Պատմվածք դռների ու Կլաուսի մասին
Դռներ
Պապաս ունի դրանից: Վախ նեղ տարածություններից: Էն ո՞նց են ասում, «կ» տառով խուճուճ բառ է: Կլաուս ինչ-որ: Լավ, կարևոր չի:
Քչերը գիտեն, որ մենակ պապաս չի. ես էլ ունեմ դրանից: Ընդհանրապես մենք նման ենք: Ես ու պապաս: Նույն խմորից ենք հունցված: Ժամանակ գտնեմ, մեր նմանության մասին մանրամասն կպատմեմ: Էսօր չէ:
Ու էդպես երկուսս էլ խնդիրներ ունենք Կլաուսի հետ, բայց ինձ մոտ վիճակը ոնց որ թե շատ ծանր չի: Դրա համար էլ, ի տարբերություն պապայիս, ես կարողանում եմ հասարակական տրանսպորտից օգտվել: Ոչ գնացքի, ոչ ավտոբուսի և ոչ էլ անգամ ինքնաթիռի փակ ու նեղ տարածքն ինձ էնքան չի ճնշում, որ շունչս կտրվի:
Ամեն օր նստում եմ նույն գնացքն ու արվարձաններից հասնում Հայմերանպլաց՝ աշխատանքի: Սովորականի նման:
Էդպես էր դեկտեմբերի երկուսին, դեկտեմբերի երեքին, դեկտեմբերի չորսին և անգամ դրանից առաջ:
Իսկ դեկտեմբերի հինգին ձյուն եկավ: Շատ առատ, էնքան առատ, որ քաղաքի բոլոր գնացք-մնացքները խառնվեցին իրար, սկսեցին առաջ ու հետ ընկնել կամ ընդհանրապես տեղից չշարժվել:
Առավոտվա յոթ անց կես, կտրող ցուրտ ու իրար գլխի հավաքված լիքը մարդ՝ գնացքի սպասող: Մինչ ես մտածում եմ՝ ոնց եմ ժամանակին աշխատանքի հասնելու, տաքսի վերցնեմ, թե չէ, հայտարարում են, որ էդ գծով առաջիկա մի ժամում ոչ մի շարժում չի լինելու: Ու բոլորիս ուղարկում են եսիմ որ գիծ՝ արտահերթ գնացք նստելու, որն ուրիշ քաղաքից է գալիս ու առանց կանգառի գնալու է մինչև կենտրոնական կայարան: Առանց կանգառի նշանակում է մոտ կես ժամ: Ու բոլորս լցվում ենք արտահերթ փրկության վագոնները: Ես հայտնվում եմ վագոնի մեջտեղում, թեև ըստ լցվածության, թվում էր, թե վերջին մարդն եմ լինելու, ով կտեղավորվեր ներսում: Բայց մարդիկ հա լցվում են ու լցվում: Էնքան, որ դռներն արդեն չեն փակվում: Էնքան, որ եթե անգամ ոտքերս կտրեմ գետնից, միևնույն է կմնամ նույն դիրքով ցցված: Ամեն կողմից սեղմված եմ ու շարունակում եմ սեղմվել: Տալոնով հացի հերթ՝ իննսունականներին. մոտավորապես էդպիսի վիճակ: Ինչ-որ մեկը գոռում է, որ հնարավոր չի դռները փակել ու խնդրում, որ վերջին ներս մտածները դուրս գան: Բայց ոչ ոք դուրս գալ չի պատրաստվում ու միայն առաջ են սեղմվում, որ փակվելիքը փակվի, ու պոկվենք տեղից: Ես պատրաստ եմ ինքս դուրս գալ, բայց հասկանում եմ, որ դա այլևս հնարավոր չի:
Գնացքը շարժվում է: Շուրջս դեմքեր են: Շատ մոտ, անտանելի մոտ: Եթե լեզուս դուրս հանեմ, ու հաշվի առեք, որ իմ լեզուն շատ կարճ է, ապա կկպնեմ դիմացիս թշին: Էնպես չի, որ մոտս էդպիսի ֆանտազիա է առաջացել. ուղղակի գիտեմ, որ դա լրիվ հնարավոր սցենար է: Իսկ դիմացիս թուշը նոր սափրված է, ես տեսնում եմ վրայի բոլոր ծակոտիները՝ մեկ առ մեկ: Բլթակի մոտ փոքր խալ կա՝ հարթ մակերեսով: Ականջը մաքուր-մաքուր է ու փայլում է նոր մաքրած սխտորի պճեղի նման: Բայց դեմքից եկող բույրը ամենևին սխտորային չի: Քաղցր հոտ է գալիս, ոնց որ մեր տան կողքի հացի խանութի չամչով բուլկուց: Լրիվ լցված եմ էդ հոտով, սիրտս սկսում է խառնել, էն դեպքում, որ մի քիչ մեծ հեռավորության վրա գուցե նույնիսկ հաճելի թվար: Տեսնում եմ, թե ինչպես է քունքի մոտ կաթիլ գոյանում: Ու սկսում է կամաց ծորալ ներքև: Անցնում է նոր սափրած ծակոտիների վրայով, շրջանցում հարթ խալը, հասնում է վզին ու ներս սողոսկում հագուստի մեջ: Որովայնիցս սկսում է տաք ալիք բարձրանալ: Գլուխս պտտվում է: Սեղմված եմ: Օդը չի հերիքում: Ինձ մտցրել են նեղ խողովակի մեջ: Ու ես զմռսվել մնացել եմ մեջը:
Չէ, չկա խողովակ: Չկա խողովակ, ես գնացքում եմ: Փորձում եմ կենտրոնանալ էդ մտքի վրա: Չի ստացվում: Նայում եմ դռանը: Եթե հիմա չբացվի, ես կմեռնեմ: Տաք ալիքը շարունակում է բարձրանալ, հասնում է կոկորդիս: Ո՞ւր են ոտքերս: Չեմ զգում: Դուռը բացեք...
-Խաղա՞նք:
Սենյակը լցված է որովայնիցս բարձրացող տաք ալիքով: Նա նստած է դիմացս: Գաճաճ հաստլիկ մարմինը տեղավոր է փափուկ բարձերի մեջ: Մատներով քրքրում է չեչոտ դեմքին աճած շեկ մորուքը:
-Դու ո՞վ ես,-հարցնում եմ:
-Ես Կլաուսն եմ: Բա դո՞ւ ով ես:
Ու քրքջում է: Իմ հանդիպած առաջին Կլաուսը, որ հայերեն է խոսում:
-Հիմա խաղո՞ւմ ես, թե՞ դուռը փակ մնա:
-Բացիր դուռը:
-Չեղավ,-ասում է Կլաուսը,- երբ խաղաս հետս, էն էլ մինչև վերջ ու կանոնները չխախտելով, էն ժամանակ էլ կբացվի դուռը: Իսկ թե խաղը վերջին չհասցնես, կմնաս փակ դռան հետևում: Ընդմիշտ:
Սենյակում խեղդոց է:
-Ասա կանոններդ:
-Ինչ էլ կոպիտ ես խոսում հետս, չեղավ էդպես: Ես նուրբ էակ եմ, սիրտս մի կոտրի:
Ու սկսում է կոտրտվել իր լխտիկ մարմնով:
Սահմռկում եմ: Էդ պարարտ թզուկի տեսքից թուքը չորանում է բերանումս:
-Դե լսիր, իմ աղջիկ: Խաղն էսպես է: Մի բառ եմ ասում, դու ինձ դրա հետ կապված հուշ ես պատմում: Հին, թարմ, ոնց ուզես: Ես հուշիցդ նոր բառ եմ հանում, դու էլ դրա մասին ուրիշ հիշողություն ես պատմում: Էդպես հինգ պատմություն: Միայն թե մի քանի կանոն կա, որոնց պիտի հետևես, թե չէ կպարտվես: Հորինել չի կարելի: Երկար մտածել չի կարելի: Նույն հուշին կրկին անգամ վերադառնալ չի կարելի: Հասկացա՞ր:
Գլխով եմ անում:
-Հինգ անգամ, ու դուռը կբացվի: Իսկ թե պարտվես, դուրս չես գա:
Նորիս գլխով եմ անում: Մենակ թե լեզուս չպապանձվի: Էն կարճ լեզուս, որ հիմա լավ կլիներ մի քիչ երկարեր:
Կլաուսի պստիկ աչքերը սկսում են փայլել:
-Հեշտ բառ կասեմ, չվախենաս, իմ աղջիկ:
Սա ինչի է ինձ «իմ աղջիկ» ասում: Սիրտս կարկտի հատիկ է դառնում:
-Հասարակ բառ, խնդրեմ: Շրջան:
Շրջան... Հիմա, արագ: Հորինել չի կարելի:
-Շրջանայինում եմ առավոտ շուտ, մարդ չկա դրսում: Մենակ մի կին է քայլում առջևիցս: Շատ արագ է քայլում: Տեսնում եմ, որ բաճկոնի գրպանից դրամապանակ է ընկնում: Ինքը հավանաբար չի նկատում: Հասնում եմ դրամապանակին, վերցնում ու վազելով գնում կնոջ հետևից: Սա կարմիր մազերը թափահարելով սլանում է: «Ներեցեք»,- ձայն եմ տալիս: Չի շրջվում: Կպչում եմ ուսին, հետ է նայում: «Ձեր դրմապանակն ընկավ ճանապարհին»: Ու գտածս մեկնում եմ իրեն: Նայում է ինձ, մեկնածս իրին ու պատասխանում. «Սխալվել եք, սա իմը չի»: Ու շրջվում գնում է: Ես մնում եմ փողոցում կանգնած, ափիս մեջ՝ իր դրամապանակը: Գնում եմ հետ, հասնում փողոցի էն հատվածին, որտեղ գտել էի դրամապանակը, ու դնում գետնին՝ նույն տեղում, որտեղից վերցրել էի: Չգիտեմ՝ էդ կարմրահերն ինչի հրաժարվեց իր կորցրածից: Մի պահ մտածեցի բացել դրամապանակը, տեսնել մեջն ինչ գաղտնիք կա, բայց ոչինչ էլ չարեցի: Թողեցի տեղում, գնացի:
Լռում եմ:
-Կին,- հնչում է հաջորդ բառը:
Սա արդեն հեչ դժվար չի: Հիմա ո՞րը պատմեմ, որը թողնեմ: Հմմ...
-Երկար մտածել չի կարելի:
-Պատմում եմ: Կանգառում մի երիտասարդ կին է կանգնած: Հագին ակնոց կա՝ բարալիկ եզրերով: Ռամազդորֆում ապրող նախկին հարևանուհիս էլ ուներ հենց նույն ակնոցից: Բայց վաղուց չեմ տեսել էդ հարևանուհուս, ով գիտի, մեկ էլ տեսար, արդեն չունի: Իսկ կանգառի կինը շատ սիրունիկ է: Իր համար կանգնած գիրք է կարդում, էն էլ շատ խելացի տեսքով: Գրքի կազմը կանաչ է, վրան էլ գրված՝ “La Educación Ambiental“: Չգիտեմ՝ դա ինչ է նշանակում, ոչ էլ անգամ գիտեմ, թե որ լեզվով է:
Կլաուսը ուղիղ աչքերիս մեջ է նայում: Հեչ հաճելի չի, երանի էդպես չնայեր:
-Էս իմ աղջիկը մենակ էնպիսի բաներ է մտաբերում, որոնցից բան չի հասկացել: «Չգիտեմ», հա «չգիտեմ»: Բա դու ի՞նչ գիտես:
Ու էլի ծիծաղում է: Իմ վրա է ծիծաղում:
-Անցանք առաջ: Կանաչ:
-Կանա՞չ: Հիմա ասեմ, սպասիր: Ուրեմն Երևանում՝ Թումանյան փողոցի վրա, մի խանութ կա, անունը հաստատ չեմ հիշում, «Պ» տառով է սկսվում: Էդ խանութի ցուցափեղկերի մոտ մանեկեններ են կանգնած, որոնց հագին կանաչ սավաններ են, ուրիշ ոչինչ: Իրենք միշտ էդպես կանգնած են՝ նույն կանաչ կտորներով փաթաթված: Չգիտ... Ըմմ... Ուղղակի երևի ձևն է էդպես: Էդ թիթիզ խանութում, որի ներսում երբեք ոչ մի հաճախորդ չի լինում, մի սև կոստյումով տղամարդ է շրջում: Ինքը կլոր, դուրս ցցված փոր ունի: Ենթադրում եմ, որ անգործությունից կուլ է տվել մանեկեններից մեկին:
Մնաց երկու հատ: Եթե դիմանամ, շուտով դուրս կգամ: Քիչ մնաց:
-Փոր:
Ու աչքով է անում: Սարսափելի աչք ունի: Աչք չէ, աչքեր:
Կարող էր «մանեկեն» ասել կամ «ցուցափեղկ», բայց, չէ, «փոր»: Դու քո փորին նայիր ու ինքդ էլ պատմիր: Դուրս եմ ուզում: Նորից հանդիպում եմ անթարթիչ հայացքին ու գամվում տեղում:
-Երկար մտածել չի կարելի: Հիմա կպարտվես, իմ աղջիկ:
-Չէ: Սպասիր մի վայրկյան: Պատմում եմ...
