164. Переговоры советской разведки летом 42г. с ксендзом Гадлевским в Минске. Кс.Г. - аналог Бульбы.
Как интересно... Раньше не синхронизировал с ситуацией вокруг Бульбы и т.д. С.Ёрш - современный белорусский историк-ревизионист. В принципе, свядомае кола, думаю, полностью разделяет его подходы. Во всяком случае, не оппонирует им. В принципе, в них ничего особенного: по сути, повторение немецкой пропаганды времен оккупации. му, конечно, сложновато по сравнению с украинскими ревизионистами - белорусские коллаборанты все таки не создали своей УПА, они так до конца и остались просто сотрудниками оккупационных структур, которых немцы набрали из местных. Дальше интриг, внутренних разговоров и "контактов" с теми, кто действительно воевал против немцев,у белоруских коллаборантов дело не дошло.
Но, бывают интересны вводимые Ершом в оборот новые источники.
Предположим Ёрш говорит правду по Гадлевскому. Тогда выходит интересно...:
Значит, в 42г. весьма радикальный националистический лидер ксендз Гадлевский вступает в переговоры с совесткой разведкой на предмет подготовки в 43г. белорусского национального восстания против нацистов. Гадлевский выдвигает условия: создание белорусской армии на советском фронте по аналогии с армией Андерса, признание белорусской государственности и т.д. Но почему-то "затея не удалась": немцы вскрыли Гадлевского и расстреляли, а советская сторона перед еще тем потеряла к нему интерес.
В эту схемку вполне входит создание в подполье близкими Гаджлевскому коллаборантами "Белорусскай незалежницкай партыи" с целью подготовки восстания (июль 42г. в Минске. Сразу были созданы пять округов в гебитскомиссариате Вайсрутения и какая-то активность была в контролируемом вермахтом тылу на востоке Беларуси - западе России)
***
Беларуская Незалежніцкая Партыя
From Вікіпедыя
Jump to: navigation, search
БЕЛАРУСКАЯ НЕЗАЛЕЖНІЦКАЯ ПАРТЫЯ, БНП, вайскова-палітычная арганізацыя, створаная ў Беларусі ( Мінск, ліпень 1942) групай беларускіх вайсковых і маладзёвых дзеячоў у час нямецкай акупацыі. Кіравалася створанымі да восені 1942 Цэнтральным Камітэтам і пяццю акруговымі камітэтамі. Кіраўнікі: Усевалад Родзька (цэнтральны камітэт), Міхал Вітушка (сябар ЦК), Дзмітры Касмовіч (сябар ЦК), Юллян Саковіч (мінскі акруговы камітэт), Францішак Аляхновіч (віленскі акруговы камітэт) і інш. Мяркуецца [1], што натхняльнікам і інспіратарам стварэння партыі мог быць Вінцэнт Гадлеўскі. Структуры БНП існавалі ў 1942-1943 на Браншчыне і Смаленшчыне. Вып. фармальна нелегальны орган друку "Бюлетэнь БНП" [2], пасля вайны -- бюлетэнь "Праца і Воля" (2 нумары, 1949). Фармальна БНП прадстаўлялася як патрыятычная і канспірацыйная арганізацыя з задачай збройнай барацьбы за незалежнасць Беларусі, рэальна кіраўніцтва ад пачатку супрацоўнічала з Абверам.
Практычную дзейнасць БНП пачала ў чэрвені 1944 [3], стварэннем некалькі канспірацыйных груп у Беларусі дзеля вядзення разведкі і дыверсій у тыле Чырвонай Арміі (паводле інш. крыніц, падрыхтоўка такіх груп з дапамогаю Абверу вялася з восені 1943, асабліва актыўна зімой-вясной 1944 [4]). Выконваючы непасрэдную сваю задачу барацьбы з савецкім войскам у Беларусі, БНП кіравала беларусаў-дабраахвотнікаў у вайсковую школу "Дальвіц" (таксама вядомую як беларускі дэсантны батальён "Дальвіц"). Парашутныя закідванні груп з батальёну "Дальвіц" у Беларусь працягваліся з верасня 1944. Частка гэтых груп, як паведамлялася ў інфармацыйных дакументах БНП, працягвала дзейнічаць яшчэ зімою 1945/1946 [5], і нават да 1956 [6].
У якасці палітычнай праграмы прапаноўвалася выкарыстанне "непазбежнага канфлікту" саюзнікаў пасля перамогі над Германіяй, мацаванне ўласных (узброеных) сіл і ўзброеная барацьба за незалежнасць Беларусі ва ўмовах узгаданага канфлікту.
Пасля эвакуацыі з Беларусі ў 1944 у Германіі быў створаны Замежны Сектар БНП (кір. Дз. Касмовіч). У 1944 кіраўніцтва БНП рэзка крытыкавала Беларускую Цэнтральную Раду і асабіста Р. Астроўскага за кан'юнктурніцтва, марыянеткавы характар дзеянняў, нарэшце, спыніла ўсякае супрацоўніцтва ў пач. 1945. Асабліва моцна БНП выражала незадавальненне няўдалай арганізацыяй "эвакуацыі з Беларусі" ў 1944 і стратай большай часткі асабовага складу БКА, таксама неэфектыўнасцю дзеянняў Астроўскага па стварэнні беларускага войска ў Германіі. Адзначаецца [7], што такія закіды з'яўлялі выключна нямецкія вайсковыя патрэбы канца вайны (задача абароны Германіі кожным коштам).
Пасля раззбраення батальёну "Дальвіц" у Чэхіі (1945), частка яго асабовага складу накіравалася ў Беларусь для працягу ўзброенай барацьбы, але на Беласточчыне была выкрыта савецкай бяспекай і амаль цалкам арыштавана. Кіраўнікі былі суджаныя ў "справе шасцёх" (верагодна, май 1946), Родзька і Гелда пакараныя смерцю.
Пасля вайны БНП дзейнічала сярод беларускіх супольнасцяў у заходніх акупацыйных зонах і Заходняй Еўропе. У 1948-1949 вакол пытання падтрымкі Беларускага Нацыянальнага Цэнтру ў шэрагах кіраўніцтва партыі адбыўся падзел, кожная з груповак прэтэндавала на назву БНП (у выніку Б. Рагуля, М. Рагуля, У. Набагез выключаны з ЦК). У далейшым (1954), лідары БНП прызнавалі БЦР як "адзіны легітымны прадстаўнічы цэнтр", а Астроўскага як "вялікага і заслужанага беларускага патрыёта", рэзка выступалі супраць удзелу беларускай моладзі ў скаўцкім і хрысціянска-моладзевым рухах.
У сярэдзіне 1950-х, без фармальнага ропуску партыі, Замежны Сектар БНП увайшоў у Беларускі Вызвольны Фронт, арганізаваны Дз. Касмовічам.
