ԻՄ ԱՍՈՒԼԻՍԸ «ՀԱՅԵԼԻ» ԱԿՈՒՄԲՈՒՄ
Մայիսի 3-ին հյուր էին կանչել «Հայելի» մամուլի ակումբ, որպեսզի խոսեմ ներքաղաքական հարցերից` երկխոսության առաջարկ և այլն…
Երբ տեսա անդրադարձները, ապա որոշ դեպքերում, օրինակ tert.am-ի գրածում, իմ մտքերից ոչինչ չգտա: Համոզվելու համար կարելի է
Կ. Մանուկյան.-Բարև՛ ձեզ, շնորհակալություն հրավերն ընդունելու համար, պրն Աղայան, զրուցելու ենք քաղաքական նոր իրավիճակի մասին: Պրն Աղայան, ներքաղաքական վերջին ամենաթարմ և ամենաշատը քննարկվող թեման թերևս ընդդիմություն-իշխանություն երկխոսություն է: Վերջին հանրահավաքի ժամանակ ՀԱԿ առաջնորդը հայտարարեց, որ դուռը կիսաբաց է, այսօր արդեն պարզվեց, որ ոչ միայն կիսաբաց է, այլև բաց է: Ձեր մեկնաբանությունը, խնդրեմ:
Ա. Աղայան.-Խնդիրն այն է, թե որքանով է դա իրականում երկխոսություն, որովհետև փոխշահավետ քայլերի հաջորդական իրողությունը դեռ չի նշանակում, որ երկխոսությունն ընդհանրապես օրակարգ ունի, և այն ընթանում է կամ երբևիցե ընթանալու է:
Կ. Մանուկյան.-Ինչու՞ եք Դուք կասկածում, որ դա երկխոսություն է:
Ա. Աղայան.-Ոչ թե կասկածում եմ, այլ ուղղակի երկխոսությունը հաստատող որևէ հավելյալ տեղեկություն չկա, բացի այն բանից, որ իշխանությունը և ընդդիմությունը, իրենց սեփական խնդիրներից ելնելով, կատարում են քայլեր, որոնք նաև ձեռնտու են մյուս կողմից և նույնիսկ իրենց սեփակակն ծրագրերում ունեն այդպիսի հաշվարկ, այսինքն՝ եթե մենք անենք այս քայլը, ապա սա իշխանություններին ձեռնտու կլինի, և նրանք դրան չեն խոչընդոտի, ընդհակառակը, դա կարող է նրանց դուրը գալ, ևնրանք ի պատասխան կանեն մյուս քայլը, որը նույնպես ձեռնտու կլինի: Այստեղ հիմա գուշակություններ անելու հարց չէ, թե երկխոսություն կա, թե չկա, ավելի շատ հասկանալու խնդիր է, թե որն է իրականում իշխանության նպատակը, եթե Կոնգրեսի պահանջներն է կատարում և շատ արագ, ինչ-որ իմաստով՝ թատերականացված, և որն է ընդդիմության նպատակը, երբ կատարում է քայլեր, որոնք իշխանություններին նույնպես ձեռնտու են, և դարձյալ այդ քայլերը կատարում են որոշակի թատերական էլեմենտներով: Այս խնդիրը հասկանալն է կարևոր:
Կ. Մանուկյան.-Ինչպե՞ս եք պատկերացնում երկխոսությունը, բնականաբար, պիտի լինի ինչ-որ քաղաքական խնդիր, քաղաքական պահանջներ լինեն, և երբ հակառակ կողմը կատարում է, դա էլ լինում է երկխոսություն, ուրիշ ինչպե՞ս պիտի լիներ:
Ա. Աղայան.-Այդ դեպքում հասկանանք՝ ո՛ր թեմայի շուրջ է երկխոսությունը. իշխանությունը Սերժ Սարգսյանը, կարծում եմ, չի պատրաստվում ամեն դեպքում հանձնել որևէ մեկի, այդ թվում՝ Լևոն Տեր-Պետրոսյանին, ուրեմն՝ նվազագույնը այդ հարցի շուրջ երկխոսություն չկա: Նմանապես Հայաստանում, եթե փորձենք պատկերացնել, որ մեր իշխանությունները պետք է երբևիցե արդար ընտրություններ կազմակերպեն, ապա անմիջապես հարցականի տակ կդրվի հենց իրենց՝ իշխանության վրա մնալը: Այս հարցում նույնպես երկխոսություն իրականում լինել չի կարող: Կա քաղաքական խաղ, թատրոն, որը երկու կողմերը, իրենց շահերից ելնելով, խաղում են՝ հակառակ ժողովրդական կամքին կամ հակառակ հանրության մեջ տիրող քաղաքական ակնկալիքներին: Սա է իրողությունը: Հիմա այստեղ եթե կա պայմանավորվածություն, դա ես ոչ մի կերպ չեմ կարող համարել քաղաքական երկխոսություն: Հա, կա պայմանավորվածություն՝ ես քեզ, դու ինձ՝ այս կարգի ինչ-որ պայմանավորվածություն, նույնիսկ կարևոր չէ, թե այնտեղ նստել ինչ-որ թուղթ են ստորագրել կամ սուրճի սեղանի շուրջ խոսել են, թե չեն էլ խոսել. պարզապես իրար հասկանալով կամ ինչ-որ ակնարկներ անելով՝ հաջորդական քայլեր են անել: Սաիրոք բոլորովին կարևոր չէ, կարևորն այն է, քաղաքական երկխոսություն հասարակության որևէ խնդրի լուծման առումով իսկապես չկա, և եթե այդպիսի երկխոսություն իսկապես գոյություն ունենար, ապա ես բավական մտահոգված կլինեի այդ առումով, որովհետև նման բան կարող էր տեղի ունենալ հայության համար այնպիսի բախտորոշ հարցերի վերաբերյալ, ինչպես, օրինակ, թե ինչպես Հայաստանը պետք է Արցախյան հարցում ինչ-որ զիջումների գնա, և, ասենք, իշխանությունը և ընդդիմությունը, որ այդ հարցում շատ նման դիրքորոշումներ ունեն, օրինակ՝ այսպիսի հարցում կարող էին պայմանավորվել և, իրենց միջև կիսելով խորհրդարանը, վաղը-մյուս օրն այդ խնդիրը լուծելու իարական հնարավորություն ստանալ:
Կ. Մանուկյան.-Մարտի մեկով ազատազրկվածներին ազատ արձակելու պահանջը Դուք հասարակական խնդիր չե՞ք համարում, և եթե այս հարցը բարձրացվում է և լուծում է ստանում, փաստորեն, արդեն սկսել է ստանալ, դա ինչո՞վ հասարակական խնդիր չէ:
Ա. Աղայան.-Բանը նրանում է, որ անգամ Մարտի մեկի բանտարկյալների, որոնք իրոք հիմնականում քաղաքական բանտարկյալներ են, ազատման խնդիրներով խիստ մտահոգ գործիչները կամ կազմակերպությունները բազմիցս ասել են, որ քաղաքական բանտարկյալների ազատումը չէ, որ հանրության ցանկությունն է, հանրության պահանջն է եղել: Հանրության պահանջները շատ ավելին են եղել, քան պարզապես Մարտի մեկից հետո ստեղծված ինչ-որ իրավիճակի վերացումը ևվերադարձը Մարտի մեկի կամ նախագահական ընտրությունների օրվա մեկնարկային պահին: Սա, կարծում եմ, իսկապես քաղաքական նպատակ չէ, սա այս պահին Կոնգրեսի խնդիրն է, իրենց ընկերներն են, պետք է ազատեն, իշխանությունների պրոբլեմն է, դրա համար միջազգային հանրությունից նկատողություններ է ստանում, և պետք է ձերբազատվել այդ խնդրից, և իրենք հիմա փոխշահավետ ձևով այդ խնդիրը լուծում են, իրենք են ստեծել, իրենք էլ լուծում են:
Արփի Բեգլարյան, «7or.am».-Պրն Աղայան, Դուք նշեցիք, որ ամենակարևորը հասկանալն է, թե ինչ շահերից են դրդված այդ քյալերը: Իշխանությունն ի՞նչ շահերից դրդված է գնում և ի՞նչ կշահի, և նույնը՝ ընդդիմությունը:
Ա. Աղայան.-Ես կուզեի միանգամից ընդդիմություն ասելով ասել Լևոն Տեր-Պետրոսյան, որովեհետև շատ հաճախ հանդիպում ենք այնպիսի մի իրավիճակի, երբ նրա համակիրները ներկայացնում են ինչ-որ շահեր, խնդիրներ, համոզված են, որ ընդդիմադիր շարժումը հենց այդպիսի նկատակներ ունի, բայց Լևոն Տեր-Պետրոսյանի նպատակները կարող են և հայտարարվածի հետ որևէ կապ չունենալ, և ինքն ունենա սեփական, անձնական նպատակները: Այդպիսի անձնական նպատակների մասին բազմիցս առիթ եմ ունեցել խոսելու: Հետընտրական շրջանում Լևոն Տեր-Պետրոսյանի նպատակները հետևյալն էին՝ նախ՝ եթե մենք ընդունենք, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը թե՛ 2008-ին, կամ այսօր ձգտում է իշխանության, ապա բազմաթիվ երևույթներ մեզ համար անհասկանալի կլինեն: Ոչ 2008-ին, ոչ էլ այսօր, ես համոզված եմ, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանն իշխանություն նվաճելու խնդիր չունի: Եթե հանկարծ այդ իշխանությունըձեռքն ընկնի, ասենք՝ Սերժ Սարգսյանը հրաժարվի և թողնի հեռանա, գուցե ստիպված ինքը վերցնի, բայց թե՛ 2008 թ. փետրվարի 26-ին, թե՛ հետագա իրադարձություններում, թե՛այսօր մենք տեսնում ենք, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանն իշխանություն նվաճելու խնդիր չունի, որովհետև եթե իշխանություն ես ուզում նվաճել, դու ընդդիմության գործընկերներին, որոնք քո մարդիկ չեն, բայց ընդդիմության ընդհանուր դաշտի մեջ են, չպետք է վանես: Այն, ինչ մենք տեսանք, այն, ինչ կատարվեց Րաֆֆի Հովհաննիսյանի նկատմամբ, կամ այն արձագանքները, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը տվեց Ժիրայր Սեֆիլյանի հասցեին՝ նրան Չեմբեռլեն անվանելով, կամ, ասենք, հավասարների շարժում կար՝ նախկին կոնգրեսական ակտիվիստների շարժումը, թե ինչպես այդ հավասարների շարժմանը Տեր-Պետրոսյանի մերձավոր շրջանակներից տարբեր արձագանքներ կան, մենք տեսնում ենք, որ ամեն տեղ տեղի է ունեբում մարդկանց վանելու գործընթաց:
Կ.Մանուկյան.-Բայց ՀԱԿ-ը չի լուծարվում այդքանով հանդերձ:
Արփի Բեգլարյան, «7or.am».-Եկեք հարցին անդրադառնանք, լա՞վ:
Ա. Աղայան.-Իհա՛րկե չի լուծարվում, եթե դա տեղի… հարցը մի քիչ բացեմ, որովհետև այստեղ վերլուծության պահ կա, եթե քաղաքական գիտությունները, քարոզչությունը, տեխնոլոգիաներն այդքան պարզ լինեին, հիմա բոլորը կիմանային, հարցերի անհրաժեշտություն չէր էլ ծագի: Եթե մենք արձանագրում ենք, որ նա իշխանություն չի ուզում, ուրեմն՝ պետք է հասկանանք, թե ինչ է ուզում: Առաջին՝ մի ժողովրդական խոսք կա, ասում է էշ նստելը մի այիբ է, իջնելը՝ երկու այիբ: Լևոն Տեր-Պետրոսյանը քաղաքական պրոցեսներից պատվով դուրս գալու խնդիր ունի: Եթե ինքն այս ամեն ինչը կազմակեչպել է, որպեսզի իր քաղաքական վարկը պատմության համար վերականգներ, մաքրեր իր կենսագրության 96, 98 թվի էջերը, և այսօր հանկարծ այս ամբողջ շարժման պայմաններում մեկ էլ ասի՝ դե լավ, ժողովու՛րդ, ես իմ գործն արեցի, գնացի, կստացվի,որ ինքն արդյունքի չի հասել: Ուրեմն՝ նա պետք է ինչ-որ կետերի հասնի և այդ կետերը կարողանա ներկայացնել հաղթանակ: Ես չգիտեմ, դա միգուցե խորհրդարանական ընտրություններում ֆրակցիա ունենալն է, դա միգուցե.. Այ տեսեք՝ քաղբանտարկյալների ազատումը նույնպես ներկայացնում են որպես մեծագույն հաղթանակ: Ավելին ասեմ՝ Նիկոլ Փաշինյանի՝ «Չորրոր իշխանությանը» տված հարցազրույցը մի առիթով կարդացի, ասում է՝ Կոնգրեսի 12 տարվա պայքարի մեծագույն, թե բացառիկ ձռեքբերումն այն է, որ հիմա արդեն պարզ է, թե ով է ընդդիմություն, որ պարզվեց, որ մյուսները կեղծ ընդդիմություն են, միայն Լևոն Տտեր-Պետրոսյանն ու իր Կոնգրեսն են ընդդիմություն, ու սա 12 տարվա տարվա պայքարի գլխավոր ձեռքբերումն է: Բացառիկ բառն էր օգտգարոծված կարծեմ, բացառիկ ձեռքբերումը: Սա է, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը պետք է փորձի ցույց տալ, որ ինքը հաղթանակներ է արձանագրում՝ այ տեղեք՝ ազատել եմ ձեզ Գեղամյանի նման կեղծ ընդդիմադիրներից, նաև՝ Րաֆֆու նման կեղծ ընդդիմադիրներից, ձևավորել եմ կազմակերպական կառուցվածք՝ կոնգրես, ահա նրա ղեկավարությունը մուտք գոչծեց խորհրդարան, ինչ-որ ֆգրակցիա ձևավորեց, այ հիմա ես արդեն կարող եմ գնալ տուն, որովհետև