"Сезон гроз" по-белорусски - 3
| 1 | 2 | 3 | 4
Я публикую отрывки в том порядке, как получаю их от автора перевода, Антося Уласенки из Молодечно.
* * *
За сталом у куце расьсеўся красналюд. Русавалосы й русабароды, апрануты ва
ўзорыста расшыты кафтан колеру бардо, упрыгожаны меднымі гузікамі сьпераду й на манжэтах. Шчокі ён меў румяныя, а нос знатны. Геральт часам бачыў на рынку нетыповыя бульбяныя клубні сьветларужовага колеру. Нос красналюда меў ідэнтычны колер. І кшталт.
- Ты прапанаваў мне залівайку, - красналюд зьмерыў поштмэйстра суворым поглядам з-пад вельмі густых броваў. - Ня будзеш хіба сьцярджаць, што толькі адную талерку твая жонка гатуе. Стаўлю любую суму, што й для пана прыхадня знойдзецца. Сядай, вандроўца. Піва вып'еш?
- Вельмі дзякую, - Геральт сеў, высыпаў манеты са схованкі ў пасе. - Але хай вашмосьць мілы пан дазволіць мне яго пачаставаць. Насуперак мыляючай бачнасьці, я ня ёсьць бадзягам ані люмпэнам. Я вядзьмар. Падчас працы, таму адзеньне сапсаванае й выгляд нядбалы. За што й прынашу прабачэньні. Два піва, поштмэйстру.
Піва зьявілася на стале з хуткасьцю маланкі.
- Залівайку жонка неўзабаве падасьць, - буркнуў поштмэйстар. - А наконт гэнага - уж не крыўдуйце. Я мушу мець ежу напагатове. Раптам якія вяльможы ў падарожы, каралеўскія ганцы альбо пошта... Калі б усё скончылася й не было чаго ім падаць...
- Добра, добра... - Геральт узьняў куфаль. Ён знаў шмат красналюдаў, ведаў, як яны п'юць і як уздымаюць тосты.
- За посьпех справы слушнай!
- І на пагібель скурвысынам! - дакончыў красналюд, грукаючы куфлем аб куфаль.
- Прыемна выпіць з кімсьці, хто ведае звычай і пратакол. Я Адарыё Бах. У прынцыпе Адарыён, але ўсе кажуць Адарыё.
- Геральт з Рывіі.
- Вядзьмар Геральт з Рывіі, - Адарыё Бах абцёр пену з вусоў. - Тваё ймя на слыху. Бывалы зь цябе чалавек, не дзівота, што звычаі ведаеш. А я тут, уяві, з Цыдарыса еду кур'ерскім дыліжансам, кур'еркай, як ён завецца на Поўдні. І чакаю перасадкі на кур'ерку, што едзе з Дорыяна на Рэданію, да Трэтагору. Ну, вось нарэшце мая залівайка. Спраўдзім, якая. Найлепшую залівайку, трэба табе ведаць, нашы бабы ў Махакаме робяць, нідзе такой не зьясі. На густой заквасцы з чорнага хлеба й жытняй мукі, з грыбамі, з добра пасмажанай цыбулькай...
Залівайка на станцыі была цудоўная, лісічак і добра пасмажанай цыбулькі ў ёй хапала, а калі нечым яна й саступала той махакамскай, што варылі красналюдзкія бабы, то Геральт не даведаўся, чым менавіта, бо Адарыё Бах еў жвава, у маўчаньні й без камэнтароў.
* * *
- Павольней, Адарыё, калі ласка. Ледзьве пасьпяваю. Ці ты займаесься нейкай
зьвязанай з хаджэньнем працай? Ты што, разносчык?
- Я гарняк. У меднай шахце.
- Ну вядома. Кожны красналюд гарняк. І працуе ў шахце ў Махакаме. Стаіць зь кіркаю ў забоі й здабывае.
- Паддаесься стэрэатыпам. Зараз скажаш, што кожны красналюд брудна лаецца. А пасьля некалькіх чарак кідаецца на людзей зь сякерай.
- Не скажу такога.
- Мая шахта не ў Махакаме, а ў Мядзянцы, пад Трэтагорам. Я там не стаю й нічога не здабываю, але граю на вальторні ў гарняцкай аркэстровай групе.
- Цікава.
- Цікава, - засьмяяўся красналюд, - якраз іншае. Забаўнае супадзеньне. Адзін з напісаных нашай аркэстрай твораў завецца "Марш ведзьмароў". Гучыць гэта так: Тара-рара, бум, бум, умта-умта, рым-цым-цым, папарара-тара-рара, та-ра-рара, бум-бум-бум...
- Адкуль, да д'ябла, вы ўзялі гэтую назву? Ці бачылі вы калі-небудзь маршыруючых ведзьмароў? Дзе? Калі?
- Па праўдзе, - Адарыё Бах нешта зьбянтэжыўся, - гэта толькі зьлёгку
перааранжыраваны "Парад асілкаў". Але ўсе гарняцкія аркэстровыя групы граюць якія-небудзь "Парады асілкаў", "Выйсьці атлетаў" альбо "Маршы старых таварышаў". Мы хацелі быць арыгінальнымі. Та-ра-рара, бум, бум!
- Павольней, бо зь мяне дух выляціць!
Пасярод лясоў было зусім бязьлюдна. Інакш на лугох і палёх між лесу, на якія яны часта траплялі. Тут кіпела праца. Сена касілася, зграбалася й складвалася ў копны ды стогі. Красналюд вітаў касінераў вясёлымі воклічамі, тыя яму адказвалі. Альбо не.
- Гэта мне нагадвае, - махнуў на працуючых Адарыё, - іншы марш нашае аркэстры. Называецца "Сенакосы". Мы яго часьцяком граем, асабліва летняй парой. Сьпяваецца складна. Ёсьць у нас паэт на шахце, дык ён рыфмы зграбныя падабраў, можна нават a capella засьпяваць. Во, так гэта гучыць:
Хлопцы жыта косяць
Бабы сена носяць
Ў неба паглядаюць
Дожджык памінаюць
Мы на горачцы стаім
Ад дажджу іх баранім
Хуямі махаем
Хмары разганяем
- І da capo! Добра пад гэта маршыруецца, што, не?
- Павольней, Адарыё!
- Нельга павольней! Гэта маршавая песенька! Маршавая рытміка й мэтр!
* * *
- Прызнайся, Адарыё. Выдумаў ты гэтую гісторыю. Альбо моцна прыўкрасіў.
- Адкуль гэткае падазрэньне?
- Адтуль, што я часта стасуюся з пэўным паэтам. Ён жа, калі мае для выбару вэрсію падзей праўдзівую альбо вэрсію атракцыйную, заўсёды выбірае другую, якая да таго ж яшчэ й забаўляльная. Любыя сумневы ў такім падыходзе ён адбівае сафізмам, што калі нешта не супадае з праўдай, гэта зусім ня значыць, што яно ёсьць хлуснёю.
