De gospel van Springsteen
Disclaimer vooraf: dit is een muziekrecensie. n=1. Ik verkondig niet de gospel, niemand kan dat als het om muziekrecensies gaat.
In diverse besprekingen van het album in de media komen de muziekstijlen op Wrecking Ball aan bod. Daar schrijf ik nu niet over, dat laat ik over aan de meer muzikaal onderlegde recensenten.
Laten we positief beginnen. Wat ik tof vind aan Wrecking Ball, en aan de man zelf, is dat Springsteen zich ontwikkelt. Daar waar sommige leeftijdgenoten uitkijken naar hun pensioen, innoveert Springsteen. Met Wrecking Ball laat hij op 62-jarige leeftijd zien nog steeds een van de relevantste artiesten van het westelijk halfrond te zijn.
Stem
Springsteens stem op Wrecking Ball is niets minder dan geweldig. Ongelofelijk. Wat een stem, wat een stem. Ik houd ontzettend van zijn stemgeluid en op dit album klinkt-ie emotioneel, cynisch, berustend, boos al naar gelang welk nummer je beluistert - maar altijd met gevoel. Mede dankzij producer Ron Aniello die Springsteens stem meer
op de voorgrond heeft gezet dan Brendan O’Brien.
(Springsteens albums hebben nooit goed geklonken qua productie. Aniello heeft goed werk verricht, maar ik hoop nog steeds dat ooit een Jack White of Dan Auerbach de uitdaging mag aangaan en Springsteen duidelijk maakt: ‘less is more’. Of T Bone Burnett, de naam die Geert Henderickx in zijn Oor-recensie noemt).
Boos
Ik vind het geen ‘woedend’ album. Het is een boos album, maar geen boosheid à la Rage Against the Machine (off topic: waar zijn de jonge artiesten van nu? Die horen de kar van protest te trekken, niet 62-jarigen). Springsteen werkt nog steeds in de geest van Woody Guthrie, niet zozeer in muzikaal opzicht alswel qua thema. Springsteens historisch besef is een verademing in deze tijden waar context soms niet lijkt te bestaan. Zoals William Faulkner al schreef: ‘The past is never dead. In fact, it’s not even past.’ Of zoals Springsteen zegt: ‘Het is al eens gebeurd, en het zal weer gebeuren.’
Springsteen tijdens het persgebeuren 16 februari in Parijs:
‘Also, those are voices from history and other sides of the grave. If you listen to the record, I use a lot of folk music. There’s some Civil War music. There’s gospel music. There are ’30s horns in Jack of All Trades. That’s the way I used the music - the idea was that the music was going to contextualize historically that this has happened before: it happened in the 1970s, it happened in the ’30s, it happened in the 1800s… it’s cyclical. Over, and over, and over, and over again. So I try to pick up some of the continuity and the historical resonance through the music.’
Springsteen mixt dit besef met de muzikale erfenis waar rock ’n roll schatplichtig aan is. Het beste voorbeeld hiervoor is Rocky Ground, het minst rockachtige nummer op het album. (Lees deze goede analyse van het nummer door Gregg Chadwick).
Teksten
Er is kritiek op de teksten van Wrecking Ball. Ik ga mee in die kritiek. Springsteen schrijft op dit album wel heel ‘groots’, hij gaat over mensen en emoties heen: alles is groot. Drama, plus een schepje er bovenop. Het kleine, het persoonlijke - dat waar Springsteen zo goed in is - is minder aanwezig dan ik graag had gezien. Waar hij over zingt is te groot, te spiritueel van aard en - paradoxaal - daardoor te afstandelijk.
Twee muziekjournalisten van The New York Times leggen de vinger op de zere plek:
Jon Pareles schrijft: ‘One odd thing Springsteen does on this album is to all but set aside one of his major skills: storytelling through a single character or two.’
Jon Caramanica antwoordt daarop:‘You’re totally right about the lack of characters here. (…) He’s picking obvious targets, painting them with wide brushes, then taking cannon shots that can’t miss.’
Het is wel heel dramatisch geworden op Wrecking Ball.
Religie
Het overschot aan drama komt deels voort uit het religieuze karakter van enkele songs. Wrecking Ball is geen religieus album, Springsteen gebruikt religie/spiritualiteit als stijlmiddel. Het zijn middelen die hij al sinds 1978 gebruikt om zijn verhaal te vertellen. Maar dit stijlmiddel is te veel en te vaak op Wrecking Ball gebruikt.