արդեն կան գործը շարունակողներ,արդեն Կոնգրեսը դարձել է քաղաքական համակարգի բաղկացուցիչ մաս՝ այնտեղից դուրս մղելով մնացած բոլոր ընդդիմադիրներին: Սրանք փոքրիկ հաղթանակներ են, որոնք արձանագրելուց հետո Լևոն Տեր-Պետրոսյանը կարող է ասել՝ դե լավ, այսքանը որ արեցի, ես էլ արդեն մի քիչ ծեր, հոգնած մարդ եմ, թույլ տվեք՝ հեռանամ: Սա՝ մի տարբերակ: իշխանութան շահն այստեղ նույնպես բազմաբնույթ է, և ամեն ինչ այդպես ուղղակի ակնհայտ չէ: Բոլորս գիտենք, որ իշխանությունը խնդիր ուներ՝ այսպես ասած՝ քոչարյանական վտանգի հետ կապված: Տվյալ դեպքում իշխանություն ասելով միայն Սերժ Սարգսյան չհասկանանք, այլ նաև սկսենք մի քչ դեպի ապագան նայել, մենք միշտ կարծես թե հետ ենք մնում իրադարձություններից: Ովքե՞ր են Սերժ Սարգսյանի շրջապատում, որոնք արդեն պատրաստվում են նրան փոխարինել, նրանից ժառանգել իշխանությունը, սա արդեն մի որոշակի շրջանակ է, բոլորս էլ կարող ենք կանխատեսումներ անել: Օրինակ՝ ես կարող եմ կանխատեսել, որ այդպիսի մի թիմ այսօր ձևավորվում է Տիգրան Սարգսյանի շրջապատում, այսպիսի հավակնություններ արդեն այստեղ ձևավորվում են: Եվ այս տեսակետից գոյություն ունի անցյալի ժառանգությունից ձերբազատվելու խնդիր, այսինքն՝ Սերժ Սարգսյանը բավական հաջող քայլերով փորձեց մարտի մեկի ամբողջ պատասխանատվությունը գեցլ Ռոբերտ Քոչարյանի վրա՝ ինքն իրեն մաքրելու: Սա նույնպես խնդիր էր, որ դարձյալ լուծվեց Կոնգրեսի հետ համագործակցության, այսպես ասած, շնորհիվ: Բացի այդ, իհարկե, կան նաև արտաքին խնդիրներ, երբ մեղադրանքներ են հնչում, սա նույնպես խնդիր է, որ դարձյալ պետք է լուծվի: Եվ նման խնդիրների շարք կարելի է իշխանությունների համար թվարկել, բայց կարելի է նաև մի քիչ նայել հնարավոր խնդիրների ծայրահեղական դեպքերը, օրինակի համար՝ իշխանությունները կարող են մի պահ մտածել, որ եթե իրենք Կոնգրեսին թույլ տան ավելի ազատ գործել, ապա Կոնգրեսը շատ արագ կհեղինակազրկվի: Սա նույնպես կարող է մտնել իշխանությունների հաշվարկի մեջ, ևմասամբ դա տեղի ունենա: Մի կողմից՝ Կոնգրեսն ուժեղանում է մյուս ընդդիմադիրների համեմատ, բայց մյուս կողմից արդեն սա այնքան է նմանվում խաղի, որ նույնիսկ Կոնգրեսից արդեն որոշակիորեն արտահոսք է լինում, կամ վերջին հանրահավաքի ժամանակ տեսանք, որ ժողովուրդը սկսում է դժգոհել այդ մարտավարությունից: ուրեմն՝ սա նույնպես կարող է նպատակների մեջ լինել, և ես դարձյալ անդրադառնամ այդ հարցին՝ ես չեմ բացառում, որ նպատակների մեջ կա նաևապագայում արտաքին քաղաքական ճակատի վրա ինչ-որ խնդիրներ լուծելու հարցը, որում Կոնգրեսը, շատ հավանական է, լինելով խորհրդարանում միակ ընդդիմությունը կամ ընդդիմադիր ուժը, փաստորեն, կաջակցի, ինչպես որ աջակցեց այն փուլում, հիշենք, երբ արցախյան հարցն ակտիվացել էր, իրենք հանրահավաքները դադարեցրին, որպեսզի օգնեն իշխանություններին:
Կ. Մանուկյան.-Բայց դա նորմա՞լ չէ:
Ա. Աղայան.-Նայած՝ խնդիրը որն է, հիմա դրան էլ կանդրադառնամ, ինչպես նաև հայ-թուրքականի դեպքում, երբ, փաստորեն, աջակցեցին ամբողջ գործընթացին, միայն ինչ-որ պատմաբանների հանձնաժողովի հետ կապված ինչ-որ առարկություններ եղան: Ինչ վերաբերում է տարածքներ հանձնելու հարցին օգնելուն, այո, եթե նպատակը տարածքների հանձնումն է, օգնելը գուցե երկու նման նպատակ ունեցող ուժերի համար շատ բնական է:
Կ. Մանուկյան.-Իսկ եթե ա չէ, այլ ընդամենը աջակցելն է, որ նախագահը դրսում հասկանա, որ թիկունքին, ենթադրենք, ընդվզում չունի, գուցե նորմա՞լ է, որ քաղաքական ուժերը, անգամ արմատական ընդդիմությունը, այդ պահին իշխանությունների հետ նման քայլէ անում;
Ա. Աղայան.-Ես կարծում եմ, որ երբ ազգային անվտանգության տեսակետից սպառնալի իրադարձություններ են զարգանում, ևիշխանական ճամբարում դրանց դրական են արձագանքում, այսինքն՝ պատրաստ են զիջումների, որի մասին բացահայտ հայտարարում են, և քննարկումները գնում են հենց այդ ուղղությամբ, ապա ցանկացած աջակցություն աջակցություն է ազգային դավաճանական ասեմ, թե պարտվողական գործունեությանը: Եթե դա է իրենց նպատակը, ապա շատ էլ բնական է, ես չեմ զարմանում իրենց համագործակցությունից, որովհետև ինձ համար նույնիսկ իշխանափոխություն Հայաստանում երեբք չի եղել, այսինքն՝ Լևոն Տեր-Պետրոսյանից հետո Վազգեն Սարգսյան, Քոչարյան, Քոչարյանից հետո՝ Սերժ Սարգսյան, նախարարներն իրար հաջորդում են, նույն նախարարն ինչ-որ պաշտոնի բարձրացում է ստանում, տեղակալը դառնում է նախարար… Ինձ համար այս ամեն ինչն իշխանափոխություն չի եղել երբեք, և եթե այսօր հակառակն էլ տեղի ունենար, դա իշխանափոխություն չէր լինի, որովհետևքաղաքական հարցերից ոչ մեկի վերաբերյալ մրցակից կողմերն այլընտրանքային կարծիքներ չեն ունեցել: Հայաստանում գաղափարական սերնդափոխության հարցը վերաբերում է ամբողջ քաղաքական դաշտը փոխելուն: Բոլորը տարածք հանձնող են, բոլորը եվրոինտեգրվող են, բոլորն, ի վերջո, լիբերալ են՝ գոնե խոսքով, իսկ գործով որ դրանից շեղվում են, բոլորի ժամանակ էլ այդ շեղումները եղել են: Հրանտ Բագրատյանն էլ է շեղվել իր լիբերալկոնցեպցիայից, Տիգրան Սարգսյանը պակաս լիբերալ չէ, այսօր շեղվում է, բոլորն էլ շեղվում են, բոլորը նույն ձևով շեղվում են իրենց ասածներից: Այս իմաստով իշխանափոխություն կամ չի եղել, կամ իշխանափոխությունն ընդամենը անձերի փոփոխություն է:
Արփի Բեգլարյան, «7or.am».-Պրն Աղայան, ասացիք, որ կոնգրեսը կլինի խորհրդարանում, Լևոն Տեր-Պետրոսյանը կասի, որ հաղթանակ է տարել, իսկ ուրիշ ուժերի առումով ինչպիսի՞ դասավորություն եք տեսնում:
Ա. Աղայան.-Շատ կարևոր հարց է առաջին հերթին այդ ուժերի համար, որովհետև բոլորի ներկայությունը խորհրդարանում ուղղակիորեն վտանգված է, մենք տեսանք Րաֆֆի հովհաննիսյանի վերջին ջանքերը՝ իր վարկանիշը մի քիչ ավելի բարելավելու ուղղությամբ, մենք տեսնում ենք այսօր ՀՅԴ-ի թույլ փորձերը՝ սկսել խոսել այս թեմաների շուրջ, երկու կամակերպությունն էլ, ինչպես նաև արտախորհրդարանական այլ ընդդիմադիր կենտրոններ, որ կան կամ կարող են լինել ևայլն, սրանք բոլորը լուրջ խնդիր ունեն խորհդրարանում հայտնվելու: Եվ այս առումով գուցե Սերժ Սարգսյան-Լևոն Տեր-Պետրոսյան համագործակցությունն ամենաարդյունավետն ու աշխատողն է, այդ խնդիրն իրենք արդյունավետորեն լուծում են այս պահին: Ես համոզված եմ, որ եթե այս պահին լրիվ արդար ընտրություններ լինեին, «Ժառանգությունը» հազիվ կհավաքեր 6-7 տոկոս, «Դաշնակցությունը»՝ գուցե 1-2 տոկոս ավել, բայց քանի որ ընտրությունները երբեք այդքան արդար չեն լինի, նվազագույնը կիսով չափ կկեղծվեն, ուրեմն՝ խիստ անհավանական է դառնում թե «Ժառանգության», թե՛ «Դաշնակցության» ներկայությունն այդտեղ՝ խորհրդարանում՝ կեղված ընտրությունների դեպքում:
Կ. Մանուկյան.-Լավ, խնդրում եմ, ասեք՝ ո՞ր ուժերին եք տեսնում ապագա խորհրդարանում, եթե այսպես շարունակվի:
Ա. Աղայան.-Ես արդեն ասացի, որ շատ հավանական է, որ այդ երկուսով ավարտվի ԱԺ-ը…
Կ. Մանուկյան.-Ներողություն, իսկ…
Ա. Աղայան.-Այո, լավ-լավ, ես մոռացել էի, շատ կներեք, ես մի քիչ առաջ եմ ընկնում. իշխանական ճամբարը, ես չգիտեմ, այս պահին հաստատ չեմ կարող պնդել, որ իրենք մեկ ցուցակով հանդես կգան, թե մի քանի տարբեր ցուցակներով, բայց, այնուամենայնիվ, ամբողջ կոալիցիան ես մեկ ուժ եմ համարում:
Արմինե Գևորգյան, «Ռադիո Հայ».-ԲՀԿ-ն ասաց, որ առանձին է գնալու:
Ա. Աղայան.-Եթե առանձին գնացին, այնտեղ ուղղակի հաշվարկի հարց է, որովհետև իրականում չեմ կարշում, թե այդտեղ՝ ԲՀԿ-ն ինքնուրույն խաղի հնարավորություն դեռ պահպանվում է, իսկ, ասենք, ՕԵԿ-ի համար ընդհանրապես խաղ չկա, ինչ էլ տան, պետք է շնորհակալություն հայտնի, սա արդեն վաղուց բոլորին հայտնի է: Ես չեմ հավատում այն հրաշքին,որ հանկարծ ԲՀԿ-ը կկարողանա Սերժ Սարգսյանի ծրագրից դուրս ինքնուրույն ինչ-որ քայլեր կատարել:
Արմինե Գևորգյան, «Ռադիո Հայ».-Այսինքն՝ մեծամասնությունը ՀՀԿ-ը՞ կլինի:
Ա. Աղայան.-ՀՀԿ-ը հաստատ փորձելու է 50-ից ավել մեծամասնություն միանշանակ ունենալ, իսկ կոալիցիայի գործընկերների հետ շատ ավելի մեծ մեծամասնություն է փորձելու ունենալ, սա միանշանակ է, Կոնգրեսը փորձելու է ընդդիմադիր ընտրազանգվածիճնշող մեծամասնությունը վերցնել, սա էլ է միանշանակ, և այդ երկու ուժերը միմյանց օգնելու են այդ հարցում և մնացած ընդդիմադիրներին խաղից դուրս հանելու հարցում, սա էլ է մկանշանակ: Մնացած ընդդիմադիրները, ճիշտն ասած, մեծ ցանկության դեպքում կարող են շատ արդյունավետ միջոցներ կիրառել, վերջերս նույնիսկ այդ իմաստով առիթ եմ ունեցել տեխնոլոգիական տիպի խորհուրդներ տալ տարբեր գործիչների, նույնիսկ հրապարակային և այլընտրանքային խորհրդարան ընտրելու գաղափար կար, միասնական ցուցակ ձևավորելու տարբերակներ կային, բայց մենք ապրում ենք մի ցավալի իրողության մեջ, երբ բացակայում են քաղաքական որոշակի ավանդույթներ, որոնք այս պահին շատ կարևոր են: մասնավորապես հայտնի է, որ մեր կուսակցություններից ոչ մեկի ղեկավարությունն իր շարքերի կողմից առանձնապես չի ընտրվում, չնչին բացառություններ կան, երբեմն՝ թատերականացված, բայց բոլորս գիտենք, որ կուսակցությունը պատկանում է մի մարդու կամ մարդկանց մի խմբի, որը մյուսներին երբեմն աշխատավարձով աշխատանքի է ընդունում ղեկավար մարմնի անդամներում, և դրանք չեն ընտրվում, կուսակցությունները հաճախ անդամներ չունեն, օրենքով սահմանված նվազագույնն էլ չունեն, էլ չեմ ասում տրամաբանական ինչ-որ մի քանակի մասին: Եվ նման արդյունք, այսինքն՝ շանս խորհրդարանում հայտնվելու, կամ ընդհանրապես քաղաքական դաշտի լուսանցքից խուսափելու միակ շանսն այն է, որ նրանք կարողանան ժողովրդական մեխանիզմներ կիրառել իրենց ներքին կյանքում կամ միասնական ընդդիմության ձևաչափի ձևավորման ժամանակ, բայց որպեսզի քաղաքացին ոչ թե գա ընտրության օրը տեսնի, թե ում է ընտրում, այլև թեկնածուներին էլ ինքը ձևավորի, որպեսզի իր անդամավճարով ինքը ձևավորի ինչ-որ մարմին: ոչ մի կուսակցություն այսօր ներքին ժողովրդավարության այդ բաները չի անում: Մի քիչ ՀՅԴ-ն է այդ բաներն ավանդաբար շարունակում, այն էլ վերջին շրջանում այնտեղ էլ որոշ խնդիրներ կան, բայց նույնիսկ եթե համարենք, որ շատ իդեալական է, դա դեռ բավարար չէ: Այսինքն՝ որպեսզի քո ցուցակը հաջողություն ունենա, որպեսզի հասկանալի լինի՝ ընդդիմության միավորման դեպքում ինչպիսի՛ հարաբերակցություն պետք է լինի, որպեսզի ստիպված չլինեն բազար անել իրար հետ, պետք է դիմեն ընտրողին: Այսինքն՝ նախնական քվեարկություններ անելու ինստիտուտ պետք է կիրառեն:
Սիրանույշ Մուրադյան, «Հանրային ռադիո».-Իսկ ՀՅԴ-ը և«Ժառանգությունը» կլինե՞ն խորհրդարանում որպես ընդդիմություն, թե՞ ոչ:
Ա. Աղայան.-Այս պահին եթե քվեարկությունը լինի, ես համոզված եմ, որ չեն լինի: Ես չգիտեմ՝ մեկ տարվա ընթացքում իրենց մոտ ինչ հրաշք տեխնոլոգիաներ պետք է կիրառեն, որպեսզի կարողանան առանձին-առանձին հաղթել Կոնգրեսին ընդդիմադիր դաշտում…
Արմինե Գևորգյան, «Ռադիո Հայ».-Այսինքն՝ Կոնգրեսն այդ հրաշք տեխնոլոգիաներն արդեն կիրառե՞լ է:
Ա. Աղայան.-Լևոն Տեր-Պետրոսյանն, իհարկե, շատ արդյունավետ տեխնոլոգիա է իրագործել այս վերջին տարիների ընթացքում, փոքրիկ անհաջողությունները եթե չհաշվենք, ապա նա իր խնդիրների տեսակետից, ոչ թե իշխանության գալու, դարձյալ ճիշտ հասկանանք, իշխանության գալու նպատակ նա չի էլ ունեցել, իր խնդիրների տեսակետից նա փայլուն տեխնոլոգիաներ է իրականացրել, ստիպել է, որ Ռոբերտ Քոչարյանը կրակի ժողովրդի վրա, որպեսզի 96-ի համեմատ ավելի մեծ բոբո լինի, քան թե ինքն էր 96-ին, ստիպել է շատ ուրիշ բաներ անել իշխանություններին, ինքը կարողացել է…
Կ. Մանուկյան.-Նշանակում է՝ հանճարեղ է, եթե այդքան բանը կարողացել է անել:
Ա. Աղայան.-Քաղաքական տեխնոլոգիայի առումով Հայաստանում գործիչները, որոնք կատարյալ տիրապետում են քաղաքական տարբեր տեխնոլոգիաների, շատ քիչ են, դրանցից մեկն, իհարկե, Լևոն Տեր-Պետրոսյանն է, որը նաև մեկնարկային հարմար հնարավորություններ է ունեցել, առաջին նախագահ է եղել և այլն: Բայց ես դրա մասին չէի խոսում, ես խոսում էի այն մասին,որ ընդդիմության մյուս խաղացողները առանձին-առանձին խորհրդարան մտնելու տեսակետից այսօր գրեթե հնարավորություն չունեն: Լևոնի կիրառած տեխնոլոգիաները հրաշք չեն, բայց, օրինակ, «Ժառանգությանը» հրաշք է պետք, որ ինքը հայտնվի, սա է օբյեկտիվ իրողությունը:
Կ. Մանուկյան.-Իսկ «Դաշնակցությա՞նը»:
Ա. Աղայան.-«Դաշնակցությունը» մի քիչ սահմանային վիճակում է, շատ դժվար է «Դաշնակցության» հարցում շատ որոշակի կանխատեսում անել, այսինքն՝ եթե իրենք հայտնվեցին, դա կարող է լինել օրինակի համար, այն դեպքում, եթե ընտրություններին մասնակցության ակտիվությունը փոքր լինի, բայց դաշնակցական ընտրազանգվածի ակտիվությունը մեծ լինի: Այդպիսի դեպքեր կան, որ այ այս դեպքում ՀՅԴ-ը կարող է հայտնվել խորհդրարանում, ունենք, չէ՞, քաղաքային ընտրությունների տվյալները…
Կ. Մանուկյան.-Բայց ինչպե՞ս է վերջին 2-3 անգամները նա անցել, ի՞նչ է փոխվել իր խնդիրների մեջ, այն ժամանակ եղել է իշխանության մաս, կոալիցիայի մաս, հիմա դուրս է եկել, այսինքն՝ այս իմաստով ավելի նպաստավո՞ր չէ իր վիճակը:
Ա. Աղայան.-Նպաստավոր է այս վիճակը, թե նպաստավոր չէ, կարող ենք, օրինակ, հաեմմատել երկու ընտրությունների արդյունքները՝ 2007 թ. ՀՅԴ-ը ստացավ խորհրդարանում ինչ-որչ քանակի տեղեր և Երևանում ստացավ ինչ-որ անակի ձայներ:
Կ. Մանուկյան.-Բայց Երևանի ընտրությունները քաղաքական ընտրություններ չէին, եկեք չմոռանանք, երևանցին քաղաքապետ է ընտրում իր առօրյա խնդիրները լուծելու համար, իսկ ԱԺ-ի պատգամավորին նույն բանի համար չէ ընտրում:
Ա. Աղայան.-Դա, ինձ թվում է, մի քիչ հորինովի բան է, միանշանակ չէ, որ այդպես է, եթե մարդ գնում է ընտրության, ինքը տեսնում է ցուցակ և ունի նախապատվություն Կարևոր չէ արդեն՝ ինքը տնտեսվա՞ր է ընտրում, թե՞ արտաքին գործերի նախարար: Եվ այս իրողության մեջ ՀՅԴ-ն արդեն Երևանում միայն կորցրել էր ձայների կեսը, սա ակնհայտ իրողություն է: Եթե այդ տենդենցը պահպանվի, հատկապես եթե հիշենք, որ ՀՅԴ-ը նույնիսկ ընդդիմություն եղած եղած վիճակում… Հիշենք հայ-թուրքական արձանագորությունների օրոք, երբ «Դաշնակցությունը» բավական մեծ հանրահավաք կարողացավ կազմակերպել, և ինչպես հաջորդ պահին, շատ կարճ ժամանակ հետո, երբ կինո «Մոսկվա»-ում մի հատ էլ հանրահավաք նշանակեցին, պարզ դարձավ, որ ՀՅԴ-ի հետ հույս կապողները շատ արագ զգացին, որ իրենց հույսերը չեն արդարանա, այսինքն՝ գոյություն ունի ստաբիլ ընտրազանգվածի կորուստ «Դաշնակցության» դեպքում:
Արփի Բեգլարյան, «7or.am».-Անդրադառնանք արտաքին քաղաքականությանը. վերջերս Ադրբեջանը բավական ագրեսիվ ակտիվություն է ցուցաբերում, Դուք ինչպե՞ս եք այդ ամենը մեկնաբանում և ինչի՞ հետ եք կապում:
Ա. Աղայան.-Դե, Ադրբեջանի ագրեսիվությունն անընդհատ աճում է, սա շատ կայուն դինամիկա է վերջին տարիների ընթացքում, նաև տրամաբանական է, այսինքն՝ Ադրբեջանը մեծացնում և՛ իր տնտեսական պոտենցիալը, և՛ ռազմական, ևայդ ամենն ինչ-որ նպատակ ունի, և այդ նպատակին հասնելու ճանապարհին պետք է նախապատրաստվել, նաև տպավորություն ստեղծել, որ պատերազմական վիճակը շարունակվում է, որպեսզի ռեալ պատերազմ սկսելու հնարավորություն ունենա, այսինքն՝ պատերազմի սպառնալիքը կա և անընդհատ աճում է: Դա ունի երկրորդ բացատրությունը ևս՝ Ադրբեջանի նախորդ քարոզչական մարտավարությունը, որը հիմնականում ուղղված էր միջազգային հանրությանը ստիպելուն, որ նա իր հերթին ստիպի Հայաստանին զիջումներ կատարել, այդ մարտավարությունը որոշ չափով ձախողվեց Աստանայում, դրանից հետո նրանք կարծես թե պատժիչ գործողություն են սկսել՝ քանի որ դուք չարեցիք, ապա մենք, տեսեք, ավելի ենք ագրեսիվացնում մեր դիրքորոշումը, մենք էլ չենք կարողանում զսպել մեր ժողովդրին, տեսեք՝ ի՛նչ է կատարվում ռազմաճակատում և այլն: Իրենք այդ մարտավարության հակազդեցության, անհաջողություններից հետո ռևանշի փորձ են ուզում կատարել, սա նաև կարող է ունենալ այդ բացատրությունը: Չեմ կարծում, որ դա ուղղակիորեն առնչվում է Հայստանի ներքաղաքական խնդիրների հետ, կամ եթե առնչվում է, շատ փոքր չափով:
Հայկ Խալաթյան, «PanArmenian.net».-Շարունակելով այդ հարցը՝ ոչ պաշտոնական տվյալներով՝ հայկական կողմը պատասխան գործողություններ է իրականացնում, ըստ Ձեզ՝ դա նպատակահարմա՞ր է, Դուք նշեցիք, որ Ադրբեջանն ուզում է այդ լարվածությունը պահել, որ համաշխարհային հանրությանը ցույց տա, որ պատերազմի վտանգը կա…
Ա. Աղայան.-Ես կարծում եմ, որ այն, ինչ իրականացվում է, բոլորովին բավարար չէ, որովհետև երբեմն եթե ուզում ես, որ հակառակորդը խելոքանա, պակաս ագրեսիվ լինի, պետք է քո վճռականությունը ցույց տաս հենց առաջին պահից: Կարծում եմ՝ այդ առաջին պահը բաց է թողնվել, և ադրբեջանցիներն ավելի են համարձակություն ձեռք բերել՝ իրենց ագրեսիվությունը շարունակելու: Եկեք նաև հասկանանք, որ ադրբեջանական հրամանատարության համար 1-2 զինվորի մահն այդքան էլ մեծ արժեք չէ, եկեք պատկերացնենք արձագանքը հանրության վրա՝ զուտ բնակչության թվաքանակի համեմատությամբ, այսինքն՝ եթե ադրբեջանական կողմը սպանում է մի հայ զինվորի, հայկական կողմը նախ պետք է եռապատիկ պատասխանի զուտ բնակչության հարաբերակցության տեսակետից, որպեսզի արդյունքը նման լինի, և որպեսզի դա պատիժ համարվի, մենք երեք անգամ ևս պետք է բազմապատկենք: Այսինքն՝ արդեն մոտ տասն անգամ ավելի շատ պետք է պատասխանես,որպեսզի Ադրբեջանը համարի, որ սա համարժեք պատասխան է, իսկ եթե մենք ավելի լուրջ խնդիր ունենք, որպեսզի այդ երևույթն ընդհանրապես դադարի, ապա շատ կարևոր խնդիր էլ կա, որպեսզի սահմանամերձ շրջանի, շփման գծին հարակից շրջանների ադրբեջանական բնակչությունը սկսի ատել այն սնայպերին, այն դիպուկահարին, որը եկել է, այստեղից հայկական կողմի վրա կրակել: Դրա համար պետք է այդ գյուղը վերանա, որ գյուղից որ կրակում է, պետք է այդ գյուղը վերանա: Իմ ասածն ինչ-որ շատ սարսափելի բան է թվում, բայց ասեմ, որ 94 թ. դեռ հայկական կողմը մոտավորապես այդպես էր պատասխանում, և դա արդյունավետ էր: Հետո բանակցային գործընթացի ժամանակ, ընդհանուր խաղաղասիրական մթնոլորտի պայմաններում պատասխաններն ավելի մեղմացան, ադրբեջանական կողմն էլ ավելի ագրեսիվ դարձավ: Այդ պատասխանը, ինչ որ կա, բավարար չէ, և լինելու դեպքում խաղաղության գործընթացին ոչ թե կխանգարի, այլ ընդհակառակը՝ կօգնի…
Կ. Մանուկյան.-Լավ, ծայրահեղ բաներ եք ասում…
Ա. Աղայան.-Միթե դա ծայրահեղ է, ես միակ հնարավոր տարբերակն ասացի, եթե երկրորդը գիտեք, ասեք:
Նաիրի Մուրադյան, «ԱՐ».-Ընդդիմության ներկայացուցիչներից մեկը Տիգրան Կարապետիչն է, քաղաքական դաշտում նրա խնդիրը ո՞րն է ըստ Ձեզ:
Ա. Աղայան.-Ես չեմ ուզում Տիգրան Կարախետիչի մասին խոսել՝ իմ խոսքի լրջությունը չպակասեցնելու համար:
Կ. Մանուկյան.-Ինչու՞ եք այդպես ասում:
Ա. Աղայան.-Դե ասում եմ, իրավունք ունեմ, ասում եմ: Հայաստանի քաղաքական դաշտում կան բազմաթիվ գործիչներ, որոնք, այսպես ասեմ, իջեցնում են քաղաքական մշակույթի մակարդակը: Այո, դժվար չէ գտնել մի քանի տատիկ, մի քանի բան խոստանալ և տպավորություն ստեղծել, թե դու համակիր զանգված ունես: Մեկ այլ երևույթ էլ կա բոլորիս ծանոթ՝ խեղկատակության երևույթը, այսինքն՝ կան դասական խեղկատակներ, որոնց հաճույքով նաև լրագրողներն են արձագանքում, ասենք, օրինակ, այն մարքսիստի անունն ի՞նչ էր՝ Դավիթ Հակոբյանը, և կան գործիչներ, որ տեսնում են, որ դա արդյունավետ է, իրենք այդ դիմակով են փորձում հանդես գալ: Կարող է՝ ինքը լուրջ մարդ է, բայց համարում է, որ, քանի որ խեղկատակ լինելը քաղաքական դաշտում ինչ-որ արդյունավետություն է ապահովում, ասում է՝ արի ես էլ մի երկու խեղկատակություն անեմ:
Արփի Բեգլարյան, «7or.am».-Ինչպես Ժիրինովսկին:
Ա. Աղայան.-Այո, Ժիրինովսկին Ռուսաստանում ամենադասական օրինակն է, բայց ես հիմա չեմ ուզում շատ անուններ տալ, բայց Հայաստանումէլ այդպիսի ոճով գործող անձեր կան, որոնք իրենց անվան շուրջ այդպիսի աղմուկ են անում ժամանակավոր...
