Болен
Многие читатели могли задуматься над происхождением моего юзернейма. Ник "Голем" появился задолго до того, как я успел переехать в Самару и завести себе ЖЖ. Под этим ником я впервые зарегистрировался на грузинском литературном портале, где читал, иногда писал и участвовал в обсуждении литературных произведений. Одно время я, Дато narayana_das и Магда были самыми грозными критиками литпортала:)) Но я отклонился от темы.
Юзернейм появился под впечатлением от одноименного произведения Густава Майринка. Друзья должны помнить, с каким упоением я читал произведения этого пражского писателя начала ХХ века. Его "Голем" до сих пор является для меня самым большим потрясением последних лет, хотя я читал его аж шесть лет назад. Находясь под впечатлением, я рискнул перевести на грузинский два небольших рассказа австрийца. Естественно, за незнанием немецкого, я переводил тексты с русского. Рассказ, который я выложу сегодня, переведен М.Корнеевой для сборника рассказов "Кабинет восковых фигур" издательства Азбука-классика. Я надеюсь, у издательства не возникнет претензий по поводу публикации рассказа в блоге. В свою очередь, настоятельно рекомендую к прочтению переводы Майринка, изданные Азбукой.
Редактировал грузинский вариант Дато Габуния narayana_das, известный грузинский писатель, переводчик, драматург, человек невероятно талантливый. О Дато, я думаю, стоит написать отдельно, что я обязательно сделаю. А пока предлагаю прочитать рассказ "Болен" на русском и грузинском языках.
В общей комнате санатория, как всегда, было людно. Все тихо сидели и ожидали выздоровления.
Никто ни с кем не разговаривал - оттого что никому не хотелось выслушивать чужие истории болезни или жалобы на то, как здесь лечат.
Было невыразимо тоскливо и скучно, и от пошлых немецких изречений, написанных черными блестящими буквами на белом картоне, просто тошнило. Против меня сидел маленький мальчик, на которого невольно все время падал мой взгляд, мне некуда было деться от него, потому что я и так сидел неудобно.
Безвкусно одетый, узколобый, он сидел с бесконечно тупым видом. На манжеты бархатной курточки и низ панталон матушка нашила ему кружева.
Время давило на нас тяжким грузом, оно присосалось к нам, как полип.
Я бы нисколько не удивился, если бы все эти люди, как один, вскочили бы безо всякого, что называется, на то повода и с диким криком разнесли здесь все в щепки - столы, окна, лампы - в приступе бешенства.
Почему я сам этого не делал, оставалось для меня загадкой. Наверное, просто боялся, что другие не успеют сразу присоединиться ко мне и тогда мне придется пристыженно вернуться на свое место.
Я снова посмотрел на белые кружева, и тяжелая, мучительная тоска с новой силой подступила ко мне; у меня было такое чувство, будто в горле застрял огромный серый каучуковый шар, который постепенно становится все больше и больше, подбираясь к самому мозгу.
В такие минуты тоскливого одиночества сама мысль о том, чтобы что-нибудь изменить, превращается почему-то в невыносимую муку.
Мальчик укладывал в коробку костяшки домино, врем от времени он лихорадочно вытряхивал их на стол и принимался укладывать заново. На этот раз у него не осталось ни одной костяшки, и, хотя он вроде бы все уложил, в коробке все равно еще было пустое место, не хватало целого ряда. Не зная, что делать, он уцепился за мать и принялся отчаянно теребить ее, чтобы показать эту явную асимметрию. Единственное, что он мог выдавить из себя при этом, было слово "мама".
Матушка в это время беседовала со своей соседкой о прислуге и прочих не менее важных вещах, которые волнуют женское сердце. Оторвавшись от беседы, она посмотрела на коробку тусклым взглядом - такой бывает у деревянных лошадок.
- Сложи поперек, - сказала она.
Луч надежды мелькнул в глазах мальчика, и он снова с невероятным усердием принялся за работу.
И снова прошла вечность.
Рядом со мною зашуршала газета.
Снова мне попались на глаза мудрые изречения, и я почувствовал, что скоро сойду с ума.
Вот! Вот, наконец! - это чувство пришло откуда-то извне, оно навалилось на меня сверху, как палач.
Я уставился на мальчика - это шло от него. Коробка теперь была полной, но одна костяшка не влезла!
Мальчик едва не стянул мать со стула. Она закончила свою беседу о прислуге, встала и сказала:
- Все, теперь пора в постель, ты уже и так долго играл.
