ԴԱՍԱԿԱՆ ՈՒՂՂԱԳՐՈՒԹԵԱՆ ԿԱՆՈՆՆԵՐ
ՌԱՖԱՅԷԼ ԻՇԽԱՆԵԱՆ
ԴԱՍԱԿԱՆ ՈՒՂՂԱԳՐՈՒԹԵԱՆ ԿԱՆՈՆՆԵՐ
ԵՐԵՒԱՆ, "ԱՐԵՒԻԿ"
1991
(Սկիզբն այստեղ)
(նախորդ՝ Ու-ն վ-ի արժեքով)
Է տառի գրութիւնը
Դասական ուղղագրութեամբ բառավերջում է լսուելիս միշտ է է գրւում, ինչպէս՝ ափսէ, բազէ, գուցէ, գոնէ, թէ, գրեթէ, միթէ, եթէ, մարգարէ, կեցցէ, որևէ, որևիցէ, երբևէ, երբևիցէ, միջօրէ, Վահէ, մանրէ, Կարինէ, Մարինէ եւ այսպես շարունակ: Բառավերջում երբեք ե չի գրւում:
Բառերի մէջ է լսւում և է գրւում է գլխաւորապէս այն դէպքերում, երբ այդ է-ն կարող է հնչիւնափոխուել ու դառնալ ի, օրինակ, գէր (գիրանալ), գէտ (գիտելիք), դէմ(ք) (դիմագիծ), դէպ(ք) (դիպուած), դէտ (դիտել), կէզ (կիզել), զէն(ք) (զինել), ծէս (ծիսակատարութիւն), մէջ (միջին), մէտ (միտում), կէս (կիսել), մէգ (միգապատ), յաւէտ (յաւիտեան), սէզ (սիզաւէտ), նուէր (նուիրական), վէժ (վիժել), վէմ (վիմագիր), վէպ (վիպակ), վրէժ (վրիժառու), վրէպ (վրիպել), շէկ (շիկնել), շէն (շինութիւն), քէն (քինախնդիր) եւ այլն: Բայց կան բառեր էլ, որոնց մէջ գրւում է է, բայց այդ է-ն չի հնչիւնափոխւում, ի չի դառնում, ինչպէս՝ աշխէտ "բաց կարմիր", հէն "աւազակ", խլէզ, կրկէս, հելլէն, պարէն, պարէտ, տէգ, քարտէզ եւ այլն:
Այս պատճառով բառամիջի է-ագրութիւնը սովորելու համար պէտք է բառամիջում այդ տառն ունեցող բառերի ցուցակն ունենալ ձեռքի տակ: Դասական ուղղագրութեամբ գրելիս սկզբնական շրջանում կասկածելի բառը կարելի է ստուգել այդ ցուցակով, իսկ յետոյ վարժութեան շնորհիւ բոլոր այդ բառերը հյիշուեն: Ստորեւ բերուած է միջում է ունեցող ամենագործածական բառերի այբբենական ցուցակը.
աղեկէզգէթաղէտգէշ "տգեղ"աղուէսգէշ "մեռած մարմին"ամէնգէս "մազ"անգէտգէտ "գիտենալը"անզէնգէրանէծքգմբէթանշէջգոմէշաշխէտդէզապաւէնդէմապաքէն
դէմքառնէտդէնասպարէզդէպի (նաև՝ դէպ, ի դէպ)արդէնդէպքարալէզդէտ "դիտող"արժէքելակէտբզէզելևէջբուէճեղէգբրէտ "պիծակ, իշամեղու"երէցզէնքմէգզէնիթմէզ "միզելը"ընդդէմմէկընկէցմէնթէևմէջ (մէջք)թէժմէտ "միտելը"թէպէտմողէսժամկէտյաւէտժապաւէնյետադէմլեգէոննշանդրէքլէզ "լիզելը"նուէրխաբէութիւնշահէն "թռչուն"խէթշէկխէժշէն(ք)խլէզողջակէզծէսուղէշ "ճիւղ"ծովահէնչէզոքծուէնպանթէոնկէզ "կիզելը"պարէնկէսպարէտկէտպարտէզկողպէքպէտքկուզէկուզպնակալէզկրկէսջրվէժկրէտջրօրհնէքհանդէպսէգհանդէսսէզհէգսէրհելլէնսպառազէնհէն "աւազակ"վէճհիւսկէնվէմհրաւերվէպհրէայվէսհրէշվէրքհրշէջվրէժձէթտարէցտեսակէտփորձագէտտէգփրփրադէզտէրքարտէզտէրունականքէնտէրտէրքնէած "թմրած"տնօրէնքրէականփոխարէնօրէն(ք)
