Эти сведения могут заинтересовать людей , интересующихся историей Абхазии , исследователей фамилий распространенных в Абхазии ,а также простых обывателей тех мест , чьи предки проживали в перечисленных сёлах в середине 19 века . Особый интерес для меня представляла территория Гумской Абхазии (между рр.Кодор и Гумиста) полностью опустевшая во время русско-турецкой войны 1877-78гг, когда абхазы , поддержавшие приход турецкой армии под страхом расправы покинули Абхазию . Главным фактором в этом событии было религиозное предпочтение жителей Абхазии. Почти 90% гумских абхазов были мусульмане ,но более 2/3 абхазов абжуйского округа(очамчирский р-н) , а также половина абхазов пицундского округа (гудаутский р-н) идентифицировали себя христианами .
В этом посте я выложу полный список христиан адзюбжинского (шуацкальского) прихода ,который включал в себя кроме с. Адзюбжа (указанного в документе как Шуацкали(შუაწყალი)), также сс.Верче (ვერჩე),Бабушера (ბაბუშერა) и Цкаба(წყაბა) оно же Дранда . Отдельным списком идут только Бабушера и Цкаба , а Адзюбжа и Верче никак не разделены. Согласно сведениям за 1869 год в сс.Адзюбжа и Варче христиане составляли почти 2/3 населения .Из 177 дворов с.Адзюбжа 118 были христианскими и 59 мусульманскими. Из 108 дворов с.Варча 74 были христианами ,а 34 - мусульмане. В данном документе , составленном на грузинском языке указаны имена , фамилии и отчества глав семейств всех христианских дворов указанных сёл . Среди преобладающих фамилий в сс.Адзюбжа(Шуацкали) и Верче :
Кация - 24 двора
Карчава - 12
Жвания - 10
Маргания (княжеская)- 7
Морцхулава -7
Шамагува -7
Сабуа - 7
Джикирбая - 7
Пилия - 6
Цагурия - 6
Чочуа - 5
И др.
Всего 151 семеств. В 1869году в сс.Адзюбжа и Варча проживало 182 двора христиан ,т.е. на 31 двор больше ,чем в списке 1862 года. За эти 7 лет христианами стали 2 двора фамилии Джаргалава, 2 - Акишбая,2 - Вехия (с.Варча) согласно сведениям документа 1867 года. А также число дворов увеличилось за эти годы. Таким образом ,можно сказать что есть сведения о 95% христиан этих сёл.В документе указаны 151 двор христиан сс.Швацкали(Адзюбжа) и Верче (Варча), 29 дворов христиан с.Бабушера и 5 дворов христиан с.Цкаба(Дранда).
Теперь касаемо фамилий и имён.
В сс. Адзюбжа и Варче преобладали фамилии мингрельского происхождения ,однако среди жителей было немало и абхазских , ведущих своё происхождение из Бзыбской Абхазии - Маргания,Пилия,Джикирба,Шамагува(Чамагуа),Шамба,Гунба,Иванба и т.д. Вероятно среди мусульманской части села абхазские фамилии преобладали ,т.к.в списке нет фамилий Делба,Муцба и др.проживающих в селе и поныне.Такие фамилии как Кация ,Морцхулава(Мирцхулава),Карчава,Жвания,Габуния,Цагурия,Чочуа и Лолуа довольно распространены в Мингрелии,причем только фамилия Мирцхулава распространена также в Самурзакано.Поэтому не совсем понятно как они и когда попали в этот регион ? По данным личных имён носителей этих фамилий можно сделать вывод , что Мирцхулава,Лагвилава (Бабушера),Карчава поселились там сравнительно недавно ,т.к.ещё сохранили мингрельские имена Туташхия,Танапия,Кумпули . Среди носителей фамилии Кация явных следов мингрельского прошлого в именах не наблюдается . Также в селах проживали эндемичные фамилии - Чочория(ჭოჭორია), Пантия(ფანთია), Пинпия(ფინფია)(Бабушера),Рахания(რაჰანია)не встречающиеся ни в Мингрелии ,ни в остальной части Абхазии.