Мальчик не произнес ни единого звука, он просто стоял и озирался по сторонам с безумным взором - такого неистового отчаяния я еще никогда в жизни не видел.
Я не мог спокойно сидеть в своем кресле, я сжал кулаки - на меня тоже что-то накатило.
Они вышли, и я заметил, что на улице начался дождь. Не знаю, сколько еще времени я так просидел. я погрузился в воспоминания о самых мрачных событиях в моей жизни - они уставились друг на друга расширенными зрачками, как точечки на белых костяшках домино, словно искали что-то неясное и смутное, а я хотел уложить их в зеленый гробик памяти, но всякий раз их оказывалось либо слишком много, либо слишком мало.
Кабинет восковых фигур: Рассказы / Пер. с нем. - СПб.: Азбука-классика, 2004, с.282-284.
Перевод на грузинский Армена Арутюнова. Опубликовано на грузинском литературном портале 04.08.2006.
ავადმყოფი
როგორც ყოველთვის, სანატორიუმის საერთო ოთახში ხალხმრავლობა იყო. გამოჯანმრთელების მოლოდინში ყველა დუმდა.
არავინ ელაპარაკებოდა ერთმანეთს, იმიტომ, რომ არავის უნდოდა სხვისი ავადმყოფობის ისტორიისა და აქაურ მკურნალობაზე ჩივილების მოსმენა.
აუწერელი მოწყენილობა სუფევდა. თეთრ კარდონზე შავი პრიალა ასოებით დაწერილი ბილწი გერმანული გამონათქვამებისგან კი გული მერეოდა. ჩემ წინ, მაგიდასთან, პატარა ბიჭი იჯდა, რომელსაც ჩემდაუნებურად ვაქცევდი ყურადღებას. სხვა გამოსავალი არ მქონდა, რადგან მოუხერხებლად ვიჯექი.
უგემოვნოდ ჩაცმულს, ვიწრო შუბლი და ჩლუნგი შესახედაობა ჰქონდა. ხავერდის ქურთუკის მანჟეტებსა და პანტალონების ბოლოებზე, როგორც ჩანს, დედიკომ მაქმანები მიუკერა.
დრო მძიმე ტვირთივით დაგვაწვა, პოლიპივით მოგვეწება.
სულაც არ გამიკვირდებოდა, თუ მთელი ეს ხალხი უცბად, ყოველგვარი მიზეზის გარეშე, ახტებოდა და ველური ღრიალით, ცოფიანივით, ნაფოტებად აქცევდა იქაურობას - მაგიდებს, ფანჯრებს, ლამპებს.
მე რატომ არ ვშვრებოდი ამას, თვითონაც ვერ გამიგია. ალბათ მეშინოდა, რომ დროულად ვერავინ შემომიერთდებოდა და შერცხვენილს მომიწევდა ჩემს ადგილას დაბრუნება.
ისევ შევხედე თეთრ მაქმანებს და მძიმე, მტანჯველი სევდა ახალი ძალით დამეუფლა; ისეთი შეგრძნება მქონდა, თითქოს ყელში უზარმაზარი ნაცრისფერი კაუჩუკის ბუშტი გამეჩხირა, რომელიც ნელ-ნელა, სულ უფრო და უფრო იზრდებოდა და ტვინისკენ მიიწევდა.
სევდიანი მარტოობის ჟამს იმაზე ფიქრი, რომ რაღაცის შეცვლა შეიძლება, აუტანელ ტანჯვად იქცევა ხოლმე.
ბიჭი დომინოს ქვებს აწყობდა კოლოფში, დრო და დრო ციებ-ცხელებიანივით ამოყრიდა მაგიდაზე და ისევ იწყებდა ჩალაგებას. ამჯერად არც ერთი ქვა არ გამორჩენია. მიუხედავად იმისა, რომ ყველა ქვა ჩაალაგა, კოლოფში ცარიელი ადგილი მაინც დარჩა, ერთი რიგი აკლდა. ბიჭმა არ იცოდა, რა ექნა. დედამისს შეუჩნდა, რომ ეჩვენებინა ეს აშკარა ასიმეტრია. "დედა, დედაო" ერთადერთი ესღა ამოიღნავლა საცოდავად.