Ամէն բառի կապակցութեամբ պէտք է յիշել, որ այն գրւում է է-ով, բայց ե-ով են գրւում ամենայն, ամենալաւ, ամենամեծ եւ ամենա-ով կազմուած այլ բառեր: Ընդամէնը գրւում է է-ով:
Պէտք է նկատի ունենալ, որ է-ն յաճախ պահպանւում է ցուցակի մէջ եղած բառերով կազմուած բարդ կամ ածանցաւոր բառերի մէջ: Երբ է-ով գրուող բառը դառնում է ածանցաւոր կամ բարդ բառի առաջին բաղադրիչ, նրա է-ն, ինչպէս ասուել է, սովորաբար դառնում է ի (գէտ - գիտուն, շէն - շինութիւն եւ այլն), բայց մի շարք դէպքերում էլ պահպանւում է, ինչպէս՝ աղէտալի, աղուէսային, արժէքաւոր, դէմառդէմ, դէմյանդիման, դէմդիմաց, թէական, կրկէսային, չէզոքութիւն, պատճէնում, պարէտային, քարտէզագրութիւն եւ այլն:
Օգտակար է յիշել է ունեցող մի շարք ածանցներ, վերջոյթներ ու բառեր, որոնք դառնալով ածանցաւոր կամ բարդ բառերի երկրորդ բաղադրիչներ, միշտ պահպանում են իրենց է-ն, այսինքն ունենում ենք է-ով նոր բառեր:
Ստորեւ բերուած են այդպիսի ածանցների, վերջոյթների ու բառերի ցանկը, իւրաքանչիւրի դիմաց դրուած է նրանով կազմուած մէկ կամ մի քանի բառ.
-- արժէք -- մեծարժէք, անարժէք, թանկարժէք
-- արէն -- չինարէն, յունարէն
-- աւէտ -- ծաղկաւէտ, բուրաւէտ, արդիւնաւէտ
-- գէտ -- գրագէտ, անգէտ, մասնագէտ, գականագէտ
-- դէմ(ք) -- խոժոռադէմ, անդէմ
-- դէպ -- հազուադէպ, միջադէպ
-- դէտ -- ակնդէտ
-- եղէն -- ոսկեղէն, ակնեղէն, բանջարեղէն, խմորեղէն
-- երէն -- հայերէն, պարսկերէն, ֆրանսերէն
-- երէց -- գահերէց
-- էջ(ք) --առէջ, ելեւէջ, վայրէջք, ջրէջք
-- զէն(ք) -- սպառազէն, անզէն, ասպազէն, հրազէն
-- էն, -- կէն -- արդէն, պատճէն, ծակոտկէն, պարէն եւ այլն
-- է բացառականի վերջաւորութիւնը (գրաբար եւ արեւմտահայերէն)՝ ն յօդի հետ՝ էն -- նորէն, քաղաքէն եւ այլն: Ինչպէս եւ՝ տնէտուն, բերնէբերան, ժամէժամ, տարէցտարի, օրէցօր եւ այլն:
-- էք -- արժէք, ջրօրհնէք, նշանդրէք
-- ընկէց -- գահընկէց
-- ժէտ -- ախտաժէտ
-- լէզ -- պնակալէզ
-- կէզ -- տօթակէզ, սիրակէզ, հրկէզ
-- կէն -- ճանճկէն
-- կէտ -- միջակէտ, ստորակէտ, բազմակէտ
-- հանդէս -- տօնահանդէս, շքահանդէս
-- հրաւէր -- մարտահրաւէր
-- մէտ -- հակամէտ
-- մէջ -- սնամէջ, մարդամէջ
-- շէն -- տնաշէն, հոյաշէն, նորաշէն
-- շէջ -- հրշէջ, անշէջ
-- պարտէզ -- մանկապարտէզ
-- պէս -- ինչպէս, կատարելապէս, այսպէս, որպէս
-- պէտ -- սակաւապէտ (բայց՝ պետ, գնդապետ, վաշտապետ եւ այլն)
-- պէտք -- անպէտք
-- սէր -- աշխատասէր, բանասէր, հետաքրքրասէր, ընթերցասէր
