Аднаўленне квартала драўлянай забудовы ў Гомелі
Пакуль гісторыкі і архітэктуры працягваюць актыўныя дэбаты, ў якім раёне горада павінны змяшчацца ацалелыя ўзоры старой драўлянай забудовы Гомеля, выпускнік БелДУТа, кіруючыся аптымістычнай думкай "марыць - не шкодна", адвёў для гэтых мэтаў Свісток. Адкуль пайшла такая назва, дакладна не вядома. Гістарычна раён Свісток распасціраўся ад вуліцы Пушкіна, уключаючы цяперашні сквер імя Грамыкі, і даходзіў меркавана да сучаснага стадыёна «Цэнтральны». Найбольш цікавыя ўзоры драўлянай забудовы знаходзіліся на цяперашніх вуліцах Карла Маркса, Парыжскай Камуны, Арцёма і ў завулку Пушкіна. Самыя яркія з іх - ахутаны легендамі дом № 17 па Валатоўскай і «дом з мезанінам» № 7а па вуліцы Парыжскай Камуны, знесены тры гады таму.
Распрацоўваў Сяргей Ляпін свой праект у рамках дыпломнай працы. Кансультавалі яго спецыялісты розных сфер, неабыякавыя да лёсу гомельскага драўлянага дойлідства. Загадчыца мастацкага аддзела музея Гомельскага палацава-паркавага ансамбля Таццяна Літвінава прадставіла гістарычныя даведкі і архіўныя матэрыялы па картаграфічнай аснове Свістка, фатаграфіі драўляных дамоў канца XIX - пачатку XX стагоддзя. Вопытны архітэктар «Гомельграмадзянпраекта» Вадзім Кіслякоў, які раней выказаў меркаванне пра тое, што менавіта ў раёне Арцёмаўскага спуску самае месца ўнікальнай драўлянай забудове, дапамог адаптаваць дыпломны праект да сучасных патрабаванняў. Навуковы супрацоўнік Веткаўскага музея народнай творчасці імя Ф. Шклярава Андрэй Скідан падзяліўся з выпускніком БелДУТ сваімі малюнкамі, якія захаваліся яшчэ з канца 1980-х. Дамы, намаляваныя на іх, даўно знесеныя, але старанна выкананыя малюнкі гэтых будынкаў дазваляюць узнавіць іх у першародным выглядзе.
- Сяргей, раней ты цікавіўся каменнай архітэктурай даваеннага перыяду. І раптам тэма дыплома, звязаная з драўляным дойлідствам. Чаму паўстаў такі інтарэс?
- Непрывабная на першы погляд драўляная забудова - самая каштоўная для Гомеля. Асаблівасць яе дарэвалюцыйнай эстэтыкі ў тым, што дамы скрупулёзна ўпрыгожваліся багатым драўляным дэкорам. Дызайнерскія напрацоўкі мясцовых майстроў уражваюць сваёй унікальнасцю.
Гэта гомельская ДНК, уласцівая нашаму гораду асаблівасць, якая ў такім злучэнні дэталяў не сустракаецца ў іншых рэгіёнах Беларусі, Расіі, Украіны.
- Чаму ты выбраў менавіта Свісток?
- Яшчэ з часоў вызвалення Гомеля ад фашыстаў гэты квартал застаецца незабудаваным. Пустка па вуліцы Арцёма, насупраць паліклінікі, знаходзіцца ў межах гістарычнага раёна, дзе драўляныя пабудовы спаленыя падчас Вялікай Айчыннай вайны, а пазасталыя адзінкавыя экзэмпляры, досыць цікавыя ўзоры архітэктуры, знішчаныя ў 80 - 90-х гадах мінулага стагоддзя: за савецкім часам яны не ўспрымаліся сур’ёзна. Наколькі мне вядома, да гэтага часу канкрэтных планаў на забудову гэтай пусткі няма. А месца ідэальнае для аднаўлення гістарычнага асяроддзя: цэнтр горада, непадалёк палац Румянцавых і Паскевічаў, рака Сож.