ამასობაში კი, დედიკო მეზობელ ქალს ესაუბრებოდა მოსამსახურეებსა და სხვა არანაკლებ მნიშვნელოვან თემებზე, რომლებიც ქალის გულს აწუხებენ. ცოტა ხნით შეწყვიტა საუბარი და უაზრო მზერით შეხედა კოლოფს, ისეთით, ხის ცხენებს რომ აქვთ.
- უკუღმა ჩაალაგე, - უთხრა ბოლოს.
ბიჭის თვალებში იმედის ნაპერწკალმა იელვა და დაუჯერებელი მონდომებით შეუდგა საქმეს.
და ისევ უსასრულოდ ბევრი დრო გავიდა.
გვერდით ვიღაცამ გაზეთი ააშრიალა.
ისევ შევხედე იმ წარწერებს და მივხვდი, რომ მალე გავგიჟდებოდი.
აი, როგორც იქნა! - ეს გრძნობა გარედან მოდიოდა, ჯალათივით მახრჩობდა.
ბიჭს შევხედე - მივხვდი, რომ გრძნობა მისგან მოდიოდა. ახლა კოლოფი სავსე იყო, მაგრამ ერთი ქვა არ ჩაეტია!
ბიჭი ისევ დედას დაეძგერა და ლამის სკამიდან გადმოაგდო. იმან კი დაამთავრა მოსამსახურეებზე ლაყბობა, წამოდგა და უთხრა:
- გეყოფა თამაში! ახლა შენი ძილის დროა.
ბიჭს ხმა არ ამოუღია, იდგა და შეშლილი თვალებს აქეთ-იქით აცეცებდა. ცხოვრებაში არ მინახავს ასეთი ველური სასოწარკვეთა.
სავარძელში ვერ მოვისვენე, მუშტები შევკარი - მეც რაღაც დამემართა.
ისინი გავიდნენ, მე კი შევამჩნიე, რომ გარეთ წვიმდა. არ ვიცი, რამდენ ხანს ვიჯექი ასე. ჩემი ცხოვრების ყველაზე ბნელ მოგონებებს ჩავუღრმავდი - ისინი გაფართოებული თვალის კაკლებით უცქერდნენ ერთმანეთს, როგორც შავი წერტილები დომინოს თეთრ ქვებზე, თითქოს რაღაც გაუგებარსა და ბუნდოვანს ეძებდნენ. მე ვცდილობდი, მოგონებები მეხსიერების მწვანე კუბოში ჩამეწყო, მაგრამ ყოველთვის ან ერთით მეტი, ან ერთით ნაკლები იყო.
Юзернейм появился под впечатлением от одноименного произведения Густава Майринка. Друзья должны помнить, с каким упоением я читал произведения этого пражского писателя начала ХХ века. Его "Голем" до сих пор является для меня самым большим потрясением последних лет, хотя я читал его аж шесть лет назад. Находясь под впечатлением, я рискнул перевести на грузинский два небольших рассказа австрийца. Естественно, за незнанием немецкого, я переводил тексты с русского. Рассказ, который я выложу сегодня, переведен М.Корнеевой для сборника рассказов "Кабинет восковых фигур" издательства Азбука-классика. Я надеюсь, у издательства не возникнет претензий по поводу публикации рассказа в блоге. В свою очередь, настоятельно рекомендую к прочтению переводы Майринка, изданные Азбукой.
Редактировал грузинский вариант Дато Габуния narayana_das, известный грузинский писатель, переводчик, драматург, человек невероятно талантливый. О Дато, я думаю, стоит написать отдельно, что я обязательно сделаю. А пока предлагаю прочитать рассказ "Болен" на русском и грузинском языках.
В общей комнате санатория, как всегда, было людно. Все тихо сидели и ожидали выздоровления.
Никто ни с кем не разговаривал - оттого что никому не хотелось выслушивать чужие истории болезни или жалобы на то, как здесь лечат.
Было невыразимо тоскливо и скучно, и от пошлых немецких изречений, написанных черными блестящими буквами на белом картоне, просто тошнило. Против меня сидел маленький мальчик, на которого невольно все время падал мой взгляд, мне некуда было деться от него, потому что я и так сидел неудобно.
Безвкусно одетый, узколобый, он сидел с бесконечно тупым видом. На манжеты бархатной курточки и низ панталон матушка нашила ему кружева.
Время давило на нас тяжким грузом, оно присосалось к нам, как полип.
Я бы нисколько не удивился, если бы все эти люди, как один, вскочили бы безо всякого, что называется, на то повода и с диким криком разнесли здесь все в щепки - столы, окна, лампы - в приступе бешенства.