სოფ.შუაწყალი (c.Шуацкали(Адзюбжа))
თავად-აზნაურობა (Высшее сословие)
მარღანია(Маргания) სოსრიყვა თლაფსის ძე
მარღანია სოვლახი თილაფსის ძე
მარღანია შიმათ თილაფსის ძე
მარღანია სოსრანი კაცის ძე
მარღანია ბესლანი შუქურას ძე
მარღანია კვაჯი ომერის ძე
მარღანია სოვლათ ერისთოუს ძე
ქუცრიკიძე(Куцрикидзе) გიორგი დავითის ძე
საბუა(Сабуа)კვატაშ
საბუა ზაქარია
საბუვა მაჯი აჯგერის ძე
საბუვა სელუ მიხუს ძე
საბუვა ყაზახუ მუსას ძე
საბუვა კეგვა ხუტუტის ძე
იაშვილი(Иашвили) ჯამლეთი იესეს ძე
დარახველიძე(Дарахвелидзе) მაქვა ბეჩუს ძე
დარახველიძე იესე ბეჩუს ძე
ნეფსაძე (Непсадзе) ქირსე შაშუა ძე
ქარჩავა (Карчава) გიორგი ტიტუს ძე
ქარჩავა ხასანი კოჭოს ძე
ქარჩავა ურისი სოფუჯის ძე
ქარჩავა კუმპული ხუტუტის ძე
ქარჩავა მახუ ბულათის ძე
ქარჩავა ჯაჯა ქვაწას ძე
ქარჩავა კვიმაჩი ქვაწას ძე
ქარჩავა ხანაშვ ქვასაჯის ძე
ქარჩავა მახუ ქვასაჯის ძე
ქარჩავა სელუქი ჯიქითის ძე
ქარჩავა ეჯყი ჯიქითის ძე
ქარჩავა გეგვა სალმაქვს ძე
ქარჩავა ხანაჩუ დიმიტრის ძე
მოსია(Мосия) კუჭა გიორგის ძე
ჩიბურხანია?(Чибурхания)პეტრე ფათქურიას ძე
ჩიბურხანია დუდა ფათქურიას ძე
ჯარგალავა(Джаргалава)კეჭი გვადის ძე
ჯარგალავა კვატაში საკუტას ძე
ჯარგალავა საგესა ქვასაჯის ძე
კამკია (Камкия) თოხუცი გიორგის ძე
კამკია მაჯი ობიშხიას ძე
კამკია ხუტუტი ჭყოლოფოს ძე
კამკია ჯუჯუ ხუტუტის ძე
კამკია კვალა მიზოუჭის ძე
კამკია ანდრია ხაკუცის ძე
კვარჭია(Кварчия) მთა მაქვას ძე
კვარჭია გუჯა ბაზალას ძე
ფათიშვილი (Патишвили)(Пате-ипа?) გედლაჩი ფათინის ძე
ფათიშვილი ბათა ფათინის ძე
მორცხულავა (Морцхулава) პახვა მათუყვას ძე
მორცხულავა ბათაყვა ღუჯულას ძე
მორცხულავა ქელემეთი პახვას ძე
მორცხულავა ზაჩე პახვას ძე
მორცხულავა ჯამლეთი ქუჩუს ძე
მორცხულავა ხასანი თანაფიას ძე
მორცხულავა სტეფანე თანაფიას ძე
შამაგუვა(Шамагува) კვატაში ხუტუს ძე
შამაგუვა გიორგი კიტინის ძე
შამაგუვა შხანუყვა მახუს ძე
შამაგუვა ქუთუ მახუს ძე
შამაგუვა ხაწაკური მაჯის ძე
შამაგუვა ურისი ქვასაჯის ძე
შამაგუვა კვატაში ბოშიხუხუს ძე
ჭოჭუვა(Чочува) საკუტი ხუტუტის ძე
ჭოჭუვა მახუ საკუტის ძე
ჭოჭუვა დანაყეი ხუმატის ძე
ჭოჭუვა ბაშკალა კიტინის ძე
ჭოჭუვა საგესა სოფუჯის ძე
ჯალაღანია (Джалагания) ჯამლეთი ბულათის ძე
შანბაია (Шанбая) ხაკუცი ხუმატის ძე
ჩხეტია(Чхетия) საკუტი მაქის ძე
ჩხეტია პეტრე ბათაყვას ძე
ფილია (Пилия) კვატაში ხუნას ძე
ფილია აჯგერი ჯამყვის ძე
ფილია მახუ ბულათის ძე
ფილია ფაფა მაჯის ძე
ფილია ხაკუცი კიკოს ძე
ფილია ურუს მაჯის ძე
ჯეპუვა (Джепува(Джопуа?))ქვამზაჩი ტატის ძე
ჯეპუვა სეიდიყ ხუტუტის ძე
ჯოპუვა შხანუყვა კვატის ძე
თარბაია(Тарбая) საბუდა ჯიქითის ძე
მარახია (Марахия) ხუტუტი ქვაცას ძე
აგირბაია(Агирбая) ხაპაში შაფის ძე
გულია (Гулия) ყობანი კვაღის ძე
გულია ურის თიყვას ძე (отец Д.Гулия)- 25 летний
Его брат - ქუჯმახან 15 летний.