- Але створаны табой квартал нельга назваць гістарычным. Гэта, хутчэй за ўсё, кампіляцыя, дапоўненая аўтарскімі варыяцыямі на зададзеную тэму. Чаму ты рабіў стаўку на зноў пабудаваныя драўляныя дамы, замест таго каб размясціць тут захаваныя ўнікальныя старадаўнія пабудовы?
- Можна было пайсці і такім шляхам, але архітэктар Вадзім Кіслякоў пераканаў: не трэба імкнуцца толькі пераносіць старыя дамы. Вядома, нейкія з іх можна перавезці ў гэты квартал, але можна ж і ўзнавіць дакладныя копіі старажытных сядзібных дамоў па матэрыялах БТІ, архіўных здымках, малюнках з дакладнымі абмерамі. Мой праект не прадугледжвае поўнай аўтэнтычнасці. Я не ставіў перад сабой такой мэты. Яшчэ раз хачу падкрэсліць: гэта не этнаграфічны квартал, а культурна-забаўляльны. Непрыемна, калі пра старадаўнюю драўляную забудову кажуць «хаткі-гнілкі», «вёска ў цэнтры горада». Урэшце, захацелася разбіць гэты стэрэатып, паўстала жаданне ўнесці ў свой праект рысы сучаснасці і нават гламуру ў выглядзе ліхтароў, лавачак. Тут прадугледжана ўсё для рэлаксу: пешаходныя вуліцы, рэстаранчыкі, музеі, міні-гатэль, начны клуб, падземны паркінг і нават фунікулёр.
- Так, праект не з танных. Як думаеш, ёсць шанец рэалізаваць яго, хай нават у неабсяжным будучыні?
- Думаю, ёсць. Калі б не спадзяваўся, не стаў бы так старанна прапрацоўваць кожную дэталь дамоў і квартала ў цэлым. Фунікулёр і падземны паркінг гатовы прынесці ў ахвяру.
Сяргей Ляпін шукаў да апошняга: кажа, канчатковы малюнак сфармаваўся за тыдзень да абароны дыплома. Створаны ім квартал акрамя пешаходных вуліц уключае і дзве плошчы.
Апошнімі ў праект былі ўключаныя найлепшыя ўзоры драўлянай архітэктуры Станіслава Шабунеўскага: пажарная каланча і драўляны цырк, палюбавацца якімі цяпер можна хіба што на архіўных здымках. У праекце выпускніка БелДУТ былы будынак пажарнага дэпо з высокай вежай-каланчой служыць пляцоўкай для агляду, музеем пажарнай тэхнікі і міні-гатэлем. А драўляны цырк - начным клубам, прычым скрынка будынка - бетонная, стылізаваная пад арыгінальную драўляную пабудову, з улікам новай спецыфікі ўстановы.
Дарожнае пакрыццё ў адноўленым Свістку - з камню, тратуары - з клінкеру. На драўляных дамах, упрыгожаных пышным разьбяным дэкорам, красуюцца вінтажныя шыльды. Усё гэта стварае непаўторны ўтульны і цёплы каларыт, якога так не хапае сучаснаму Гомелю. Характэрна, што ў гэты архітэктурны ансамбль выдатна ўпісваюцца ўжо наяўныя старадаўнія пабудовы, размешчаныя на вуліцы Арцёма (клуб рачнікоў, былы вузел сувязі рачнога параходства, былая жаночая гімназія Копіша).
