Захаванне літвінаў-беларусаў як народа і наяўнасць сваёй дзяржавы можна лічыць дзівам ...
Click to view→ Lithuania Borders 1240 - 2010
Захаванне беларусаў як народа, і наяўнасць сваёй дзяржавы можна лічыць дзівам на фоне знікненні дзясяткаў іншых еўрапейскіх нацый і народнасцяў пад напорам мацнейшых суседзяў. Але калі ў Заходняй Еўропе пры заваёве тэрыторыі агрэсар і захопнік не разбураў нацыянальных асаблівасцяў народа, то землі ВКЛ падпалі пад двухсотгадоваму бесперапыннаму найжорсткаму знішчэнню нацыі, назвы і гісторыі, якое працягваецца да нашых дзён.
ВКЛ у эпоху XIII - XVIII стагоддзяў, гэта шырокая імперыя ўсходняй Еўропы, - дзяржава з магдэбургскім правам, са сваёй канстытуцыяй у выяве трох Статутаў, разнастайнасцю рэлігійных канфесій, міждзяржаўнымі звязамі з Польшчай і Швецыяй, шматлікая літвінская шляхта як грунт дзяржавы, краіна замкаў, забаўкаў арыстакратыі, друкарнямі, літвінскай дзяржаўнай мовай (правобраз беларускага), суды, войска, шматлікія вонкавыя войны. У гісторыі ВКЛ былі ўсе звычайныя перыпетыі еўрапейскага быцця той эпохі: перамогі, паразы, канфлікты з немцамі, ціск Рэчы Паспалітай, і шм.інш.. Да 1795 года беларусы звалі сябе літвінамі і лічылі сваю гісторыю самастойнай. Гэта было залатое стагоддзе ВКЛ і яго народа.
Рэгіянальныя адрозненні Беларусі сфармаваліся пры агульнай аднастайнасці мясцовай культуры. У Рэспу́блiкi Белару́сь вылучаюць шэсць гісторыка-этнаграфічных раёнаў: Панямонне (паўночны захад), Паазер'е (поўнач), Падняпроўе (усход), Усходняе, Заходняе Палессе, Цэнтральная Беларусь. Літвіны-беларусы жывуць кампактна ва Ўсходняй Еўропе, галоўным чынам на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь (пляц 207,6 тыс.км2), дзе складаюць 83,7% насельніцтва (каля 8 млн чалавек у 2009 г.), дзе з'яўляюцца дамінантнай нацыянальнасцю. Адменную групу складаюць палешчукі - жыхары Палесся (пераважна Заходняга). Найболей адмысловыя сярод іх пінчукі - насельніцтва Пінскага Палесся. Агульная колькасць літвінаў-беларусаў - каля 10 млн. чалавек. Значны лік літвінаў-беларусаў насяляюць сумежныя з РБ тэрыторыі Расеі, Польшчы, Украіны, Латвіі і Летувы (дзе лічацца нацыянальнай меншасцю), таксама шырока рассяліліся па свеце ў Аўстраліі, Канадзе, ЗША, Германіі, і інш..
200 гадоў знішчэння нацыі, назвы, гісторыі, мовы, культуры
Агрэсіўнаму ўсходняму суседу - Маскоўскім царам улуса ханства Залатой Орды, ВКЛ не давала жыцця. За 475 гадоў з сярэдзіны XV стагоддзя ардынская процьма 18 разоў з вайной урывалася ў ВКЛ не лічачы бясконцых набегаў. У суме - 80 гадоў вайны і крывавых бясчынстваў з агнём і мячом. Перасяленне беларусаў у Расею адбывалася больш 400 гадоў. На першым этапе яно ўжыццяўлялася толькі гвалтоўным шляхам. Больш 200 гадоў (XVI-XVIII ст.) кожнае ўварванне расійскіх войскаў на тэрыторыю Беларусі (ВКЛ) суправаджалася спусташэннем захопленых земель, разбурэннем і спусташэннем гарадоў, знішчэннем і масавымі перасоўваннямі мірнага насельніцтва ўглыб Расеі. За кошт зачысткі тэрыторыі насельніцтва ВКЛ змяншалася на 70-80%. Маскоўска-Расейскі бок дасягаў дзвюх мэт - паслаблення вайсковага патэнцыялу ВКЛ шляхам разбурэння яго эканамічных і чалавечых рэсурсаў і ўзмацнення Масковіі-Расеі за кошт перасялення ў Масковію і наступнага ператварэння ў рабоў яе князёў і абшарнікаў. На захопленых тэрыторыях выраблялася асіміляцыя і зрыньванне нацыянальнай самасвядомасці. Татальнае знішчэнне насельніцтва і матэрыяльных асноў яго жыцця самай негатыўнай выявай адбілася на ўсіх баках жыцця, у тым ліку на мове і культуры, надоўга спынілі працэс фармавання беларускай нацыі. Гэты вайскова-тактычны прыём паслаблення суперніка шляхам раздрабнення, знішчэння, перасялення і асіміляцыі насельніцтва захопленых земель, робіцца стрыжнем палітыкі Масковіі-Расеі-СССР, накіраванай на ўтрыманне тэрыторый у складзе імперыі.