- Адгадваю паэта. Гэта Яскер, відавочна. А гісторыя мае сваё права.
- Гісторыя, - усьмяхнуўся вядзьмар, - гэта аповяд, з большага хлусьлівы, пра здарэньні, з большага неістотныя, што падаецца нам гісторыкамі, з большага дурнямі.
* * *
Халупа стаяла даволі далёка за вёскай, пад самаю сьцяною бору, лес пачынаўся адразу за агароджай саду, поўнага цяжкіх ад яблыкаў дрэваў. Рэшта не выходзіла па-за межы вясковае клясыкі - хлеў, сарай, куратнік, некалькі вульляў, гарод, куча гною. З коміна сачылася стужка сьветлага й прыемна пахнучага дыму.
Цацаркі, што кружлялі над дахам, заўважылі яго першымі, устрывожылі ваколіцу пякельным шчабятаньнем. Дзеці, што круціліся на падворку, - трое - памкнуліся ў бок хаты. У дзьвярах зьявілася кабета. Высокая, сьветлавалосая, у фартуху на зграбнай сукенцы. Ён пад'ехаў бліжэй, зьлез з каня.
- Вітайце, - павітаўся. - Гаспадар дома?
Дзеці, дзяўчынкі ўсе да адной, учапіліся ў маміну спадніцу й фартух. Жанчына глядзела на ведзьмара, а ў позірку ейным дарма было шукаць сымпатыі. Ня дзіва. Яна добра бачыла дзяржальна меча над плячом ведзьмара. Мэдальён на шыі. Срэбныя шыпы на пальчатках, якіх вядзьмар зусім не хаваў. Хутчэй дэманстраваў ёй.
- Гаспадар, - ён паўторыў. - Ота Дусарт, значыцца. Маю да яго інтарэс.
- Які?
- Асабісты. Ці застаў яго?
Яна глядзела моўчкі, трохі нахіліўшы голаў. Ейная прыгажосьць, як ён ацаніў, была вясковага тыпу, то бок гадоў ёй можна было налічыць ад дваццаці пяці да сарака пяці. Дакладнейшая ацэнка, як у выпадку большасьці жыхарак вёскі, была немажлівай.
- Ці застаў яго?
- Няма.
- Тады я пачакаю, - ён закінуў лейцы кабылы на жардзіну, - пакуль вернецца.
- Гэта можа быць доўга.
- Неяк вытрымаю. Хаця па праўдзе, хацелася б у хаце, а не пад плотам.
Жанчына нейкі час мерыла яго позіркам. Яго і ягоны мэдальён.
- Госьць у дом, - прамовіла нарэшце. - Запрашаю.
- Запрашэньне прымаю, - ён адказаў звычайнаю фармулёўкай. - Закона гасьціннасьці не парушу.
- Не парушыш, - працягла паўтарыла яна. - Але меч носіш.
- Такая прафэсыя.
- Мечы калечаць. І забіваюць.
- Жыцьцё таксама. Дык як там з запрашэньнем?
- Прашу ў хату.
Уваходзілі, як звычайна ў такіх сядзібах, праз сені, цёмныя й загрувашчаныя. Сама хата апынулася досыць прасторнай, сьветлай і чыстай, сьцены толькі паблізу кухні й коміна несьлі сьляды куродыму, паўсюль былі завешаныя белымі й каляровымі габэленамі, паўсюль віселі таксама розныя хатнія прылады, пучкі зёлак, косы часныку, вянкі папрыкі. Тканая
заслона адгароджвала ізбу ад каморы. Пахла кухняй. Значыцца, капустай.
- Прашу сядаць.
Гаспадыня ўсё яшчэ стаяла, мнучы фартух. Дзеці прытуліліся ля печы, на нізкай лаўцы.
Мэдальён на шыі Геральта дрыжэў. Моцна й бесперапынна. Трапятаў пад кашуляй як схоплены птах.
- Гэты меч, - адазвалася кабета, падыходзячы да кухні, - трэ' было ў сенях пакінуць. Не па звычаях гэта, са зброяй за стол сядаць. Адно разбойнікі так робяць. Ты разбойнік?
- Ты добра ведаеш, кім я ёсьць, - адрэзаў ён. - А меч застанецца там, дзе ён зараз. З мэтай нагадваньня.
- Аб чым?
- Аб тым, што пасьпешлівыя дзеі маюць грозныя наступствы.
- Тут анідзе аніякае броні няма, таму...
- Добра, добра, - перапыніў груба. - Паглядзім праўдзе ў вочы, пані гаспадыня. Сялянская хата - гэта арсэнал, ужо ні адзін памёр ад матыгі, пра цэпы ды вілы і ня ўзгадваю. Я чуў пра аднога забітага венчыкам ад масьлёнкі. Любым прадметам можна нанесьці шкоду, калі хочаш. Альбо мусіш. Калі ўжо зайшла гаворка, дык пакінь у спакоі той рондаль з кіпнем. І адсунься ад кухні.
- Я нічога такога ня мела на ўвазе, - хутка прамовіла кабета, відавочным чынам хлусячы. - І там ня кіпень, але боршч. Пачаставаць хацела...
- Дзякую. Але я негалодны. Больш рондаля не чапай і адыдзі ад печы. Сядзь там, пры дзецях. І гжэчна пачакаем гаспадара.
Яны сядзелі ў цішыні, што перарывалася адно гудзеньнем мух. Мэдальён дрыжэў.
- У печы гаршчок з капустай даходзіць, - перарвала цяжкое маўчаньне жанчына. - Дастаць трэба, перамяшаць, каб не падгарэла.
- Яна, - Геральт указаў на найменшую зь дзяўчынак, - няхай гэта зробіць.
Дзяўчынка паволі ўстала, прыжмурваючыся на яго з-пад русай грыўкі. Яна ўзяла вільцы на доўгім трунку, нахілілася да засланкі печы. І раптоўна скочыла на Геральта як котка. Зьбіралася вільцамі прыбіць яго шыю да сьцяны, але ён ухіліўся, схапіў трунок, адапхнуў яе. Яна пачала мяняцца, пакуль яшчэ ня ўпала.
Жанчына й дзьве астатнія ўжо пасьпелі зьмяніцца. На ведзьмара ляцелі ў скоку тры ваўкі, шэрая ваўчыца ды два ваўчаняты, з налітымі крывёю вачыма й вышчаранымі ікламі. У скоку яны разьдзяліліся, вельмі па-воўчаму, атакуючы з усіх бакоў. Ён падскочыў, у ваўчыцу пхнуў лаўку, ваўчанят стрымаў узмахамі кулакоў у шыпаваных срэбных пальчатках. Яны заскавыталі, прыпалі да зямлі, шчэрачы іклы. Ваўчыца дзіка завыла, скочыла зноўку.