-- վէժ -- գահավէժ, ջրվէժ
-- վէպ -- պատմավէպ, սիրավէպ, նորավէպ
-- վէր(ք) - կաեվէր
-- վրէպ -- անվրէպ, ժամանակավրէպ
-- տէր -- տնատէր, սեփականատէր, հողատէր, տէրտէր
-- քէն -- անքէն
-- օրէն -- անօրէն (նաեւ յիշել է պէտք՝ ազատօրեն, փաստօրեն, հաւանօրէն)
է-ով են գրւում ժողովրդային այնպիսի ձեւեր, ինչպէս՝ հէր, մէր, ախպէր, գէլ եւ այլն:
Բառամիջում է գրւում է նաեւ բայերի մի քանի ձեւերում. ինչպէս, օրինակ, անցեալի հետեւեալ ձեւերի մէջ՝ գրէի, գրէիր, պիտի գրէր, պիտի գրէիր, գրէիք, բերէի, կբերէի, եթէ բերէի, ասէի, կգրէր եւ այլն:
Է-ով են գրւում եմ օժանդակ բայի անցեալի ձեւերի՝ էի, էիր, էր, էինք, էիք, էին, ինչպես նաեւ ներկայ ժամանակի յոգնակի երկրորդ դէմքը՝ գրում էք, խօսում էք եւ այլն:
Է-ով են գրւում հրամայականի ձեւերը -- էք վերջաւորութեամբ՝ գրեցէ՛ք (գրէ՛ք), կարդացէ՛ք, ասացէ՛ք, խօսէ՛ք, խաղացէ՛ք եւ այլն:
Ձայնաւորից առաջ է լսուելիս գրւում է նոյնութեամբ՝ է, օրինակ՝ քնէած, հրէական, այժմէական, Անդրէաս եւ այլն:
Է գրւում է նաեւ ապառնիի ձեւերում, ինչպէս՝ գրէք (եթէ գրէք), կգրէք (արդեօք կգրէ՞ք), պիտի գրէք, ուտէք եւ այլն:
Ք-ից առաջ սովորաբար է լսուելիս գրւում է է:
Է-ով գրւում են մի շարք յատուկ անուններ, այդ թւում՝
-- էն-ով վերջացող՝ Արմէն, Արսէն, Զաւէն, Խորէն, Կարէն, Շահէն, Ռուբէն, Սուրէն, Օգսէն, Աշխէն
-- գէն (կէն)-ով վերջացող՝ Բաբգէն (կամ Բաբկէն), Գուրգէն, Վազգէն, Վիգէն
-- էլ-ով վերջացող՝ Աբէլ, Գաբրիէլ, Գնէլ, Դանիէլ, Մանուէլ, Միքայէլ, Իսրայէլ, Ռաֆայէլ, Անժէլ, Զաբէլ
-- էս-ով վերջացող՝ Արիստակէս, Արտաշէս, Մովսէս, Յովհաննէս, Ներսէս, Վրթանէս
-- էոս-ով վերջացող՝ Թադէոս, Մատթէոս, ինչպէս նաեւ՝ Անդրէաս, Նազարէթ, Յովսէփ:
Այս անուններից կազմուած ազգանունների մէջ է-ն կարող է փոխուել ի-ի, կարող է պահպանուել, ինչպէս՝ Շահինեան, Մովսիսեան, Ներսիսեան, բայց եւ՝ Արմէնեան, Սուրէնեան, Իսրայէլեան, Դանիէլեան, Նազարէթեան: Կան նոյն ազգանունների զուգահեռ գրութիւններ՝ Կարինեան-Կարէնեան, Անդրիասեան-Անդրեասեան, Ներսիսեան-Ներսեսեան:
Է-ով են գրւում մի շարք տեղանուններ՝ Աթէնք, Մարսէլ, Զէյթուն, Եմէն եւ այլն:
Ընդհանրապէս յատուկ անունների մէջ վերջին վանկում է լսուելիս գրւում է է (Կարէն, Բաբգէն եւ այլն), բացառութիւն են -պետ վերջոյթ ունեցող անունները՝ Հայրապետ, Կարապետ, ինչպէս նաեւ Բարսեղ, Փառանձեմ եւ մի քանի այլ անուններ:
(հաջորթիվ՝ ոյ-ի եւ եա-ի գրութիւնները)
[Շնորհակալ կլինեմ եթե տառասխալների, վրիպակների դէքում անմիջապէս տեղեկացնեք ինձ]
