելու շուրջ։ Գիրքը գրված է դյուրասական ոճով՝ կարճ, պատկերավոր, երբեմն նաև կրկնվող նախադասություններով։
«Գրելը» էսսեում Դյուրասը մտորում է, թե ինչ է գրելը, ինչու է գրում, ինչպես է գրում, որտեղ է գրում, երբ է գրում։ Միայնությունն ու գրելը միախառնված են միմյանց, առանց միայնության ու լռության գրել չի լինում։ Էստեղ նաև մանրամասն նկարագրում է մի ճանճի մահ։ Ճանճի մահը կարևորվում է, որովհետև կա նկարագիր, կա ժամանակի կոնկրետ պահ, կոնկրետ վկա, որ տեսել է այդ մահը։
«Բրիտանացի երիտասարդ օդաչուի մահը» էսսեում ճանճի մահը հակադրվում է բրիտանացի օդաչուի մահվանը։ Օդաչուն երևի Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի վերջին զոհերից էր։ Պատերազմի ավարտի օրն է մահացել իր ինքնաթիռում՝ ընկնելով Ֆրանսիայի Վովիլ գյուղում ծառերի մեջ։ Նրա մահվան ժամանակը ոչ ոք չգիտի, նրա մահը ոչ ոք չի տեսել, բայց կա գերեզմանը ու կա գերեզմանի այցելուն՝ ծերունին, որ ամեն տարի գալիս է, հետո մի տարի չի գալիս, հետո էլ երբեք չի գալիս։ Երիտասարդ օդաչուն մարմնավորում է պատերազմը, մարմնավորում է նաև դրա ավարտը։
«Ռոման» Հռոմի մի հյուրանոցում երկու հոգու զրույցի արտատպում է։ Զրույցը Հռոմի մասին է, նրա գոյության ու կարևորության։ Հյուրանոցը պիացցա Նավոնայում է։ Պիացցա Նավոնա։ Փորձում եմ մտաբերել, թե ինչ տեսք ունի։ Եթե այս ապրիլին մեր Հռոմի չվերթը չեղարկվեր, ավելի թարմ հիշողություն կունենայի։ Բայց հիմա հետ եմ գնում դեպի 2016՝ իմ ու Մորթենի առաջին համատեղ ճամփորդությանը․ Հռոմ էինք գնացել։ Պիացցա Նավոնայով էլ անցանք։ Շատրվանները հիշում եմ, հիշում եմ նաև այնտեղից ցայտող ջուրը, որ շուրջբոլորը թրջում էր։ Պիտի այս շաբաթ էլ Հռոմում ժամերով թափառեինք, հոգնեինք։ Բայց Հռոմը չկա, կա կարանտինը ու կան հիշողությունները, կա Մարգերիտ Դյուրասի տեքստը Հռոմի մասին։
«Մաքուր թիվը» մաքուր բառի մասին մտորումներ են՝ որպես բառ ու որպես երևույթ։ Գիրքը եզրափակվում է «Ցուցահանդեսով», որտեղ Դյուրասը ներկայացնում է մի նկարչի ու նրա կտավները, ներկերի՝ ներկապնակից կտավին անցնելու ընթացքը։ Այստեղ արդեն ստեղծագործելու մեկ այլ ձևի մասին է խոսվում։ Գիրքը սկսվում է գրելու մասին գրելով, ավարտվում՝ նկարելու մասին գրելով։
Ավարտեցի գրելու մասին գիրքը ու էդպես էլ ոչ մի նոր բառ չգրեցի։ Վաղը նորից կփորձեմ։