Катастрофа пачалася адразу пасля падзелаў Рэчы Паспалітай і ўваходжання тэрыторый ВКЛ і яго народа ў склад Расеі. Былога ворага і канкурэнта Расея вырашыла папросту са свету згладзіць, сцерці ўсё, што напамінала б пра яго былую веліч і памяць - у канчатковым выніку паступова ператварыць літвінаў у рускіх.
Знішчэнне літвінскай (беларускай) шляхты і саманазвы «літвіны»
Роля нацыянальнай эліты - інтэлігенцыі ў ВКЛ выконвала шляхта. Удар быў нанесены па шляхецкіх правах, практычна тысячы шляхецкіх родаў пазбываліся ўсіх званняў, прывілеяў і часцяком уласнасці. Каб захаваць шляхецкае званне - зараз пад рускай назвай дваранін, трэба было прайсці складаны шлях довадаў, улучаючы зневажальныя падарожжы ў Пецярбург да ўрадоўцаў ад новай акупацыйнай адміністрацыі. Большасці шляхцічаў гэта было не пад сілу. У выніку шырокія зямельныя ўладанні з рук літвінаў перайшлі да кіравальнага класа заваёўніка. Гэта была незаменная страта для народа - абезгалоўленая нацыя страціла памяць і мэта была дасягнута.
Наступны ўдар давёўся па назве народа, яго зямлі і дзяржавы. Царызм даручыў сваім гісторыкам прыдумаць міфічную гісторыю пра славянства - як бы агульным паходжанні рускіх, туды ж літвінаў-беларусаў, русінаў-украінцаў і палякаў, якія нібы і ў мінулым былі часткай «Расейскай дзяржавы». Пры Кацярыне II ВКЛ было пераназвана ў "Белая Русь", а народ было загадана надалей называць "белоруссамі", чым і прывязаць на стагоддзі непакорлівы народ ВКЛ да Расеі. Назва Літва замацоўваецца за землямі Жамойць, Аўкштота, Сувалкія, Дзукія, якія ніколі не мелыя сваёй дзяржаўнасці.
З'явілася ідэялёгія заходнерусізма, закліканае весці прапаганду пра тое, што былыя землі ВКЛ гэта заходняя Расея. Пачалося насаджэнне рускай мовы і рускага варыянту назвы - "Паўночна-заходні край (заходняя Расея)", якое ніколі раней не ўжывалася, і інш. У асяроддзі сялянства замацоўвалася альтэрнатыўная назва, якая была менш заганна, чым заходняя Расея - гэта "Белая Русь". Частка літвінаў, дзеля захавання хоць бы нейкай самабытнасці, асцерагаючыся поўнага нацыянальнага знішчэння і ператварэння ў рускіх, прынялі як кампраміс саманазва "беларусы" - гэтым былі захаваны этнічныя асаблівасці.
Масква праводзіла доўгатэрміновую праграму русіфікавання - меры накіраваных на паслабленне і паступовую ліквідацыю беларускага этнасу. Найважныя з мер: забарона непадуладнай Маскве беларускай уніяцкай царквы; разбурэнне еўрапейскай сістэмы найвысокай адукацыі і школ; уводзіны прарасейскай школьнай адукацыі; забараняецца выкладанне на беларускай мове, сам ужытак назваў Беларусь і Літва; літвіны-беларусы аб'яўляюцца спрадвечна рускімі, а каталіцкая частка насельніцтва - палякамі. Пры кожных геапалітычных зменах у заходнім рэгіёне пераглядаліся межы: землі, заселеныя пераважна беларусамі, перадаваліся суседнім краінам - Польшчы, Летуве, Латвіі. У выніку такой палітыкі ў ХХ стагоддзі быў спынены ўзрост беларускага этнасу.