- Не! Эдвіна! Не!
Яна звалілася на яго, прыціскаючы да сьцяны. Але ўжо ў чалавечай постаці. Зьмененыя дзяўчынкі адразу ўпархнулі, згуртаваліся ля печкі. Жанчына засталася, на карачках ля ягоных кален, гледзячы зьбянтэжаным позіркам. Ён ня ведаў, ці яна саромеецца нападу, ці таго, што той не атрымаўся.
- Эдвіна! Як жа так? - прагрымеў, упіраючы рукі ў бокі, барадаты мужчына слушнага росту. - Чаго жа ж ты?
- Гэта вядзьмар! - прашыпела жанчына, усё яшчэ на карачках. - Разбойнік зь мечам! Па цябе прыйшоў! Забойца! Крывёю патыхае!
- Маўчы, кабета. Я яго ведаю. Выбачайце, пане Геральце. З вамі ўсё добра? Выбачайце. Яна ня ведала... Думала, калі вядзьмар...
Ён замоўк, гледзеў занепакоена. Жанчына й дзяўчынкі згуртаваліся ля печкі. Геральт прысягнуў бы, што чуе ціхае варчаньне.
- Са мною ўсё добра, - сказаў ён. - Ня маю жалю. Але ты зьявіўся ў самы час. Ані на момант не зарана.
- Ведаю, - барадач заўважна здрыгануўся. - Ведаю, пане Геральце. Сядайце, сядайце за стол... Эдвіна! Піва падай!
- Не. Выйдзем, Дусарт. На слова.
Пасярод двара сядзеў паласаты кот, заўважыўшы ведзьмара, ён у вокамгненьне падхапіўся й скрыўся ў крапіве.
- Я не хачу стрэсаваць табе жонку ані страшыць дзяцей, - сказаў Геральт. - Да таго ж маю справу, пра якую хацелася б у чатыры вока. Гаворка, бач, ідзе пра пэўную паслугу.
- Чаго толькі пажадаеце, - выпрастаўся барадач. - Толькі скажыце. Кожнае вашае жаданьне споўню, калі толькі ў маёй моцы. Я маю перад вамі пазыку, вялікую пазыку. Дзякуючы вам я жывы хаджу па сьвеце. Бо ж вы мяне тады пашкадавалі. Я вам удзячны...
- Ня мне. Сабе. Таму, што нават у воўчай постаці заставаўся чалавекам і ніколі нікому не чыніў крыўды.
- Не чыніў, праўда ваша. І што мне тое дало? Суседзі, набраўшыся падазрэньняў, адразу мне ведзьмара на карак пасадзілі. Хоць бедната, але грош да гроша назьбіралі, каб вас на мяне наняць.
- Я думаў над тым, - прызнаўся Геральт, - каб вярнуць ім грошы. Але гэта магло б выклікаць падазрэньні. Я гарантаваў ім вядзьмарскім словам, што зьняў зь цябе праклён пярэваратня й цалкам вылячыў ад лікантропіі, што ты цяпер найнармальнейшы ў сьвеце. Такі подзьвіг мусі каштаваць. Калі людзі за нешта плоцяць, то вераць у тое, што аплочана, тое падаецца праўдзівым і легальным. Чым даражэй, тым лепей.
- Аж мурашкі бягуць, як той дзень узгадаю, - Дусарт пабляднеў. - Ледзьве не памёр тады са страху, калі вас са срэбраным клінком пабачыў. Думаў, апошняя мая гадзіна прабіла. Ці мала я гісторыяў чуў? Аб ведзьмарах-забойцах, што ў крыві страсьцям аддаюцца? Вы жа, апынулася, чалавек правы. І добры.
- Не перахвалі. Але ты маёй рады паслухаўся, пакінуў Гуаамэз.
- Быў вымушаны, - змрочна сказаў Дусарт. - У Гуаамэзе нібы паверылі, што я
адчараваны, але вы мелі рацыю, былому пярэваратню таксама сярод людзей няпроста.
Выйшла па-вашаму: тое, кім я быў, для людзей мела большае значэньне, чым тое, кім я ёсьць. Мусіў адтуль убягаць, вандраваць па ваколіцах, дзе мяне нікто ня ведаў. Туляўся, туляўся... І нарэшце тут аказаўся. І тут Эдвіну сустрэў...
- Рэдка здараецца, - пакачаў голавам Геральт, - каб двое тэрыянтропаў злучыліся ў пары. Яшчэ радзей бывае патомства ад такіх зьвязкаў. Шэнціць табе, Дусарт.
- А каб вы ведалі, - вышчарыў зубы пярэварацень. - Дзеці як з абразка, растуць прыгожымі нявестамі. А з Эдвінай мы разам як на нябёсах. Зь ёй мне быць, да скону дзён.
- Яна адразу пазнала ўва мне ведзьмара. І адразу гатовая была да абароны. Кіпячым баршчом, не паверыш, мела намер мяне прыгасьціць. Пэўна і яна наслухалася пярэваратневых казак пра крыважэрных ведзьмароў, што страсьцям аддаюцца.
- Выбачайце яе, пане Геральце. А таго баршчу мы нават пакаштуем. Эдвіна выдатны боршч варыць.
- Можа лепей, - вядзьмар пакачаў голавам, - каб я не ўваходзіў. Дзяцей страшыць не хачу, тым больш тваю жонку засмучваць. Для яе я ўсё яшчэ разбойнік зь мечам, цяжка чакаць, каб яна так адразу зьмяніла меркаваньне. Казала, што кроў чуе. У пераносным сэнсе, як разумею.
- Ня надта. Бяз крыўды, пане вядзьмару, але нясе ад вас крывёю жорстка.
- Я ня меў кантакту з крывёю ўжо...
- Ужо якіх два тыдні, я бы сказаў, - скончыў пярэварацень. - Гэта крэпкая кроў, мёртвая кроў, вы дакраналіся да кагось параненага. Ёсьць і ранейшая кроў, зь месяц таму. Халодная кроў. Кроў гада. Самі вы таксама крывавілі. З раны, жывая кроў.
- Я зьдзіўлены.
- Мы, пярэваратні, - Дусарт горда выпрастаўся, - маем нюх крыху больш адчувальны, чым у людзей.
- Ведаю, - усьмяхнуўся Геральт. - Ведаю, што пярэваратневы нюх - гэта сапраўдны цуд прыроды. Вось таму, уласна кажучы, я і прыйшоў прасіць цябе аб паслузе.
* * *
- Кепская думка, гэткая самотная вандроўка празь лес, - сказаў яе збаўца, падыходзячы бліжэй.