Արմինե Գևորգյան, «Ռադիո Հայ».-Որոնցից մեկը Տիգրան Կարապետյա՞նն է:
Ա. Աղայան.-Տիգրան Կարապետյանը, ես ասացի, մի քիչ ուրիշ դեպք է, իրոք չեմ ուզում այդ մարդու մասին երկար խոսել, ինքը քաղաքական դաշտում չկա:
Նաիրի Մուրադյան, «ԱՐ».-Իսկ ինքն իշխանությունների հետ համագործակցու՞մ է:
Ա. Աղայան.-Չգիտեմ, ինքն ի՞նչ է իրենից ներկայացնում, որ համագործակցի կամ չհամագործակցի, մի քիչ անհասկանալի է:
Կ. Մանուկյան.-Չէ, լավ, խնդրում եմ՝ առանց վիրավորանքների:
Ա. Աղայան.-Չէ, քաղաքական կշռի իմաստով ինքը ոչինչ չի ներկայացնում:
«Ռեգնում».-Սոցիոլոգները վերջերս ասում են, որ ԲՀԿ-ի և ՀԱԿ-ի միջև է ընթանալու երկրորդ տեղի համար մրցակցությունը, Ձեր կարծիքով ԲՀԿ-ի հայտարարությունը, որ ասացին՝ մենք առանձին ցուցակով ենք գնալու, ի՞նչ միտում ունի:
Ա. Աղայան.-Նախ՝ սոցիոլոգների հրապարակային ասածներն արդեն սոցիոլոգիայից դուրս են, դա արդեն քարոզչություն է, ինչ վերաբերում է ԲՀԿ-ի՝ առանձին ցուցակով գնալուն, այստեղ կա երկու բացատրություն, մեկը, որ ուզում են պահպանել հարաբերական ինքնուրույնություն, որպեսզի ինչ-որ մի պահի ինքնուրույն քայլ անելու հնարավորությունը մնա: Ես ավելի շատ հակված եմ մեկ այլ բացատրության կողմը, որ եթե ԲՀԿ-ը ՀՀԿ-ի հետ մի ցուցակով գնա, այնտեղ կառաջանան նախ առևտրի խնդիրներ՝ ում քանի մանդատ պետք է հասնի՝ հարաբերակցությունը որոշելիս, սա պետք չէ, բացի այդ, եթե ՀՀԿ-ն ինքը չուզենա, որ ԲՀԿ-ն իր հետ նույն ցուցակով գնա, որովհետև այդ դեպքում ինքը ստիպված կլինի ավելի շատ զիջել ԲՀԿ-ին, գուցդե թողնի, որ ԲՀԿ-ն ինքնուրույն գնա…
Կ. Մանուկյան.-Չէ, բայց կոալիցիոն հուշագիր ստորագրեցին, չէ՞, որն ինչ-որ իմաստ ունի, հակառակ պարագայում հենց այնպես ինչու՞ պիտի ստորագրեին:
Ա. Աղայան.-Կոալիցիոն հուշագիրը շատ մեծ իմաստ ունի, կոալիցիոն հուշագիրը հայտարարեց, որ Ռոբերտ Քոչարյանն այլևս Հայաստանի քաղաքական դաշտից դուր է: Կոալիցիոն հուշագրի իմաստը դա է:
«Ռեգնում».-Բայց ասում են, որ ուժերի հարաբերակցությունը չպիտի փոխվի, չէ»:
Ա. Աղայան.-Այո, բայց եթե առանձին են գնալու, ինչպե՞ս կարող է չփոխվել, ուրեմն՝ արդեն փոխվելու է: Նորից եմ ասում՝ բառերը քաղաքականության մեջ հաճախ անիմաստ են, իմաստը տողատակերն են, հուշագրի իմաստը ոչ թե հարաբերակցության չփոխվելն է, այլ որ Ռոբերտ Քոչարյանը խաղից դուրս է:
Կ. Մանուկյան.-Հնարավոր համարու՞մ եք, որ Ռոբերտ Քոչարյանը, այնուամենայնիվ, ինչ-որ ձևով կմտնի քաղաքական գործընթացների մեջ, օրինակ՝ կգլխավորի որևէ ցուցակ:
Ա. Աղայան.-Հնարավոր համարում եմ, որ ինքը կփորձի մի օր, այս պահին դրա հնարավորությունը շատ մեծ չէ, չեմ տեսնում տարբերակներ իր համար, իր տեղից, դիրքից մտածելով՝ այս պահին կարծես թե խաղ չկա, բայց որ ինքը ցանկություն ունի, չեմ կասկածում:
7օր-ի Արփին հազվագյուտ օբյեկտիվ մեկնաբանողներից մեկն էր
Սա էլ իր պատրաստած նյութը
Քաղաքագետ Արմեն Աղայանը «Հայելի» ակումբում ՀԱԿ-իշխանություն երկխոսությանն անդրադառնալով՝ ասել է, որ խնդիրը այն է, թե որքանո՞վ է դա իրականում երկխոսություն։
-Փոխշահավետ քայլերի հաջորդական իրականությունը դեռ չի նշանակում, թե երկխոսությունն ընդհանրապես օրակարգ ունի, և այն ընթանում է,-ասել է նա ու ընդգծել, որ իշխանությունն ու ընդդիմությունն իրենց սեփական խնդիրներից ելնելով՝ կատարում են քայլեր, որոնք նաև ձեռնտու են մյուս կողմից ու սեփական ծրագրերում ունեն նման հաշվարկ։
Նրա խոսքերով՝ առնվազն իշխանափոխության հարցում երկխոսություն լինել չի կարող։
-Կան քաղաքական խաղ, թատրոն, որ երկու կողմերն իրենց շահերից ելնելով՝ խաղում են՝ հակառակ ժողովրդական կամքի կամ հակառակ հանրության մեջ տիրող քաղաքական ակնկալիքների։ Հիմա այստեղ եթե կա պայմանավորվածություն, ես դա ոչ մի կերպ չեմ կարող համարել քաղաքական երկխոսություն։ Կա պայմանավորավծություն՝ ես քեզ, դու ինձ,-ասել է նա ու հավելել, որ կարևոր էլ չէ՝ այդ պայմանավորվածությունը մի սեղանի շո՞ւրջ է որոշվել, թե՞ հեռակա կարգով՝ իրար ակնարկներ անելով է տեղի ունենում։
Նրա խոսքերով՝ քաղաքական երկխոսություն հասարակության որևէ խնդրի լուծման առումով իսկապես չկա, և եթե այդպիսի երկխոսություն իսկապես լիներ, ապա կարելի էր մտահոգվել, քանի որ դա տեղի կունենար հայության համար այնպիսի բախտորոշ հարցերի շուրջը, ինչպիսին, օրինակ, Արցախի հարցում զիջումների գնալն է։
-Իշխանությունն ու ընդդիմությունը, որ այդ հարցում շատ նման դիրքորոշում ու մոտեցումներ ունեն, օրինակ այսպիսի հարցում կարող էին պայմանավորվել և իրար միջև կիսելով խորհրդարանը՝ վաղը-մյուս օրը այդ խնդիրը լուծելու իրական հնարավորություն ստանալ,-ընդգծել է Արմեն Աղայանը։
Ա. Աղայանն նշել է, թե հաճախ հանդիպում ենք այնպիսի մի իրավիճակի, երբ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի համակիրները ներկայացնում են ինչ-որ շահեր, խնդիրներ, համոզված են, որ ընդդիմադիր շարժումը հենց այդպիսի նպատակներ ունի, բայց նրա նպատակները կարող են նաև հայտարարվածի հետ որևէ կապ չունենալ, ու նա սեփական նպատակներն ունենա։
Այդպիսի նպատակներից է, ըստ Աղայանի, այն, որ նա երբեք իշխանությունը նվաճելու նպատակ չի ունեցել, քանի որ անձնավորությունը կամ ուժը, որը ձգտում է նվաճել իշխանությունը, չպետք է վանի ընդդիմադիր դաշտում գտնվող այլ անձանց կամ ուժերին.
