Захар Шыбека пра Літву і назву "Беларусь"

[zaprudski]

З кім я хацеў бы абмяркоўваць праблемы беларусазнаўства ХІХ ст., дык гэта з бясконца сімпатычным Захарам Шыбекам. Захар -- аўтар артыкула "беларусазнаўства" ў ЭГБ, апублікаванага яшчэ 20 гадоў таму. Аднак у яго сённяшніх развагах пра Каліноўскага я сяго-таго не разумею. Напрыклад, гэтага:

Калі б мары Кастуся Каліноўскага здзейсніліся, краіна

Comments

[vital_stan]

Наадварот, шматкроць пісалі, што назву "Белоруссия" царызм якраз забараняў і прадпісваў ужываць тэрмін "Северо-Западный край".

[zaprudski]

Так, Шыбека піша і пра гэта і тлумачыць, чаму спачатку нібыта "накінулі" назву "Беларусь", а потым сталі яе ўшчамляць.

[urfinwe]

Вядома, што калi б у бабулi была Y-храмасома, то яна была б дзядулей. Але ж, прабачце, IMHO калi б мары Калiноўскага здзейснiлiся, краiна б зараз называлася Рэччу Паспалiтай, а беларусы гаварылi б па-польску.

[bhajravi]

кім сталіся б беларусы, калі б паўстанне перамагло - аднаму богу вядома.. усё фантазіі ад настардамуса.
але чаму вы адмаўляеце, што большасць адукаваных людзей на той час лічылі сябе ліцвінамі (хоць і адначасна палякамі, а-ля савецкі народ)? у сялянскай самаідэнтыфікацыі я дужа сумняваюся. ну, а назву Беларусь сапраўды пры дапамозе РПЦ і царызма тут сеялі. і ўрэшце на ўсходзе краіны тое дала плён, што ажно і забараніць прыйшлося пасля (бо пра Літву фактычна ўсю памяць сцёрлі).

[zaprudski]

Я не пэўны, што "літвінскі" трэнд (падтрыманы не столькі памяццю пра колішнюю Літву, колькі культываваны дзякуючы рамантычным настроямі) аж так выразна пераважаў. Аж у другую палову 19 стагоддзя сягала традыцыя называць сябе "літоўска-рускай" грамадой (адпаведна працягвала трымацца і "руская" свядомасць), паралельна выразна шырылася беларуская свядомасць (пасля Шпілеўскага Беларусь -- гэта не толькі Віцебшчына і Магілеўшчына), па-беларуску піша Дунін-Марцінкевіч. У навуковых штудыях у другой палове стагоддзя выраз літоўская мова да беларускай мовы фактычна ўжо нікім не ўжываецца.

Назва Беларусь у дачыненні да Віцебшчыны , Магілеўшчыны, Смаленшчыны бытавала, прынамсі, у 18 ст. і раней (у тым ліку на Захадзе) -- незалежна ад царызма.

[bhajravi]

літвінская самавядомасць на жаль належным чынам не даследавана. таму такі і разнабой у поглядах

[zaprudski]

вашы развагі цікавыя і трапныя,
пытанне выклікае вось што: я нейк не ведаю, каб царская адміністрацыя спрыяла прасоўванню выразу Беларусь. Ды й то быў пачатак 19 стагоддзя. Не ўсім маглі пакіраваць, выразная палітыка яшчэ не выспела, селектарную нараду не правядзеш, расійская самасвядомасць яшчэ не афармілася і, значыць, не было патрэбы, дакладней, магчымасці процістаўляць яе яшчэ не існай "беларускай". Увогуле, сюжэт, згодна з якім першыя 40 гадоў 19 стагоддзя спрыялі "беларусізацыі", а потым сталі яе шчаміць, выглядае надумана.

літвіны -- гэты не быў (адзіны) саманазоў (эндаэтнонім) беларусаў. Мала аддаем увагі таму, што гэта быў найперш экзаэтнонім -- назва, якой карысталіся не тут, самыя беларусы, а хутчэй і найперш так нас называли чужыя, за межамі Беларусі -- у Масковіі, Расіі, Украіне.