ԴԱՍԱԿԱՆ ՈՒՂՂԱԳՐՈՒԹԵԱՆ ԿԱՆՈՆՆԵՐ
ԵՐԵՒԱՆ, "ԱՐԵՒԻԿ"
1991
(Սկիզբն այստեղ)
(նախորդ՝ Ու-ն վ-ի արժեքով)
Է տառի գրութիւնը
Դասական ուղղագրութեամբ բառավերջում է լսուելիս միշտ է է գրւում, ինչպէս՝ ափսէ, բազէ, գուցէ, գոնէ, թէ, գրեթէ, միթէ, եթէ, մարգարէ, կեցցէ, որևէ, որևիցէ, երբևէ, երբևիցէ, միջօրէ, Վահէ, մանրէ, Կարինէ, Մարինէ եւ այսպես շարունակ: Բառավերջում երբեք ե չի գրւում:
Բառերի մէջ է լսւում և է գրւում է գլխաւորապէս այն դէպքերում, երբ այդ է-ն կարող է հնչիւնափոխուել ու դառնալ ի, օրինակ, գէր (գիրանալ), գէտ (գիտելիք), դէմ(ք) (դիմագիծ), դէպ(ք) (դիպուած), դէտ (դիտել), կէզ (կիզել), զէն(ք) (զինել), ծէս (ծիսակատարութիւն), մէջ (միջին), մէտ (միտում), կէս (կիսել), մէգ (միգապատ), յաւէտ (յաւիտեան), սէզ (սիզաւէտ), նուէր (նուիրական), վէժ (վիժել), վէմ (վիմագիր), վէպ (վիպակ), վրէժ (վրիժառու), վրէպ (վրիպել), շէկ (շիկնել), շէն (շինութիւն), քէն (քինախնդիր) եւ այլն: Բայց կան բառեր էլ, որոնց մէջ գրւում է է, բայց այդ է-ն չի հնչիւնափոխւում, ի չի դառնում, ինչպէս՝ աշխէտ "բաց կարմիր", հէն "աւազակ", խլէզ, կրկէս, հելլէն, պարէն, պարէտ, տէգ, քարտէզ եւ այլն:
Այս պատճառով բառամիջի է-ագրութիւնը սովորելու համար պէտք է բառամիջում այդ տառն ունեցող բառերի ցուցակն ունենալ ձեռքի տակ: Դասական ուղղագրութեամբ գրելիս սկզբնական շրջանում կասկածելի բառը կարելի է ստուգել այդ ցուցակով, իսկ յետոյ վարժութեան շնորհիւ բոլոր այդ բառերը հյիշուեն: Ստորեւ բերուած է միջում է ունեցող ամենագործածական բառերի այբբենական ցուցակը.
աղեկէզգէթաղէտգէշ "տգեղ"աղուէսգէշ "մեռած մարմին"ամէնգէս "մազ"անգէտգէտ "գիտենալը"անզէնգէրանէծքգմբէթանշէջգոմէշաշխէտդէզապաւէնդէմապաքէն
դէմքառնէտդէնասպարէզդէպի (նաև՝ դէպ, ի դէպ)արդէնդէպքարալէզդէտ "դիտող"արժէքելակէտբզէզելևէջբուէճեղէգբրէտ "պիծակ, իշամեղու"երէցզէնքմէգզէնիթմէզ "միզելը"ընդդէմմէկընկէցմէնթէևմէջ (մէջք)թէժմէտ "միտելը"թէպէտմողէսժամկէտյաւէտժապաւէնյետադէմլեգէոննշանդրէքլէզ "լիզելը"նուէրխաբէութիւնշահէն "թռչուն"խէթշէկխէժշէն(ք)խլէզողջակէզծէսուղէշ "ճիւղ"ծովահէնչէզոքծուէնպանթէոնկէզ "կիզելը"պարէնկէսպարէտկէտպարտէզկողպէքպէտքկուզէկուզպնակալէզկրկէսջրվէժկրէտջրօրհնէքհանդէպսէգհանդէսսէզհէգսէրհելլէնսպառազէնհէն "աւազակ"վէճհիւսկէնվէմհրաւերվէպհրէայվէսհրէշվէրքհրշէջվրէժձէթտարէցտեսակէտփորձագէտտէգփրփրադէզտէրքարտէզտէրունականքէնտէրտէրքնէած "թմրած"տնօրէնքրէականփոխարէնօրէն(ք)