[ правіць] Крыніцы
Retrieved from "http://be.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%9D%D0%B5%D0%B7%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D1%96%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%9F%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D1%8F"
http://be.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%9D%D0%B5%D0%B7%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D1%96%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%9F%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D1%8F
***
***
Вполне вписываемая в обший контекст развития партизанской войны в тылу немцев после создания ЦШПД 30.05.42 "схема". Именно в начале лета, пишет Бульба, начались поиски советской разведкой контактов с ним на предмет союза. Как раз с июля Бульба по его словам перешел к новой фазе войны против немцев - от крестьянской самообррооны, начатой им против немцев весною 42г., к диверсиям на коммуникациях "от Черного до Балтийского моря", т.е. к фактическим действиям в интеерсах отступающей Красной армии. В августе бульба взял Шепетовку, а в сетябре начались его прямые переговоры со специально присланным к нему капитаном Лукиным (на базе отряда Медведева). Бульба потребовал примерно того же, что по словам Ерша, требовал Гадлевский: национального суверенитета, национальной армии, союза с СССР, а не поглощения и т.д. Причем, что особо интересно, Бульба выступал в политическом плане от имени вооруженного подразделения УНР, и Гадлевский в 42г. мог выступать в ходе переговоров, ориентируясь на субъектность только правительства БНР (Захаренки?). Это международные субъектности отличные по корням от провозглашенных под оккупантами образвоаний 30.06.42 во Львове и позднее - чего-то вроде того в виде БЦР.
Кстати, примерно в это время в СССР действительно началось создание особой белорусской армии численностью ок. 100.тысяч чел, чтобы использовать вспышку национального сомсознания, происшедшую в ходе ознакомления с реальностью "немецкой оккупации".
Спецотряд НКВД Медведева, в которой находился Лукин, забрасывался в тыл к немцам в течение июля (или уже с июня - уточнить по недавним записям) -августа 42г. В конце августа к Медведеву прибыл Кузнецов уже в оборудованный лагерь относительно близко к Ровно.
То есть решение по переговорам с Бульбой всерьез было принято примерно в июне 42г. Примерно тогда же согласно Ершу начались контакты, точнее по тексту похоже на переговоры, советской разведки с Гадлевским. Кстати, очень похоже, что именно эта тема - переговоров с Бульбой для сближения с украинским национализмом в целях быстрого развертывания совместной антифашистской борьбы и с Гадлевским - чтобы сблизиться с белорусским национализмом - была одной из основных политичесеких линий созданного 30 мая 42г. ЦШПД.
Можно более менее уверенно предполагать по аналогии с отрядом Медведва-Лукина, кто вступил в контакт с Гадлевским. Это мог быть в первую очередь Ваупшасов. Именно в начале июня он уже, если память не изменяет (уточнить по записям) воссоздал агентурную сеть в Минске. А прибыл под Минск через, кстати, контролируемый украинским батаьлоном Побегущего - Шухевича район Лепеля весною 42г. И главной задачей Ваупшасова была именно работа по Минску.
Хотя в принципе, в переговоры теореоически мог вступить и Кеймах по указанию Линькова. Именно в июне 42г. Линьков находясь в самовольном рейде из-под епеля на Полесье оставил в Налибоской пуще своего комиссара Кеймаха. Тот сразу объединил местных партизан в самое крупное на тот момент партизанское соединение в тылу немцев на территории Беларуси. Впрочем, Кеймах передвинулся из Налибокской пущи в район Логойска, чтобы работать по Минску чуть позднее. После того, как Логойский район оставил Ваупшасов, сместившись юго-восточнее. Где-то осенью 42г. (уточнить по записям). Так что - почти 100% переговоры с Гадлевским вел Ваупшасов. Скорее всего через своих разведчиков, отправленных для воссоздания агентурной сети НКВД в Минске.
Третий возможный контактер с совесткой стороны - Козлов, секретарь Минского подпольного обкома партии, переживший зиму 41-42гг. в южной части Минской области и спасенный весною 42г. вместе сос воим обкомом отрядом Коржа. К июню 42г. Козлов уже, вроде, рассорился с Коржом, пытаясь того подчинить себе, но - уже выжил и работал. Козлов по словам Бельченко (гшлава НКВД БССР, который вел фактически всю разведку в ЦШПД) в течение войны сохздал самую крупную на оккупирвоанной территории агентурную сеть - ок.6500 агентов и информаторов (если память не изменяет, уточнить по моим записям-конспекту вопспоминаний Бельченко). К лету 42г. Козлов должен был уже начать создавать эту свою беспрецедентную, нацеленную в основном на Минск агентурную сеть. Однако против Козлова рабоатет факт разгрома немцами именно в июне (или июле?) 42г. Минского партийного подполья.
Т.е. - почти 100% - в контакт с Гадлевским вступил все таки Ваупшасов (псевдоним "Градов"). А направлялись переговоры непосредственно генералом НКВД Бельченко.
В ноябре 42г. переговоры с Бульбой закончились всего лишь перемирием. И на Полесье выступили из Брянских лесов бригады Сабурова и Ковпака. В конце октября 42г. Медведев переориентировал свой спейотряд в основном на обслуживание деятельности Кузнецова в Ровно по уничтожению Коха (и т.п.) и разведке. Совесткая партизанка сделала ставку исключительно на собственные силы, перестав вести переговоры с националистическими силами о союзе. В этом контексте провал Гадлевского выглядит логичным. Напоминает атаку на Бульбу партизан Медведева в январе 42г., разорвавших перемирие из-за переговоров Бульбы с нецами и ОУН(б), и потом, сразу же покорение Бульбы - ОУН(б). Гадлевского могли просто сдать немцам.
Бульба с Гадлевским были, похоже, одновременно были просто списаны со счетов после того, как упустили возможность союза с СССР. Примерно в ноябре 42г. (?)
Также невозможно, чтобы СД или абвер не вели в этой время по такому серьезному вопросу собственной игры против Бельченко. По-крайней мере, с белорусской стороны по линии Гадлевского клейма ставить негде на всех возможных участниках в плане их сотрудничества со спецслужбами "Рейха". Причем, и у Бульбы и у Гадлевского имелись прямые политические выходы на Берлин через структуры УНР и БНР и, скорее всего, по каналам спецслужб немцев ( у Галдевского, таким каналом-куратором, видимо, был Акинчиц в Берлине)
P.S. Батальон Шухевича покинул Лепельский район по официальной версии ОУН(б) после 1.10.42.
"- Былі і іншыя арганізацыі, - распавядае Сяргей Ёрш. - Мы імкнуліся даць абсалютна невядомую інфармацыю. Напрыклад, мы пішам пра кантакты беларускага супраціву з савецкай разведкай падчас нямецкай акупацыі. Нам стала вядома, што лідэр беларускага нацыянальнага супраціву ксёндз Вінцэнт Гадлеўскі ў 1942 годзе вёў перамовы з прадстаўнікамі Масквы. Ён планаваў узняць вясной 1943-га антынямецкае паўстанне. Дарэчы, Саветы лічылі, што Гадлеўскі - адзіны беларускі дзеяч, з якім можна весці перамовы тут, на Беларусі. Яны нават абяцалі дапамогу зброяй для змагання нашага нацыянальнага падполля.