Почему я сам этого не делал, оставалось для меня загадкой. Наверное, просто боялся, что другие не успеют сразу присоединиться ко мне и тогда мне придется пристыженно вернуться на свое место.
Я снова посмотрел на белые кружева, и тяжелая, мучительная тоска с новой силой подступила ко мне; у меня было такое чувство, будто в горле застрял огромный серый каучуковый шар, который постепенно становится все больше и больше, подбираясь к самому мозгу.
В такие минуты тоскливого одиночества сама мысль о том, чтобы что-нибудь изменить, превращается почему-то в невыносимую муку.
Мальчик укладывал в коробку костяшки домино, врем от времени он лихорадочно вытряхивал их на стол и принимался укладывать заново. На этот раз у него не осталось ни одной костяшки, и, хотя он вроде бы все уложил, в коробке все равно еще было пустое место, не хватало целого ряда. Не зная, что делать, он уцепился за мать и принялся отчаянно теребить ее, чтобы показать эту явную асимметрию. Единственное, что он мог выдавить из себя при этом, было слово "мама".
Матушка в это время беседовала со своей соседкой о прислуге и прочих не менее важных вещах, которые волнуют женское сердце. Оторвавшись от беседы, она посмотрела на коробку тусклым взглядом - такой бывает у деревянных лошадок.
- Сложи поперек, - сказала она.
Луч надежды мелькнул в глазах мальчика, и он снова с невероятным усердием принялся за работу.
И снова прошла вечность.
Рядом со мною зашуршала газета.
Снова мне попались на глаза мудрые изречения, и я почувствовал, что скоро сойду с ума.
Вот! Вот, наконец! - это чувство пришло откуда-то извне, оно навалилось на меня сверху, как палач.
Я уставился на мальчика - это шло от него. Коробка теперь была полной, но одна костяшка не влезла!
Мальчик едва не стянул мать со стула. Она закончила свою беседу о прислуге, встала и сказала:
- Все, теперь пора в постель, ты уже и так долго играл.
Мальчик не произнес ни единого звука, он просто стоял и озирался по сторонам с безумным взором - такого неистового отчаяния я еще никогда в жизни не видел.
Я не мог спокойно сидеть в своем кресле, я сжал кулаки - на меня тоже что-то накатило.
Они вышли, и я заметил, что на улице начался дождь. Не знаю, сколько еще времени я так просидел. я погрузился в воспоминания о самых мрачных событиях в моей жизни - они уставились друг на друга расширенными зрачками, как точечки на белых костяшках домино, словно искали что-то неясное и смутное, а я хотел уложить их в зеленый гробик памяти, но всякий раз их оказывалось либо слишком много, либо слишком мало.
Кабинет восковых фигур: Рассказы / Пер. с нем. - СПб.: Азбука-классика, 2004, с.282-284.
Перевод на грузинский Армена Арутюнова. Опубликовано на грузинском литературном портале 04.08.2006.
ავადმყოფი
როგორც ყოველთვის, სანატორიუმის საერთო ოთახში ხალხმრავლობა იყო. გამოჯანმრთელების მოლოდინში ყველა დუმდა.
არავინ ელაპარაკებოდა ერთმანეთს, იმიტომ, რომ არავის უნდოდა სხვისი ავადმყოფობის ისტორიისა და აქაურ მკურნალობაზე ჩივილების მოსმენა.
აუწერელი მოწყენილობა სუფევდა. თეთრ კარდონზე შავი პრიალა ასოებით დაწერილი ბილწი გერმანული გამონათქვამებისგან კი გული მერეოდა. ჩემ წინ, მაგიდასთან, პატარა ბიჭი იჯდა, რომელსაც ჩემდაუნებურად ვაქცევდი ყურადღებას. სხვა გამოსავალი არ მქონდა, რადგან მოუხერხებლად ვიჯექი.
უგემოვნოდ ჩაცმულს, ვიწრო შუბლი და ჩლუნგი შესახედაობა ჰქონდა. ხავერდის ქურთუკის მანჟეტებსა და პანტალონების ბოლოებზე, როგორც ჩანს, დედიკომ მაქმანები მიუკერა.
დრო მძიმე ტვირთივით დაგვაწვა, პოლიპივით მოგვეწება.
