Քյոթահիայի հախճապակյա սալիկները Керамические плитки Кютахьи
Աղբյուրը Источник G. Eric and Edith Matson Photograph Collection
Այստեղ` Սրբոց Յակոբեանց Հայոց վանքի լուսանկարները G. Eric and Matson Photograph Collection-ից:
Փոքր Ասիայում, պատմական Փռյուգիայի տարածքում, Կ.Պոլսից 125 մղոն տարածության վրա, դեռ անտիկ շրջանում գոյություն ուներ Kotyaion քաղաքը: Այժմ այն կոչվում է Քյոթահիա, և այստեղ հայեր այլևս չեն ապրում: Բայց միջնադարում Քյոթահիայում աշխույժ և հարուստ հայկական համայնք էր առաջացել, ուր էլ XIV-XV դդ. աստիճանաբար թափ հավաքեց և զարգացավ հախճապակյա սալիկներ պատրաստելու արհեստը, և ձևավորվեց Քյոթահիայի հայկական սալիկների դպրոցը: Ամենավաղ պահպանված նմուշները թվագրվում են XVI դարով:
Վաղ քյոթահիական հայկական սալիկները երկգույն են` սպիտակ և կապույտ, և միայն XVII դարում հայ վարպետները սկսում են օգտագործել դեղին, կանաչ և հայտնի հայկական կարմիր (tomato-red color armenian) գույները: Քյոթահիան դարձավ հայկական հախճապակու արտադրության կենտրոն, և Օսմանյան կայսրության մեջ նրա հիմնական մրցակիցը Իզնիկն էր, որի արտադրանքն, ի տարբերություն հայ վարպետների "քրիստոնեական" սալիկների, "մահմեդական" թեմատիկայով էր:
Ի դեպ, 1869 թվականին Քյոթահիայում է ծնվել Կոմիտասը:
В Малой Азии, на территории исторической Фригии, на расстоянии 125 км от Константинополя с незапамятных времен существовал город Kotyaion (Кутина). Ныне город на турецкий манер называется Kütahya (Кютахья / Кетайя), и армян там, естественно, нет. Но в средние века здесь сформировалась многочисленная и богатая армянская община, и город стал известен прежде всего благодаря армянским ремесленникам, которым удалось создать свою школу по изготовлению изразцов. Самие ранние сохранившиеся образцы керамики Кютахьи, выполненные в бело-синей гамме, датируются XVI веком. В XVII века изразцы становятся полихромными: ремесленники используют желтый, зеленый и красный цвета. Последний в специальной литературе называется армянским красным (famous armenian tomato-red color). Кютахья стала центром производства керамики в Османской Турции. Главным конкурентом армянских мастеров были керамисты Изника, которые производили изразцы с "исламской" тематикой, в отличие от христианских" плиток армянских мастеров Кютахьи. Кстати, именно в Кютахье в 1869 году родился армянский композитор Комитас.
Քյոթահիայի հայ վարպետների սալիկներների ամենագեղեցիկ հավաքածուն պահպանվել է Երուսաղեմի Սուրբ Հակոբյանց վանքում: Հայերեն արձանագրություններով բազմագույն հախճապակյա սալիկներն օգտագործվել են վանքի ներքին հարդարման մեջ: Այս սալիկները XVIII դարի սկզբին (1721) պատվիրվել էին Տիրոջ Գերեզմանի եկեղեցու վերանորոգման և հարդարման համար, սակայն այդ աշխատանքները չիրականացվեցին, և արդյունքում սալիկները զարդարեցին հայոց պատրիարքարանին պատկանող Սրբոց Յակոբեանց վանքին կից Էջմիածնի մատուռի պատերը: Մինչև 1633 թվականն այս մատուռը տաճարի գավիթն է եղել (կառուցվել է XII դարում):
Ջ. Քարսվելն իր աշխատության երրորդ գլխում Քյոթահիայի հայկական հախճապակե սալիկները բաժանում է երեք խմբի` ըստ իրենց մակագրությունների և նկարազարդումների թեմաների.