Гадлеўскі, у сваю чаргу, уладкоўваў савецкіх разведчыкаў у розныя акупацыйныя ўстановы. Праўда, пасля таго, як ксёндз пачаў патрабаваць ад Саветаў вызваліць з лагераў вядомых беларускіх дзеячаў, стварэння беларускіх аддзелаў у Чырвонай Арміі, беларускага варыянту арміі Андэрса, савецкія спецслужбы паціху пачалі рыхтаваць яго ліквідацыю. І хутчэй за ўсё менавіта яны здалі Галеўскага немцам, падкінуўшы ім кампрамат."
***
www.gazetaby.com
Вайна пасля вайны-2
14.12.2006 Анастасія ЗЕЛЯНКОВА
На ўзбраенні ў беларускіх партызан, што змагаліся з Саветамі, былі не толькі аўтаматы і кулямёты, але і супрацьтанкавыя ружжы, мінамёты і нават гармата. Пра барацьбу, што разгарнулася пасля перамогі над фашызмам, распавядае кніга Сяргея Ярша і Сяржука Горбіка “Беларускі супраціў”.
“Ліквідоўвалі адзін атрад - з’яўлялася два”
Арганізацыя Вітушкі, пра якую распавядалася ў першай частцы артыкулу, была не адзінай, якая дзейнічала на Беларусі. Былі і іншыя, асобныя групы. Усяго на нелегальным становішчы ў студзені 1945 года знаходзілася каля 117 тысяч чалавек. Некаторыя хаваліся ад савецкіх рэпрэсій, некаторыя не жадалі ісці ў Чырвоную армію, былі таксама настаўнікі, якія вучылі ў часы нямецкай акупацыі, а значыць па савецкіх законах лічыліся “памагатымі акупантаў”, былі і проста злачынцы.
Сказаць, колькі ўсяго чалавек змагалася супраць савецкай ўлады, немагчыма. Стыхійны рух ахапіў практычна ўсю Беларусь. На Палессі дзейнічалі атрады атамана Якуба Харэўскага. Некалькі арганізацый было на Усходзе. На Браншчыне доўгі час дзейнічаў атрад Козіна, які рабіў рэйды на Гомельшчыну і Магілёўшчыну. Характэрна, што складаўся ён з былых паліцыянтаў і франтавікоў Чырвонай Арміі.
Сярод груп, якія дзейнічалі аўтаномна, вылучалася арганізацыя, якую ўзначальваў чалавек па мянушцы “Вітаўт”. Яны змагалася на тэрыторыі Вільні і Віленскага краю з 1946 па 1947 год. Арганізацыя, якая налічвала прыблізна каля тысячы чалавек, у свой час згубіла сувязь з Вітушкам. “Вітаўт” нават не ведаў жывы той ці не. Пры некаторых кантактах ён нават называў сябе ягоным прозвішчам - так было прадугледжана па сістэме канспірацыі. Арганізацыя была практычна поўнасцю разгромлена войскамі МГБ, некалькі чалавек уцяклі на Захад, ацалелыя групы дзейнічалі яшчэ ў 1950-я.
У раёне Нясвіжа і Клецка дзейнічаў атрад атамана Івана Раманчука, які ў 1946 годзе арганізаваў падпольны “Саюз змагання за незалежнасць Беларусі”. Гэтая арганізацыя першапачаткова складалася са студэнтаў, якія вучыліся ў Гродне. Дарэчы, некаторыя яе ўдзельнікі дагэтуль жывыя. Сам жа Раманчук быў захоплены чэкістамі параненым у 1949 годзе. 25 гадоў ён адсядзеў за кратамі, тым не менш вярнуўся і нават яшчэ паспеў стварыць сям’ю.
- Былі і іншыя арганізацыі, - распавядае Сяргей Ёрш. - Мы імкнуліся даць абсалютна невядомую інфармацыю. Напрыклад, мы пішам пра кантакты беларускага супраціву з савецкай разведкай падчас нямецкай акупацыі. Нам стала вядома, што лідэр беларускага нацыянальнага супраціву ксёндз Вінцэнт Гадлеўскі ў 1942 годзе вёў перамовы з прадстаўнікамі Масквы. Ён планаваў узняць вясной 1943-га антынямецкае паўстанне. Дарэчы, Саветы лічылі, што Гадлеўскі - адзіны беларускі дзеяч, з якім можна весці перамовы тут, на Беларусі. Яны нават абяцалі дапамогу зброяй для змагання нашага нацыянальнага падполля.
Гадлеўскі, у сваю чаргу, уладкоўваў савецкіх разведчыкаў у розныя акупацыйныя ўстановы. Праўда, пасля таго, як ксёндз пачаў патрабаваць ад Саветаў вызваліць з лагераў вядомых беларускіх дзеячаў, стварэння беларускіх аддзелаў у Чырвонай Арміі, беларускага варыянту арміі Андэрса, савецкія спецслужбы паціху пачалі рыхтаваць яго ліквідацыю. І хутчэй за ўсё менавіта яны здалі Галеўскага немцам, падкінуўшы ім кампрамат.
У масавым стыхійным руху бралі ўдзел абсалютна розныя сацыяльныя групы.
- Адзін даследчык мне неяк паказаў справаздачу ветэрана МГБ, - расказвае Сяргей Ёрш. - Той піша, як яны змагаліся супраць партызанскіх атрадаў: “Мы ліквідоўвалі адзін атрад, а на яго месцы з’яўлялася два, забівалі аднаго брата, замест яго прыходзіў другі”. Людзі ваявалі цэлымі сем’ямі. У першыя паваенныя гады гэта сапраўды быў масавы партызанскі рух.
У справаздачы кампартыі Беларусі за чэрвень 1946 года гаворыцца пра вынікі барацьбы Саветаў з партызанамі. Паводле дакумента, усяго на той час было ліквідавана 814 падпольных арганізацый і узброеных “бандаў”, з іх 667 польскіх (да 1945 года галоўны ўдар наносіўся менавіта па іх), 97 беларускіх, 23 украінскія і 27 іншых. Уражваюць трафеі, якія былі здабытыя: 214 мінамётаў, 193 супрацьтанкавых ружжаў, 3,5 тысячы кулямётаў, каля 70 тысяч аўтаматаў, 47 рацый, каля 4 мільёнаў патронаў.
- У некаторых лічбах мы заўважалі супярэчнасці, - адзначае гісторык. - Напрыклад, супрацоўнік архіву КДБ Ігар Валахановіч сцвярджае, што ў 1944-1953 гадах у выніку аперацый у Беларусі было ліквідавана 2138 “бандаў”, якія налічвалі больш за 30 тысяч чалавек. У іншым дакуменце гаворыцца, што з лістапада 1943 года па снежань 56-га ліквідавана 1264 групы, 840 з іх былі звязаны з патрыятычным падполлем. На жаль, праверыць гэтыя лічбы мы пакуль не можам.
Асобы супраціву
Калі гаварыць пра іншых лідэраў партызанскага руху, нельга не адзначыць такога дзеяча, як Міхась Ганько. Тое, што кіраўнік Саюза беларускай моладзі меў дачыненне да пасляваеннага антысавецкага супраціву - факт малавядомы. Доўгі час лічылася, што Ганько загінуў у 1945 годзе. Між тым аўтары кнігі сцвярджаюць, што ён быў адным з кіраўніком супраціву і памёр толькі нядаўна, у чэрвені 2002 года.