Ён зьняў каптур, сьнежнабелыя валасы ажно зазьзялі ў лясным паўзмроку. Німуэ ледзь ня крыкнула, неўсьвядомленым рухам прыклала далонь да вуснаў. Гэта немажліва, думала яна, гэта абсалютна немажліва. Гэта мне хіба сьніцца.
[...]
- Я... Я Німуэ вэрх Вледыр ап Гвін. З Дорыяна іду да Анхора, адтуль у Горс Вэлен. У Арэтузу, школу чараўніц на выспе Танэд.
- Ого. А адкуль вандруеш?
- Зь вёскі Вырва. Праз Гуада, Сібэль, Бругэ, Кастэрфурт...
- Ведаю гэтыя дарогі, - ён перапыніў яе. - Ты правандравала ці не паўсьвета, Німуэ дачка Вледыра. У Арэтузе табе за гэта павінны залічыць балы на ўступным іспыце. Але хутчэй за ўсё не залічаць. Ты абрала сабе амбітную мэту, дзяўчына зь вёскі Вырва. Вельмі амбітную. Ходзь за мною.
- Добры... - Німуэ ўсё яшчэ зь цяжкасьцю перастаўляла ногі.
- Добры пане...
- Так?
- Дзякуй за ратунак.
Край лесу, як апынулася, быў зусім побач. Далей, ля купы дрэваў, чакаў конь белавалосага. Гнядая кабыла.
- Да Дорыяна, - сказаў белавалосы, - якіх сорак міль. Для цябе тры дні дарогі. Тры з паловай, калі лічыць рэшту сёньняшняга. Табе гэта вядома?
Німуэ адчула раптоўную эйфарыю. Гэта сон, падумала яна. Гэта мне хіба сьніцца. Бо гэта ня можа быць праўдай.
- Што з табою? Ты добра сябе адчуваеш?
Німуэ сабралася з адвагай.
- Гэтая кабыла... - ад хваляваньня яна ледзь магла прамаўляць. - Гэтая кабыла завецца Плотка. Бо кожны твой конь так завецца. Бо ты - Геральт з Рывіі. Вядзьмар Геральт з Рывіі.
Ён глядзеў на яе доўга. Маўчаў. Німуэ таксама маўчала, утыкнуўшыся позіркам у зямлю.
- Які ў нас год?
- Тысяча трыста... - яна падняла задумлёныя вочы. - Тысяча трыста семдзесят трэці ад Адраджэньня.
- Калі так, - белавалосы абцёр твар далоньню ў пальчатцы, - то Геральт з Рывіі даўно не жыве. Памёр сто пяць год таму. Але мяркую, што ён быў бы рады, калі б... Быў бы рады, што пасьля тых ста пяці гадоў людзі яго памятаюць. Што памятаюць, кім ён быў. Ба, памятаюць нават імя ягонага каня. Так, мяркую, ён быў бы рады... Калі б мог пра тое даведацца. Ходзь. Праваджу цябе.
Яны доўга йшлі ў маўчаньні. Німуэ грызла вусны. Прысаромленая, вырашыла больш не адкрываць рота.
- Перад намі, - перарваў нацягнутую цішыню белавалосы, - ростань і тракт. Дарога на Дорыян. Дойдзеш у бясьпецы...
- Вядзьмар Геральт не памёр! - выпаліла Німуэ. - Ён адышоў толькі, адышоў у Краіну Яблыні. Але ён вернецца... Вернецца, бо так кажа легенда.
- Легенды. Казкі. Байкі ды аповесьці. Я мог бы здагадацца, Німуэ зь вёскі Вырва, што йдзе ў школу чараўніц на выспе Танэд. Ты б не адважылася на такое шалёнае выпрабаваньне, калі б не легенды ды казкі, на каторых вырасла. Але гэта толькі казкі, Німуэ. Толькі казкі. Ты ўжо даволі далёка адышла ад дому, каб гэтага не зразумець.
- Вядзьмар вернецца з таго сьвету! - не здавалася яна. - Вернецца, каб бараніць людзей, калі зноўку запануе Зло. Пакуль будзе цемра, датуль будуць патрэбныя ведзьмары. А цемра ўсё яшчэ існуе!
Ён доўга маўчаў, гледзячы ўбок. Нарэшце павярнуў да яе твар. І ўсьмяхнуўся.
- Цемра ўсё яшчэ існуе, - пацьвердзіў. - Негледзячы на прагрэс, каторы, як нас прымушаюць верыць, мае расьсеяць змрок, зьліквідаваць пагрозы й разагнаць страхі. Як дагэтуль, дык прагрэс буйных посьпехаў у гэтай справе не дасягнуў. Як дагэтуль, дык прагрэс толькі кажа нам, што цемра - гэта адно забабоны, зацяняючыя сьвятло, што няма тут чаго баяцца. Але гэта няпраўда. Ёсьць чаго баяцца. Бо заўсёды, заўсёды будзе цемра. І
заўсёды будзе панаваць у цемры Зло, заўсёды будуць у цемры іклы ды кіпцюры, забойствы ды кроў. І заўсёды будуць патрэбныя ведзьмары. Каб заўсёды зьяўляцца там, дзе яны менавіта й патрэбныя. Там, дзе гучыць крык аб дапамозе. Там, дзе іх клічуць. Каб зьяўляцца, пакліканымі, зь мечам у руцэ. Мечам, бляск якога працінае цемру, зьзяньне якога расьсейвае моракі. Добрая казка, праўда? І сканчваецца добра, як і павінна кожная
казка.
- Але... - яна пыкнула. - Але прайшло сто гадоў... Як гэта мажліва, каб... Як гэта мажліва?
- Такія пытаньні, - ён перапыніў яе, усё яшчэ з усьмешкай, - ня можна задаваць будучай адэптцы Арэтузы. Школы, дзе вучаць, што няма рэчаў немажлівых. Бо ўсё, што сёньня немажліва, заўтра зробіцца мажлівым. Шчасьлівае дарогі, Німуэ. Бывай. Тут мы разьвітаемся.
- Але... - яна адчула раптоўную палёгку, і словы паліліся ракою. - Але я хацела б даведацца... Даведацца болей. Пра Йэннэфэр. Пра Цыры. Пра то, як сапраўды скончылася тая гісторыя. Я чытала... Я ведаю легенду. Ведаю ўсё. Пра ведзьмароў. Пра Каэр Морхэн. Ведаю нават назвы ўсіх вядзьмарскіх Знакаў! Калі ласка, распавядзі мне...
- Тут мы разьвітаемся, - ён перапыніў яе лагодна. - Перад табой дарога да твайго прызначэньня. Перада мною цалкам іншы шлях. Аповесьць працягваецца, гісторыя не заканчваецца ніколі. Што тычыцца Знакаў... Ёсьць такі, каторага ня ведаеш. Носіць назву Сомнэ. Паглядзі на маю далонь.