Springsteen heeft zelf regelmatig aangegeven een min of meer ‘lapsed Catholic’ te zijn. ‘It’s given me a very active sense of spiritual life,’ zegt Springsteen over het katholicisme.
Springsteen was naar eigen zeggen bezig met het maken van een gospelalbum (nummers als We Take Care of Our Own, Shackled and Drawn, en Rocky Ground schreef hij in eerste instantie voor dit album), toen hij besloot een andere weg in te slaan, met Wrecking Ball als resultaat.
Of Springsteen in een God gelooft is niet relevant voor zijn werk. In 2002 gaf hij in een interview met dezelfde Jon Pareles aan dat hoop juist in het dagelijks leven is te vinden. Over die hoop zegt hij:
Muziek ‘has to come to grips with the real horrors that are out there. And that all people have is hope. That's what brings the next day and whatever that day may bring.
‘Hope is grounded in the real world of living, friendship, work, family, Saturday night. And that's where it resides. That's where I always found faith and spirit. I found them down in those things, not some place intangible or some place abstract. And I've really tried to write about that basic idea my whole life.’
En daar wringt mijn kritische schoen. Op Wrecking Ball is Springsteen te ver afgedreven van deze hoop in het dagelijks leven en terechtgekomen in een overkill aan religieuze symboliek.
De dagelijkse gang van zaken komt aan bod in Jack of All Trades, maar op een te platte manier:
I'll mow your lawn, clean the leaves out your drain
I'll mend your roof to keep out the rain
I'll take the work that God provides
I'm a Jack of all trades, honey, we'll be alright
Dit is wel heel makkelijk.
Gemis
Ik mis de karakters uit Springsteens songs die ons al veertig jaar vergezellen. Degenen die in Born to Run nog wilden vluchten, die op The River hunkerden naar een relatie en vastigheid, degenen op Nebraska hun hoop leken te verliezen, die op Tunnel of Love de gebreken in een relatie leerden kennen, die op Human Touch aan kinderen begonnen en die op The Ghost of Tom Joad worstelden met de vragen des leven en economisch moeilijke tijden. Ik vind ze niet terug op Wrecking Ball. Uitzondering is wellicht het karakter in het titelnummer zelf.
Te veel religie, te weinig mensen, zo vat ik het kort samen.
Land of Hope and Dreams
Maar er is een nummer waarin alles in elkaar valt en waar de religieuze toon juist wel heel goed werkt. Dat is het al ruim 12 jaar oude Land of Hope and Dreams.
Springsteen in Parijs over dit nummer: ‘With Land of Hope and Dreams, I needed a song that was very spiritual, because the record moves from guys who are really very angry to guys who are angry but constructive. To me there’s always a spiritual element in that, and a religious element to some degree. Maybe that’s just my Catholic upbringing, but that’s how I write about it. So that song was big enough.’
Land of Hope and Dreams is mijn absolute favoriet op het album. Ik heb hele goede herinneringen aan de shows waar dit nummer werd gespeeld en dat sijpelt door in mijn oordeel, zeker. Maar het is zo’n godvergeten prachtige uitvoering. Misschien moet elk nummer eerst 12 jaar live worden gespeeld wil het in een studioversie op een album verschijnen. Een prachtige, prachtige versie. En de tekst van het nummer komt binnen als een mokerslag (of, zoals je wilt, als een sloopkogel).
Het nummer bevat de boodschap die Springsteen al bijna veertig jaar verkondigt: iedereen is welkom. Nobody wins unless everybody wins.
Big wheels roll through fields
Where sunlight streams
Meet me in a land of hope and dreams
This train
carries saints and sinners
This train
carries losers and winners
This train
carries whores and gamblers
This train
carries lost souls
This train
dreams will not be thwarted
This train
faith will be rewarded
Springsteen heeft het niet over een ‘a city upon a hill’, het christelijke ideaalbeeld waar de Verenigde Staten op gebouwd zijn, maar hij heeft het over Land of Hope and Dreams, het land waar iedereen welkom is. En in deze tijd van een welhaast totaal gepolariseerd land als de Verenigde Staten, is dat de mooiste gospel die je kunt verkondigen.
Mijn topvijf (de twee bonustracks, die ik beide waardeer, reken ik niet mee)
1. Land of Hope and Dreams
2. Shackled and Drawn
3. You've Got It
4. This Depression
5. Rocky Ground
(posting updated 4 maart 10:06)