Красивая коллекция изразцов армянских мастеров Кютахьи сохранилась в армянском монастыре Св.Иакова в Иерусалиме.Керамические плитки были заказаны в начале XVIII века (1721) для ремонта и отделки Храма Гроба Господня, но эти работы не были проведены, и в итоге разноцветные изразцы с армянскими письменами были использованы во внутренней отделке примыкающей к храму Эчмиадзинской часовни, которая до 1633 года была притвором храма (построена в XII веке).
Дж.Карсвелл в своей работе “Kutahya Tiles and Pottery from the Armenian Cathedral of St. James, Jerusalem” выделил три группы:
Աղբյուրները Источники
Գոհար Գրիգորյան Հայկական կիրառական արվեստը Երուսաղեմում
Arts of Armenia [Frescoes, Mosaics & Ceramics]
Գրականություն. Литература по теме:
Մխիթարեան Ա., «Երուսաղէմի հայոց պատրիարքարանի գանձերը», Երուսաղէմ-1969թ
Narkiss B., “Armenische Kunst: Die faszinierende Sammlung des armenischen Patriarchats in Jerusalem”
Դավթյան Սերիկ, «Դրվագներ հայկական միջնադարյան կիրառական արվեստի պատմության», Երևան-1981թ.
Миллер Ю. А. Художественная керамика Турции. Л., Аврора, 1972
Carswell J. and Dowsett C.J.F., “Kutahya Tiles and Pottery from the Armenian Cathedral of St. James, Jerusalem”, Oxford-1972
Ստորև Երուսաղեմի Սրբոց Յակոբեանց վանքի հախճապակյա սալիկները: Վերջում` մի ժամանակակից գունավոր լուսանկար, որը թույլ է տալիս պատկերացնել սալիկների ողջ գեղեցկությունը:
Изразцы армянского монастыря Св.Иакова в Иерусалиме. В конце одна современная цветная фотография, которая позволяет представить всю красоту изразцов.
Այստեղ` Սրբոց Յակոբեանց Հայոց վանքի լուսանկարները G. Eric and Matson Photograph Collection-ից:
Փոքր Ասիայում, պատմական Փռյուգիայի տարածքում, Կ.Պոլսից 125 մղոն տարածության վրա, դեռ անտիկ շրջանում գոյություն ուներ Kotyaion քաղաքը: Այժմ այն կոչվում է Քյոթահիա, և այստեղ հայեր այլևս չեն ապրում: Բայց միջնադարում Քյոթահիայում աշխույժ և հարուստ հայկական համայնք էր առաջացել, ուր էլ XIV-XV դդ. աստիճանաբար թափ հավաքեց և զարգացավ հախճապակյա սալիկներ պատրաստելու արհեստը, և ձևավորվեց Քյոթահիայի հայկական սալիկների դպրոցը: Ամենավաղ պահպանված նմուշները թվագրվում են XVI դարով:
Վաղ քյոթահիական հայկական սալիկները երկգույն են` սպիտակ և կապույտ, և միայն XVII դարում հայ վարպետները սկսում են օգտագործել դեղին, կանաչ և հայտնի հայկական կարմիր (tomato-red color armenian) գույները: Քյոթահիան դարձավ հայկական հախճապակու արտադրության կենտրոն, և Օսմանյան կայսրության մեջ նրա հիմնական մրցակիցը Իզնիկն էր, որի արտադրանքն, ի տարբերություն հայ վարպետների "քրիստոնեական" սալիկների, "մահմեդական" թեմատիկայով էր:
Ի դեպ, 1869 թվականին Քյոթահիայում է ծնվել Կոմիտասը:
В Малой Азии, на территории исторической Фригии, на расстоянии 125 км от Константинополя с незапамятных времен существовал город Kotyaion (Кутина). Ныне город на турецкий манер называется Kütahya (Кютахья / Кетайя), и армян там, естественно, нет. Но в средние века здесь сформировалась многочисленная и богатая армянская община, и город стал известен прежде всего благодаря армянским ремесленникам, которым удалось создать свою школу по изготовлению изразцов. Самие ранние сохранившиеся образцы керамики Кютахьи, выполненные в бело-синей гамме, датируются XVI веком. В XVII века изразцы становятся полихромными: ремесленники используют желтый, зеленый и красный цвета. Последний в специальной литературе называется армянским красным (famous armenian tomato-red color). Кютахья стала центром производства керамики в Османской Турции. Главным конкурентом армянских мастеров были керамисты Изника, которые производили изразцы с "исламской" тематикой, в отличие от христианских" плиток армянских мастеров Кютахьи. Кстати, именно в Кютахье в 1869 году родился армянский композитор Комитас.