Ամէն բառի կապակցութեամբ պէտք է յիշել, որ այն գրւում է է-ով, բայց ե-ով են գրւում ամենայն, ամենալաւ, ամենամեծ եւ ամենա-ով կազմուած այլ բառեր: Ընդամէնը գրւում է է-ով:
Պէտք է նկատի ունենալ, որ է-ն յաճախ պահպանւում է ցուցակի մէջ եղած բառերով կազմուած բարդ կամ ածանցաւոր բառերի մէջ: Երբ է-ով գրուող բառը դառնում է ածանցաւոր կամ բարդ բառի առաջին բաղադրիչ, նրա է-ն, ինչպէս ասուել է, սովորաբար դառնում է ի (գէտ - գիտուն, շէն - շինութիւն եւ այլն), բայց մի շարք դէպքերում էլ պահպանւում է, ինչպէս՝ աղէտալի, աղուէսային, արժէքաւոր, դէմառդէմ, դէմյանդիման, դէմդիմաց, թէական, կրկէսային, չէզոքութիւն, պատճէնում, պարէտային, քարտէզագրութիւն եւ այլն:
Օգտակար է յիշել է ունեցող մի շարք ածանցներ, վերջոյթներ ու բառեր, որոնք դառնալով ածանցաւոր կամ բարդ բառերի երկրորդ բաղադրիչներ, միշտ պահպանում են իրենց է-ն, այսինքն ունենում ենք է-ով նոր բառեր:
Ստորեւ բերուած են այդպիսի ածանցների, վերջոյթների ու բառերի ցանկը, իւրաքանչիւրի դիմաց դրուած է նրանով կազմուած մէկ կամ մի քանի բառ.
-- արժէք -- մեծարժէք, անարժէք, թանկարժէք
-- արէն -- չինարէն, յունարէն
-- աւէտ -- ծաղկաւէտ, բուրաւէտ, արդիւնաւէտ
-- գէտ -- գրագէտ, անգէտ, մասնագէտ, գականագէտ
-- դէմ(ք) -- խոժոռադէմ, անդէմ
-- դէպ -- հազուադէպ, միջադէպ
-- դէտ -- ակնդէտ
-- եղէն -- ոսկեղէն, ակնեղէն, բանջարեղէն, խմորեղէն
-- երէն -- հայերէն, պարսկերէն, ֆրանսերէն
-- երէց -- գահերէց
-- էջ(ք) --առէջ, ելեւէջ, վայրէջք, ջրէջք
-- զէն(ք) -- սպառազէն, անզէն, ասպազէն, հրազէն
-- էն, -- կէն -- արդէն, պատճէն, ծակոտկէն, պարէն եւ այլն
-- է բացառականի վերջաւորութիւնը (գրաբար եւ արեւմտահայերէն)՝ ն յօդի հետ՝ էն -- նորէն, քաղաքէն եւ այլն: Ինչպէս եւ՝ տնէտուն, բերնէբերան, ժամէժամ, տարէցտարի, օրէցօր եւ այլն:
-- էք -- արժէք, ջրօրհնէք, նշանդրէք
-- ընկէց -- գահընկէց
-- ժէտ -- ախտաժէտ
-- լէզ -- պնակալէզ
-- կէզ -- տօթակէզ, սիրակէզ, հրկէզ
-- կէն -- ճանճկէն
-- կէտ -- միջակէտ, ստորակէտ, բազմակէտ
-- հանդէս -- տօնահանդէս, շքահանդէս
-- հրաւէր -- մարտահրաւէր
-- մէտ -- հակամէտ
-- մէջ -- սնամէջ, մարդամէջ
-- շէն -- տնաշէն, հոյաշէն, նորաշէն
-- շէջ -- հրշէջ, անշէջ
-- պարտէզ -- մանկապարտէզ
-- պէս -- ինչպէս, կատարելապէս, այսպէս, որպէս
-- պէտ -- սակաւապէտ (բայց՝ պետ, գնդապետ, վաշտապետ եւ այլն)
-- պէտք -- անպէտք
-- սէր -- աշխատասէր, բանասէր, հետաքրքրասէր, ընթերցասէր
-- վէժ -- գահավէժ, ջրվէժ