ჭოჭორია (Чочория) ქიდი ქაქუჩელას ძე
ჭოჭორია ესლამი ხუტას ძე
ჭოჭორია ხასანი ხუმატას ძე
ჯიკირბაია (Джикирбая) მაცი ფაფას ძე
ჯიკირბაია გიდი მაცის ძე
ჯიკირბაია ჭიში შხანუყვას ძე
ჯიკირბაია დარუყვა ჯენქეროს ძე
ჯიკირბაია სელექ ჯენქეროს ძე
ჯიკირბაია საკუტი აჯგერის ძე
ჯიკირბაია მუსურყვა ჯენქურიას ძე
გუნბაია(Гунбая) აბრაგი ტიტის ძე
გუნბაია გვადი ქვაცას ძე
გაბუნია (Габуния) ხამგერი ღეჯულას ძე
გაბუნია ყაზახ კუპის ძე
გაბუნია ხურიყვა კაკუს ძე
გაბუნია ბათა კაკუს ძე
გაბუნია დანაყაი ქვაბზაჩის ძე
გაბუნია საკუტი ჯიქის ძე
გაბუნია კვატაში ჯიქის ძე
საშუვა(Сашува?)სამავე სუსას ძე
თირქია (Тиркия) ესლამი კეგვას ძე
ფანთია (Пантия)ჯოგობო მიდაჩის ძე
ფანთია ბაზალა მიდაჩის ძე
ფანთია შხანუყვა თომას ძე
ფანთია კვაჯირი ჭინის ძე
ფანთია ივანე ხუტუტის ძე
აკშბაია(Акшбая)მაზლოუ ჯანის ძე
აკშბაია ქობლუხუ სალმაქვას ძე
აკშბაია მახუ ღვაპის ძე
საბეკია (Сабекия) გვაჯა ბაკურას ძე
საბეკია მახუ ქვასაჯის ძე
საბეკია ქვამზაჩი ლოლათის ძე
საბეკია ესლამი ხუჭუჭის ძე
საბეკია ხამგერი ხუტუტის ძე
ივანბაია(Иванбая) აბრაგი შუკურიას ძე
ივანბაია გაბრიელ კიტუჟის ძე
ლოლუვა(Лолува(Лолуа)) ყაზახი გვადის ძე
ჩენგელია(Ченгелия) აბრაგი ესლამის ძე
ჟვანია (Жвания) ფაფა კიპას ძე
ჟვანია ფათქერი კიპას ძე
ჟვანია კიტინი აბრაგის ძე
ჟვანია ბურდღუ სალმაქის ძე
ჟვანია ნიკოლოზ ჯებუსის ძე
ჟვანია ჯანქვაზი ჯებესის ძე
ჟვანია პეტრე ხუმატას ძე
ჟვანია კვატაში ბოლხუხუს ძე
ჟვანია თოხუცი ბოლხუხუს ძე
ჟვანია მახუ შიჯუტის ძე
პაპასქირი (Папаскири) ბოლიხუხუ ლომკაცის ძე
კაცია (Кация) გიორგი კაცის ძე
კაცია კეგვა საკუტის ძე
კაცია ნიკოლოზ ხუტუტის ძე
კაცია ხანაჩუ აჯგერიას ძე
კაცია ქელემეთი კვატაშის ძე
კაცია ბოლიხუხუ კიჭოს ძე
კაცია სოსრანი ცირკუტის ძე
კაცია ურისი ბულათის ძე
კაცია ხანაშუ სოფუჯის ძე
კაცია ქვათა მახუტელას ძე
კაცია ნარჩოუ ივანეს ძე
კაცია ჭიჭუ ბათას ძე
კაცია ნარჩოუ გიორგის ძე
კაცია კენდუხუ კემას ძე
კაცია კეგვა ხამგერას ძე
კაცია ბაღირი ჩაღირის ძე
კაცია ჭუჭუ ჩაღირის ძე
კაცია დავითი ჩაღირის ძე
კაცია გუტა შაბუს ძე