-Այնինչ տեսանք՝ ինչ կատարվեց Րաֆֆի Հովհաննիսյանի նկատմամբ, կամ այն արձագանքները, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը տվեց Ժիրայր Սեֆիլյանի հասցեին և այլն։ Տեսնում ենք, որ ամեն տեղ տեղի է ունենում մարդկանց վանելու գործընթաց։
Հետևաբար, եթե Լևոն Տեր-Պետրոսյանը չի ձգտում նվաճել իշխանությունը, ապա հասկանալի է դառնում, որ նա քաղաքական գործընթացներից պատվով դուրս գալու խնդիր ունի։
-Եթե նա այս ամենը կազմակերպել է, որ իր քաղաքական վարկը պատմության համար վերականգներ ու մաքրեր իր կենսագրության 1996թ. և 1998թ. էջերն ու այս ամբողջ շարժման պայմաններում ասի, թե իր գործն արեց ու գնաց, կստացվի՝ նա արդյունքի չի հասել։ Նա պետք է ինչ-որ կետերի հասնի ու դրանք կարողանա որպես հաղթանակ ներկայացնել,-ասել է Արմեն Աղայանն ու կարծիք հայտնել, թե դա միգուցե խորհրադարանում խմբակցություն ունենալն է, քաղաբանտարկյալներին ազատելն է, որը ներկայացվում է որպես մեծ հաղթանակ և այլն։
Ինչ վերաբերում է այս գործընթացում իշխանության շահին, Ա. Աղայանն ընդգծել է, որ իշխանությունը խնդիր ուներ «քոչարյանական վտանգի հետ կապված», և տվյալ դեպքում իշխանություն ասելով՝ պետք չէ միայն Սերժ Սարգսյան հասկանալ։ Նրա խոսքերով՝ Սերժ Սարգսյանի շրջապատում կա մի թիմ, որը պատրաստվում է նրան փոխարինել, և որը կարիք ունի ձերբազատվել անցյալի ժառանգությունից։
-Սերժ Սարգսյանը բավական հաջող կերպով փորձեց մարտի 1-ի ողջ պատասխանատվութունը գցել Ռոբերտ Քոչարյանի վրա՝ ինքն իրեն մաքրելով։ Սա նույնպես խնդիր է, որ լուծվեց Կոնգրեսի հետ համագործակցության շնորհիվ։ Կան նաև արտաքին խնդիրներ, որոնք պետք է լուծվեն և այլն,-կարծիք է հայտնել քաղաքագետը։
Որպես ծայրահեղ սցենար՝ նա նշել է, որ իշխանությունը, հնարավոր է, Կոնգրեսին թույլ չի տալիս շատ արագ գործել, որպեսզի վերջինս շատ արագ չհեղինակազրկվի։ Այսպիսով՝ ՀԱԿ-ը մի կողմից ուժեղանում է մյուս ընդդիմադիրների համեմատ, մյուս կողմից՝ դա այնքան է նմանվում խաղի, որ նույնիսկ Կոնգրեսից արդեն արտահոսք է լինում, ու ժողովուրդը սկսում է դժգոհել այդ մարտավարությունից։
Սա էլ Armenia-Today-ի օբյեկտիվ մեջբերումները ռուսերեն
Азербайджан пытается создать почву для возобновления военных действий в Карабахе
Коалиционным договором политическая реанимация Роберта Кочаряна была пресечена
Тер-Петросян вынудил Кочаряна стрелять в собственный народ
Երբ տեսա անդրադարձները, ապա որոշ դեպքերում, օրինակ tert.am-ի գրածում, իմ մտքերից ոչինչ չգտա: Համոզվելու համար կարելի է
Կ. Մանուկյան.-Բարև՛ ձեզ, շնորհակալություն հրավերն ընդունելու համար, պրն Աղայան, զրուցելու ենք քաղաքական նոր իրավիճակի մասին: Պրն Աղայան, ներքաղաքական վերջին ամենաթարմ և ամենաշատը քննարկվող թեման թերևս ընդդիմություն-իշխանություն երկխոսություն է: Վերջին հանրահավաքի ժամանակ ՀԱԿ առաջնորդը հայտարարեց, որ դուռը կիսաբաց է, այսօր արդեն պարզվեց, որ ոչ միայն կիսաբաց է, այլև բաց է: Ձեր մեկնաբանությունը, խնդրեմ:
Ա. Աղայան.-Խնդիրն այն է, թե որքանով է դա իրականում երկխոսություն, որովհետև փոխշահավետ քայլերի հաջորդական իրողությունը դեռ չի նշանակում, որ երկխոսությունն ընդհանրապես օրակարգ ունի, և այն ընթանում է կամ երբևիցե ընթանալու է:
Կ. Մանուկյան.-Ինչու՞ եք Դուք կասկածում, որ դա երկխոսություն է:
Ա. Աղայան.-Ոչ թե կասկածում եմ, այլ ուղղակի երկխոսությունը հաստատող որևէ հավելյալ տեղեկություն չկա, բացի այն բանից, որ իշխանությունը և ընդդիմությունը, իրենց սեփական խնդիրներից ելնելով, կատարում են քայլեր, որոնք նաև ձեռնտու են մյուս կողմից և նույնիսկ իրենց սեփակակն ծրագրերում ունեն այդպիսի հաշվարկ, այսինքն՝ եթե մենք անենք այս քայլը, ապա սա իշխանություններին ձեռնտու կլինի, և նրանք դրան չեն խոչընդոտի, ընդհակառակը, դա կարող է նրանց դուրը գալ, ևնրանք ի պատասխան կանեն մյուս քայլը, որը նույնպես ձեռնտու կլինի: Այստեղ հիմա գուշակություններ անելու հարց չէ, թե երկխոսություն կա, թե չկա, ավելի շատ հասկանալու խնդիր է, թե որն է իրականում իշխանության նպատակը, եթե Կոնգրեսի պահանջներն է կատարում և շատ արագ, ինչ-որ իմաստով՝ թատերականացված, և որն է ընդդիմության նպատակը, երբ կատարում է քայլեր, որոնք իշխանություններին նույնպես ձեռնտու են, և դարձյալ այդ քայլերը կատարում են որոշակի թատերական էլեմենտներով: Այս խնդիրը հասկանալն է կարևոր:
Կ. Մանուկյան.-Ինչպե՞ս եք պատկերացնում երկխոսությունը, բնականաբար, պիտի լինի ինչ-որ քաղաքական խնդիր, քաղաքական պահանջներ լինեն, և երբ հակառակ կողմը կատարում է, դա էլ լինում է երկխոսություն, ուրիշ ինչպե՞ս պիտի լիներ:
Ա. Աղայան.-Այդ դեպքում հասկանանք՝ ո՛ր թեմայի շուրջ է երկխոսությունը. իշխանությունը Սերժ Սարգսյանը, կարծում եմ, չի պատրաստվում ամեն դեպքում հանձնել որևէ մեկի, այդ թվում՝ Լևոն Տեր-Պետրոսյանին, ուրեմն՝ նվազագույնը այդ հարցի շուրջ երկխոսություն չկա: Նմանապես Հայաստանում, եթե փորձենք պատկերացնել, որ մեր իշխանությունները պետք է երբևիցե արդար ընտրություններ կազմակերպեն, ապա անմիջապես հարցականի տակ կդրվի հենց իրենց՝ իշխանության վրա մնալը: Այս հարցում նույնպես երկխոսություն իրականում լինել չի կարող: Կա քաղաքական խաղ, թատրոն, որը երկու կողմերը, իրենց շահերից ելնելով, խաղում են՝ հակառակ ժողովրդական կամքին կամ հակառակ հանրության մեջ տիրող քաղաքական ակնկալիքներին: Սա է իրողությունը: Հիմա այստեղ եթե կա պայմանավորվածություն, դա ես ոչ մի կերպ չեմ կարող համարել քաղաքական երկխոսություն: Հա, կա պայմանավորվածություն՝ ես քեզ, դու ինձ՝ այս կարգի ինչ-որ պայմանավորվածություն, նույնիսկ կարևոր չէ, թե այնտեղ նստել ինչ-որ թուղթ են ստորագրել կամ սուրճի սեղանի շուրջ խոսել են, թե չեն էլ խոսել. պարզապես իրար հասկանալով կամ ինչ-որ ակնարկներ անելով՝ հաջորդական քայլեր են անել: Սաիրոք բոլորովին կարևոր չէ, կարևորն այն է, քաղաքական երկխոսություն հասարակության որևէ խնդրի լուծման առումով իսկապես չկա, և եթե այդպիսի երկխոսություն իսկապես գոյություն ունենար, ապա ես բավական մտահոգված կլինեի այդ առումով, որովհետև նման բան կարող էր տեղի ունենալ հայության համար այնպիսի բախտորոշ հարցերի վերաբերյալ, ինչպես, օրինակ, թե ինչպես Հայաստանը պետք է Արցախյան հարցում ինչ-որ զիջումների գնա, և, ասենք, իշխանությունը և ընդդիմությունը, որ այդ հարցում շատ նման դիրքորոշումներ ունեն, օրինակ՝ այսպիսի հարցում կարող էին պայմանավորվել և, իրենց միջև կիսելով խորհրդարանը, վաղը-մյուս օրն այդ խնդիրը լուծելու իարական հնարավորություն ստանալ:
Կ. Մանուկյան.-Մարտի մեկով ազատազրկվածներին ազատ արձակելու պահանջը Դուք հասարակական խնդիր չե՞ք համարում, և եթե այս հարցը բարձրացվում է և լուծում է ստանում, փաստորեն, արդեն սկսել է ստանալ, դա ինչո՞վ հասարակական խնդիր չէ:
Ա. Աղայան.-Բանը նրանում է, որ անգամ Մարտի մեկի բանտարկյալների, որոնք իրոք հիմնականում քաղաքական բանտարկյալներ են, ազատման խնդիրներով խիստ մտահոգ գործիչները կամ կազմակերպությունները բազմիցս ասել են, որ քաղաքական բանտարկյալների ազատումը չէ, որ հանրության ցանկությունն է, հանրության պահանջն է եղել: Հանրության պահանջները շատ ավելին են եղել, քան պարզապես Մարտի մեկից հետո ստեղծված ինչ-որ իրավիճակի վերացումը ևվերադարձը Մարտի մեկի կամ նախագահական ընտրությունների օրվա մեկնարկային պահին: Սա, կարծում եմ, իսկապես քաղաքական նպատակ չէ, սա այս պահին Կոնգրեսի խնդիրն է, իրենց ընկերներն են, պետք է ազատեն, իշխանությունների պրոբլեմն է, դրա համար միջազգային հանրությունից նկատողություններ է ստանում, և պետք է ձերբազատվել այդ խնդրից, և իրենք հիմա փոխշահավետ ձևով այդ խնդիրը լուծում են, իրենք են ստեծել, իրենք էլ լուծում են:
Արփի Բեգլարյան, «7or.am».-Պրն Աղայան, Դուք նշեցիք, որ ամենակարևորը հասկանալն է, թե ինչ շահերից են դրդված այդ քյալերը: Իշխանությունն ի՞նչ շահերից դրդված է գնում և ի՞նչ կշահի, և նույնը՝ ընդդիմությունը:
Ա. Աղայան.-Ես կուզեի միանգամից ընդդիմություն ասելով ասել Լևոն Տեր-Պետրոսյան, որովեհետև շատ հաճախ հանդիպում ենք այնպիսի մի իրավիճակի, երբ նրա համակիրները ներկայացնում են ինչ-որ շահեր, խնդիրներ, համոզված են, որ ընդդիմադիր շարժումը հենց այդպիսի նկատակներ ունի, բայց Լևոն Տեր-Պետրոսյանի նպատակները կարող են և հայտարարվածի հետ որևէ կապ չունենալ, և ինքն ունենա սեփական, անձնական նպատակները: Այդպիսի անձնական նպատակների մասին բազմիցս առիթ եմ ունեցել խոսելու: Հետընտրական շրջանում Լևոն Տեր-Պետրոսյանի նպատակները հետևյալն էին՝ նախ՝ եթե մենք ընդունենք, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը թե՛ 2008-ին, կամ այսօր ձգտում է իշխանության, ապա բազմաթիվ երևույթներ մեզ համար անհասկանալի կլինեն: Ոչ 2008-ին, ոչ էլ այսօր, ես համոզված եմ, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանն իշխանություն նվաճելու խնդիր չունի: Եթե հանկարծ այդ իշխանությունըձեռքն ընկնի, ասենք՝ Սերժ Սարգսյանը հրաժարվի և թողնի հեռանա, գուցե ստիպված ինքը վերցնի, բայց թե՛ 2008 թ. փետրվարի 26-ին, թե՛ հետագա իրադարձություններում, թե՛այսօր մենք տեսնում ենք, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանն իշխանություն նվաճելու խնդիր չունի, որովհետև եթե իշխանություն ես ուզում նվաճել, դու ընդդիմության գործընկերներին, որոնք քո մարդիկ չեն, բայց ընդդիմության ընդհանուր դաշտի մեջ են, չպետք է վանես: Այն, ինչ մենք տեսանք, այն, ինչ կատարվեց Րաֆֆի Հովհաննիսյանի նկատմամբ, կամ այն արձագանքները, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը տվեց Ժիրայր Սեֆիլյանի հասցեին՝ նրան Չեմբեռլեն անվանելով, կամ, ասենք, հավասարների շարժում կար՝ նախկին կոնգրեսական ակտիվիստների շարժումը, թե ինչպես այդ հավասարների շարժմանը Տեր-Պետրոսյանի մերձավոր շրջանակներից տարբեր արձագանքներ կան, մենք տեսնում ենք, որ ամեն տեղ տեղի է ունեբում մարդկանց վանելու գործընթաց:
Կ.Մանուկյան.-Բայց ՀԱԿ-ը չի լուծարվում այդքանով հանդերձ:
Արփի Բեգլարյան, «7or.am».-Եկեք հարցին անդրադառնանք, լա՞վ:
Ա. Աղայան.-Իհա՛րկե չի լուծարվում, եթե դա տեղի… հարցը մի քիչ բացեմ, որովհետև այստեղ վերլուծության պահ կա, եթե քաղաքական գիտությունները, քարոզչությունը, տեխնոլոգիաներն այդքան պարզ լինեին, հիմա բոլորը կիմանային, հարցերի անհրաժեշտություն չէր էլ ծագի: Եթե մենք արձանագրում ենք, որ նա իշխանություն չի ուզում, ուրեմն՝ պետք է հասկանանք, թե ինչ է ուզում: Առաջին՝ մի ժողովրդական խոսք կա, ասում է էշ նստելը մի այիբ է, իջնելը՝ երկու այիբ: Լևոն Տեր-Պետրոսյանը քաղաքական պրոցեսներից պատվով դուրս գալու խնդիր ունի: Եթե ինքն այս ամեն ինչը կազմակեչպել է, որպեսզի իր քաղաքական վարկը պատմության համար վերականգներ, մաքրեր իր կենսագրության 96, 98 թվի էջերը, և այսօր հանկարծ այս ամբողջ շարժման պայմաններում մեկ էլ ասի՝ դե լավ, ժողովու՛րդ, ես իմ գործն արեցի, գնացի, կստացվի,որ ինքն արդյունքի չի հասել: Ուրեմն՝ նա պետք է ինչ-որ կետերի հասնի և այդ կետերը կարողանա ներկայացնել հաղթանակ: Ես չգիտեմ, դա միգուցե խորհրդարանական ընտրություններում ֆրակցիա ունենալն է, դա միգուցե.. Այ տեսեք՝ քաղբանտարկյալների ազատումը նույնպես ներկայացնում են որպես մեծագույն հաղթանակ: Ավելին ասեմ՝ Նիկոլ Փաշինյանի՝ «Չորրոր իշխանությանը» տված հարցազրույցը մի առիթով կարդացի, ասում է՝ Կոնգրեսի 12 տարվա պայքարի մեծագույն, թե բացառիկ ձռեքբերումն այն է, որ հիմա արդեն պարզ է, թե ով է ընդդիմություն, որ պարզվեց, որ մյուսները կեղծ ընդդիմություն են, միայն Լևոն Տտեր-Պետրոսյանն ու իր Կոնգրեսն են ընդդիմություն, ու սա 12 տարվա տարվա պայքարի գլխավոր ձեռքբերումն է: Բացառիկ բառն էր օգտգարոծված կարծեմ, բացառիկ ձեռքբերումը: Սա է, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը պետք է փորձի ցույց տալ, որ ինքը հաղթանակներ է արձանագրում՝ այ տեղեք՝ ազատել եմ ձեզ Գեղամյանի նման կեղծ ընդդիմադիրներից, նաև՝ Րաֆֆու նման կեղծ ընդդիմադիրներից, ձևավորել եմ կազմակերպական կառուցվածք՝ կոնգրես, ահա նրա ղեկավարությունը մուտք գոչծեց խորհրդարան, ինչ-որ ֆգրակցիա ձևավորեց, այ հիմա ես արդեն կարող եմ գնալ տուն, որովհետև արդեն կան գործը շարունակողներ,արդեն Կոնգրեսը դարձել է քաղաքական համակարգի բաղկացուցիչ մաս՝ այնտեղից դուրս մղելով մնացած բոլոր ընդդիմադիրներին: Սրանք փոքրիկ հաղթանակներ են, որոնք արձանագրելուց հետո Լևոն Տեր-Պետրոսյանը կարող է ասել՝ դե լավ, այսքանը որ արեցի, ես էլ արդեն մի քիչ ծեր, հոգնած մարդ եմ, թույլ տվեք՝ հեռանամ: Սա՝ մի տարբերակ: իշխանութան շահն այստեղ նույնպես բազմաբնույթ է, և ամեն ինչ այդպես ուղղակի ակնհայտ չէ: Բոլորս գիտենք, որ իշխանությունը խնդիր ուներ՝ այսպես ասած՝ քոչարյանական վտանգի հետ կապված: Տվյալ դեպքում իշխանություն ասելով միայն Սերժ Սարգսյան չհասկանանք, այլ նաև սկսենք մի քչ դեպի ապագան նայել, մենք միշտ կարծես թե հետ ենք մնում իրադարձություններից: Ովքե՞ր են Սերժ Սարգսյանի շրջապատում, որոնք արդեն պատրաստվում են նրան փոխարինել, նրանից ժառանգել իշխանությունը, սա արդեն մի որոշակի շրջանակ է, բոլորս էլ կարող ենք կանխատեսումներ անել: Օրինակ՝ ես կարող եմ կանխատեսել, որ այդպիսի մի թիմ այսօր ձևավորվում է Տիգրան Սարգսյանի շրջապատում, այսպիսի հավակնություններ արդեն այստեղ ձևավորվում են: Եվ այս տեսակետից գոյություն ունի անցյալի ժառանգությունից ձերբազատվելու խնդիր, այսինքն՝ Սերժ Սարգսյանը բավական հաջող քայլերով փորձեց մարտի մեկի ամբողջ պատասխանատվությունը գեցլ Ռոբերտ Քոչարյանի վրա՝ ինքն իրեն մաքրելու: Սա նույնպես խնդիր էր, որ դարձյալ լուծվեց Կոնգրեսի հետ համագործակցության, այսպես ասած, շնորհիվ: Բացի այդ, իհարկե, կան նաև արտաքին խնդիրներ, երբ մեղադրանքներ են հնչում, սա նույնպես խնդիր է, որ դարձյալ պետք է լուծվի: Եվ նման խնդիրների շարք կարելի է իշխանությունների համար թվարկել, բայց կարելի է նաև մի քիչ նայել հնարավոր խնդիրների ծայրահեղական դեպքերը, օրինակի համար՝ իշխանությունները կարող են մի պահ մտածել, որ եթե իրենք Կոնգրեսին թույլ տան ավելի ազատ գործել, ապա Կոնգրեսը շատ արագ կհեղինակազրկվի: Սա նույնպես կարող է մտնել իշխանությունների հաշվարկի մեջ, ևմասամբ դա տեղի ունենա: Մի կողմից՝ Կոնգրեսն ուժեղանում է մյուս ընդդիմադիրների համեմատ, բայց մյուս կողմից արդեն սա այնքան է նմանվում խաղի, որ նույնիսկ Կոնգրեսից արդեն որոշակիորեն արտահոսք է լինում, կամ վերջին հանրահավաքի ժամանակ տեսանք, որ ժողովուրդը սկսում է դժգոհել այդ մարտավարությունից: ուրեմն՝ սա նույնպես կարող է նպատակների մեջ լինել, և ես դարձյալ անդրադառնամ այդ հարցին՝ ես չեմ բացառում, որ նպատակների մեջ կա նաևապագայում արտաքին քաղաքական ճակատի վրա ինչ-որ խնդիրներ լուծելու հարցը, որում Կոնգրեսը, շատ հավանական է, լինելով խորհրդարանում միակ ընդդիմությունը կամ ընդդիմադիր ուժը, փաստորեն, կաջակցի, ինչպես որ աջակցեց այն փուլում, հիշենք, երբ արցախյան հարցն ակտիվացել էր, իրենք հանրահավաքները դադարեցրին, որպեսզի օգնեն իշխանություններին:
Կ. Մանուկյան.-Բայց դա նորմա՞լ չէ:
Ա. Աղայան.-Նայած՝ խնդիրը որն է, հիմա դրան էլ կանդրադառնամ, ինչպես նաև հայ-թուրքականի դեպքում, երբ, փաստորեն, աջակցեցին ամբողջ գործընթացին, միայն ինչ-որ պատմաբանների հանձնաժողովի հետ կապված ինչ-որ առարկություններ եղան: Ինչ վերաբերում է տարածքներ հանձնելու հարցին օգնելուն, այո, եթե նպատակը տարածքների հանձնումն է, օգնելը գուցե երկու նման նպատակ ունեցող ուժերի համար շատ բնական է:
Կ. Մանուկյան.-Իսկ եթե ա չէ, այլ ընդամենը աջակցելն է, որ նախագահը դրսում հասկանա, որ թիկունքին, ենթադրենք, ընդվզում չունի, գուցե նորմա՞լ է, որ քաղաքական ուժերը, անգամ արմատական ընդդիմությունը, այդ պահին իշխանությունների հետ նման քայլէ անում;
Ա. Աղայան.-Ես կարծում եմ, որ երբ ազգային անվտանգության տեսակետից սպառնալի իրադարձություններ են զարգանում, ևիշխանական ճամբարում դրանց դրական են արձագանքում, այսինքն՝ պատրաստ են զիջումների, որի մասին բացահայտ հայտարարում են, և քննարկումները գնում են հենց այդ ուղղությամբ, ապա ցանկացած աջակցություն աջակցություն է ազգային դավաճանական ասեմ, թե պարտվողական գործունեությանը: Եթե դա է իրենց նպատակը, ապա շատ էլ բնական է, ես չեմ զարմանում իրենց համագործակցությունից, որովհետև ինձ համար նույնիսկ իշխանափոխություն Հայաստանում երեբք չի եղել, այսինքն՝ Լևոն Տեր-Պետրոսյանից հետո Վազգեն Սարգսյան, Քոչարյան, Քոչարյանից հետո՝ Սերժ Սարգսյան, նախարարներն իրար հաջորդում են, նույն նախարարն ինչ-որ պաշտոնի բարձրացում է ստանում, տեղակալը դառնում է նախարար… Ինձ համար այս ամեն ինչն իշխանափոխություն չի եղել երբեք, և եթե այսօր հակառակն էլ տեղի ունենար, դա իշխանափոխություն չէր լինի, որովհետևքաղաքական հարցերից ոչ մեկի վերաբերյալ մրցակից կողմերն այլընտրանքային կարծիքներ չեն ունեցել: Հայաստանում գաղափարական սերնդափոխության հարցը վերաբերում է ամբողջ քաղաքական դաշտը փոխելուն: Բոլորը տարածք հանձնող են, բոլորը եվրոինտեգրվող են, բոլորն, ի վերջո, լիբերալ են՝ գոնե խոսքով, իսկ գործով որ դրանից շեղվում են, բոլորի ժամանակ էլ այդ շեղումները եղել են: Հրանտ Բագրատյանն էլ է շեղվել իր լիբերալկոնցեպցիայից, Տիգրան Սարգսյանը պակաս լիբերալ չէ, այսօր շեղվում է, բոլորն էլ շեղվում են, բոլորը նույն ձևով շեղվում են իրենց ասածներից: Այս իմաստով իշխանափոխություն կամ չի եղել, կամ իշխանափոխությունն ընդամենը անձերի փոփոխություն է:
Արփի Բեգլարյան, «7or.am».-Պրն Աղայան, ասացիք, որ կոնգրեսը կլինի խորհրդարանում, Լևոն Տեր-Պետրոսյանը կասի, որ հաղթանակ է տարել, իսկ ուրիշ ուժերի առումով ինչպիսի՞ դասավորություն եք տեսնում:
Ա. Աղայան.-Շատ կարևոր հարց է առաջին հերթին այդ ուժերի համար, որովհետև բոլորի ներկայությունը խորհրդարանում ուղղակիորեն վտանգված է, մենք տեսանք Րաֆֆի հովհաննիսյանի վերջին ջանքերը՝ իր վարկանիշը մի քիչ ավելի բարելավելու ուղղությամբ, մենք տեսնում ենք այսօր ՀՅԴ-ի թույլ փորձերը՝ սկսել խոսել այս թեմաների շուրջ, երկու կամակերպությունն էլ, ինչպես նաև արտախորհրդարանական այլ ընդդիմադիր կենտրոններ, որ կան կամ կարող են լինել ևայլն, սրանք բոլորը լուրջ խնդիր ունեն խորհդրարանում հայտնվելու: Եվ այս առումով գուցե Սերժ Սարգսյան-Լևոն Տեր-Պետրոսյան համագործակցությունն ամենաարդյունավետն ու աշխատողն է, այդ խնդիրն իրենք արդյունավետորեն լուծում են այս պահին: Ես համոզված եմ, որ եթե այս պահին լրիվ արդար ընտրություններ լինեին, «Ժառանգությունը» հազիվ կհավաքեր 6-7 տոկոս, «Դաշնակցությունը»՝ գուցե 1-2 տոկոս ավել, բայց քանի որ ընտրությունները երբեք այդքան արդար չեն լինի, նվազագույնը կիսով չափ կկեղծվեն, ուրեմն՝ խիստ անհավանական է դառնում թե «Ժառանգության», թե՛ «Դաշնակցության» ներկայությունն այդտեղ՝ խորհրդարանում՝ կեղված ընտրությունների դեպքում:
Կ. Մանուկյան.-Լավ, խնդրում եմ, ասեք՝ ո՞ր ուժերին եք տեսնում ապագա խորհրդարանում, եթե այսպես շարունակվի:
Ա. Աղայան.-Ես արդեն ասացի, որ շատ հավանական է, որ այդ երկուսով ավարտվի ԱԺ-ը…
Կ. Մանուկյան.-Ներողություն, իսկ…
Ա. Աղայան.-Այո, լավ-լավ, ես մոռացել էի, շատ կներեք, ես մի քիչ առաջ եմ ընկնում. իշխանական ճամբարը, ես չգիտեմ, այս պահին հաստատ չեմ կարող պնդել, որ իրենք մեկ ցուցակով հանդես կգան, թե մի քանի տարբեր ցուցակներով, բայց, այնուամենայնիվ, ամբողջ կոալիցիան ես մեկ ուժ եմ համարում:
Արմինե Գևորգյան, «Ռադիո Հայ».-ԲՀԿ-ն ասաց, որ առանձին է գնալու:
Ա. Աղայան.-Եթե առանձին գնացին, այնտեղ ուղղակի հաշվարկի հարց է, որովհետև իրականում չեմ կարշում, թե այդտեղ՝ ԲՀԿ-ն ինքնուրույն խաղի հնարավորություն դեռ պահպանվում է, իսկ, ասենք, ՕԵԿ-ի համար ընդհանրապես խաղ չկա, ինչ էլ տան, պետք է շնորհակալություն հայտնի, սա արդեն վաղուց բոլորին հայտնի է: Ես չեմ հավատում այն հրաշքին,որ հանկարծ ԲՀԿ-ը կկարողանա Սերժ Սարգսյանի ծրագրից դուրս ինքնուրույն ինչ-որ քայլեր կատարել:
Արմինե Գևորգյան, «Ռադիո Հայ».-Այսինքն՝ մեծամասնությունը ՀՀԿ-ը՞ կլինի:
Ա. Աղայան.-ՀՀԿ-ը հաստատ փորձելու է 50-ից ավել մեծամասնություն միանշանակ ունենալ, իսկ կոալիցիայի գործընկերների հետ շատ ավելի մեծ մեծամասնություն է փորձելու ունենալ, սա միանշանակ է, Կոնգրեսը փորձելու է ընդդիմադիր ընտրազանգվածիճնշող մեծամասնությունը վերցնել, սա էլ է միանշանակ, և այդ երկու ուժերը միմյանց օգնելու են այդ հարցում և մնացած ընդդիմադիրներին խաղից դուրս հանելու հարցում, սա էլ է մկանշանակ: Մնացած ընդդիմադիրները, ճիշտն ասած, մեծ ցանկության դեպքում կարող են շատ արդյունավետ միջոցներ կիրառել, վերջերս նույնիսկ այդ իմաստով առիթ եմ ունեցել տեխնոլոգիական տիպի խորհուրդներ տալ տարբեր գործիչների, նույնիսկ հրապարակային և այլընտրանքային խորհրդարան ընտրելու գաղափար կար, միասնական ցուցակ ձևավորելու տարբերակներ կային, բայց մենք ապրում ենք մի ցավալի իրողության մեջ, երբ բացակայում են քաղաքական որոշակի ավանդույթներ, որոնք այս պահին շատ կարևոր են: մասնավորապես հայտնի է, որ մեր կուսակցություններից ոչ մեկի ղեկավարությունն իր շարքերի կողմից առանձնապես չի ընտրվում, չնչին բացառություններ կան, երբեմն՝ թատերականացված, բայց բոլորս գիտենք, որ կուսակցությունը պատկանում է մի մարդու կամ մարդկանց մի խմբի, որը մյուսներին երբեմն աշխատավարձով աշխատանքի է ընդունում ղեկավար մարմնի անդամներում, և դրանք չեն ընտրվում, կուսակցությունները հաճախ անդամներ չունեն, օրենքով սահմանված նվազագույնն էլ չունեն, էլ չեմ ասում տրամաբանական ինչ-որ մի քանակի մասին: Եվ նման արդյունք, այսինքն՝ շանս խորհրդարանում հայտնվելու, կամ ընդհանրապես քաղաքական դաշտի լուսանցքից խուսափելու միակ շանսն այն է, որ նրանք կարողանան ժողովրդական մեխանիզմներ կիրառել իրենց ներքին կյանքում կամ միասնական ընդդիմության ձևաչափի ձևավորման ժամանակ, բայց որպեսզի քաղաքացին ոչ թե գա ընտրության օրը տեսնի, թե ում է ընտրում, այլև թեկնածուներին էլ ինքը ձևավորի, որպեսզի իր անդամավճարով ինքը ձևավորի ինչ-որ մարմին: ոչ մի կուսակցություն այսօր ներքին ժողովրդավարության այդ բաները չի անում: Մի քիչ ՀՅԴ-ն է այդ բաներն ավանդաբար շարունակում, այն էլ վերջին շրջանում այնտեղ էլ որոշ խնդիրներ կան, բայց նույնիսկ եթե համարենք, որ շատ իդեալական է, դա դեռ բավարար չէ: Այսինքն՝ որպեսզի քո ցուցակը հաջողություն ունենա, որպեսզի հասկանալի լինի՝ ընդդիմության միավորման դեպքում ինչպիսի՛ հարաբերակցություն պետք է լինի, որպեսզի ստիպված չլինեն բազար անել իրար հետ, պետք է դիմեն ընտրողին: Այսինքն՝ նախնական քվեարկություններ անելու ինստիտուտ պետք է կիրառեն:
Սիրանույշ Մուրադյան, «Հանրային ռադիո».-Իսկ ՀՅԴ-ը և«Ժառանգությունը» կլինե՞ն խորհրդարանում որպես ընդդիմություն, թե՞ ոչ:
Ա. Աղայան.-Այս պահին եթե քվեարկությունը լինի, ես համոզված եմ, որ չեն լինի: Ես չգիտեմ՝ մեկ տարվա ընթացքում իրենց մոտ ինչ հրաշք տեխնոլոգիաներ պետք է կիրառեն, որպեսզի կարողանան առանձին-առանձին հաղթել Կոնգրեսին ընդդիմադիր դաշտում…
Արմինե Գևորգյան, «Ռադիո Հայ».-Այսինքն՝ Կոնգրեսն այդ հրաշք տեխնոլոգիաներն արդեն կիրառե՞լ է:
Ա. Աղայան.-Լևոն Տեր-Պետրոսյանն, իհարկե, շատ արդյունավետ տեխնոլոգիա է իրագործել այս վերջին տարիների ընթացքում, փոքրիկ անհաջողությունները եթե չհաշվենք, ապա նա իր խնդիրների տեսակետից, ոչ թե իշխանության գալու, դարձյալ ճիշտ հասկանանք, իշխանության գալու նպատակ նա չի էլ ունեցել, իր խնդիրների տեսակետից նա փայլուն տեխնոլոգիաներ է իրականացրել, ստիպել է, որ Ռոբերտ Քոչարյանը կրակի ժողովրդի վրա, որպեսզի 96-ի համեմատ ավելի մեծ բոբո լինի, քան թե ինքն էր 96-ին, ստիպել է շատ ուրիշ բաներ անել իշխանություններին, ինքը կարողացել է…
Կ. Մանուկյան.-Նշանակում է՝ հանճարեղ է, եթե այդքան բանը կարողացել է անել:
Ա. Աղայան.-Քաղաքական տեխնոլոգիայի առումով Հայաստանում գործիչները, որոնք կատարյալ տիրապետում են քաղաքական տարբեր տեխնոլոգիաների, շատ քիչ են, դրանցից մեկն, իհարկե, Լևոն Տեր-Պետրոսյանն է, որը նաև մեկնարկային հարմար հնարավորություններ է ունեցել, առաջին նախագահ է եղել և այլն: Բայց ես դրա մասին չէի խոսում, ես խոսում էի այն մասին,որ ընդդիմության մյուս խաղացողները առանձին-առանձին խորհրդարան մտնելու տեսակետից այսօր գրեթե հնարավորություն չունեն: Լևոնի կիրառած տեխնոլոգիաները հրաշք չեն, բայց, օրինակ, «Ժառանգությանը» հրաշք է պետք, որ ինքը հայտնվի, սա է օբյեկտիվ իրողությունը:
Կ. Մանուկյան.-Իսկ «Դաշնակցությա՞նը»:
Ա. Աղայան.-«Դաշնակցությունը» մի քիչ սահմանային վիճակում է, շատ դժվար է «Դաշնակցության» հարցում շատ որոշակի կանխատեսում անել, այսինքն՝ եթե իրենք հայտնվեցին, դա կարող է լինել օրինակի համար, այն դեպքում, եթե ընտրություններին մասնակցության ակտիվությունը փոքր լինի, բայց դաշնակցական ընտրազանգվածի ակտիվությունը մեծ լինի: Այդպիսի դեպքեր կան, որ այ այս դեպքում ՀՅԴ-ը կարող է հայտնվել խորհդրարանում, ունենք, չէ՞, քաղաքային ընտրությունների տվյալները…
Կ. Մանուկյան.-Բայց ինչպե՞ս է վերջին 2-3 անգամները նա անցել, ի՞նչ է փոխվել իր խնդիրների մեջ, այն ժամանակ եղել է իշխանության մաս, կոալիցիայի մաս, հիմա դուրս է եկել, այսինքն՝ այս իմաստով ավելի նպաստավո՞ր չէ իր վիճակը:
Ա. Աղայան.-Նպաստավոր է այս վիճակը, թե նպաստավոր չէ, կարող ենք, օրինակ, հաեմմատել երկու ընտրությունների արդյունքները՝ 2007 թ. ՀՅԴ-ը ստացավ խորհրդարանում ինչ-որչ քանակի տեղեր և Երևանում ստացավ ինչ-որ անակի ձայներ:
Կ. Մանուկյան.-Բայց Երևանի ընտրությունները քաղաքական ընտրություններ չէին, եկեք չմոռանանք, երևանցին քաղաքապետ է ընտրում իր առօրյա խնդիրները լուծելու համար, իսկ ԱԺ-ի պատգամավորին նույն բանի համար չէ ընտրում:
Ա. Աղայան.-Դա, ինձ թվում է, մի քիչ հորինովի բան է, միանշանակ չէ, որ այդպես է, եթե մարդ գնում է ընտրության, ինքը տեսնում է ցուցակ և ունի նախապատվություն Կարևոր չէ արդեն՝ ինքը տնտեսվա՞ր է ընտրում, թե՞ արտաքին գործերի նախարար: Եվ այս իրողության մեջ ՀՅԴ-ն արդեն Երևանում միայն կորցրել էր ձայների կեսը, սա ակնհայտ իրողություն է: Եթե այդ տենդենցը պահպանվի, հատկապես եթե հիշենք, որ ՀՅԴ-ը նույնիսկ ընդդիմություն եղած եղած վիճակում… Հիշենք հայ-թուրքական արձանագորությունների օրոք, երբ «Դաշնակցությունը» բավական մեծ հանրահավաք կարողացավ կազմակերպել, և ինչպես հաջորդ պահին, շատ կարճ ժամանակ հետո, երբ կինո «Մոսկվա»-ում մի հատ էլ հանրահավաք նշանակեցին, պարզ դարձավ, որ ՀՅԴ-ի հետ հույս կապողները շատ արագ զգացին, որ իրենց հույսերը չեն արդարանա, այսինքն՝ գոյություն ունի ստաբիլ ընտրազանգվածի կորուստ «Դաշնակցության» դեպքում:
Արփի Բեգլարյան, «7or.am».-Անդրադառնանք արտաքին քաղաքականությանը. վերջերս Ադրբեջանը բավական ագրեսիվ ակտիվություն է ցուցաբերում, Դուք ինչպե՞ս եք այդ ամենը մեկնաբանում և ինչի՞ հետ եք կապում:
Ա. Աղայան.-Դե, Ադրբեջանի ագրեսիվությունն անընդհատ աճում է, սա շատ կայուն դինամիկա է վերջին տարիների ընթացքում, նաև տրամաբանական է, այսինքն՝ Ադրբեջանը մեծացնում և՛ իր տնտեսական պոտենցիալը, և՛ ռազմական, ևայդ ամենն ինչ-որ նպատակ ունի, և այդ նպատակին հասնելու ճանապարհին պետք է նախապատրաստվել, նաև տպավորություն ստեղծել, որ պատերազմական վիճակը շարունակվում է, որպեսզի ռեալ պատերազմ սկսելու հնարավորություն ունենա, այսինքն՝ պատերազմի սպառնալիքը կա և անընդհատ աճում է: Դա ունի երկրորդ բացատրությունը ևս՝ Ադրբեջանի նախորդ քարոզչական մարտավարությունը, որը հիմնականում ուղղված էր միջազգային հանրությանը ստիպելուն, որ նա իր հերթին ստիպի Հայաստանին զիջումներ կատարել, այդ մարտավարությունը որոշ չափով ձախողվեց Աստանայում, դրանից հետո նրանք կարծես թե պատժիչ գործողություն են սկսել՝ քանի որ դուք չարեցիք, ապա մենք, տեսեք, ավելի ենք ագրեսիվացնում մեր դիրքորոշումը, մենք էլ չենք կարողանում զսպել մեր ժողովդրին, տեսեք՝ ի՛նչ է կատարվում ռազմաճակատում և այլն: Իրենք այդ մարտավարության հակազդեցության, անհաջողություններից հետո ռևանշի փորձ են ուզում կատարել, սա նաև կարող է ունենալ այդ բացատրությունը: Չեմ կարծում, որ դա ուղղակիորեն առնչվում է Հայստանի ներքաղաքական խնդիրների հետ, կամ եթե առնչվում է, շատ փոքր չափով:
Հայկ Խալաթյան, «PanArmenian.net».-Շարունակելով այդ հարցը՝ ոչ պաշտոնական տվյալներով՝ հայկական կողմը պատասխան գործողություններ է իրականացնում, ըստ Ձեզ՝ դա նպատակահարմա՞ր է, Դուք նշեցիք, որ Ադրբեջանն ուզում է այդ լարվածությունը պահել, որ համաշխարհային հանրությանը ցույց տա, որ պատերազմի վտանգը կա…
Ա. Աղայան.-Ես կարծում եմ, որ այն, ինչ իրականացվում է, բոլորովին բավարար չէ, որովհետև երբեմն եթե ուզում ես, որ հակառակորդը խելոքանա, պակաս ագրեսիվ լինի, պետք է քո վճռականությունը ցույց տաս հենց առաջին պահից: Կարծում եմ՝ այդ առաջին պահը բաց է թողնվել, և ադրբեջանցիներն ավելի են համարձակություն ձեռք բերել՝ իրենց ագրեսիվությունը շարունակելու: Եկեք նաև հասկանանք, որ ադրբեջանական հրամանատարության համար 1-2 զինվորի մահն այդքան էլ մեծ արժեք չէ, եկեք պատկերացնենք արձագանքը հանրության վրա՝ զուտ բնակչության թվաքանակի համեմատությամբ, այսինքն՝ եթե ադրբեջանական կողմը սպանում է մի հայ զինվորի, հայկական կողմը նախ պետք է եռապատիկ պատասխանի զուտ բնակչության հարաբերակցության տեսակետից, որպեսզի արդյունքը նման լինի, և որպեսզի դա պատիժ համարվի, մենք երեք անգամ ևս պետք է բազմապատկենք: Այսինքն՝ արդեն մոտ տասն անգամ ավելի շատ պետք է պատասխանես,որպեսզի Ադրբեջանը համարի, որ սա համարժեք պատասխան է, իսկ եթե մենք ավելի լուրջ խնդիր ունենք, որպեսզի այդ երևույթն ընդհանրապես դադարի, ապա շատ կարևոր խնդիր էլ կա, որպեսզի սահմանամերձ շրջանի, շփման գծին հարակից շրջանների ադրբեջանական բնակչությունը սկսի ատել այն սնայպերին, այն դիպուկահարին, որը եկել է, այստեղից հայկական կողմի վրա կրակել: Դրա համար պետք է այդ գյուղը վերանա, որ գյուղից որ կրակում է, պետք է այդ գյուղը վերանա: Իմ ասածն ինչ-որ շատ սարսափելի բան է թվում, բայց ասեմ, որ 94 թ. դեռ հայկական կողմը մոտավորապես այդպես էր պատասխանում, և դա արդյունավետ էր: Հետո բանակցային գործընթացի ժամանակ, ընդհանուր խաղաղասիրական մթնոլորտի պայմաններում պատասխաններն ավելի մեղմացան, ադրբեջանական կողմն էլ ավելի ագրեսիվ դարձավ: Այդ պատասխանը, ինչ որ կա, բավարար չէ, և լինելու դեպքում խաղաղության գործընթացին ոչ թե կխանգարի, այլ ընդհակառակը՝ կօգնի…
Կ. Մանուկյան.-Լավ, ծայրահեղ բաներ եք ասում…
Ա. Աղայան.-Միթե դա ծայրահեղ է, ես միակ հնարավոր տարբերակն ասացի, եթե երկրորդը գիտեք, ասեք:
Նաիրի Մուրադյան, «ԱՐ».-Ընդդիմության ներկայացուցիչներից մեկը Տիգրան Կարապետիչն է, քաղաքական դաշտում նրա խնդիրը ո՞րն է ըստ Ձեզ:
Ա. Աղայան.-Ես չեմ ուզում Տիգրան Կարախետիչի մասին խոսել՝ իմ խոսքի լրջությունը չպակասեցնելու համար:
Կ. Մանուկյան.-Ինչու՞ եք այդպես ասում:
Ա. Աղայան.-Դե ասում եմ, իրավունք ունեմ, ասում եմ: Հայաստանի քաղաքական դաշտում կան բազմաթիվ գործիչներ, որոնք, այսպես ասեմ, իջեցնում են քաղաքական մշակույթի մակարդակը: Այո, դժվար չէ գտնել մի քանի տատիկ, մի քանի բան խոստանալ և տպավորություն ստեղծել, թե դու համակիր զանգված ունես: Մեկ այլ երևույթ էլ կա բոլորիս ծանոթ՝ խեղկատակության երևույթը, այսինքն՝ կան դասական խեղկատակներ, որոնց հաճույքով նաև լրագրողներն են արձագանքում, ասենք, օրինակ, այն մարքսիստի անունն ի՞նչ էր՝ Դավիթ Հակոբյանը, և կան գործիչներ, որ տեսնում են, որ դա արդյունավետ է, իրենք այդ դիմակով են փորձում հանդես գալ: Կարող է՝ ինքը լուրջ մարդ է, բայց համարում է, որ, քանի որ խեղկատակ լինելը քաղաքական դաշտում ինչ-որ արդյունավետություն է ապահովում, ասում է՝ արի ես էլ մի երկու խեղկատակություն անեմ:
Արփի Բեգլարյան, «7or.am».-Ինչպես Ժիրինովսկին:
Ա. Աղայան.-Այո, Ժիրինովսկին Ռուսաստանում ամենադասական օրինակն է, բայց ես հիմա չեմ ուզում շատ անուններ տալ, բայց Հայաստանումէլ այդպիսի ոճով գործող անձեր կան, որոնք իրենց անվան շուրջ այդպիսի աղմուկ են անում ժամանակավոր...