Вясной-летам 1945 года Ганько з атрадам эсбээмаўцаў з Чэхіі прыйшоў у Карпаты. Ён вёў перамовы з кіраўніцтвам бандэраўскай АУН на Украіне. Перамовы так нічым і не скончыліся, паколькі бакі не змаглі дамовіцца наконт Палесся: бандэраўцы заяўлялі, што гэта іхняя тэрыторыя, нашы ж лічылі, што варта гэтыя спрэчкі адкласці на паваенны час. З-за гэтых супярэчнасцяў паміж беларусамі і бандэраўцамі (але не з бульбаўцамі-палешукамі) нават адбываліся збройныя сутычкі. Ганько ж са сваім атрадам прыйшоў у Белавежскую пушчу, партызаніў да 1947 года, а пасля дзейнічаў у Польшчы.
У паваенным беларускім партызанскім руху бралі ўдзел і старыя змагары за незалежнасць Беларусі, яшчэ з часоў БНР. У кнізе “Беларускі Супраціў” прыводзіцца гісторыя афіцэра арміі генерала Булак-Балаховіча (таму ён вядомы па мянушцы “Балаховец”). Гэты чалавек камандаваў групай беларускага супраціву яшчэ ў 1939-1946 гадах. Разам з генералам Булак-Балаховічам у верасні 1939 года ён абараняў Варшаву ад немцаў. Пасля стаў камандзірам партызанскага атрада, які ваяваў супраць немцаў і саветаў, а ў 1946 годзе далучыўся да арганізацыі Вітушкі. Менавіта гэты чалавек прынёс з сабою адзін са сцягоў балахоўцаў, на якім была вышыта Пагоня і надпіс: “Жыве Беларусь!”. Загінуў ён у 1949 годзе, падарваўшы гранатай сябе разам з некалькімі чэкістамі.
У кнізе згадваюцца таксама чалавек па мянушцы “Лявон” (”Сіліч”). Цікава, што гэты беларус кіраваў атрадам старавераў на Пскоўшчыне. У 1946 годзе беларускія партызаны Пятра Гаевіча арганізавалі рэйд на гэтыя землі і сустрэлі партызанскі атрад, які складаўся выключна са старавераў. Аказалася, што ў іх не было свайго камандзіра. Стараверы самі папрасілі беларускіх партызан пакінуць ім якога-небудзь кіраўніка. Ім і стаў “Лявон”.
У жніўні 1948 года ў лясной царкве ягоны атрад акружылі эмгэбісты. Ніхто з тых людзей не здаўся карнікам, і ўсе яны разам з камандзірам і святаром жыўцом былі спаленыя ў царкве. Загінулых партызан стараверы прылічылі да ліку святых пакутнікаў. Многія хадзілі на тое месца збіраць попел, пакуль улады не падагналі туды тэхніку і на некалькі метраў не знялі глебу. Яе разам з попелам вывезлі ў невядомым кірунку.
Адной са значных фігур беларускага супраціву быў і атаман Якуб Харэўскі. Яшчэ ў 20-я гады ён ваяваў супраць палякаў. У 40-я змагаўся і супраць немцаў, і супраць Саветаў. Ягоны атрад, які дзейнічаў на Палессі, быў цалкам аўтаномны. Дзесьці ў 1946 годзе Харэўскі скантактаваўся з арганізацыяй Вітушкі, але не захацеў падначаліцца. Тым не менш менавіта Вітушка дапамог пасля Харэўскаму перабрацца на Захад. Атаман асталяваўся ў Бразіліі, пісаў дакументальную кнігу ўспамінаў, дзе згадваў пра савецкія і польскія злачынствы супраць беларускага народа.
Аднойчы ў адной з эмігранцкіх газет ён убачыў сваё імя сярод тых, хто загінуў. Гэта вельмі абурыла Харэўскага і ён вырашыў надрукаваць абвяржэнне. У студзені 1968 года ў газеце “Беларускі голас”, якая выходзіла ў Таронта, ён змясціў артыкул, у якім даводзіў, што жывы і шмат пра што яшчэ памятае. Праз два месяцы Харэўскі раптам загінуў у аўтамабільнай катастрофе. Многія ўпэўнены, што сыйсці з жыцця яму дапамаглі савецкія спецслужбы.
“Людзі да гэтага часу ў стане выйны”
Доўгі час пра пра тое, што на Беларусі быў арганізаваны антысавецкі рух, нават не згадвалася. Яно і зразумела: савецкая ўлада так і не змагла цалкам ліквідаваць беларускую арганізацыю Вітушкі. Асноўныя фігуры супраціву сышлі ад пакарання, ніхто з галоўнага штаба не быў арыштаваны і не загінуў, многія нават дажылі да нашага часу - а калі кагосці і аб’яўлялі загінулым, то адначасова з гэтым тайна вялі перамовы з Захадам аб іх выдачы. Прызнаць існаванне арганізаванага беларускага супраціву для савецкай улады значыла б распісацца ў сваёй бездапаможнасці.
- Дакументы па арганізацыі Вітушкі засакрэчаныя па сённяшні дзень не толькі ў нас, але і на Захадзе, - тлумачыць Сяргей Ёрш. - Трэба разумець, што адначасова са змаганнем беларускага супраціву за вызваленне ішла барацьба спецслужбаў. Нямецкіх, амерыканскіх, англійскіх, савецкіх. Праводзіліся розныя аператыўныя гульні. На Захад рэгулярна засылаліся агенты МГБ, якія абвяшчалі сябе прадстаўнікамі падполля. Такіх сітуацый было вельмі шмат. Але хаця б па тым, што агенты, якія накіроўваліся Саветамі на Захад, мелі досыць павярхоўныя, часта няправільныя легенды, можна меркаваць пра выдатную канспірацыю, якая выкарыстоўвалася ў арганізацыі Вітушкі.
Аўтары кнігі “Беларускі супраціў” вельмі асцярожа падыходзяць да гэтай тэмы, пазбягаючы суб’ектыўных ацэнак.
- Мы не пішам, што хтосьці быў героем, а хтосьці здраднікам. Мы проста пастараліся выкласці інфармацыю, якую набылі, - зазначае Сяргей Ёрш. -Гэта вельмі складаная тэма, і яшчэ будуць гарачыя дыскусіі - і наконт арганізацыі Вітушкі, і наконт яго супрацоўніцтва на першым этапе з нямецкімі, а потым з заходнімі спецслужбамі. Даваць ацэнкі можна будзе толькі, калі не стане ветэранаў гэтай барацьбы з усіх лагераў. Людзі да гэтага часу ў стане вайны - вельмі шмат крыві было праліта з абодвух бакоў. Але пройдзе час, загояцца раны і можна будзе спакойна, узважана даследаваць гэтую тэму, і даць сваю ацэнку.
http://www.gazetaby.com/cont/print.php?sn_nid=4077
Но, бывают интересны вводимые Ершом в оборот новые источники.