Քյոթահիայի հայ վարպետների սալիկներների ամենագեղեցիկ հավաքածուն պահպանվել է Երուսաղեմի Սուրբ Հակոբյանց վանքում: Հայերեն արձանագրություններով բազմագույն հախճապակյա սալիկներն օգտագործվել են վանքի ներքին հարդարման մեջ: Այս սալիկները XVIII դարի սկզբին (1721) պատվիրվել էին Տիրոջ Գերեզմանի եկեղեցու վերանորոգման և հարդարման համար, սակայն այդ աշխատանքները չիրականացվեցին, և արդյունքում սալիկները զարդարեցին հայոց պատրիարքարանին պատկանող Սրբոց Յակոբեանց վանքին կից Էջմիածնի մատուռի պատերը: Մինչև 1633 թվականն այս մատուռը տաճարի գավիթն է եղել (կառուցվել է XII դարում):
Ջ. Քարսվելն իր աշխատության երրորդ գլխում Քյոթահիայի հայկական հախճապակե սալիկները բաժանում է երեք խմբի` ըստ իրենց մակագրությունների և նկարազարդումների թեմաների.
- Հին Կտակարանի պատկերներով և երկաթագիր տառատեսակով գրված հիշատակարան ունեցող սալիկներ
- Նոր Կտակարանի պատկերներով և բոլորգիր տառատեսակով արձանագրություն ունեցող սալիկներ
- Հին ու Նոր Կտակարանների պատկերներով, դոնատորների (պատվիրատուներ) և նրանց ընտանիքների նվիրած սալիկներ` արձանագրություններով
Красивая коллекция изразцов армянских мастеров Кютахьи сохранилась в армянском монастыре Св.Иакова в Иерусалиме.Керамические плитки были заказаны в начале XVIII века (1721) для ремонта и отделки Храма Гроба Господня, но эти работы не были проведены, и в итоге разноцветные изразцы с армянскими письменами были использованы во внутренней отделке примыкающей к храму Эчмиадзинской часовни, которая до 1633 года была притвором храма (построена в XII веке).
Дж.Карсвелл в своей работе “Kutahya Tiles and Pottery from the Armenian Cathedral of St. James, Jerusalem” выделил три группы:
- Изразцы со сценами из Верхнего Завета и письменами на еркатагире (маюскул или унциальное письмо)
- Изразцы со сценами из Нового Завета и письменами на болоргире (минускул)
- Изразцы со сценами из Верхнего и Нового Заветов с посвящениями донаторам (заказчикам) и их семьям
Աղբյուրները Источники
Գոհար Գրիգորյան Հայկական կիրառական արվեստը Երուսաղեմում
Arts of Armenia [Frescoes, Mosaics & Ceramics]
Գրականություն. Литература по теме:
Մխիթարեան Ա., «Երուսաղէմի հայոց պատրիարքարանի գանձերը», Երուսաղէմ-1969թ
Narkiss B., “Armenische Kunst: Die faszinierende Sammlung des armenischen Patriarchats in Jerusalem”
Դավթյան Սերիկ, «Դրվագներ հայկական միջնադարյան կիրառական արվեստի պատմության», Երևան-1981թ.
Миллер Ю. А. Художественная керамика Турции. Л., Аврора, 1972
Carswell J. and Dowsett C.J.F., “Kutahya Tiles and Pottery from the Armenian Cathedral of St. James, Jerusalem”, Oxford-1972
Ստորև Երուսաղեմի Սրբոց Յակոբեանց վանքի հախճապակյա սալիկները: Վերջում` մի ժամանակակից գունավոր լուսանկար, որը թույլ է տալիս պատկերացնել սալիկների ողջ գեղեցկությունը:
Изразцы армянского монастыря Св.Иакова в Иерусалиме. В конце одна современная цветная фотография, которая позволяет представить всю красоту изразцов.