Разам з тым дыпломная праца лішні раз пацвярджае, што цікавасць гараджан да «пышнай гомельскай драўлянай архітэктуры» расце з кожным годам. Яшчэ ў савецкія часы, калі яна была, што называецца, не ў трэндзе, толькі адзінкі разумелі, што раскошны драўляны дэкор - і ёсць сапраўдны твар Гомеля: пара Літвінавых цікавілася старадаўнімі драўлянымі дамамі з гістарычнага пункту гледжання, а Андрэй Скідан - з мастацкага і эстэтычнага. З цягам часу да іх пачалі далучацца гісторыкі, гомельская краязнаўчая грамадская арганізацыя «Талака», архітэктары, журналісты і прадстаўнікі грамадскасці, якія разумеюць усю важнасць захавання гісторыка-культурнай спадчыны. Гомельскі гісторык Яўген Малікаў настолькі прасякнуўся гэтай тэмай, што нават абараніў кандыдацкую дысертацыю «Драўляны архітэктурны разьбяны дэкор паўднёва-ўсходняй Беларусі канца ХIХ - першай паловы ХХ стагоддзя». А навуковы супрацоўнік Веткаўскага музея Андрэй Скідан два дзесяцігоддзі робіць усё магчымае, каб захаваць дэталі драўлянага дэкору, калі чарговы дом, пабудаваны ў найлепшых гомельскіх традыцыях, трапляе пад знос. І яшчэ сумесна з «Талакой» ён праводзіць пешыя экскурсіі па Спасавай Слабадзе і іншых раёнах Гомеля, дзе захавалася гістарычная драўляная забудова. Экскурсіі гэтыя карыстаюцца нязменнай папулярнасцю ў гамельчукоў і гасцей горада.
Дарэчы, канцэпцыя абароны дыплома была пабудаваная на параўнальным аналізе перспектыўнага гомельскага Свістка з этнаграфічным музеем Скансэн у Швецыі. Гэта цэлы астравок у Стакгольме, пабудаваны 120 гадоў таму, куды шведы звезлі драўляныя хаты не толькі з усёй Швецыі, але і Фінляндыі, Нарвегіі. Выступаючы перад экзаменацыйнай камісіяй, будучы архітэктар Сяргей Ляпін не ўтрымаўся і вельмі эмацыйна вымавіў: «Ды няўжо гэтыя сумныя паўночныя домікі цікавейшыя, чым пышная гомельская драўляная архітэктура горада.
Прыклады будынкаў, якія маглі б быць перанесены ці адбудаваны на тэрыторыі квартала.
Дом з мезанінам на вул. Парыжскай Камуны (знесены)
Былая музычная вучэльня на вул. Валатаўской (знос запланаваны на 2014 г.)
Дом з элементамі стыля мадэрн з вул. Рагачоўскай (страчаны ў савецкі час). З архіва Яўгена Малікава.
Дом з вуліцы Гагарына.
Дом з вуліцы Парыскай Камуны.
Перапост артыкула Наталлі Прыгодзіч з Гомельскай Праўды
http://gp.by/section/society/41879.html
Распрацоўваў Сяргей Ляпін свой праект у рамках дыпломнай працы. Кансультавалі яго спецыялісты розных сфер, неабыякавыя да лёсу гомельскага драўлянага дойлідства. Загадчыца мастацкага аддзела музея Гомельскага палацава-паркавага ансамбля Таццяна Літвінава прадставіла гістарычныя даведкі і архіўныя матэрыялы па картаграфічнай аснове Свістка, фатаграфіі драўляных дамоў канца XIX - пачатку XX стагоддзя. Вопытны архітэктар «Гомельграмадзянпраекта» Вадзім Кіслякоў, які раней выказаў меркаванне пра тое, што менавіта ў раёне Арцёмаўскага спуску самае месца ўнікальнай драўлянай забудове, дапамог адаптаваць дыпломны праект да сучасных патрабаванняў. Навуковы супрацоўнік Веткаўскага музея народнай творчасці імя Ф. Шклярава Андрэй Скідан падзяліўся з выпускніком БелДУТ сваімі малюнкамі, якія захаваліся яшчэ з канца 1980-х. Дамы, намаляваныя на іх, даўно знесеныя, але старанна выкананыя малюнкі гэтых будынкаў дазваляюць узнавіць іх у першародным выглядзе.
- Сяргей, раней ты цікавіўся каменнай архітэктурай даваеннага перыяду. І раптам тэма дыплома, звязаная з драўляным дойлідствам. Чаму паўстаў такі інтарэс?