კაცია სეიდიყ კვაჯირის ძე
კაცია ქვაწა კვაჯის ძე
კაცია ყალამეტი აჯგერიას ძე
ცაგურია (Цагурия) შათახვი მონის ძე
ცაგურია სოფუჯი ნარჩოუს ძე
ცაგურია მახუ ბათის ძე
ცაგურია საკუცი კაკუციას ძე
ცაგურია ურისი იესეს ძე
ცაგურია დავითი თიყვას ძე
მალანია (Малания) ოთარა მახუს ძე
ჯებუვა(Джебува?) ტუღუ მახუს ძე
საბუვა ყაზახუ მუსას ძე
საბუვა კეგვა ხუტუტის ძე
Итого в сс. Адзюбжа и Варче указано 166 семьи христиан .
Далее с . Цкаба(წყაბა) нынешнее с.Дранда.
ანთია (Антия) აბრაგი მახუტელას ძე
აგირბაია(Агирбая) ქვატი ჯიჯის ძე
ფარაზია (Паразия) კეგვა მაცის ძე
არგუნავა (Аргунава(Аргун)) მაქვა ნარკუნას ძე
ბიგია (Бигия (Бигвава?)) ბასი დოლათის ძე
სირია (Сирия) ხამგერი მახუს ძე
Село Цкаба в 1862 г.состояло примерно из 100 дворов . Христиан там было всего 5 человек.
Село Бабушара (ბაბუშარა)
აშიბაია (Ашибая) ლომკაც კიჭის ძე
საბუვა (Сабува) გუდუსა ჯორკიას ძე
საბუვა სამგერი
ქუთელია (Кутелия) მაცი ქელემეთის ძე
ქუთელია საგესა ქელემეთის ძე
გუმბაია(Гумбая) კეგვა სალმაქვას ძე
რაჰანია (Рахания) კვატაში კუკურის ძე
რაჰანია გულუჭი კუკურის ძე
რაჰანია თოხუცი კუკურის ძე
მუცღვაცვა(Муцгвацва) სამგერი სოფუჯის ძე
მორცხულავა ( Морцхулава) ფაფრა ახალკოჩის ძე
მორცხულავა სოსრანი ესლამის ძე
მორცხულავა კვატაში ქვაწაბას ზე
ღვინჯია (Гвинджия) ზაქარა საკუტის ძე
ფინფია (Пимпия) დესმა მაჯის ძე
ფინფია ამურზა მიჯას ძე
ფინფია ურისი ხუტუტის ძე
ფინფია ხანაშუ პეტრეს ძე
ხოფცერია (Хопцерия) ბათაყვა საკუტის ძე
ხოფცერია სალმაქვა ხუტუს ძე
ხოფცერია შუკვა ხუტას ძე
შვერია(Шверия(Шария?)) ციგუ მახუს ძე
შვერია გედლაჩი კაკუს ძე
ლაგვილავა (Лагвилава) ქირსე თუთაშხიას ძე
ჭოკუა (Чокуа) ხანაშვი ბულათის ძე
კოღონია (Когония) მაქვა გიორგის ძე
კოღონია კვატაში გიორგის ძე
ჯინჯოლია(Джинджолия) ქობლუხუ დანაყეის ძე
მუსბაია (Мусбая) გვადა ბუდას ძე
Итого в с.Бабушара 29 дворов христиан на 1861год ,тогда как в 1868 году там было зафиксировано всего 28 дворов из них 17 христианских и 9 мусульманских .