Дзе знаходзіўся бровар Тызенгаўза?
Падчас працы ў архіве з "даваеннымі" дакументамі (тут я маю на ўвазе вайну 1812 г.) час ад часу трапляюцца звесткі пра "бывшую пивоварню Тызенгауза", або "бровар по Тызенгаузу", "казённую пивоварню" і г.д. Доўгі час я не ведаў нават прыблізнага размяшчэння гэтага будынка, пакуль маю ўвагу не прыцягнуў "План каменному строению называемому винокурней Тызенгауза имеющему своё положение в городе Гродне на улице Подольской ..." складзены ў 1810 г. губернскім архітэктарам. Размяшчаўся бровар ля берага Нёмана.
Пры падрабязным вывучэнні планаў к. 18 ст. стала зразумела, што ён знаходзіўся у самым канцы вул. Падольнай:
Больш таго (!) гэты будынак захаваўся і цяпер. Здагадаліся што за ён?
Вось ён на заднім плане справа стаіць без даху, фотаздымак 1861 г.:
А вось ён жа ў 1917 г. (справа):
Ну дык вось, да нядаўняга часу гэты будынак захаваўся амаль у такім стане, як паказаны на фотаздымках, аднак некалькі год назад яго няўдала рэканструявалі, зрабіўшы з яго шматфункцыянальны агракомплекс, народная назва якога "Веранда" - з-за аднайменнага кафэ, якое займае першы паверх (апошнім часам у горадзе ўсё часцей пачалі з'яўляцца падобнага роду ўстановы з аграрнымі назвамі). Шкада, што новыя ўладальнікі нават і падумаць не маглі, што іншая назва, якая наўпрост была б звязана з гісторыяй гэтага будынка (з гісторыяй КАРАЛЕЎСКАГА горада, ў якім праходзіў кожны трэці СОЙМ РЭЧЫ ПАСПАЛІТАЙ) напрыклад "Тызенгаўз", або "Стары бровар" з маркетынгавага боку гучала нашмат прыцягальна. Вось так, дарэчы, былы бровар выглядае цяпер. Адным словам, веранда:
Што да гродзенскіх бровараў у 18 ст. Аказваецца, у горадзе ў той час было некалькі дзясяткаў бровараў. Звычайна яны былі невялікія прыватныя і манастырскія, аднак меліся і вялікія. Найбуйнейшымі з іх былі: вышэй згаданы бровар Тызенгаўза на Падоле (выдзелены чырвоным), бровар браніфратараў (выдзелены жоўтым) - дарэчы гэты будынак ў значна змененым выглядзе захаваўся таксама, і два бровары ля Гараднічанкі (фіялетавы і зялёны колеры). Сінім колерам пазначаны палац Вольмера (Агінскага), які ў др.п. ХІХ ст. быў перабудаваны ў піўзавод (уласнік - Іосіф Кунц).
план 1798 г.