- Непрывабная на першы погляд драўляная забудова - самая каштоўная для Гомеля. Асаблівасць яе дарэвалюцыйнай эстэтыкі ў тым, што дамы скрупулёзна ўпрыгожваліся багатым драўляным дэкорам. Дызайнерскія напрацоўкі мясцовых майстроў уражваюць сваёй унікальнасцю.
Гэта гомельская ДНК, уласцівая нашаму гораду асаблівасць, якая ў такім злучэнні дэталяў не сустракаецца ў іншых рэгіёнах Беларусі, Расіі, Украіны.
- Чаму ты выбраў менавіта Свісток?
- Яшчэ з часоў вызвалення Гомеля ад фашыстаў гэты квартал застаецца незабудаваным. Пустка па вуліцы Арцёма, насупраць паліклінікі, знаходзіцца ў межах гістарычнага раёна, дзе драўляныя пабудовы спаленыя падчас Вялікай Айчыннай вайны, а пазасталыя адзінкавыя экзэмпляры, досыць цікавыя ўзоры архітэктуры, знішчаныя ў 80 - 90-х гадах мінулага стагоддзя: за савецкім часам яны не ўспрымаліся сур’ёзна. Наколькі мне вядома, да гэтага часу канкрэтных планаў на забудову гэтай пусткі няма. А месца ідэальнае для аднаўлення гістарычнага асяроддзя: цэнтр горада, непадалёк палац Румянцавых і Паскевічаў, рака Сож.
- Але створаны табой квартал нельга назваць гістарычным. Гэта, хутчэй за ўсё, кампіляцыя, дапоўненая аўтарскімі варыяцыямі на зададзеную тэму. Чаму ты рабіў стаўку на зноў пабудаваныя драўляныя дамы, замест таго каб размясціць тут захаваныя ўнікальныя старадаўнія пабудовы?
- Можна было пайсці і такім шляхам, але архітэктар Вадзім Кіслякоў пераканаў: не трэба імкнуцца толькі пераносіць старыя дамы. Вядома, нейкія з іх можна перавезці ў гэты квартал, але можна ж і ўзнавіць дакладныя копіі старажытных сядзібных дамоў па матэрыялах БТІ, архіўных здымках, малюнках з дакладнымі абмерамі. Мой праект не прадугледжвае поўнай аўтэнтычнасці. Я не ставіў перад сабой такой мэты. Яшчэ раз хачу падкрэсліць: гэта не этнаграфічны квартал, а культурна-забаўляльны. Непрыемна, калі пра старадаўнюю драўляную забудову кажуць «хаткі-гнілкі», «вёска ў цэнтры горада». Урэшце, захацелася разбіць гэты стэрэатып, паўстала жаданне ўнесці ў свой праект рысы сучаснасці і нават гламуру ў выглядзе ліхтароў, лавачак. Тут прадугледжана ўсё для рэлаксу: пешаходныя вуліцы, рэстаранчыкі, музеі, міні-гатэль, начны клуб, падземны паркінг і нават фунікулёр.
- Так, праект не з танных. Як думаеш, ёсць шанец рэалізаваць яго, хай нават у неабсяжным будучыні?
- Думаю, ёсць. Калі б не спадзяваўся, не стаў бы так старанна прапрацоўваць кожную дэталь дамоў і квартала ў цэлым. Фунікулёр і падземны паркінг гатовы прынесці ў ахвяру.
Сяргей Ляпін шукаў да апошняга: кажа, канчатковы малюнак сфармаваўся за тыдзень да абароны дыплома. Створаны ім квартал акрамя пешаходных вуліц уключае і дзве плошчы.
Апошнімі ў праект былі ўключаныя найлепшыя ўзоры драўлянай архітэктуры Станіслава Шабунеўскага: пажарная каланча і драўляны цырк, палюбавацца якімі цяпер можна хіба што на архіўных здымках. У праекце выпускніка БелДУТ былы будынак пажарнага дэпо з высокай вежай-каланчой служыць пляцоўкай для агляду, музеем пажарнай тэхнікі і міні-гатэлем. А драўляны цырк - начным клубам, прычым скрынка будынка - бетонная, стылізаваная пад арыгінальную драўляную пабудову, з улікам новай спецыфікі ўстановы.