Яна паглядзела.
Я публикую отрывки в том порядке, как получаю их от автора перевода, Антося Уласенки из Молодечно.
* * *
За сталом у куце расьсеўся красналюд. Русавалосы й русабароды, апрануты ва
ўзорыста расшыты кафтан колеру бардо, упрыгожаны меднымі гузікамі сьпераду й на манжэтах. Шчокі ён меў румяныя, а нос знатны. Геральт часам бачыў на рынку нетыповыя бульбяныя клубні сьветларужовага колеру. Нос красналюда меў ідэнтычны колер. І кшталт.
- Ты прапанаваў мне залівайку, - красналюд зьмерыў поштмэйстра суворым поглядам з-пад вельмі густых броваў. - Ня будзеш хіба сьцярджаць, што толькі адную талерку твая жонка гатуе. Стаўлю любую суму, што й для пана прыхадня знойдзецца. Сядай, вандроўца. Піва вып'еш?
- Вельмі дзякую, - Геральт сеў, высыпаў манеты са схованкі ў пасе. - Але хай вашмосьць мілы пан дазволіць мне яго пачаставаць. Насуперак мыляючай бачнасьці, я ня ёсьць бадзягам ані люмпэнам. Я вядзьмар. Падчас працы, таму адзеньне сапсаванае й выгляд нядбалы. За што й прынашу прабачэньні. Два піва, поштмэйстру.
Піва зьявілася на стале з хуткасьцю маланкі.
- Залівайку жонка неўзабаве падасьць, - буркнуў поштмэйстар. - А наконт гэнага - уж не крыўдуйце. Я мушу мець ежу напагатове. Раптам якія вяльможы ў падарожы, каралеўскія ганцы альбо пошта... Калі б усё скончылася й не было чаго ім падаць...
- Добра, добра... - Геральт узьняў куфаль. Ён знаў шмат красналюдаў, ведаў, як яны п'юць і як уздымаюць тосты.
- За посьпех справы слушнай!
- І на пагібель скурвысынам! - дакончыў красналюд, грукаючы куфлем аб куфаль.
- Прыемна выпіць з кімсьці, хто ведае звычай і пратакол. Я Адарыё Бах. У прынцыпе Адарыён, але ўсе кажуць Адарыё.
- Геральт з Рывіі.
- Вядзьмар Геральт з Рывіі, - Адарыё Бах абцёр пену з вусоў. - Тваё ймя на слыху. Бывалы зь цябе чалавек, не дзівота, што звычаі ведаеш. А я тут, уяві, з Цыдарыса еду кур'ерскім дыліжансам, кур'еркай, як ён завецца на Поўдні. І чакаю перасадкі на кур'ерку, што едзе з Дорыяна на Рэданію, да Трэтагору. Ну, вось нарэшце мая залівайка. Спраўдзім, якая. Найлепшую залівайку, трэба табе ведаць, нашы бабы ў Махакаме робяць, нідзе такой не зьясі. На густой заквасцы з чорнага хлеба й жытняй мукі, з грыбамі, з добра пасмажанай цыбулькай...
Залівайка на станцыі была цудоўная, лісічак і добра пасмажанай цыбулькі ў ёй хапала, а калі нечым яна й саступала той махакамскай, што варылі красналюдзкія бабы, то Геральт не даведаўся, чым менавіта, бо Адарыё Бах еў жвава, у маўчаньні й без камэнтароў.
* * *
- Павольней, Адарыё, калі ласка. Ледзьве пасьпяваю. Ці ты займаесься нейкай
зьвязанай з хаджэньнем працай? Ты што, разносчык?
- Я гарняк. У меднай шахце.
- Ну вядома. Кожны красналюд гарняк. І працуе ў шахце ў Махакаме. Стаіць зь кіркаю ў забоі й здабывае.
- Паддаесься стэрэатыпам. Зараз скажаш, што кожны красналюд брудна лаецца. А пасьля некалькіх чарак кідаецца на людзей зь сякерай.
- Не скажу такога.
- Мая шахта не ў Махакаме, а ў Мядзянцы, пад Трэтагорам. Я там не стаю й нічога не здабываю, але граю на вальторні ў гарняцкай аркэстровай групе.
- Цікава.
- Цікава, - засьмяяўся красналюд, - якраз іншае. Забаўнае супадзеньне. Адзін з напісаных нашай аркэстрай твораў завецца "Марш ведзьмароў". Гучыць гэта так: Тара-рара, бум, бум, умта-умта, рым-цым-цым, папарара-тара-рара, та-ра-рара, бум-бум-бум...
- Адкуль, да д'ябла, вы ўзялі гэтую назву? Ці бачылі вы калі-небудзь маршыруючых ведзьмароў? Дзе? Калі?
- Па праўдзе, - Адарыё Бах нешта зьбянтэжыўся, - гэта толькі зьлёгку
перааранжыраваны "Парад асілкаў". Але ўсе гарняцкія аркэстровыя групы граюць якія-небудзь "Парады асілкаў", "Выйсьці атлетаў" альбо "Маршы старых таварышаў". Мы хацелі быць арыгінальнымі. Та-ра-рара, бум, бум!
- Павольней, бо зь мяне дух выляціць!
Пасярод лясоў было зусім бязьлюдна. Інакш на лугох і палёх між лесу, на якія яны часта траплялі. Тут кіпела праца. Сена касілася, зграбалася й складвалася ў копны ды стогі. Красналюд вітаў касінераў вясёлымі воклічамі, тыя яму адказвалі. Альбо не.
- Гэта мне нагадвае, - махнуў на працуючых Адарыё, - іншы марш нашае аркэстры. Называецца "Сенакосы". Мы яго часьцяком граем, асабліва летняй парой. Сьпяваецца складна. Ёсьць у нас паэт на шахце, дык ён рыфмы зграбныя падабраў, можна нават a capella засьпяваць. Во, так гэта гучыць:
Хлопцы жыта косяць
Бабы сена носяць
Ў неба паглядаюць
Дожджык памінаюць
Мы на горачцы стаім
Ад дажджу іх баранім
Хуямі махаем
Хмары разганяем
- І da capo! Добра пад гэта маршыруецца, што, не?
- Павольней, Адарыё!
- Нельга павольней! Гэта маршавая песенька! Маршавая рытміка й мэтр!
* * *
- Прызнайся, Адарыё. Выдумаў ты гэтую гісторыю. Альбо моцна прыўкрасіў.
- Адкуль гэткае падазрэньне?
- Адтуль, што я часта стасуюся з пэўным паэтам. Ён жа, калі мае для выбару вэрсію падзей праўдзівую альбо вэрсію атракцыйную, заўсёды выбірае другую, якая да таго ж яшчэ й забаўляльная. Любыя сумневы ў такім падыходзе ён адбівае сафізмам, што калі нешта не супадае з праўдай, гэта зусім ня значыць, што яно ёсьць хлуснёю.