Предположим Ёрш говорит правду по Гадлевскому. Тогда выходит интересно...:
Значит, в 42г. весьма радикальный националистический лидер ксендз Гадлевский вступает в переговоры с совесткой разведкой на предмет подготовки в 43г. белорусского национального восстания против нацистов. Гадлевский выдвигает условия: создание белорусской армии на советском фронте по аналогии с армией Андерса, признание белорусской государственности и т.д. Но почему-то "затея не удалась": немцы вскрыли Гадлевского и расстреляли, а советская сторона перед еще тем потеряла к нему интерес.
В эту схемку вполне входит создание в подполье близкими Гаджлевскому коллаборантами "Белорусскай незалежницкай партыи" с целью подготовки восстания (июль 42г. в Минске. Сразу были созданы пять округов в гебитскомиссариате Вайсрутения и какая-то активность была в контролируемом вермахтом тылу на востоке Беларуси - западе России)
***
Беларуская Незалежніцкая Партыя
From Вікіпедыя
Jump to: navigation, search
БЕЛАРУСКАЯ НЕЗАЛЕЖНІЦКАЯ ПАРТЫЯ, БНП, вайскова-палітычная арганізацыя, створаная ў Беларусі ( Мінск, ліпень 1942) групай беларускіх вайсковых і маладзёвых дзеячоў у час нямецкай акупацыі. Кіравалася створанымі да восені 1942 Цэнтральным Камітэтам і пяццю акруговымі камітэтамі. Кіраўнікі: Усевалад Родзька (цэнтральны камітэт), Міхал Вітушка (сябар ЦК), Дзмітры Касмовіч (сябар ЦК), Юллян Саковіч (мінскі акруговы камітэт), Францішак Аляхновіч (віленскі акруговы камітэт) і інш. Мяркуецца [1], што натхняльнікам і інспіратарам стварэння партыі мог быць Вінцэнт Гадлеўскі. Структуры БНП існавалі ў 1942-1943 на Браншчыне і Смаленшчыне. Вып. фармальна нелегальны орган друку "Бюлетэнь БНП" [2], пасля вайны -- бюлетэнь "Праца і Воля" (2 нумары, 1949). Фармальна БНП прадстаўлялася як патрыятычная і канспірацыйная арганізацыя з задачай збройнай барацьбы за незалежнасць Беларусі, рэальна кіраўніцтва ад пачатку супрацоўнічала з Абверам.
Практычную дзейнасць БНП пачала ў чэрвені 1944 [3], стварэннем некалькі канспірацыйных груп у Беларусі дзеля вядзення разведкі і дыверсій у тыле Чырвонай Арміі (паводле інш. крыніц, падрыхтоўка такіх груп з дапамогаю Абверу вялася з восені 1943, асабліва актыўна зімой-вясной 1944 [4]). Выконваючы непасрэдную сваю задачу барацьбы з савецкім войскам у Беларусі, БНП кіравала беларусаў-дабраахвотнікаў у вайсковую школу "Дальвіц" (таксама вядомую як беларускі дэсантны батальён "Дальвіц"). Парашутныя закідванні груп з батальёну "Дальвіц" у Беларусь працягваліся з верасня 1944. Частка гэтых груп, як паведамлялася ў інфармацыйных дакументах БНП, працягвала дзейнічаць яшчэ зімою 1945/1946 [5], і нават да 1956 [6].
У якасці палітычнай праграмы прапаноўвалася выкарыстанне "непазбежнага канфлікту" саюзнікаў пасля перамогі над Германіяй, мацаванне ўласных (узброеных) сіл і ўзброеная барацьба за незалежнасць Беларусі ва ўмовах узгаданага канфлікту.
Пасля эвакуацыі з Беларусі ў 1944 у Германіі быў створаны Замежны Сектар БНП (кір. Дз. Касмовіч). У 1944 кіраўніцтва БНП рэзка крытыкавала Беларускую Цэнтральную Раду і асабіста Р. Астроўскага за кан'юнктурніцтва, марыянеткавы характар дзеянняў, нарэшце, спыніла ўсякае супрацоўніцтва ў пач. 1945. Асабліва моцна БНП выражала незадавальненне няўдалай арганізацыяй "эвакуацыі з Беларусі" ў 1944 і стратай большай часткі асабовага складу БКА, таксама неэфектыўнасцю дзеянняў Астроўскага па стварэнні беларускага войска ў Германіі. Адзначаецца [7], што такія закіды з'яўлялі выключна нямецкія вайсковыя патрэбы канца вайны (задача абароны Германіі кожным коштам).
Пасля раззбраення батальёну "Дальвіц" у Чэхіі (1945), частка яго асабовага складу накіравалася ў Беларусь для працягу ўзброенай барацьбы, але на Беласточчыне была выкрыта савецкай бяспекай і амаль цалкам арыштавана. Кіраўнікі былі суджаныя ў "справе шасцёх" (верагодна, май 1946), Родзька і Гелда пакараныя смерцю.
Пасля вайны БНП дзейнічала сярод беларускіх супольнасцяў у заходніх акупацыйных зонах і Заходняй Еўропе. У 1948-1949 вакол пытання падтрымкі Беларускага Нацыянальнага Цэнтру ў шэрагах кіраўніцтва партыі адбыўся падзел, кожная з груповак прэтэндавала на назву БНП (у выніку Б. Рагуля, М. Рагуля, У. Набагез выключаны з ЦК). У далейшым (1954), лідары БНП прызнавалі БЦР як "адзіны легітымны прадстаўнічы цэнтр", а Астроўскага як "вялікага і заслужанага беларускага патрыёта", рэзка выступалі супраць удзелу беларускай моладзі ў скаўцкім і хрысціянска-моладзевым рухах.
У сярэдзіне 1950-х, без фармальнага ропуску партыі, Замежны Сектар БНП увайшоў у Беларускі Вызвольны Фронт, арганізаваны Дз. Касмовічам.
- ^ Ёрш, С.14.
- ^ 2 нумары ў 1942-1944 у Беларусі (2-і нумар тыражом 500 ас.), 3-і -- жнівень 1944, Усх. Прусія, 4-ы -- восень 1944, Берлін, 5-ы (апошні "ваенны") -- снежань 1944 або студзень 1945, 6-ы (апошні) -- восень 1946, Зах. Германія. Ёрш, С.127-129.
- ^ Туронак, С.155.
- ^ Ёрш, С.15.
- ^ Ёрш, С.137,138.
- ^ Ёрш, С.17.
- ^ Туронак, С.155.
[ правіць] Крыніцы
- (Туронак) Jerzy Turonek. Bialorus pod okupacja niemiecka. "WERS", Warszawa-Wroclaw, 1989. 186 s.
- (Ёрш) Сяргей Ёрш. Вяртаньне БНП. Асобы і дакумэнты Беларускай Незалежніцкай Партыі. - Менск-Слонім: БГАКЦ, 1998. - 186 с. - (Архіў Найноўшае Гісторыі). ISBN 985-6012-62-7.
Retrieved from "http://be.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%9D%D0%B5%D0%B7%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D1%96%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%9F%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D1%8F"
http://be.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%9D%D0%B5%D0%B7%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D1%96%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%9F%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D1%8F
***
***
Вполне вписываемая в обший контекст развития партизанской войны в тылу немцев после создания ЦШПД 30.05.42 "схема". Именно в начале лета, пишет Бульба, начались поиски советской разведкой контактов с ним на предмет союза. Как раз с июля Бульба по его словам перешел к новой фазе войны против немцев - от крестьянской самообррооны, начатой им против немцев весною 42г., к диверсиям на коммуникациях "от Черного до Балтийского моря", т.е. к фактическим действиям в интеерсах отступающей Красной армии. В августе бульба взял Шепетовку, а в сетябре начались его прямые переговоры со специально присланным к нему капитаном Лукиным (на базе отряда Медведева). Бульба потребовал примерно того же, что по словам Ерша, требовал Гадлевский: национального суверенитета, национальной армии, союза с СССР, а не поглощения и т.д. Причем, что особо интересно, Бульба выступал в политическом плане от имени вооруженного подразделения УНР, и Гадлевский в 42г. мог выступать в ходе переговоров, ориентируясь на субъектность только правительства БНР (Захаренки?). Это международные субъектности отличные по корням от провозглашенных под оккупантами образвоаний 30.06.42 во Львове и позднее - чего-то вроде того в виде БЦР.
Кстати, примерно в это время в СССР действительно началось создание особой белорусской армии численностью ок. 100.тысяч чел, чтобы использовать вспышку национального сомсознания, происшедшую в ходе ознакомления с реальностью "немецкой оккупации".
Спецотряд НКВД Медведева, в которой находился Лукин, забрасывался в тыл к немцам в течение июля (или уже с июня - уточнить по недавним записям) -августа 42г. В конце августа к Медведеву прибыл Кузнецов уже в оборудованный лагерь относительно близко к Ровно.
То есть решение по переговорам с Бульбой всерьез было принято примерно в июне 42г. Примерно тогда же согласно Ершу начались контакты, точнее по тексту похоже на переговоры, советской разведки с Гадлевским. Кстати, очень похоже, что именно эта тема - переговоров с Бульбой для сближения с украинским национализмом в целях быстрого развертывания совместной антифашистской борьбы и с Гадлевским - чтобы сблизиться с белорусским национализмом - была одной из основных политичесеких линий созданного 30 мая 42г. ЦШПД.
Можно более менее уверенно предполагать по аналогии с отрядом Медведва-Лукина, кто вступил в контакт с Гадлевским. Это мог быть в первую очередь Ваупшасов. Именно в начале июня он уже, если память не изменяет (уточнить по записям) воссоздал агентурную сеть в Минске. А прибыл под Минск через, кстати, контролируемый украинским батаьлоном Побегущего - Шухевича район Лепеля весною 42г. И главной задачей Ваупшасова была именно работа по Минску.
Хотя в принципе, в переговоры теореоически мог вступить и Кеймах по указанию Линькова. Именно в июне 42г. Линьков находясь в самовольном рейде из-под епеля на Полесье оставил в Налибоской пуще своего комиссара Кеймаха. Тот сразу объединил местных партизан в самое крупное на тот момент партизанское соединение в тылу немцев на территории Беларуси. Впрочем, Кеймах передвинулся из Налибокской пущи в район Логойска, чтобы работать по Минску чуть позднее. После того, как Логойский район оставил Ваупшасов, сместившись юго-восточнее. Где-то осенью 42г. (уточнить по записям). Так что - почти 100% переговоры с Гадлевским вел Ваупшасов. Скорее всего через своих разведчиков, отправленных для воссоздания агентурной сети НКВД в Минске.
Третий возможный контактер с совесткой стороны - Козлов, секретарь Минского подпольного обкома партии, переживший зиму 41-42гг. в южной части Минской области и спасенный весною 42г. вместе сос воим обкомом отрядом Коржа. К июню 42г. Козлов уже, вроде, рассорился с Коржом, пытаясь того подчинить себе, но - уже выжил и работал. Козлов по словам Бельченко (гшлава НКВД БССР, который вел фактически всю разведку в ЦШПД) в течение войны сохздал самую крупную на оккупирвоанной территории агентурную сеть - ок.6500 агентов и информаторов (если память не изменяет, уточнить по моим записям-конспекту вопспоминаний Бельченко). К лету 42г. Козлов должен был уже начать создавать эту свою беспрецедентную, нацеленную в основном на Минск агентурную сеть. Однако против Козлова рабоатет факт разгрома немцами именно в июне (или июле?) 42г. Минского партийного подполья.
Т.е. - почти 100% - в контакт с Гадлевским вступил все таки Ваупшасов (псевдоним "Градов"). А направлялись переговоры непосредственно генералом НКВД Бельченко.
В ноябре 42г. переговоры с Бульбой закончились всего лишь перемирием. И на Полесье выступили из Брянских лесов бригады Сабурова и Ковпака. В конце октября 42г. Медведев переориентировал свой спейотряд в основном на обслуживание деятельности Кузнецова в Ровно по уничтожению Коха (и т.п.) и разведке. Совесткая партизанка сделала ставку исключительно на собственные силы, перестав вести переговоры с националистическими силами о союзе. В этом контексте провал Гадлевского выглядит логичным. Напоминает атаку на Бульбу партизан Медведева в январе 42г., разорвавших перемирие из-за переговоров Бульбы с нецами и ОУН(б), и потом, сразу же покорение Бульбы - ОУН(б). Гадлевского могли просто сдать немцам.
Бульба с Гадлевским были, похоже, одновременно были просто списаны со счетов после того, как упустили возможность союза с СССР. Примерно в ноябре 42г. (?)
Также невозможно, чтобы СД или абвер не вели в этой время по такому серьезному вопросу собственной игры против Бельченко. По-крайней мере, с белорусской стороны по линии Гадлевского клейма ставить негде на всех возможных участниках в плане их сотрудничества со спецслужбами "Рейха". Причем, и у Бульбы и у Гадлевского имелись прямые политические выходы на Берлин через структуры УНР и БНР и, скорее всего, по каналам спецслужб немцев ( у Галдевского, таким каналом-куратором, видимо, был Акинчиц в Берлине)
P.S. Батальон Шухевича покинул Лепельский район по официальной версии ОУН(б) после 1.10.42.
"- Былі і іншыя арганізацыі, - распавядае Сяргей Ёрш. - Мы імкнуліся даць абсалютна невядомую інфармацыю. Напрыклад, мы пішам пра кантакты беларускага супраціву з савецкай разведкай падчас нямецкай акупацыі. Нам стала вядома, што лідэр беларускага нацыянальнага супраціву ксёндз Вінцэнт Гадлеўскі ў 1942 годзе вёў перамовы з прадстаўнікамі Масквы. Ён планаваў узняць вясной 1943-га антынямецкае паўстанне. Дарэчы, Саветы лічылі, што Гадлеўскі - адзіны беларускі дзеяч, з якім можна весці перамовы тут, на Беларусі. Яны нават абяцалі дапамогу зброяй для змагання нашага нацыянальнага падполля.