Дарожнае пакрыццё ў адноўленым Свістку - з камню, тратуары - з клінкеру. На драўляных дамах, упрыгожаных пышным разьбяным дэкорам, красуюцца вінтажныя шыльды. Усё гэта стварае непаўторны ўтульны і цёплы каларыт, якога так не хапае сучаснаму Гомелю. Характэрна, што ў гэты архітэктурны ансамбль выдатна ўпісваюцца ўжо наяўныя старадаўнія пабудовы, размешчаныя на вуліцы Арцёма (клуб рачнікоў, былы вузел сувязі рачнога параходства, былая жаночая гімназія Копіша).
Разам з тым дыпломная праца лішні раз пацвярджае, што цікавасць гараджан да «пышнай гомельскай драўлянай архітэктуры» расце з кожным годам. Яшчэ ў савецкія часы, калі яна была, што называецца, не ў трэндзе, толькі адзінкі разумелі, што раскошны драўляны дэкор - і ёсць сапраўдны твар Гомеля: пара Літвінавых цікавілася старадаўнімі драўлянымі дамамі з гістарычнага пункту гледжання, а Андрэй Скідан - з мастацкага і эстэтычнага. З цягам часу да іх пачалі далучацца гісторыкі, гомельская краязнаўчая грамадская арганізацыя «Талака», архітэктары, журналісты і прадстаўнікі грамадскасці, якія разумеюць усю важнасць захавання гісторыка-культурнай спадчыны. Гомельскі гісторык Яўген Малікаў настолькі прасякнуўся гэтай тэмай, што нават абараніў кандыдацкую дысертацыю «Драўляны архітэктурны разьбяны дэкор паўднёва-ўсходняй Беларусі канца ХIХ - першай паловы ХХ стагоддзя». А навуковы супрацоўнік Веткаўскага музея Андрэй Скідан два дзесяцігоддзі робіць усё магчымае, каб захаваць дэталі драўлянага дэкору, калі чарговы дом, пабудаваны ў найлепшых гомельскіх традыцыях, трапляе пад знос. І яшчэ сумесна з «Талакой» ён праводзіць пешыя экскурсіі па Спасавай Слабадзе і іншых раёнах Гомеля, дзе захавалася гістарычная драўляная забудова. Экскурсіі гэтыя карыстаюцца нязменнай папулярнасцю ў гамельчукоў і гасцей горада.
Дарэчы, канцэпцыя абароны дыплома была пабудаваная на параўнальным аналізе перспектыўнага гомельскага Свістка з этнаграфічным музеем Скансэн у Швецыі. Гэта цэлы астравок у Стакгольме, пабудаваны 120 гадоў таму, куды шведы звезлі драўляныя хаты не толькі з усёй Швецыі, але і Фінляндыі, Нарвегіі. Выступаючы перад экзаменацыйнай камісіяй, будучы архітэктар Сяргей Ляпін не ўтрымаўся і вельмі эмацыйна вымавіў: «Ды няўжо гэтыя сумныя паўночныя домікі цікавейшыя, чым пышная гомельская драўляная архітэктура горада.
Прыклады будынкаў, якія маглі б быць перанесены ці адбудаваны на тэрыторыі квартала.
Дом з мезанінам на вул. Парыжскай Камуны (знесены)
Былая музычная вучэльня на вул. Валатаўской (знос запланаваны на 2014 г.)
Дом з элементамі стыля мадэрн з вул. Рагачоўскай (страчаны ў савецкі час). З архіва Яўгена Малікава.
Дом з вуліцы Гагарына.
Дом з вуліцы Парыскай Камуны.
Перапост артыкула Наталлі Прыгодзіч з Гомельскай Праўды
http://gp.by/section/society/41879.html