- Адгадваю паэта. Гэта Яскер, відавочна. А гісторыя мае сваё права.
- Гісторыя, - усьмяхнуўся вядзьмар, - гэта аповяд, з большага хлусьлівы, пра здарэньні, з большага неістотныя, што падаецца нам гісторыкамі, з большага дурнямі.
* * *
Халупа стаяла даволі далёка за вёскай, пад самаю сьцяною бору, лес пачынаўся адразу за агароджай саду, поўнага цяжкіх ад яблыкаў дрэваў. Рэшта не выходзіла па-за межы вясковае клясыкі - хлеў, сарай, куратнік, некалькі вульляў, гарод, куча гною. З коміна сачылася стужка сьветлага й прыемна пахнучага дыму.
Цацаркі, што кружлялі над дахам, заўважылі яго першымі, устрывожылі ваколіцу пякельным шчабятаньнем. Дзеці, што круціліся на падворку, - трое - памкнуліся ў бок хаты. У дзьвярах зьявілася кабета. Высокая, сьветлавалосая, у фартуху на зграбнай сукенцы. Ён пад'ехаў бліжэй, зьлез з каня.
- Вітайце, - павітаўся. - Гаспадар дома?
Дзеці, дзяўчынкі ўсе да адной, учапіліся ў маміну спадніцу й фартух. Жанчына глядзела на ведзьмара, а ў позірку ейным дарма было шукаць сымпатыі. Ня дзіва. Яна добра бачыла дзяржальна меча над плячом ведзьмара. Мэдальён на шыі. Срэбныя шыпы на пальчатках, якіх вядзьмар зусім не хаваў. Хутчэй дэманстраваў ёй.
- Гаспадар, - ён паўторыў. - Ота Дусарт, значыцца. Маю да яго інтарэс.
- Які?
- Асабісты. Ці застаў яго?
Яна глядзела моўчкі, трохі нахіліўшы голаў. Ейная прыгажосьць, як ён ацаніў, была вясковага тыпу, то бок гадоў ёй можна было налічыць ад дваццаці пяці да сарака пяці. Дакладнейшая ацэнка, як у выпадку большасьці жыхарак вёскі, была немажлівай.
- Ці застаў яго?
- Няма.
- Тады я пачакаю, - ён закінуў лейцы кабылы на жардзіну, - пакуль вернецца.
- Гэта можа быць доўга.
- Неяк вытрымаю. Хаця па праўдзе, хацелася б у хаце, а не пад плотам.
Жанчына нейкі час мерыла яго позіркам. Яго і ягоны мэдальён.
- Госьць у дом, - прамовіла нарэшце. - Запрашаю.
- Запрашэньне прымаю, - ён адказаў звычайнаю фармулёўкай. - Закона гасьціннасьці не парушу.
- Не парушыш, - працягла паўтарыла яна. - Але меч носіш.
- Такая прафэсыя.
- Мечы калечаць. І забіваюць.
- Жыцьцё таксама. Дык як там з запрашэньнем?
- Прашу ў хату.
Уваходзілі, як звычайна ў такіх сядзібах, праз сені, цёмныя й загрувашчаныя. Сама хата апынулася досыць прасторнай, сьветлай і чыстай, сьцены толькі паблізу кухні й коміна несьлі сьляды куродыму, паўсюль былі завешаныя белымі й каляровымі габэленамі, паўсюль віселі таксама розныя хатнія прылады, пучкі зёлак, косы часныку, вянкі папрыкі. Тканая
заслона адгароджвала ізбу ад каморы. Пахла кухняй. Значыцца, капустай.
- Прашу сядаць.
Гаспадыня ўсё яшчэ стаяла, мнучы фартух. Дзеці прытуліліся ля печы, на нізкай лаўцы.
Мэдальён на шыі Геральта дрыжэў. Моцна й бесперапынна. Трапятаў пад кашуляй як схоплены птах.
- Гэты меч, - адазвалася кабета, падыходзячы да кухні, - трэ' было ў сенях пакінуць. Не па звычаях гэта, са зброяй за стол сядаць. Адно разбойнікі так робяць. Ты разбойнік?
- Ты добра ведаеш, кім я ёсьць, - адрэзаў ён. - А меч застанецца там, дзе ён зараз. З мэтай нагадваньня.
- Аб чым?
- Аб тым, што пасьпешлівыя дзеі маюць грозныя наступствы.
- Тут анідзе аніякае броні няма, таму...
- Добра, добра, - перапыніў груба. - Паглядзім праўдзе ў вочы, пані гаспадыня. Сялянская хата - гэта арсэнал, ужо ні адзін памёр ад матыгі, пра цэпы ды вілы і ня ўзгадваю. Я чуў пра аднога забітага венчыкам ад масьлёнкі. Любым прадметам можна нанесьці шкоду, калі хочаш. Альбо мусіш. Калі ўжо зайшла гаворка, дык пакінь у спакоі той рондаль з кіпнем. І адсунься ад кухні.
- Я нічога такога ня мела на ўвазе, - хутка прамовіла кабета, відавочным чынам хлусячы. - І там ня кіпень, але боршч. Пачаставаць хацела...
- Дзякую. Але я негалодны. Больш рондаля не чапай і адыдзі ад печы. Сядзь там, пры дзецях. І гжэчна пачакаем гаспадара.
Яны сядзелі ў цішыні, што перарывалася адно гудзеньнем мух. Мэдальён дрыжэў.
- У печы гаршчок з капустай даходзіць, - перарвала цяжкое маўчаньне жанчына. - Дастаць трэба, перамяшаць, каб не падгарэла.
- Яна, - Геральт указаў на найменшую зь дзяўчынак, - няхай гэта зробіць.
Дзяўчынка паволі ўстала, прыжмурваючыся на яго з-пад русай грыўкі. Яна ўзяла вільцы на доўгім трунку, нахілілася да засланкі печы. І раптоўна скочыла на Геральта як котка. Зьбіралася вільцамі прыбіць яго шыю да сьцяны, але ён ухіліўся, схапіў трунок, адапхнуў яе. Яна пачала мяняцца, пакуль яшчэ ня ўпала.
Жанчына й дзьве астатнія ўжо пасьпелі зьмяніцца. На ведзьмара ляцелі ў скоку тры ваўкі, шэрая ваўчыца ды два ваўчаняты, з налітымі крывёю вачыма й вышчаранымі ікламі. У скоку яны разьдзяліліся, вельмі па-воўчаму, атакуючы з усіх бакоў. Ён падскочыў, у ваўчыцу пхнуў лаўку, ваўчанят стрымаў узмахамі кулакоў у шыпаваных срэбных пальчатках. Яны заскавыталі, прыпалі да зямлі, шчэрачы іклы. Ваўчыца дзіка завыла, скочыла зноўку.