-- վէպ -- պատմավէպ, սիրավէպ, նորավէպ
-- վէր(ք) - կաեվէր
-- վրէպ -- անվրէպ, ժամանակավրէպ
-- տէր -- տնատէր, սեփականատէր, հողատէր, տէրտէր
-- քէն -- անքէն
-- օրէն -- անօրէն (նաեւ յիշել է պէտք՝ ազատօրեն, փաստօրեն, հաւանօրէն)
է-ով են գրւում ժողովրդային այնպիսի ձեւեր, ինչպէս՝ հէր, մէր, ախպէր, գէլ եւ այլն:
Բառամիջում է գրւում է նաեւ բայերի մի քանի ձեւերում. ինչպէս, օրինակ, անցեալի հետեւեալ ձեւերի մէջ՝ գրէի, գրէիր, պիտի գրէր, պիտի գրէիր, գրէիք, բերէի, կբերէի, եթէ բերէի, ասէի, կգրէր եւ այլն:
Է-ով են գրւում եմ օժանդակ բայի անցեալի ձեւերի՝ էի, էիր, էր, էինք, էիք, էին, ինչպես նաեւ ներկայ ժամանակի յոգնակի երկրորդ դէմքը՝ գրում էք, խօսում էք եւ այլն:
Է-ով են գրւում հրամայականի ձեւերը -- էք վերջաւորութեամբ՝ գրեցէ՛ք (գրէ՛ք), կարդացէ՛ք, ասացէ՛ք, խօսէ՛ք, խաղացէ՛ք եւ այլն:
Ձայնաւորից առաջ է լսուելիս գրւում է նոյնութեամբ՝ է, օրինակ՝ քնէած, հրէական, այժմէական, Անդրէաս եւ այլն:
Է գրւում է նաեւ ապառնիի ձեւերում, ինչպէս՝ գրէք (եթէ գրէք), կգրէք (արդեօք կգրէ՞ք), պիտի գրէք, ուտէք եւ այլն:
Ք-ից առաջ սովորաբար է լսուելիս գրւում է է:
Է-ով գրւում են մի շարք յատուկ անուններ, այդ թւում՝
-- էն-ով վերջացող՝ Արմէն, Արսէն, Զաւէն, Խորէն, Կարէն, Շահէն, Ռուբէն, Սուրէն, Օգսէն, Աշխէն
-- գէն (կէն)-ով վերջացող՝ Բաբգէն (կամ Բաբկէն), Գուրգէն, Վազգէն, Վիգէն
-- էլ-ով վերջացող՝ Աբէլ, Գաբրիէլ, Գնէլ, Դանիէլ, Մանուէլ, Միքայէլ, Իսրայէլ, Ռաֆայէլ, Անժէլ, Զաբէլ
-- էս-ով վերջացող՝ Արիստակէս, Արտաշէս, Մովսէս, Յովհաննէս, Ներսէս, Վրթանէս
-- էոս-ով վերջացող՝ Թադէոս, Մատթէոս, ինչպէս նաեւ՝ Անդրէաս, Նազարէթ, Յովսէփ:
Այս անուններից կազմուած ազգանունների մէջ է-ն կարող է փոխուել ի-ի, կարող է պահպանուել, ինչպէս՝ Շահինեան, Մովսիսեան, Ներսիսեան, բայց եւ՝ Արմէնեան, Սուրէնեան, Իսրայէլեան, Դանիէլեան, Նազարէթեան: Կան նոյն ազգանունների զուգահեռ գրութիւններ՝ Կարինեան-Կարէնեան, Անդրիասեան-Անդրեասեան, Ներսիսեան-Ներսեսեան:
Է-ով են գրւում մի շարք տեղանուններ՝ Աթէնք, Մարսէլ, Զէյթուն, Եմէն եւ այլն:
Ընդհանրապէս յատուկ անունների մէջ վերջին վանկում է լսուելիս գրւում է է (Կարէն, Բաբգէն եւ այլն), բացառութիւն են -պետ վերջոյթ ունեցող անունները՝ Հայրապետ, Կարապետ, ինչպէս նաեւ Բարսեղ, Փառանձեմ եւ մի քանի այլ անուններ:
(հաջորթիվ՝ ոյ-ի եւ եա-ի գրութիւնները)
[Շնորհակալ կլինեմ եթե տառասխալների, վրիպակների դէքում անմիջապէս տեղեկացնեք ինձ]