Հուշն եկել է, բայց բառերը չեն գալիս:
-Դե՞:
-Փոքր սենյակում եմ՝ նեղլիկ մահճակալին:
-Փոքր ու նե՞ղ, բա ես էնտեղ չէի՞:
-Չէ, բարեբախտաբար:
Կլաուսը նորից անցնում է մորուքը քջջելուն: Երևի պատասխանս հեչ սրտով չէր:
-Զգում եմ ձեռքը մաշկիս վրա: «Դուրդ գալի՞ս է, որ փորիկդ շոյում են»,-հարցնում է: «Էնպես չի, որ էդպիսի բան հաճախ է լինում, բայց հա, վատ չի»: Կամաց ծիծաղում է:
Սուս եմ մնում:
-Հետո՞:
-Ու վերջ: Էդ էր քո տված բառով հուշը:
Կլաուսը տարակուսանքով բարձրացնում է ձախ հոնքը:
-Ձեռք:
Ձայն չեմ հանում: Փորձում եմ պոկվել նախորդ հիշողությունից, չի ստացվում:
-Ձեռքը...
Աչքը վրայիցս չի կտրում:
-Նույն հուշին վերադառնալ չի կարելի:
Բերանի ծայրը վերև է ձգվում: Տրամադրությունը բարձրացել է: Ինձ թվում է, որ հայացքով մաշկիս տակ է մտնում:
- Երկար մտածել չի կարելի: Նույն հուշին վերադառնալ չի-կա-րե-լի:
Հա: Նույն ձեռքին վերադառնալ չի կարելի: Բայց ուրիշ ձեռք չկա: Չեմ գտնում:
Մի բան ասա: Խոսիր հետը: Չեմ կարողանում:
-Պարտվեցիր, իմ աղջիկ: Չի բացվելու դուռը:
Տաք ալիքն ինձ խեղդում է:
Ձայներ են գալիս:
-Ձեզ ի՞նչ պատահեց: Վա՞տ եք զգում:
-Պետք է գնացքը կանգնեցնել: Շտապօգնություն կանչեք:
-Հասնում ենք կանգառին, մի քանի վայրկյան մնաց: Դիմացեք: Լսո՞ւմ եք:
Կոպերս դժվարությամբ բացում եմ: Կողքիս բոլորը խոսում են: Մեկն ինձ պինդ բռնել է:
Նայում եմ դռանը: Չի բացվելու: Ինչ-որ բան է կաթում գլխիս մեջ: Ինձ թվում է, վայրկյաններն են:
Գնացքը խուլ աղմուկով կանգնում է:
-Դիմացեք, հիմա դուրս կգանք:
Ոչինչ չի կատարվում:
-Բացեք դուռը,- գոռում է մեկը:
Բոլոր դռները փակ են:
Գնացքը սկսում է նորից շարժվել: Շատ դանդաղ մի քանի մետր առաջ է գնում ու կանգ առնում:
-Սխալ տեղում էինք կանգնել:
Դեմքիս սառնություն եմ զգում: Նայում եմ սառը հոսանքի ուղղությամբ: Դուռը բացվել է: Բոլոր դռները բացվել են: Մեկն ինձ օգնում է դուրս գալ:
-Նստեք էստեղ, հիմա շտապօգնություն կկանչեմ:
-Չէ, ես լավ եմ, պետք չի: Խնդրում եմ, պետք չի:
Հազիվ եմ խոսում:
-Պիտի աշխատանքի գնամ:
-Ի՞նչ աշխատանք: Մի րոպե սպասեք: Հիմա ջուր կբերեմ:
Գնում է դեպի մոտակա կրպակը:
Վեր եմ կենում տեղիցս: Ոտքերս շատ թույլ են, բայց քայլել կարող եմ: Կամաց հեռանում եմ նստարանի մոտից: Պիտի աստիճաններով բարձրանամ ու դուրս գամ կայարանից: Կողքիս վերելակ է բացվում:
-Ներս գա՞ս: Ավելի արագ կլինի:
Քարանում եմ: Շեկ հոնքերի տակից վրաս է նայում:
-Գնացքի դուռը բացվեց,- ասում եմ:
-Հա, բա ինչ պիտի աներ:
Քրքջում է:
-Ես ամենևին էդ դուռը նկատի չունեի, իմ աղջիկ:
Պապաս ունի դրանից: Վախ նեղ տարածություններից: Էն ո՞նց են ասում, «կ» տառով խուճուճ բառ է: Կլաուս ինչ-որ: Լավ, կարևոր չի:
Քչերը գիտեն, որ մենակ պապաս չի. ես էլ ունեմ դրանից: Ընդհանրապես մենք նման ենք: Ես ու պապաս: Նույն խմորից ենք հունցված: Ժամանակ գտնեմ, մեր նմանության մասին մանրամասն կպատմեմ: Էսօր չէ:
Ու էդպես երկուսս էլ խնդիրներ ունենք Կլաուսի հետ, բայց ինձ մոտ վիճակը ոնց որ թե շատ ծանր չի: Դրա համար էլ, ի տարբերություն պապայիս, ես կարողանում եմ հասարակական տրանսպորտից օգտվել: Ոչ գնացքի, ոչ ավտոբուսի և ոչ էլ անգամ ինքնաթիռի փակ ու նեղ տարածքն ինձ էնքան չի ճնշում, որ շունչս կտրվի:
Ամեն օր նստում եմ նույն գնացքն ու արվարձաններից հասնում Հայմերանպլաց՝ աշխատանքի: Սովորականի նման:
Էդպես էր դեկտեմբերի երկուսին, դեկտեմբերի երեքին, դեկտեմբերի չորսին և անգամ դրանից առաջ:
Իսկ դեկտեմբերի հինգին ձյուն եկավ: Շատ առատ, էնքան առատ, որ քաղաքի բոլոր գնացք-մնացքները խառնվեցին իրար, սկսեցին առաջ ու հետ ընկնել կամ ընդհանրապես տեղից չշարժվել:
Առավոտվա յոթ անց կես, կտրող ցուրտ ու իրար գլխի հավաքված լիքը մարդ՝ գնացքի սպասող: Մինչ ես մտածում եմ՝ ոնց եմ ժամանակին աշխատանքի հասնելու, տաքսի վերցնեմ, թե չէ, հայտարարում են, որ էդ գծով առաջիկա մի ժամում ոչ մի շարժում չի լինելու: Ու բոլորիս ուղարկում են եսիմ որ գիծ՝ արտահերթ գնացք նստելու, որն ուրիշ քաղաքից է գալիս ու առանց կանգառի գնալու է մինչև կենտրոնական կայարան: Առանց կանգառի նշանակում է մոտ կես ժամ: Ու բոլորս լցվում ենք արտահերթ փրկության վագոնները: Ես հայտնվում եմ վագոնի մեջտեղում, թեև ըստ լցվածության, թվում էր, թե վերջին մարդն եմ լինելու, ով կտեղավորվեր ներսում: Բայց մարդիկ հա լցվում են ու լցվում: Էնքան, որ դռներն արդեն չեն փակվում: Էնքան, որ եթե անգամ ոտքերս կտրեմ գետնից, միևնույն է կմնամ նույն դիրքով ցցված: Ամեն կողմից սեղմված եմ ու շարունակում եմ սեղմվել: Տալոնով հացի հերթ՝ իննսունականներին. մոտավորապես էդպիսի վիճակ: Ինչ-որ մեկը գոռում է, որ հնարավոր չի դռները փակել ու խնդրում, որ վերջին ներս մտածները դուրս գան: Բայց ոչ ոք դուրս գալ չի պատրաստվում ու միայն առաջ են սեղմվում, որ փակվելիքը փակվի, ու պոկվենք տեղից: Ես պատրաստ եմ ինքս դուրս գալ, բայց հասկանում եմ, որ դա այլևս հնարավոր չի:
Գնացքը շարժվում է: Շուրջս դեմքեր են: Շատ մոտ, անտանելի մոտ: Եթե լեզուս դուրս հանեմ, ու հաշվի առեք, որ իմ լեզուն շատ կարճ է, ապա կկպնեմ դիմացիս թշին: Էնպես չի, որ մոտս էդպիսի ֆանտազիա է առաջացել. ուղղակի գիտեմ, որ դա լրիվ հնարավոր սցենար է: Իսկ դիմացիս թուշը նոր սափրված է, ես տեսնում եմ վրայի բոլոր ծակոտիները՝ մեկ առ մեկ: Բլթակի մոտ փոքր խալ կա՝ հարթ մակերեսով: Ականջը մաքուր-մաքուր է ու փայլում է նոր մաքրած սխտորի պճեղի նման: Բայց դեմքից եկող բույրը ամենևին սխտորային չի: Քաղցր հոտ է գալիս, ոնց