- Не! Эдвіна! Не!
Яна звалілася на яго, прыціскаючы да сьцяны. Але ўжо ў чалавечай постаці. Зьмененыя дзяўчынкі адразу ўпархнулі, згуртаваліся ля печкі. Жанчына засталася, на карачках ля ягоных кален, гледзячы зьбянтэжаным позіркам. Ён ня ведаў, ці яна саромеецца нападу, ці таго, што той не атрымаўся.
- Эдвіна! Як жа так? - прагрымеў, упіраючы рукі ў бокі, барадаты мужчына слушнага росту. - Чаго жа ж ты?
- Гэта вядзьмар! - прашыпела жанчына, усё яшчэ на карачках. - Разбойнік зь мечам! Па цябе прыйшоў! Забойца! Крывёю патыхае!
- Маўчы, кабета. Я яго ведаю. Выбачайце, пане Геральце. З вамі ўсё добра? Выбачайце. Яна ня ведала... Думала, калі вядзьмар...
Ён замоўк, гледзеў занепакоена. Жанчына й дзяўчынкі згуртаваліся ля печкі. Геральт прысягнуў бы, што чуе ціхае варчаньне.
- Са мною ўсё добра, - сказаў ён. - Ня маю жалю. Але ты зьявіўся ў самы час. Ані на момант не зарана.
- Ведаю, - барадач заўважна здрыгануўся. - Ведаю, пане Геральце. Сядайце, сядайце за стол... Эдвіна! Піва падай!
- Не. Выйдзем, Дусарт. На слова.
Пасярод двара сядзеў паласаты кот, заўважыўшы ведзьмара, ён у вокамгненьне падхапіўся й скрыўся ў крапіве.
- Я не хачу стрэсаваць табе жонку ані страшыць дзяцей, - сказаў Геральт. - Да таго ж маю справу, пра якую хацелася б у чатыры вока. Гаворка, бач, ідзе пра пэўную паслугу.
- Чаго толькі пажадаеце, - выпрастаўся барадач. - Толькі скажыце. Кожнае вашае жаданьне споўню, калі толькі ў маёй моцы. Я маю перад вамі пазыку, вялікую пазыку. Дзякуючы вам я жывы хаджу па сьвеце. Бо ж вы мяне тады пашкадавалі. Я вам удзячны...
- Ня мне. Сабе. Таму, што нават у воўчай постаці заставаўся чалавекам і ніколі нікому не чыніў крыўды.
- Не чыніў, праўда ваша. І што мне тое дало? Суседзі, набраўшыся падазрэньняў, адразу мне ведзьмара на карак пасадзілі. Хоць бедната, але грош да гроша назьбіралі, каб вас на мяне наняць.
- Я думаў над тым, - прызнаўся Геральт, - каб вярнуць ім грошы. Але гэта магло б выклікаць падазрэньні. Я гарантаваў ім вядзьмарскім словам, што зьняў зь цябе праклён пярэваратня й цалкам вылячыў ад лікантропіі, што ты цяпер найнармальнейшы ў сьвеце. Такі подзьвіг мусі каштаваць. Калі людзі за нешта плоцяць, то вераць у тое, што аплочана, тое падаецца праўдзівым і легальным. Чым даражэй, тым лепей.
- Аж мурашкі бягуць, як той дзень узгадаю, - Дусарт пабляднеў. - Ледзьве не памёр тады са страху, калі вас са срэбраным клінком пабачыў. Думаў, апошняя мая гадзіна прабіла. Ці мала я гісторыяў чуў? Аб ведзьмарах-забойцах, што ў крыві страсьцям аддаюцца? Вы жа, апынулася, чалавек правы. І добры.
- Не перахвалі. Але ты маёй рады паслухаўся, пакінуў Гуаамэз.
- Быў вымушаны, - змрочна сказаў Дусарт. - У Гуаамэзе нібы паверылі, што я
адчараваны, але вы мелі рацыю, былому пярэваратню таксама сярод людзей няпроста.
Выйшла па-вашаму: тое, кім я быў, для людзей мела большае значэньне, чым тое, кім я ёсьць. Мусіў адтуль убягаць, вандраваць па ваколіцах, дзе мяне нікто ня ведаў. Туляўся, туляўся... І нарэшце тут аказаўся. І тут Эдвіну сустрэў...
- Рэдка здараецца, - пакачаў голавам Геральт, - каб двое тэрыянтропаў злучыліся ў пары. Яшчэ радзей бывае патомства ад такіх зьвязкаў. Шэнціць табе, Дусарт.
- А каб вы ведалі, - вышчарыў зубы пярэварацень. - Дзеці як з абразка, растуць прыгожымі нявестамі. А з Эдвінай мы разам як на нябёсах. Зь ёй мне быць, да скону дзён.
- Яна адразу пазнала ўва мне ведзьмара. І адразу гатовая была да абароны. Кіпячым баршчом, не паверыш, мела намер мяне прыгасьціць. Пэўна і яна наслухалася пярэваратневых казак пра крыважэрных ведзьмароў, што страсьцям аддаюцца.
- Выбачайце яе, пане Геральце. А таго баршчу мы нават пакаштуем. Эдвіна выдатны боршч варыць.
- Можа лепей, - вядзьмар пакачаў голавам, - каб я не ўваходзіў. Дзяцей страшыць не хачу, тым больш тваю жонку засмучваць. Для яе я ўсё яшчэ разбойнік зь мечам, цяжка чакаць, каб яна так адразу зьмяніла меркаваньне. Казала, што кроў чуе. У пераносным сэнсе, як разумею.
- Ня надта. Бяз крыўды, пане вядзьмару, але нясе ад вас крывёю жорстка.
- Я ня меў кантакту з крывёю ўжо...
- Ужо якіх два тыдні, я бы сказаў, - скончыў пярэварацень. - Гэта крэпкая кроў, мёртвая кроў, вы дакраналіся да кагось параненага. Ёсьць і ранейшая кроў, зь месяц таму. Халодная кроў. Кроў гада. Самі вы таксама крывавілі. З раны, жывая кроў.
- Я зьдзіўлены.
- Мы, пярэваратні, - Дусарт горда выпрастаўся, - маем нюх крыху больш адчувальны, чым у людзей.
- Ведаю, - усьмяхнуўся Геральт. - Ведаю, што пярэваратневы нюх - гэта сапраўдны цуд прыроды. Вось таму, уласна кажучы, я і прыйшоў прасіць цябе аб паслузе.
* * *
- Кепская думка, гэткая самотная вандроўка празь лес, - сказаў яе збаўца, падыходзячы бліжэй.