Гадлеўскі, у сваю чаргу, уладкоўваў савецкіх разведчыкаў у розныя акупацыйныя ўстановы. Праўда, пасля таго, як ксёндз пачаў патрабаваць ад Саветаў вызваліць з лагераў вядомых беларускіх дзеячаў, стварэння беларускіх аддзелаў у Чырвонай Арміі, беларускага варыянту арміі Андэрса, савецкія спецслужбы паціху пачалі рыхтаваць яго ліквідацыю. І хутчэй за ўсё менавіта яны здалі Галеўскага немцам, падкінуўшы ім кампрамат."
***
www.gazetaby.com
Вайна пасля вайны-2
14.12.2006 Анастасія ЗЕЛЯНКОВА
На ўзбраенні ў беларускіх партызан, што змагаліся з Саветамі, былі не толькі аўтаматы і кулямёты, але і супрацьтанкавыя ружжы, мінамёты і нават гармата. Пра барацьбу, што разгарнулася пасля перамогі над фашызмам, распавядае кніга Сяргея Ярша і Сяржука Горбіка “Беларускі супраціў”.
“Ліквідоўвалі адзін атрад - з’яўлялася два”
Арганізацыя Вітушкі, пра якую распавядалася ў першай частцы артыкулу, была не адзінай, якая дзейнічала на Беларусі. Былі і іншыя, асобныя групы. Усяго на нелегальным становішчы ў студзені 1945 года знаходзілася каля 117 тысяч чалавек. Некаторыя хаваліся ад савецкіх рэпрэсій, некаторыя не жадалі ісці ў Чырвоную армію, былі таксама настаўнікі, якія вучылі ў часы нямецкай акупацыі, а значыць па савецкіх законах лічыліся “памагатымі акупантаў”, былі і проста злачынцы.
Сказаць, колькі ўсяго чалавек змагалася супраць савецкай ўлады, немагчыма. Стыхійны рух ахапіў практычна ўсю Беларусь. На Палессі дзейнічалі атрады атамана Якуба Харэўскага. Некалькі арганізацый было на Усходзе. На Браншчыне доўгі час дзейнічаў атрад Козіна, які рабіў рэйды на Гомельшчыну і Магілёўшчыну. Характэрна, што складаўся ён з былых паліцыянтаў і франтавікоў Чырвонай Арміі.
Сярод груп, якія дзейнічалі аўтаномна, вылучалася арганізацыя, якую ўзначальваў чалавек па мянушцы “Вітаўт”. Яны змагалася на тэрыторыі Вільні і Віленскага краю з 1946 па 1947 год. Арганізацыя, якая налічвала прыблізна каля тысячы чалавек, у свой час згубіла сувязь з Вітушкам. “Вітаўт” нават не ведаў жывы той ці не. Пры некаторых кантактах ён нават называў сябе ягоным прозвішчам - так было прадугледжана па сістэме канспірацыі. Арганізацыя была практычна поўнасцю разгромлена войскамі МГБ, некалькі чалавек уцяклі на Захад, ацалелыя групы дзейнічалі яшчэ ў 1950-я.
У раёне Нясвіжа і Клецка дзейнічаў атрад атамана Івана Раманчука, які ў 1946 годзе арганізаваў падпольны “Саюз змагання за незалежнасць Беларусі”. Гэтая арганізацыя першапачаткова складалася са студэнтаў, якія вучыліся ў Гродне. Дарэчы, некаторыя яе ўдзельнікі дагэтуль жывыя. Сам жа Раманчук быў захоплены чэкістамі параненым у 1949 годзе. 25 гадоў ён адсядзеў за кратамі, тым не менш вярнуўся і нават яшчэ паспеў стварыць сям’ю.
- Былі і іншыя арганізацыі, - распавядае Сяргей Ёрш. - Мы імкнуліся даць абсалютна невядомую інфармацыю. Напрыклад, мы пішам пра кантакты беларускага супраціву з савецкай разведкай падчас нямецкай акупацыі. Нам стала вядома, што лідэр беларускага нацыянальнага супраціву ксёндз Вінцэнт Гадлеўскі ў 1942 годзе вёў перамовы з прадстаўнікамі Масквы. Ён планаваў узняць вясной 1943-га антынямецкае паўстанне. Дарэчы, Саветы лічылі, што Гадлеўскі - адзіны беларускі дзеяч, з якім можна весці перамовы тут, на Беларусі. Яны нават абяцалі дапамогу зброяй для змагання нашага нацыянальнага падполля.
Гадлеўскі, у сваю чаргу, уладкоўваў савецкіх разведчыкаў у розныя акупацыйныя ўстановы. Праўда, пасля таго, як ксёндз пачаў патрабаваць ад Саветаў вызваліць з лагераў вядомых беларускіх дзеячаў, стварэння беларускіх аддзелаў у Чырвонай Арміі, беларускага варыянту арміі Андэрса, савецкія спецслужбы паціху пачалі рыхтаваць яго ліквідацыю. І хутчэй за ўсё менавіта яны здалі Галеўскага немцам, падкінуўшы ім кампрамат.
У масавым стыхійным руху бралі ўдзел абсалютна розныя сацыяльныя групы.
- Адзін даследчык мне неяк паказаў справаздачу ветэрана МГБ, - расказвае Сяргей Ёрш. - Той піша, як яны змагаліся супраць партызанскіх атрадаў: “Мы ліквідоўвалі адзін атрад, а на яго месцы з’яўлялася два, забівалі аднаго брата, замест яго прыходзіў другі”. Людзі ваявалі цэлымі сем’ямі. У першыя паваенныя гады гэта сапраўды быў масавы партызанскі рух.
У справаздачы кампартыі Беларусі за чэрвень 1946 года гаворыцца пра вынікі барацьбы Саветаў з партызанамі. Паводле дакумента, усяго на той час было ліквідавана 814 падпольных арганізацый і узброеных “бандаў”, з іх 667 польскіх (да 1945 года галоўны ўдар наносіўся менавіта па іх), 97 беларускіх, 23 украінскія і 27 іншых. Уражваюць трафеі, якія былі здабытыя: 214 мінамётаў, 193 супрацьтанкавых ружжаў, 3,5 тысячы кулямётаў, каля 70 тысяч аўтаматаў, 47 рацый, каля 4 мільёнаў патронаў.
- У некаторых лічбах мы заўважалі супярэчнасці, - адзначае гісторык. - Напрыклад, супрацоўнік архіву КДБ Ігар Валахановіч сцвярджае, што ў 1944-1953 гадах у выніку аперацый у Беларусі было ліквідавана 2138 “бандаў”, якія налічвалі больш за 30 тысяч чалавек. У іншым дакуменце гаворыцца, што з лістапада 1943 года па снежань 56-га ліквідавана 1264 групы, 840 з іх былі звязаны з патрыятычным падполлем. На жаль, праверыць гэтыя лічбы мы пакуль не можам.