որ մեր տան կողքի հացի խանութի չամչով բուլկուց: Լրիվ լցված եմ էդ հոտով, սիրտս սկսում է խառնել, էն դեպքում, որ մի քիչ մեծ հեռավորության վրա գուցե նույնիսկ հաճելի թվար: Տեսնում եմ, թե ինչպես է քունքի մոտ կաթիլ գոյանում: Ու սկսում է կամաց ծորալ ներքև: Անցնում է նոր սափրած ծակոտիների վրայով, շրջանցում հարթ խալը, հասնում է վզին ու ներս սողոսկում հագուստի մեջ: Որովայնիցս սկսում է տաք ալիք բարձրանալ: Գլուխս պտտվում է: Սեղմված եմ: Օդը չի հերիքում: Ինձ մտցրել են նեղ խողովակի մեջ: Ու ես զմռսվել մնացել եմ մեջը:
Չէ, չկա խողովակ: Չկա խողովակ, ես գնացքում եմ: Փորձում եմ կենտրոնանալ էդ մտքի վրա: Չի ստացվում: Նայում եմ դռանը: Եթե հիմա չբացվի, ես կմեռնեմ: Տաք ալիքը շարունակում է բարձրանալ, հասնում է կոկորդիս: Ո՞ւր են ոտքերս: Չեմ զգում: Դուռը բացեք...
-Խաղա՞նք:
Սենյակը լցված է որովայնիցս բարձրացող տաք ալիքով: Նա նստած է դիմացս: Գաճաճ հաստլիկ մարմինը տեղավոր է փափուկ բարձերի մեջ: Մատներով քրքրում է չեչոտ դեմքին աճած շեկ մորուքը:
-Դու ո՞վ ես,-հարցնում եմ:
-Ես Կլաուսն եմ: Բա դո՞ւ ով ես:
Ու քրքջում է: Իմ հանդիպած առաջին Կլաուսը, որ հայերեն է խոսում:
-Հիմա խաղո՞ւմ ես, թե՞ դուռը փակ մնա:
-Բացիր դուռը:
-Չեղավ,-ասում է Կլաուսը,- երբ խաղաս հետս, էն էլ մինչև վերջ ու կանոնները չխախտելով, էն ժամանակ էլ կբացվի դուռը: Իսկ թե խաղը վերջին չհասցնես, կմնաս փակ դռան հետևում: Ընդմիշտ:
Սենյակում խեղդոց է:
-Ասա կանոններդ:
-Ինչ էլ կոպիտ ես խոսում հետս, չեղավ էդպես: Ես նուրբ էակ եմ, սիրտս մի կոտրի:
Ու սկսում է կոտրտվել իր լխտիկ մարմնով:
Սահմռկում եմ: Էդ պարարտ թզուկի տեսքից թուքը չորանում է բերանումս:
-Դե լսիր, իմ աղջիկ: Խաղն էսպես է: Մի բառ եմ ասում, դու ինձ դրա հետ կապված հուշ ես պատմում: Հին, թարմ, ոնց ուզես: Ես հուշիցդ նոր բառ եմ հանում, դու էլ դրա մասին ուրիշ հիշողություն ես պատմում: Էդպես հինգ պատմություն: Միայն թե մի քանի կանոն կա, որոնց պիտի հետևես, թե չէ կպարտվես: Հորինել չի կարելի: Երկար մտածել չի կարելի: Նույն հուշին կրկին անգամ վերադառնալ չի կարելի: Հասկացա՞ր:
Գլխով եմ անում:
-Հինգ անգամ, ու դուռը կբացվի: Իսկ թե պարտվես, դուրս չես գա:
Նորիս գլխով եմ անում: Մենակ թե լեզուս չպապանձվի: Էն կարճ լեզուս, որ հիմա լավ կլիներ մի քիչ երկարեր:
Կլաուսի պստիկ աչքերը սկսում են փայլել:
-Հեշտ բառ կասեմ, չվախենաս, իմ աղջիկ:
Սա ինչի է ինձ «իմ աղջիկ» ասում: Սիրտս կարկտի հատիկ է դառնում:
-Հասարակ բառ, խնդրեմ: Շրջան:
Շրջան... Հիմա, արագ: Հորինել չի կարելի:
-Շրջանայինում եմ առավոտ շուտ, մարդ չկա դրսում: Մենակ մի կին է քայլում առջևիցս: Շատ արագ է քայլում: Տեսնում եմ, որ բաճկոնի գրպանից դրամապանակ է ընկնում: Ինքը հավանաբար չի նկատում: Հասնում եմ դրամապանակին, վերցնում ու վազելով գնում կնոջ հետևից: Սա կարմիր մազերը թափահարելով սլանում է: «Ներեցեք»,- ձայն եմ տալիս: Չի շրջվում: Կպչում եմ ուսին, հետ է նայում: «Ձեր դրմապանակն ընկավ ճանապարհին»: Ու գտածս մեկնում եմ իրեն: Նայում է ինձ, մեկնածս իրին ու պատասխանում. «Սխալվել եք, սա իմը չի»: Ու շրջվում գնում է: Ես մնում եմ փողոցում կանգնած, ափիս մեջ՝ իր դրամապանակը: Գնում եմ հետ, հասնում փողոցի էն հատվածին, որտեղ գտել էի դրամապանակը, ու դնում գետնին՝ նույն տեղում, որտեղից վերցրել էի: Չգիտեմ՝ էդ կարմրահերն ինչի հրաժարվեց իր կորցրածից: Մի պահ մտածեցի բացել դրամապանակը, տեսնել մեջն ինչ գաղտնիք կա, բայց ոչինչ էլ չարեցի: Թողեցի տեղում, գնացի:
Լռում եմ:
-Կին,- հնչում է հաջորդ բառը:
Սա արդեն հեչ դժվար չի: Հիմա ո՞րը պատմեմ, որը թողնեմ: Հմմ...
-Երկար մտածել չի կարելի:
-Պատմում եմ: Կանգառում մի երիտասարդ կին է կանգնած: Հագին ակնոց կա՝ բարալիկ եզրերով: Ռամազդորֆում ապրող նախկին հարևանուհիս էլ ուներ հենց նույն ակնոցից: Բայց վաղուց չեմ տեսել էդ հարևանուհուս, ով գիտի, մեկ էլ տեսար, արդեն չունի: Իսկ կանգառի կինը շատ սիրունիկ է: Իր համար կանգնած գիրք է կարդում, էն էլ շատ խելացի տեսքով: Գրքի կազմը կանաչ է, վրան էլ գրված՝ “La Educación Ambiental“: Չգիտեմ՝ դա ինչ է նշանակում, ոչ էլ անգամ գիտեմ, թե որ լեզվով է:
Կլաուսը ուղիղ աչքերիս մեջ է նայում: Հեչ հաճելի չի, երանի էդպես չնայեր:
-Էս իմ աղջիկը մենակ էնպիսի բաներ է մտաբերում, որոնցից բան չի հասկացել: «Չգիտեմ», հա «չգիտեմ»: Բա դու ի՞նչ գիտես:
Ու էլի ծիծաղում է: Իմ վրա է ծիծաղում:
-Անցանք առաջ: Կանաչ:
-Կանա՞չ: Հիմա ասեմ, սպասիր: Ուրեմն Երևանում՝ Թումանյան փողոցի վրա, մի խանութ կա, անունը հաստատ չեմ հիշում, «Պ» տառով է սկսվում: Էդ խանութի ցուցափեղկերի մոտ մանեկեններ են կանգնած, որոնց հագին կանաչ սավաններ են, ուրիշ ոչինչ: Իրենք միշտ էդպես կանգնած են՝ նույն կանաչ կտորներով փաթաթված: Չգիտ... Ըմմ... Ուղղակի երևի ձևն է էդպես: Էդ թիթիզ խանութում, որի ներսում երբեք ոչ մի հաճախորդ չի լինում, մի սև կոստյումով տղամարդ է շրջում: Ինքը կլոր, դուրս ցցված փոր ունի: Ենթադրում եմ, որ անգործությունից կուլ է տվել մանեկեններից մեկին:
Մնաց երկու հատ: Եթե դիմանամ, շուտով դուրս կգամ: Քիչ մնաց:
-Փոր:
Ու աչքով է անում: Սարսափելի աչք ունի: Աչք չէ, աչքեր:
Կարող էր «մանեկեն» ասել կամ «ցուցափեղկ», բայց, չէ, «փոր»: Դու քո փորին նայիր ու ինքդ էլ պատմիր: Դուրս եմ ուզում: Նորից հանդիպում եմ անթարթիչ հայացքին ու գամվում տեղում:
-Երկար մտածել չի կարելի: Հիմա կպարտվես, իմ աղջիկ:
-Չէ: Սպասիր մի վայրկյան: Պատմում եմ...