სულაც არ გამიკვირდებოდა, თუ მთელი ეს ხალხი უცბად, ყოველგვარი მიზეზის გარეშე, ახტებოდა და ველური ღრიალით, ცოფიანივით, ნაფოტებად აქცევდა იქაურობას - მაგიდებს, ფანჯრებს, ლამპებს.
მე რატომ არ ვშვრებოდი ამას, თვითონაც ვერ გამიგია. ალბათ მეშინოდა, რომ დროულად ვერავინ შემომიერთდებოდა და შერცხვენილს მომიწევდა ჩემს ადგილას დაბრუნება.
ისევ შევხედე თეთრ მაქმანებს და მძიმე, მტანჯველი სევდა ახალი ძალით დამეუფლა; ისეთი შეგრძნება მქონდა, თითქოს ყელში უზარმაზარი ნაცრისფერი კაუჩუკის ბუშტი გამეჩხირა, რომელიც ნელ-ნელა, სულ უფრო და უფრო იზრდებოდა და ტვინისკენ მიიწევდა.
სევდიანი მარტოობის ჟამს იმაზე ფიქრი, რომ რაღაცის შეცვლა შეიძლება, აუტანელ ტანჯვად იქცევა ხოლმე.
ბიჭი დომინოს ქვებს აწყობდა კოლოფში, დრო და დრო ციებ-ცხელებიანივით ამოყრიდა მაგიდაზე და ისევ იწყებდა ჩალაგებას. ამჯერად არც ერთი ქვა არ გამორჩენია. მიუხედავად იმისა, რომ ყველა ქვა ჩაალაგა, კოლოფში ცარიელი ადგილი მაინც დარჩა, ერთი რიგი აკლდა. ბიჭმა არ იცოდა, რა ექნა. დედამისს შეუჩნდა, რომ ეჩვენებინა ეს აშკარა ასიმეტრია. "დედა, დედაო" ერთადერთი ესღა ამოიღნავლა საცოდავად.
ამასობაში კი, დედიკო მეზობელ ქალს ესაუბრებოდა მოსამსახურეებსა და სხვა არანაკლებ მნიშვნელოვან თემებზე, რომლებიც ქალის გულს აწუხებენ. ცოტა ხნით შეწყვიტა საუბარი და უაზრო მზერით შეხედა კოლოფს, ისეთით, ხის ცხენებს რომ აქვთ.
- უკუღმა ჩაალაგე, - უთხრა ბოლოს.
ბიჭის თვალებში იმედის ნაპერწკალმა იელვა და დაუჯერებელი მონდომებით შეუდგა საქმეს.
და ისევ უსასრულოდ ბევრი დრო გავიდა.
გვერდით ვიღაცამ გაზეთი ააშრიალა.
ისევ შევხედე იმ წარწერებს და მივხვდი, რომ მალე გავგიჟდებოდი.
აი, როგორც იქნა! - ეს გრძნობა გარედან მოდიოდა, ჯალათივით მახრჩობდა.
ბიჭს შევხედე - მივხვდი, რომ გრძნობა მისგან მოდიოდა. ახლა კოლოფი სავსე იყო, მაგრამ ერთი ქვა არ ჩაეტია!
ბიჭი ისევ დედას დაეძგერა და ლამის სკამიდან გადმოაგდო. იმან კი დაამთავრა მოსამსახურეებზე ლაყბობა, წამოდგა და უთხრა:
- გეყოფა თამაში! ახლა შენი ძილის დროა.
ბიჭს ხმა არ ამოუღია, იდგა და შეშლილი თვალებს აქეთ-იქით აცეცებდა. ცხოვრებაში არ მინახავს ასეთი ველური სასოწარკვეთა.
სავარძელში ვერ მოვისვენე, მუშტები შევკარი - მეც რაღაც დამემართა.
ისინი გავიდნენ, მე კი შევამჩნიე, რომ გარეთ წვიმდა. არ ვიცი, რამდენ ხანს ვიჯექი ასე. ჩემი ცხოვრების ყველაზე ბნელ მოგონებებს ჩავუღრმავდი - ისინი გაფართოებული თვალის კაკლებით უცქერდნენ ერთმანეთს, როგორც შავი წერტილები დომინოს თეთრ ქვებზე, თითქოს რაღაც გაუგებარსა და ბუნდოვანს ეძებდნენ. მე ვცდილობდი, მოგონებები მეხსიერების მწვანე კუბოში ჩამეწყო, მაგრამ ყოველთვის ან ერთით მეტი, ან ერთით ნაკლები იყო.