Асобы супраціву
Калі гаварыць пра іншых лідэраў партызанскага руху, нельга не адзначыць такога дзеяча, як Міхась Ганько. Тое, што кіраўнік Саюза беларускай моладзі меў дачыненне да пасляваеннага антысавецкага супраціву - факт малавядомы. Доўгі час лічылася, што Ганько загінуў у 1945 годзе. Між тым аўтары кнігі сцвярджаюць, што ён быў адным з кіраўніком супраціву і памёр толькі нядаўна, у чэрвені 2002 года.
Вясной-летам 1945 года Ганько з атрадам эсбээмаўцаў з Чэхіі прыйшоў у Карпаты. Ён вёў перамовы з кіраўніцтвам бандэраўскай АУН на Украіне. Перамовы так нічым і не скончыліся, паколькі бакі не змаглі дамовіцца наконт Палесся: бандэраўцы заяўлялі, што гэта іхняя тэрыторыя, нашы ж лічылі, што варта гэтыя спрэчкі адкласці на паваенны час. З-за гэтых супярэчнасцяў паміж беларусамі і бандэраўцамі (але не з бульбаўцамі-палешукамі) нават адбываліся збройныя сутычкі. Ганько ж са сваім атрадам прыйшоў у Белавежскую пушчу, партызаніў да 1947 года, а пасля дзейнічаў у Польшчы.
У паваенным беларускім партызанскім руху бралі ўдзел і старыя змагары за незалежнасць Беларусі, яшчэ з часоў БНР. У кнізе “Беларускі Супраціў” прыводзіцца гісторыя афіцэра арміі генерала Булак-Балаховіча (таму ён вядомы па мянушцы “Балаховец”). Гэты чалавек камандаваў групай беларускага супраціву яшчэ ў 1939-1946 гадах. Разам з генералам Булак-Балаховічам у верасні 1939 года ён абараняў Варшаву ад немцаў. Пасля стаў камандзірам партызанскага атрада, які ваяваў супраць немцаў і саветаў, а ў 1946 годзе далучыўся да арганізацыі Вітушкі. Менавіта гэты чалавек прынёс з сабою адзін са сцягоў балахоўцаў, на якім была вышыта Пагоня і надпіс: “Жыве Беларусь!”. Загінуў ён у 1949 годзе, падарваўшы гранатай сябе разам з некалькімі чэкістамі.
У кнізе згадваюцца таксама чалавек па мянушцы “Лявон” (”Сіліч”). Цікава, што гэты беларус кіраваў атрадам старавераў на Пскоўшчыне. У 1946 годзе беларускія партызаны Пятра Гаевіча арганізавалі рэйд на гэтыя землі і сустрэлі партызанскі атрад, які складаўся выключна са старавераў. Аказалася, што ў іх не было свайго камандзіра. Стараверы самі папрасілі беларускіх партызан пакінуць ім якога-небудзь кіраўніка. Ім і стаў “Лявон”.
У жніўні 1948 года ў лясной царкве ягоны атрад акружылі эмгэбісты. Ніхто з тых людзей не здаўся карнікам, і ўсе яны разам з камандзірам і святаром жыўцом былі спаленыя ў царкве. Загінулых партызан стараверы прылічылі да ліку святых пакутнікаў. Многія хадзілі на тое месца збіраць попел, пакуль улады не падагналі туды тэхніку і на некалькі метраў не знялі глебу. Яе разам з попелам вывезлі ў невядомым кірунку.
Адной са значных фігур беларускага супраціву быў і атаман Якуб Харэўскі. Яшчэ ў 20-я гады ён ваяваў супраць палякаў. У 40-я змагаўся і супраць немцаў, і супраць Саветаў. Ягоны атрад, які дзейнічаў на Палессі, быў цалкам аўтаномны. Дзесьці ў 1946 годзе Харэўскі скантактаваўся з арганізацыяй Вітушкі, але не захацеў падначаліцца. Тым не менш менавіта Вітушка дапамог пасля Харэўскаму перабрацца на Захад. Атаман асталяваўся ў Бразіліі, пісаў дакументальную кнігу ўспамінаў, дзе згадваў пра савецкія і польскія злачынствы супраць беларускага народа.
Аднойчы ў адной з эмігранцкіх газет ён убачыў сваё імя сярод тых, хто загінуў. Гэта вельмі абурыла Харэўскага і ён вырашыў надрукаваць абвяржэнне. У студзені 1968 года ў газеце “Беларускі голас”, якая выходзіла ў Таронта, ён змясціў артыкул, у якім даводзіў, што жывы і шмат пра што яшчэ памятае. Праз два месяцы Харэўскі раптам загінуў у аўтамабільнай катастрофе. Многія ўпэўнены, што сыйсці з жыцця яму дапамаглі савецкія спецслужбы.
“Людзі да гэтага часу ў стане выйны”
Доўгі час пра пра тое, што на Беларусі быў арганізаваны антысавецкі рух, нават не згадвалася. Яно і зразумела: савецкая ўлада так і не змагла цалкам ліквідаваць беларускую арганізацыю Вітушкі. Асноўныя фігуры супраціву сышлі ад пакарання, ніхто з галоўнага штаба не быў арыштаваны і не загінуў, многія нават дажылі да нашага часу - а калі кагосці і аб’яўлялі загінулым, то адначасова з гэтым тайна вялі перамовы з Захадам аб іх выдачы. Прызнаць існаванне арганізаванага беларускага супраціву для савецкай улады значыла б распісацца ў сваёй бездапаможнасці.
- Дакументы па арганізацыі Вітушкі засакрэчаныя па сённяшні дзень не толькі ў нас, але і на Захадзе, - тлумачыць Сяргей Ёрш. - Трэба разумець, што адначасова са змаганнем беларускага супраціву за вызваленне ішла барацьба спецслужбаў. Нямецкіх, амерыканскіх, англійскіх, савецкіх. Праводзіліся розныя аператыўныя гульні. На Захад рэгулярна засылаліся агенты МГБ, якія абвяшчалі сябе прадстаўнікамі падполля. Такіх сітуацый было вельмі шмат. Але хаця б па тым, што агенты, якія накіроўваліся Саветамі на Захад, мелі досыць павярхоўныя, часта няправільныя легенды, можна меркаваць пра выдатную канспірацыю, якая выкарыстоўвалася ў арганізацыі Вітушкі.
Аўтары кнігі “Беларускі супраціў” вельмі асцярожа падыходзяць да гэтай тэмы, пазбягаючы суб’ектыўных ацэнак.
- Мы не пішам, што хтосьці быў героем, а хтосьці здраднікам. Мы проста пастараліся выкласці інфармацыю, якую набылі, - зазначае Сяргей Ёрш. -Гэта вельмі складаная тэма, і яшчэ будуць гарачыя дыскусіі - і наконт арганізацыі Вітушкі, і наконт яго супрацоўніцтва на першым этапе з нямецкімі, а потым з заходнімі спецслужбамі. Даваць ацэнкі можна будзе толькі, калі не стане ветэранаў гэтай барацьбы з усіх лагераў. Людзі да гэтага часу ў стане вайны - вельмі шмат крыві было праліта з абодвух бакоў. Але пройдзе час, загояцца раны і можна будзе спакойна, узважана даследаваць гэтую тэму, і даць сваю ацэнку.
http://www.gazetaby.com/cont/print.php?sn_nid=4077