Արմինե Գևորգյան, «Ռադիո Հայ».-Որոնցից մեկը Տիգրան Կարապետյա՞նն է:
Ա. Աղայան.-Տիգրան Կարապետյանը, ես ասացի, մի քիչ ուրիշ դեպք է, իրոք չեմ ուզում այդ մարդու մասին երկար խոսել, ինքը քաղաքական դաշտում չկա:
Նաիրի Մուրադյան, «ԱՐ».-Իսկ ինքն իշխանությունների հետ համագործակցու՞մ է:
Ա. Աղայան.-Չգիտեմ, ինքն ի՞նչ է իրենից ներկայացնում, որ համագործակցի կամ չհամագործակցի, մի քիչ անհասկանալի է:
Կ. Մանուկյան.-Չէ, լավ, խնդրում եմ՝ առանց վիրավորանքների:
Ա. Աղայան.-Չէ, քաղաքական կշռի իմաստով ինքը ոչինչ չի ներկայացնում:
«Ռեգնում».-Սոցիոլոգները վերջերս ասում են, որ ԲՀԿ-ի և ՀԱԿ-ի միջև է ընթանալու երկրորդ տեղի համար մրցակցությունը, Ձեր կարծիքով ԲՀԿ-ի հայտարարությունը, որ ասացին՝ մենք առանձին ցուցակով ենք գնալու, ի՞նչ միտում ունի:
Ա. Աղայան.-Նախ՝ սոցիոլոգների հրապարակային ասածներն արդեն սոցիոլոգիայից դուրս են, դա արդեն քարոզչություն է, ինչ վերաբերում է ԲՀԿ-ի՝ առանձին ցուցակով գնալուն, այստեղ կա երկու բացատրություն, մեկը, որ ուզում են պահպանել հարաբերական ինքնուրույնություն, որպեսզի ինչ-որ մի պահի ինքնուրույն քայլ անելու հնարավորությունը մնա: Ես ավելի շատ հակված եմ մեկ այլ բացատրության կողմը, որ եթե ԲՀԿ-ը ՀՀԿ-ի հետ մի ցուցակով գնա, այնտեղ կառաջանան նախ առևտրի խնդիրներ՝ ում քանի մանդատ պետք է հասնի՝ հարաբերակցությունը որոշելիս, սա պետք չէ, բացի այդ, եթե ՀՀԿ-ն ինքը չուզենա, որ ԲՀԿ-ն իր հետ նույն ցուցակով գնա, որովհետև այդ դեպքում ինքը ստիպված կլինի ավելի շատ զիջել ԲՀԿ-ին, գուցդե թողնի, որ ԲՀԿ-ն ինքնուրույն գնա…
Կ. Մանուկյան.-Չէ, բայց կոալիցիոն հուշագիր ստորագրեցին, չէ՞, որն ինչ-որ իմաստ ունի, հակառակ պարագայում հենց այնպես ինչու՞ պիտի ստորագրեին:
Ա. Աղայան.-Կոալիցիոն հուշագիրը շատ մեծ իմաստ ունի, կոալիցիոն հուշագիրը հայտարարեց, որ Ռոբերտ Քոչարյանն այլևս Հայաստանի քաղաքական դաշտից դուր է: Կոալիցիոն հուշագրի իմաստը դա է:
«Ռեգնում».-Բայց ասում են, որ ուժերի հարաբերակցությունը չպիտի փոխվի, չէ»:
Ա. Աղայան.-Այո, բայց եթե առանձին են գնալու, ինչպե՞ս կարող է չփոխվել, ուրեմն՝ արդեն փոխվելու է: Նորից եմ ասում՝ բառերը քաղաքականության մեջ հաճախ անիմաստ են, իմաստը տողատակերն են, հուշագրի իմաստը ոչ թե հարաբերակցության չփոխվելն է, այլ որ Ռոբերտ Քոչարյանը խաղից դուրս է:
Կ. Մանուկյան.-Հնարավոր համարու՞մ եք, որ Ռոբերտ Քոչարյանը, այնուամենայնիվ, ինչ-որ ձևով կմտնի քաղաքական գործընթացների մեջ, օրինակ՝ կգլխավորի որևէ ցուցակ:
Ա. Աղայան.-Հնարավոր համարում եմ, որ ինքը կփորձի մի օր, այս պահին դրա հնարավորությունը շատ մեծ չէ, չեմ տեսնում տարբերակներ իր համար, իր տեղից, դիրքից մտածելով՝ այս պահին կարծես թե խաղ չկա, բայց որ ինքը ցանկություն ունի, չեմ կասկածում:
7օր-ի Արփին հազվագյուտ օբյեկտիվ մեկնաբանողներից մեկն էր
Սա էլ իր պատրաստած նյութը
Քաղաքագետ Արմեն Աղայանը «Հայելի» ակումբում ՀԱԿ-իշխանություն երկխոսությանն անդրադառնալով՝ ասել է, որ խնդիրը այն է, թե որքանո՞վ է դա իրականում երկխոսություն։
-Փոխշահավետ քայլերի հաջորդական իրականությունը դեռ չի նշանակում, թե երկխոսությունն ընդհանրապես օրակարգ ունի, և այն ընթանում է,-ասել է նա ու ընդգծել, որ իշխանությունն ու ընդդիմությունն իրենց սեփական խնդիրներից ելնելով՝ կատարում են քայլեր, որոնք նաև ձեռնտու են մյուս կողմից ու սեփական ծրագրերում ունեն նման հաշվարկ։
Նրա խոսքերով՝ առնվազն իշխանափոխության հարցում երկխոսություն լինել չի կարող։
-Կան քաղաքական խաղ, թատրոն, որ երկու կողմերն իրենց շահերից ելնելով՝ խաղում են՝ հակառակ ժողովրդական կամքի կամ հակառակ հանրության մեջ տիրող քաղաքական ակնկալիքների։ Հիմա այստեղ եթե կա պայմանավորվածություն, ես դա ոչ մի կերպ չեմ կարող համարել քաղաքական երկխոսություն։ Կա պայմանավորավծություն՝ ես քեզ, դու ինձ,-ասել է նա ու հավելել, որ կարևոր էլ չէ՝ այդ պայմանավորվածությունը մի սեղանի շո՞ւրջ է որոշվել, թե՞ հեռակա կարգով՝ իրար ակնարկներ անելով է տեղի ունենում։
Նրա խոսքերով՝ քաղաքական երկխոսություն հասարակության որևէ խնդրի լուծման առումով իսկապես չկա, և եթե այդպիսի երկխոսություն իսկապես լիներ, ապա կարելի էր մտահոգվել, քանի որ դա տեղի կունենար հայության համար այնպիսի բախտորոշ հարցերի շուրջը, ինչպիսին, օրինակ, Արցախի հարցում զիջումների գնալն է։
-Իշխանությունն ու ընդդիմությունը, որ այդ հարցում շատ նման դիրքորոշում ու մոտեցումներ ունեն, օրինակ այսպիսի հարցում կարող էին պայմանավորվել և իրար միջև կիսելով խորհրդարանը՝ վաղը-մյուս օրը այդ խնդիրը լուծելու իրական հնարավորություն ստանալ,-ընդգծել է Արմեն Աղայանը։
Ա. Աղայանն նշել է, թե հաճախ հանդիպում ենք այնպիսի մի իրավիճակի, երբ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի համակիրները ներկայացնում են ինչ-որ շահեր, խնդիրներ, համոզված են, որ ընդդիմադիր շարժումը հենց այդպիսի նպատակներ ունի, բայց նրա նպատակները կարող են նաև հայտարարվածի հետ որևէ կապ չունենալ, ու նա սեփական նպատակներն ունենա։
Այդպիսի նպատակներից է, ըստ Աղայանի, այն, որ նա երբեք իշխանությունը նվաճելու նպատակ չի ունեցել, քանի որ անձնավորությունը կամ ուժը, որը ձգտում է նվաճել իշխանությունը, չպետք է վանի ընդդիմադիր դաշտում գտնվող այլ անձանց կամ ուժերին.
-Այնինչ տեսանք՝ ինչ կատարվեց Րաֆֆի Հովհաննիսյանի նկատմամբ, կամ այն արձագանքները, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը տվեց Ժիրայր Սեֆիլյանի հասցեին և այլն։ Տեսնում ենք, որ ամեն տեղ տեղի է ունենում մարդկանց վանելու գործընթաց։
Հետևաբար, եթե Լևոն Տեր-Պետրոսյանը չի ձգտում նվաճել իշխանությունը, ապա հասկանալի է դառնում, որ նա քաղաքական գործընթացներից պատվով դուրս գալու խնդիր ունի։
-Եթե նա այս ամենը կազմակերպել է, որ իր քաղաքական վարկը պատմության համար վերականգներ ու մաքրեր իր կենսագրության 1996թ. և 1998թ. էջերն ու այս ամբողջ շարժման պայմաններում ասի, թե իր գործն արեց ու գնաց, կստացվի՝ նա արդյունքի չի հասել։ Նա պետք է ինչ-որ կետերի հասնի ու դրանք կարողանա որպես հաղթանակ ներկայացնել,-ասել է Արմեն Աղայանն ու կարծիք հայտնել, թե դա միգուցե խորհրադարանում խմբակցություն ունենալն է, քաղաբանտարկյալներին ազատելն է, որը ներկայացվում է որպես մեծ հաղթանակ և այլն։
Ինչ վերաբերում է այս գործընթացում իշխանության շահին, Ա. Աղայանն ընդգծել է, որ իշխանությունը խնդիր ուներ «քոչարյանական վտանգի հետ կապված», և տվյալ դեպքում իշխանություն ասելով՝ պետք չէ միայն Սերժ Սարգսյան հասկանալ։ Նրա խոսքերով՝ Սերժ Սարգսյանի շրջապատում կա մի թիմ, որը պատրաստվում է նրան փոխարինել, և որը կարիք ունի ձերբազատվել անցյալի ժառանգությունից։
-Սերժ Սարգսյանը բավական հաջող կերպով փորձեց մարտի 1-ի ողջ պատասխանատվութունը գցել Ռոբերտ Քոչարյանի վրա՝ ինքն իրեն մաքրելով։ Սա նույնպես խնդիր է, որ լուծվեց Կոնգրեսի հետ համագործակցության շնորհիվ։ Կան նաև արտաքին խնդիրներ, որոնք պետք է լուծվեն և այլն,-կարծիք է հայտնել քաղաքագետը։
Որպես ծայրահեղ սցենար՝ նա նշել է, որ իշխանությունը, հնարավոր է, Կոնգրեսին թույլ չի տալիս շատ արագ գործել, որպեսզի վերջինս շատ արագ չհեղինակազրկվի։ Այսպիսով՝ ՀԱԿ-ը մի կողմից ուժեղանում է մյուս ընդդիմադիրների համեմատ, մյուս կողմից՝ դա այնքան է նմանվում խաղի, որ նույնիսկ Կոնգրեսից արդեն արտահոսք է լինում, ու ժողովուրդը սկսում է դժգոհել այդ մարտավարությունից։
Սա էլ Armenia-Today-ի օբյեկտիվ մեջբերումները ռուսերեն
Азербайджан пытается создать почву для возобновления военных действий в Карабахе
Коалиционным договором политическая реанимация Роберта Кочаряна была пресечена
Тер-Петросян вынудил Кочаряна стрелять в собственный народ