Հուշն եկել է, բայց բառերը չեն գալիս:
-Դե՞:
-Փոքր սենյակում եմ՝ նեղլիկ մահճակալին:
-Փոքր ու նե՞ղ, բա ես էնտեղ չէի՞:
-Չէ, բարեբախտաբար:
Կլաուսը նորից անցնում է մորուքը քջջելուն: Երևի պատասխանս հեչ սրտով չէր:
-Զգում եմ ձեռքը մաշկիս վրա: «Դուրդ գալի՞ս է, որ փորիկդ շոյում են»,-հարցնում է: «Էնպես չի, որ էդպիսի բան հաճախ է լինում, բայց հա, վատ չի»: Կամաց ծիծաղում է:
Սուս եմ մնում:
-Հետո՞:
-Ու վերջ: Էդ էր քո տված բառով հուշը:
Կլաուսը տարակուսանքով բարձրացնում է ձախ հոնքը:
-Ձեռք:
Ձայն չեմ հանում: Փորձում եմ պոկվել նախորդ հիշողությունից, չի ստացվում:
-Ձեռքը...
Աչքը վրայիցս չի կտրում:
-Նույն հուշին վերադառնալ չի կարելի:
Բերանի ծայրը վերև է ձգվում: Տրամադրությունը բարձրացել է: Ինձ թվում է, որ հայացքով մաշկիս տակ է մտնում:
- Երկար մտածել չի կարելի: Նույն հուշին վերադառնալ չի-կա-րե-լի:
Հա: Նույն ձեռքին վերադառնալ չի կարելի: Բայց ուրիշ ձեռք չկա: Չեմ գտնում:
Մի բան ասա: Խոսիր հետը: Չեմ կարողանում:
-Պարտվեցիր, իմ աղջիկ: Չի բացվելու դուռը:
Տաք ալիքն ինձ խեղդում է:
Ձայներ են գալիս:
-Ձեզ ի՞նչ պատահեց: Վա՞տ եք զգում:
-Պետք է գնացքը կանգնեցնել: Շտապօգնություն կանչեք:
-Հասնում ենք կանգառին, մի քանի վայրկյան մնաց: Դիմացեք: Լսո՞ւմ եք:
Կոպերս դժվարությամբ բացում եմ: Կողքիս բոլորը խոսում են: Մեկն ինձ պինդ բռնել է:
Նայում եմ դռանը: Չի բացվելու: Ինչ-որ բան է կաթում գլխիս մեջ: Ինձ թվում է, վայրկյաններն են:
Գնացքը խուլ աղմուկով կանգնում է:
-Դիմացեք, հիմա դուրս կգանք:
Ոչինչ չի կատարվում:
-Բացեք դուռը,- գոռում է մեկը:
Բոլոր դռները փակ են:
Գնացքը սկսում է նորից շարժվել: Շատ դանդաղ մի քանի մետր առաջ է գնում ու կանգ առնում:
-Սխալ տեղում էինք կանգնել:
Դեմքիս սառնություն եմ զգում: Նայում եմ սառը հոսանքի ուղղությամբ: Դուռը բացվել է: Բոլոր դռները բացվել են: Մեկն ինձ օգնում է դուրս գալ:
-Նստեք էստեղ, հիմա շտապօգնություն կկանչեմ:
-Չէ, ես լավ եմ, պետք չի: Խնդրում եմ, պետք չի:
Հազիվ եմ խոսում:
-Պիտի աշխատանքի գնամ:
-Ի՞նչ աշխատանք: Մի րոպե սպասեք: Հիմա ջուր կբերեմ:
Գնում է դեպի մոտակա կրպակը:
Վեր եմ կենում տեղիցս: Ոտքերս շատ թույլ են, բայց քայլել կարող եմ: Կամաց հեռանում եմ նստարանի մոտից: Պիտի աստիճաններով բարձրանամ ու դուրս գամ կայարանից: Կողքիս վերելակ է բացվում:
-Ներս գա՞ս: Ավելի արագ կլինի:
Քարանում եմ: Շեկ հոնքերի տակից վրաս է նայում:
-Գնացքի դուռը բացվեց,- ասում եմ:
-Հա, բա ինչ պիտի աներ:
Քրքջում է:
-Ես ամենևին էդ դուռը նկատի չունեի, իմ աղջիկ: