Zarys historycznego kształtowania się granic Polski - Granice Polski 990-2011
Click to viewGranice Polski 990-2011 → Granice Polski - od Mieszka I do współczesności
Burzliwe losy Polski sprawiły, iż granice naszego państwa podlegały znacznym zmianom. Mając na uwadze ogrom dorobku historii w przedmiocie dziejów naszego narodu, Autor przedstawi jedynie zarys najważniejszych jego zdaniem wydarzeń w historii Polski, które w zasadniczy sposób wpływały na przebieg i charakter granic.
W świetle nowych badań wskazuj się, że powstanie państwa polskiego zapoczątkowały głębokie przemiany kulturowe na Terenin Wysoczyzny Gnieźnieńskiej na przełomie IX i X w. Kojarzona w literaturze przedmiotu z powstaniem pierwotnego państwa polskiego wspólnota polan która ukształtowała się dopiero na przełomie IX i X w. Momentem przełomowym w kształtowaniu się państwa polskiego była konsolidacja mieszkającej tam społeczności na skutek zagrożeń, wywołanych wybuchem wielkiego powstania Słowian połabskich w latach 936-940.
Rys. 1. Granice początków państwowości Polskiej około 940 roku. / Źródło: T. Jasiński, Początki Polski w nowym świetle, NAUKA 4/2007, Polska Akademia Nauk, Poznań 2007, s. 16.
Jednym z najważniejszych wydarzeń , które stanowiło zasadniczy krok na drodze ku powstaniu państwa polskiego, było objęcie władzy nad plemieniem Polan przez ród Piastów. Nastąpiło to prawdopodobnie w drugiej połowie IX wieku. Wówczas główny ośrodek państwa Polan stanowiło Gniezno. Pierwszym historycznym władcą piastowskim był natomiast książę Mieszko I. Mieszko objął rządy w państwie Polan przed 963 i panował do 992. W 965 zawarł on sojusz z księciem chrześcijańskich już wówczas Czech, Bolesławem I Srogim i poślubił jego córkę Dobrawę. Najważniejszym efektem tego aliansu było przyjęcie przez Mieszka w 966 chrztu za pośrednictwem Czech i przyjęcie religii chrześcijańskiej. Pozwoliło to na udział naszego młodego państwa w kręgu cywilizacji zachodniej, co do dziś stanowi istotny komponent tożsamości narodowej Polaków. Za Mieszka I zaczęły kształtować się umowne granice państwa, lecz były one bardzo „płynne” i umowne.
Rys. 2. Granice Polski za pierwszych Piastów (X-XI WIEK). / Źródło: http://polmap.pdg.pl/mapy.html, dostęp: 04.01.2014.
Pierwszym królem Polski stał się syn Mieszka I, Bolesław. Jako nowy władca Polski uzyskał w 1025 roku tytuł królewski. Od końca XIII wieku na tron polski często wybierano władców krajów sąsiednich. W 1569, po wygaśnięciu trwającej od 1386 unii dynastycznej z Litwą, oba kraje zdecydowały się na unię realną. Wówczas państwo Polski zaczęto określać mianem Rzeczypospolita. Od zawarci unii każdy nowo koronowany król Polski zostawał władcą Litwy z urzędu i nigdy nie był podnoszony na Wielkie Księstwo Litewskie. Jeśli nie brać pod uwagę Carstwa Rosyjskiego, I Rzeczypospolita była wówczas największym państwem leżącym na kontynencie europejskim. W 1618 osiągnęło maksymalny zasięg terytorialny wynoszący do 990 000 km² co stanowiło największą w dziejach Polski rozpiętość granic.
Rys. 3. Granice Rzeczypospolitej Szlacheckiej (Obojga Narodów) w XVII wieku. / Źródło: http://polmap.pdg.pl/mapy.html, dostęp: 04.01.2014.
W XV i XVI wieku Rzeczypospolita Obojga Narodów dzięki wszechstronnemu rozwojowi gospodarczemu i kulturalnemu oraz sile wojskowej zapewniła skutecznie bezpieczeństwo wewnątrz jej granic. Potęga Polski klasycznej zdołała również do pokonać największe wówczas zagrożenie bezpieczeństwa dla narodowego - państwo krzyżackie oraz skutecznie powstrzymać ekspansję państwa moskiewskiego, budząc tym samym podziw i szacunek w całej Europie.
Mapa Rzeczypospolitej Polskiej w 1635 r.. → Zwiększyć rozmiar mapy .
Upadek potęgi państwowości Polskiej przyniósł XVIII wiek, gdy Rzeczpospolita wpadła w orbitę wpływów rosyjskich, a następnie została zlikwidowana na skutek trzech rozbiorów w 1772, 1793 i 1795 roku. Wybieranie wówczas królów saskich przy współudziale Rosji w połączeniu z upadkiem centralnego prawodawstwa i skarbu państwa oraz szkodliwymi dla państwa działaniami szlachty i arystokracji, przyczyniło się finalnie do całkowitego upadku Rzeczypospolitej. W 1772 roku Imperium Rosyjskie, Królestwo Prus i Austria urzeczywistniły I rozbiór części terytorium Polski, który został następnie zatwierdzony przez szlachtę na Sejmie Rozbiorowym. 20 lat później, w trakcie II i III rozbioru (1793, 1795) dokonano całkowitego podziału kraju.
Rys. 4. Granice Polski i państw dokonujących aneksji w okresie rozbiorów. Źródło:http://wlaczpolske.pl/index.php?etap=10&i=1182&nomenu=1&oe=UTF-8&q=prettyphoto&iframe=true&width=1000&height=100%, dostęp: 04.01.2014.
Pomijając ważniejsze zrywy niepodległościowe w okresie zaborów, istotnym wydarzeniem w dziejach Polski, które diametralnie zmieniło oblicze nie istniejących w praktyce przez 123 lata granic było uzyskanie niepodległości i utworzenie II Rzeczypospolitej. Za jej symboliczny początek uznaje się 11 listopada 1918, kiedy to władzę wojskową w Warszawie objął pierwszy Józef Piłsudski. W wyniku jego działań wojska niemieckie wycofały się z miasta, zaś 22 listopada przyjął on dla siebie tytuł Tymczasowego Naczelnika Państwa. Po zakończeniu I wojny światowej zwycięskie państwa Ententy zaaprobowały plan utworzenia niepodległego państwa polskiego.
Rys. 5. Granice II Rzeczypospolitej do 1939 roku. / Źródło: http://polmap.pdg.pl/mapy.html, dostęp: 04.01.2015.
Kształtowanie granic II RP było procesem długotrwałym i burzliwym, obfitującym w konflikty z sąsiadami. Poza ziemiami centralnej Polski, o wszystkie pozostałe - kresy zachodnie, wschodnie, północne i południowe trwały zacięte konflikty - dyplomatyczne i militarne z sąsiadami. Granice II Rzeczypospolitej ustalono w wyniku wielu porozumień traktatowych. Zalicza się do nich: traktat wersalski, traktat w Saint Germain, traktat ryski, traktat w Trianon oraz rozstrzygnięcia międzysojuszniczej Rady Ambasadorów.
W 1921 w następstwie traktatu wersalskiego, wyników plebiscytu, a także trzech powstań śląskich do Polski przyłączona została wschodnia część terytorium plebiscytowego na Górnym Śląsku. Najdłużej kształtowała się wschodnia granica II RP, która została zatwierdzona przez Radę Ambasadorów 15 marca 1923 co było częściowym wynikiem wygranej wojny polsko-bolszewickiej.
Specyficznym tworem w granicach II RP było utworzone 15 listopada 1920 na mocy ustaleń traktatu pokojowego zawartego w Wersalu 28 czerwca 1919. Obejmowało miasto Gdańsk i najbliższą okolicę. Pozostawało pod zarządem Komisarza Ligi Narodów, miało własną konstytucję, parlament, będący organem ustawodawczym, oraz senat, reprezentujący władzę wykonawczą.
1 września 1939 wojska hitlerowskich Niemiec uderzyły na Polskę, zaś 17 września 1939 Polska w zdradziecki sposób została zaatakowana została również przez Armię Czerwoną, której natarcie było skutkiem tajnego porozumienia pomiędzy III Rzeszą a ZSRR - paktu Ribbentrop-Mołotow. Porozumienie to dzieliło terytorium Polski na strefy wpływów i znosiło dotychczasowe granice państwa.
Rys. 6. Strefy interesów Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich i III Rzeszy Niemieckiej na terytorium II Rzeczypospolitej zgodnie z ustaleniami radziecko-niemieckiego układu o przyjaźni i granicy z 28 września 1939 roku. / Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Pakt_Ribbentrop-Mo%C5%82otow, dostęp: 05.01.2015.
Po II wojnie światowej najważniejsze decyzję dotyczące granic RP odbywały się udziału przedstawicieli Polskiego rządu na konferencjach pokojowych. Pierwsza konferencja, będąca punktem zwrotnym w polityce mocarstw wobec wschodniej granicy Polski, odbyła się w Teheranie w 1943 roku. Na konferencji w Jałcie (4-11 lutego 1945 roku) rozmawiano o Polsce na siedmiu z ośmiu sesji plenarnych. Dyskusje dotyczyły trzech tematów: granic wschodnich, granic północnych i zachodnich oraz kwestii rządu polskiego. Do porozumienia w sprawie wschodnich granic doszło bez trudu. Potwierdzono nieoficjalne umowy z Teheranu i w istocie rzeczy ZSRS przypadły tereny, które zajęte zostały w 1939 roku na mocy tajnego protokołu w pakcie Ribbentrop-Mołotow. Aby jednak nie używać tej nazwy stosowano termin „linia Curzona”. Więcej na ten temat możecie przeczytać w artykule → Łukasza Łaguna.
Rys. 7. Przesunięcie granic Polski w wyniku II wojny światowej. / Źródło: http://www.nowastrategia.org.pl/dyplomatyczna-gra-o-granice-polski/, dostęp: 05.01.2015.
Oficjalnie kwestię granic pozostawiono otwartą czekając do konferencji powojennej. Na konferencji w Poczdamie utrzymano dotychczasowe porozumienia i wszystkie kwestie omówione w Jałcie weszły w życie ustanawiając do dziś obecny kształt naszych grani. W roku 1958 nastąpiła dość istotna korekta współczesnej granicy między Polską a Czechosłowacją. Obszar wymienionych terytoriów nie był równy - Czechosłowacja otrzymała 1205,90 ha, a Polska tylko 837,46 ha, tym samym Czechosłowacja otrzymała o 368,44 ha (3,6844 km²) więcej.
Paweł Kmiecik - lip 20.2015. Zródło .
Рokrewne → Granice II Rzeczypospolitej ustalono w wyniku wielu porozumień traktatowych .
Рokrewne:
Słowianie
Historia pochodzenia Słowian na obecnych ziemiach Polski
History of Europe
Kim są Polacy?
Jak kształtowały się granice II Rzeczpospolitej?
Wielkie Księstwо Litewskie (Wgląd z Polski)
Ruś - Orda. Historia, nauka czy fikcja
Trudne braterstwo: historia sojuszu polsko-ukraińskiego
Разделы Речи Посполитой между Россией, Пруссией и Австрией
Koncepcja ziemi Międzymorza - jedyną alternatywą w obliczu agresji barbarzyńskiej Rosji (Pl, Ru)
Autor-kompozytor ©Czesław List
Wstecz → Historia Polski