Ён зьняў каптур, сьнежнабелыя валасы ажно зазьзялі ў лясным паўзмроку. Німуэ ледзь ня крыкнула, неўсьвядомленым рухам прыклала далонь да вуснаў. Гэта немажліва, думала яна, гэта абсалютна немажліва. Гэта мне хіба сьніцца.
[...]
- Я... Я Німуэ вэрх Вледыр ап Гвін. З Дорыяна іду да Анхора, адтуль у Горс Вэлен. У Арэтузу, школу чараўніц на выспе Танэд.
- Ого. А адкуль вандруеш?
- Зь вёскі Вырва. Праз Гуада, Сібэль, Бругэ, Кастэрфурт...
- Ведаю гэтыя дарогі, - ён перапыніў яе. - Ты правандравала ці не паўсьвета, Німуэ дачка Вледыра. У Арэтузе табе за гэта павінны залічыць балы на ўступным іспыце. Але хутчэй за ўсё не залічаць. Ты абрала сабе амбітную мэту, дзяўчына зь вёскі Вырва. Вельмі амбітную. Ходзь за мною.
- Добры... - Німуэ ўсё яшчэ зь цяжкасьцю перастаўляла ногі.
- Добры пане...
- Так?
- Дзякуй за ратунак.
Край лесу, як апынулася, быў зусім побач. Далей, ля купы дрэваў, чакаў конь белавалосага. Гнядая кабыла.
- Да Дорыяна, - сказаў белавалосы, - якіх сорак міль. Для цябе тры дні дарогі. Тры з паловай, калі лічыць рэшту сёньняшняга. Табе гэта вядома?
Німуэ адчула раптоўную эйфарыю. Гэта сон, падумала яна. Гэта мне хіба сьніцца. Бо гэта ня можа быць праўдай.
- Што з табою? Ты добра сябе адчуваеш?
Німуэ сабралася з адвагай.
- Гэтая кабыла... - ад хваляваньня яна ледзь магла прамаўляць. - Гэтая кабыла завецца Плотка. Бо кожны твой конь так завецца. Бо ты - Геральт з Рывіі. Вядзьмар Геральт з Рывіі.
Ён глядзеў на яе доўга. Маўчаў. Німуэ таксама маўчала, утыкнуўшыся позіркам у зямлю.
- Які ў нас год?
- Тысяча трыста... - яна падняла задумлёныя вочы. - Тысяча трыста семдзесят трэці ад Адраджэньня.
- Калі так, - белавалосы абцёр твар далоньню ў пальчатцы, - то Геральт з Рывіі даўно не жыве. Памёр сто пяць год таму. Але мяркую, што ён быў бы рады, калі б... Быў бы рады, што пасьля тых ста пяці гадоў людзі яго памятаюць. Што памятаюць, кім ён быў. Ба, памятаюць нават імя ягонага каня. Так, мяркую, ён быў бы рады... Калі б мог пра тое даведацца. Ходзь. Праваджу цябе.
Яны доўга йшлі ў маўчаньні. Німуэ грызла вусны. Прысаромленая, вырашыла больш не адкрываць рота.
- Перад намі, - перарваў нацягнутую цішыню белавалосы, - ростань і тракт. Дарога на Дорыян. Дойдзеш у бясьпецы...
- Вядзьмар Геральт не памёр! - выпаліла Німуэ. - Ён адышоў толькі, адышоў у Краіну Яблыні. Але ён вернецца... Вернецца, бо так кажа легенда.
- Легенды. Казкі. Байкі ды аповесьці. Я мог бы здагадацца, Німуэ зь вёскі Вырва, што йдзе ў школу чараўніц на выспе Танэд. Ты б не адважылася на такое шалёнае выпрабаваньне, калі б не легенды ды казкі, на каторых вырасла. Але гэта толькі казкі, Німуэ. Толькі казкі. Ты ўжо даволі далёка адышла ад дому, каб гэтага не зразумець.
- Вядзьмар вернецца з таго сьвету! - не здавалася яна. - Вернецца, каб бараніць людзей, калі зноўку запануе Зло. Пакуль будзе цемра, датуль будуць патрэбныя ведзьмары. А цемра ўсё яшчэ існуе!
Ён доўга маўчаў, гледзячы ўбок. Нарэшце павярнуў да яе твар. І ўсьмяхнуўся.
- Цемра ўсё яшчэ існуе, - пацьвердзіў. - Негледзячы на прагрэс, каторы, як нас прымушаюць верыць, мае расьсеяць змрок, зьліквідаваць пагрозы й разагнаць страхі. Як дагэтуль, дык прагрэс буйных посьпехаў у гэтай справе не дасягнуў. Як дагэтуль, дык прагрэс толькі кажа нам, што цемра - гэта адно забабоны, зацяняючыя сьвятло, што няма тут чаго баяцца. Але гэта няпраўда. Ёсьць чаго баяцца. Бо заўсёды, заўсёды будзе цемра. І
заўсёды будзе панаваць у цемры Зло, заўсёды будуць у цемры іклы ды кіпцюры, забойствы ды кроў. І заўсёды будуць патрэбныя ведзьмары. Каб заўсёды зьяўляцца там, дзе яны менавіта й патрэбныя. Там, дзе гучыць крык аб дапамозе. Там, дзе іх клічуць. Каб зьяўляцца, пакліканымі, зь мечам у руцэ. Мечам, бляск якога працінае цемру, зьзяньне якога расьсейвае моракі. Добрая казка, праўда? І сканчваецца добра, як і павінна кожная
казка.
- Але... - яна пыкнула. - Але прайшло сто гадоў... Як гэта мажліва, каб... Як гэта мажліва?
- Такія пытаньні, - ён перапыніў яе, усё яшчэ з усьмешкай, - ня можна задаваць будучай адэптцы Арэтузы. Школы, дзе вучаць, што няма рэчаў немажлівых. Бо ўсё, што сёньня немажліва, заўтра зробіцца мажлівым. Шчасьлівае дарогі, Німуэ. Бывай. Тут мы разьвітаемся.
- Але... - яна адчула раптоўную палёгку, і словы паліліся ракою. - Але я хацела б даведацца... Даведацца болей. Пра Йэннэфэр. Пра Цыры. Пра то, як сапраўды скончылася тая гісторыя. Я чытала... Я ведаю легенду. Ведаю ўсё. Пра ведзьмароў. Пра Каэр Морхэн. Ведаю нават назвы ўсіх вядзьмарскіх Знакаў! Калі ласка, распавядзі мне...
- Тут мы разьвітаемся, - ён перапыніў яе лагодна. - Перад табой дарога да твайго прызначэньня. Перада мною цалкам іншы шлях. Аповесьць працягваецца, гісторыя не заканчваецца ніколі. Што тычыцца Знакаў... Ёсьць такі, каторага ня ведаеш. Носіць назву Сомнэ. Паглядзі на маю далонь.
Яна паглядзела.