Дядя Ваня - театр-студия киноактера
Вось вам спектакль, калі вы хочаце паглядзець "нармальную" пастаноўку Чэхава, дзе сукенкі ў падлогу, дзе акцёры прыгожа пастаўленымі галасамі прамаўляюць разумныя і кранальныя хрэстаматыйныя тэксты, дзе замест усёй гэтай агрэсіўнай сучаснасці вам пакажуць прыгожыя дрэвы і лятучых буслаў.
Мая праблема, што я ўсяго гэтага не хачу.
Я хачу ад тэатра, каб мяне эмацыйна кранула, каб унутры мяне нейкая праца прайшла, каб я падключыўся да герояў, пашкадаваў іх ці зненавідзеў. А на гэтым спектаклі асабіста я прасядзеў з халодным носам гэтыя дзве з нечым гадзіны. Чаму? Таму што мала развесці мізансцэны і разабраць з акцёрамі тэкст так, каб яны "я вас кахаю" казалі, як быццам яны кахаюць, а "адпусціце мяне", як быццам яны хочуць, каб іх адпусцілі. Бо тады атрымліваецца гісторыя пра шалапутную паненку, якая апынулася ў асяроддзі мужчын, якія за ёй валакуцца, аж да стральбы.
Мне рэальна шкада артыстаў у гэтым спектаклі, таму што ў іх ёсць усе дадзеныя для таго, каб пераканаўча сыграць экзістэнцыйную драму людзей, якія не маюць будучыні.
Я дарэчы далёкі ад таго, каб лічыць Чэхава несучасным. Няхай нават гэтае савецкае мастацтвазнаўчае клішэ, але ён апісваў людзей, якія жывуць на зыходзе вялікай стабільнасці, у якой рэсурсаў для росту нямашака, усё даўно упёрліся у свае столі. Дабіцца большага немагчыма, ад гэтага любая эмацыйная сітуацыя ператвараецца ў сапраўдны выбух. Для герояў п'есы ўсё скончылася вялікай вайной і рэвалюцыяй, да якой Чэхаў не дажыў. Мы зусім нешта падобнае перажываем апошнія дзесяцігоддзі.
Але артысты іграюць "першы план". Вось доктар Астроў асвяжаецца пасля ўчорашняй папойкі, вось ён ласкава кажа нешта няні, вось ён засумаваў, што ў яго нехта там памёр пад хлараформам. Артыст прыгожа пастаўленым голасам вяшчае маналог пра дзівакоў і як ён сам ператварыўся ў дзівака. Тым часам ён бадзяецца сюды-туды па сцэне і рабіць яму строга кажучы няма чаго. Ён хоча абшэўкі кашулі паправіць, але яны ўжо папраўленыя. Каб неяк дапамагчы артысту эмацыйна скакаць туды-сюды, рэжысёр паслужліва ўключае прыгожанькую музычку на піянінцы. Або што яшчэ горш запусціць праекцыю жураўлёў, якія ляцяць.
У добрых спектаклях па гэтай п'есе Астраў прыязджае ў сядзібу да Вайніцкага, каб ратавацца ад бязрадаснага ўвогуле жыцця, там спакойна і добра, а раптам выяўляе, што ўсё кудысьці дзелася, і тут раптам гэтак жа цяжка і бязрадасна, як і ўсюды. Ён збянтэжаны і спрабуе высветліць, што ўласна здарылася. Карацей, ёсць тое, што Станіслаўскі называў скразным дзеяннем. Нічога гэтага няма. І без гэтага глядзець на прыгожага і пераканаўчага артыста, у якога то адно, то другое, наогул сумна.
Шчыра кажучы, калі я зразумеў, што мне за эрзац падсоўваюць пад выглядам культурнага прадукта, я вельмі раззлаваўся. Сяброўка Даша пачала падкормліваць цукеркамі, я з'еў чатыры штукі, але спектакль цікавей ад гэтага не стаў. Вакол пасопвалі сувораўцы, з якімі мы хутка пачнем адзін аднаго пазнаваць. Даша кажа, вось добра, што яны прыйшлі, можа, задумаюцца, усё ж такі тэкст у Чэхава добры. А я не згодзен. Для таго, каб задумацца, трэба, каб перад табой стаяла займальная невырашальная праблема. І калі рэжысёр і артысты ўявілі, што моцныя пачуцці немаладых мужыкоў і маладых дзяўчын займальныя самі па сабе, то гэта па ангельску delusional (вялікая і магутная мова прапануе пераклад "бред" і гэта грубіянска гучыць). Сувораўцам, колькі я мог меркаваць па іх паводзінах, усё гэта аказалася не вельмі цікава, ніякай загадкі ў спектаклі для іх не было. І праблема не ў іх.
І я нават вось што падумаў, па ідэі гэтыя сувораўцы - гэта будучыя афіцэры, якія будуць кіраваць умоўным атрадам на вайне, і на гэтай вайне, як мы зараз пераконваемся кожны дзень, ім трэба будзе кіраваць эмоцыямі людзей, якія знаходзяцца ў страшным стрэсе, якія выплюхваюць свае эмоцыі, а ў выніку адбываюцца страшныя злачынствы. Пасля спектакля, дзе гераіня такая спачатку "ой, вам бы ўсім толькі за мной валачыцца", а потым сама вешаецца на шыю выпадковаму ўвогуле мужыку, ці сфармуецца ў гэтага будучага афіцэра павага да таго, што адбываецца ў галаве ў жанчын на падкантрольных яму тэрыторыях, каб гэтага яго матывавала не дапусціць масавыя згвалтаванні? Сумневы ёсць.
Я вельмі злы, таму што мы ўсе тут гаворым аб вялікай гуманістычнай рускай культуры, шпігуем людзей пошлымі вырабамі, а потым дзівімся, што свет ад адной іскры ператвараецца ў пекла і мардор.
Жадаеце на гэтым спектаклі схавацца ад жахлівай рэчаіснасці? Калі ласка. Але тады мне здаецца, што тады вам усё далей і больш будзе здавацца, што не ўсё так адназначна. Таму што ў ябучай Бучы проста так забівалі людзей, і нашай псіхіцы трэба неяк з гэтым спраўляцца. І альбо вы будзеце гэты кашмар вырашаць, альбо адмаўляць, а тады мне з вамі няма пра што размаўляць.