Калі расейскія ўлады зразумелі, што цалкам асіміляваць народ і русіфікаваць землі ВКЛ немагчыма, стала пытанне пра яе гістарыяграфію. Галоўным заданнем новай рускай версіі беларускай гісторыі быў: выняць панятак беларускай дзяржаўнасці - сказаць, што яе ніколі не было, і што ВКЛ гэта не Радзіма беларусаў, а іх захопнік. Улічваючы тое, што сваёй інтэлігенцыі (шляхты) ужо практычна не існавала, апанаваць гістарычнаму пасквілю ад расейскіх гісторыкаў было няма каму. Зневажальная версія гісторыі ВКЛ праіснавала аж да апошняга часу. Галоўная ідэя і мэта такой ілжэ гісторыі - не даць звязаць разам Беларусь і ВКЛ, беларусаў і літвінаў - назваў аднаго народа. Як толькі ўзнікае інфармацыя пра ўзаемасувязь Беларусь і ВКЛ - узнікае небяспека адраджэнні беларусаў і рэальнай незалежнасці Беларусі. Не дакранаючыся найновай гісторыі і сучаснасці, зараз зразумела, на якім грунце да гэтага дня знішчалася культура, мова, хаваецца сапраўдная гісторыя ВКЛ, і на якіх перадумовах стала магчымым з'яўленне БССР і Рэспублікі Беларусь.
Забарона беларускай царквы
ВКЛ было ўнікальнай дзяржавай па сваёй канфесійнай разнастайнасці і верацерпнасцю. Чорнай старонкай нацыянальнай царквы літвінаў з'яўляецца забарона ўніяцкай царквы (80% насельніцтвы Беларусі ў той час былі ўніятамі) - тысячы ўніяцкіх храмаў былі перададзены рускай праваслаўнай царквы. Пачалося нашэсце шавіністычных і вялікадзяржаўных папоў - правадыры так званага "Рускага свету", мэтай якіх было русіфікаванне новай паствы. З гэтага часу рускае праваслаўе ў Беларусі стала правадыром імперскай ідэялёгіі, а праваслаўе для беларусаў стала азначаць прыналежнасць да "Рускага свету".
Уздым беларускай нацыянальнай самасвядомасці
Ўся гісторыя літвінаў-беларусаў апошнія 200 гадоў, гэта змаганне за захаванне сваёй незалежнасці з агрэсіўным усходнім азіяцкім суседам і з паланізацыяй Польшчай.
У XIX стагоддзі было тры ўзброеных спроб аднаўлення сваёй незалежнасці. Гэта звяз з Напалеонам і два шляхецкіх паўстанні. У апошнім, кіраўніком якога быў Каліноўскі, паўстанцы скарысталі ў сваёй ідэалагічнай тактыцы новую назву свайго народа - "беларусы". Рушыла ўслед жорсткае прыгнечанне паўстання і расправа над рэшткамі шляхты былога ВКЛ. Рускія ўлады спалохаліся, што і ў назве "беларусы" крыецца ўтоены патэнцыял да самастойнасці, таму была распачата чарговая спроба насаджэння заходнерусізма, прыкладам: цэнзары сталі выпраўляць у многіх кнігах назвы літвін на беларус.
У 1918 годзе беларусам атрымалася аднавіць сваю дзяржаўнасць толькі на некалькі месяцаў у выглядзе Беларускай Народнай Рэспублікі. А ў 1919 годзе паўстаў БССР - напаўдзяржаўная адукацыя ў складзе СССР. Скарыстаўшыся часовай рамантычнасцю камуністычнай ідэялёгіі ў 1920-х гадах, нашчадкам літвінаў атрымалася заняць перадавыя пазіцыі ва ўстановах культуры і адукацыі, з аглядкай на бальшавікоў. Была разгорнена шырокая беларусізацыя, якая дасягнула ўсіх пластоў грамадства. У заходняй Беларусі (Заходняя частка ВКЛ), якая трапіла ў склад Польшчы, аналагічна пачалася беларусізацыя, праўда ў меншым маштабе, але без ідэалогіі бальшавікоў.
Аднак, убачыўшы небяспеку самавызначэння беларусаў, Польшча і СССР разгарнулі палітыку: у Польшчы ўсё скончылася на роўні зачынення беларускіх школ і так званай палітыкай "санацыі", а ў СССР беларускую інтэлігенцыю і адміністрацыю расстрэльвалі, знішчалі фізічна ў турмах і лагерах.
Падчас другой сусветнай вайны гітлераўскія акупанты скарысталі не толькі пугу, але і пернік - дазволілі абмежаваную беларускасць з умовай выканання ідэялёгіі нямецкага нацызму. Многія беларусы, якія спазналі нацыянальны прыгнёт і з боку нацыяналістычнай Польшчы і з боку СССР, самахоць пагадзіліся на ўмовы нямецкай адміністрацыі. У кароткі перыяд былі выхаваны тысячы маладых беларусаў у духу гісторыі ВКЛ, многія з якіх загінулі ў мясасечцы вайсковых дзеянняў, ці ў сталінскіх лагерах.
Тое, што адбываецца ў Беларусі па алгарытме Кацярыны II ужыццяўляецца многія гады, у тым ліку пасля развалу СССР. ”Не было ніводнага дня, каб рэжым не думаў пра тое, што беларусы павінны знікнуць як нацыя” (Р.Барадулін, ”Імя” №11, 25.03.99 г.). Асноўныя кірункі ўдару: прарасійская прапаганда СМІ, школьная адукацыя з хлуснёй пра гістарычнае мінулае і сучаснасць Беларусь, задушванне беларускай мовы, міграцыя насельніцтва, тэхнічная, эканамічная і фінансавая ”інтэграцыі” з ”братэрскай” Расеяй.
Чаму ў Вялікім Княстве Літоўскім дзяржаўнай моваю была старабеларуская? Як сталася, што гістарычная назова сучаснае Беларусі перайшла да тых, хто Літвой ніколі ня быў -- Жмудзьдзі (Самагіціі)?
Наступствы знікнення ВКЛ для літвінаў-беларусаў
1. Знішчэнне эліты нацыі - літвінскай шляхты як саслоўі.
3. Знішчэнне краіны - ВКЛ і яго гістарычнай спадчыны.
3. Спроба насадзіць чужы сусветна-зрок і назву нашай зямлі "Заходняя - Белая Русь", таксама імперскую ідэялёгію "Рускага свету".
4. Знішчэнне беларускай уніяцкай царквы.
5. Спроба забароны другой саманазвы «беларусы».
6. Рэпрэсіі супраць літвінаў-беларусаў у міжваеннай Польшчы і масавыя страты беларусаў у Другой Сусветнай вайне.
7. Генацыд народа - асіміляцыя і фізічнае знішчэнне ці спасылкі ў лагеры прадстаўнікоў беларускай нацыянальнай інтэлігенцыі і адміністрацыі ў СССР.
8. У наш час засталося толькі беларуска-размаўлялае гета.
Варта адзначыць. Генацыд уладкоўваюць не народы, а улады і палітычныя сілы пад уплывам імперскіх, шавіністычных і крайніх нацыяналістычных ідэялёгій.
Чаму летапісная Літва ёсьць сёньняшней Беларусью?
Пытанне: Якое дачыненне летапісная Літва мае да сучаснай Летувы?
Адказ: Ніякага. Усяго толькі сёе хто прысвоіў сабе чужую гістарычную спадчыну. Такое здараецца запар і побач. Якое дачыненне мае Румынія да Рыма? А сучасная Македонія да элінскай? Проста не было агульнай назвы ў куршаў, дзуков, жамойтаў і інш., а вельмі хацелася знайсці.
Нягледзячы на ўсё, літвіны-беларусы як еўрапейскі народ захаваўся - выдужаў і перамог . Захавала свая мова і самабытная нацыянальная культура. А з гістарычнымі назвамі паступова ўсё стане на свае месцы.
Ru → Кто такие литвины-беларусы? .
Аўтар-складальнік ©Časłaŭ List
Па тэме:
Генафонд літвінаў-беларусаў
Беларусы - славяна-балты
Літвіны-беларусы найстаражытны народ на Еўрапейскім кантыненце (By, Ru)
Літвіны - беларусы, нацыя з вялікай гісторыяй (By, Рl, Ru)
Литвины - потомки лютичей. Первые упоминания о Литве
Хто стварыў Беларусь і літвінаў-беларусаў?
История формирования беларускай народности
Чаму літвіны сталі беларусамі?
Куда исчезли литвины-беларусы?
Тайны Беларуской истории
Аналіз гістарычнай дакладнасці афіцыйнай назвы Літоўскай Рэспублік і
"Крывавы патоп" у якім агрэсарам супраць дзяржавы Вялікага Княства Літоўска была Расея
Вялікае перасяленне беларусаў - 2 млн ахвяраў
Беларусь: погружение в бездну
Назад → Гiсторыя Беларусi Расология