Нагода адказаць на рэфлексію
Некалі напісаны мною артыкул « Рэфлексія з нагоды» на тэму выбара шляху да перамогі ды аналіза вандроўкі па гэтых шляхах «Маладога фронту» быў пракамэнтаваны каардынатарам «Трэцяга шляху» Паўлам Марозавым. Ягоныя камэнтары даволі цікавыя і грунтоўныя, таму хацелася б адказаць на іх у сваім блёгу ды працягнуць раней узбуджаную дыскусію. Як піша Павал, «приглашаю коллег из молодежных инициатив и движений присоединится и подискутировать на тему что правильно, а что нет, кто эффективен, а кто нет в нашем сообществе.»
«У Беларусі чарговы траўр. Чарговую змагарку адлічваюць з чарговага ўнівэрсытэту. То бок як звычайна - яшчэ не адлічваюць, а толькі абяцаюць. Нягледзячы на гэта, большасьць СМІ спрабуе схапіць сэнсацыю за хвост і кажа аб адлічэньні, як аб зьдзейсьненым факце. А вось што думаю я.»
ПМ: Я думаю не правильно отзываться об исключенных из университета по политическим мотивам с иронией, единственно, что оправдывает автора, что он сам из этой когорты. Молодые люди теряют возможность учится на родине и это существенное нарушение их прав, нарушение белорусских законов и Конституции. Такие случаи каждый следует описывать в прессе, пусть и не столь влиятельной, как хотелось оппозиционной, ибо это сдерживает власти от массовых исключений и позволяет помочь тем, кого исключили.
ЗЖ: На момант напісаньня артыкула дзеўчыну, пра якую ідзе гаворка, яшчэ не адлічылі. І крытыка шла не ў яе бок. Гэта была шпілька на адрас незалежнай прэсы, якой я шмат у чым удзячны, але ж такія танныя прыёмы заўважаю ды не прапускаю. Далёка ня першы раз журналісты крычаць «адлічваюць», «адлічылі», калі насамрэч толькі пагражаюць, а надалей усё абыходзіцца. Як абышлося і з Кацяю. Яна яшчэ некалькі дзён вучылася, пасьля ёй сказалі, што яе адлічылі, а яшчэ праз пару дзён сказалі, што аднавілі назад. Цёмная гісторыя. Як па мне, так пужалі толькі, а не адлічвалі. Без адпаведных дакумантаў цяжка сказаць. Апісваць выпадкі ціску безумоўна трэба, але ж ня трэба перавіраць факты.
ПМ: Прослеживается предвзятость автора по отношению к «Молодому Фронту» с одной стороны и романтизация своего неполитического опыта прихода в оппозицию. Я считаю и приход через методы Молодого Фронта и через культурные, исторические или иные неполитические организации одинаково ценен. Важно, что люди заняли определенную жизненную позицию. Единственно что важно, чтобы принимали они решение сознательно и желательно в совершеннолетнем возрасте. Именно этот факт, наличие массового подросткового поколения в Молодом Фронте вызывало у меня внутренние вопросы. Ибо методы работы организации всегда были смелыми, «идем на жертвы и посадки ради правды, и справедливости», многие шли и страдали, и этими жертвами сегодня гордится не только Молодой Фронт, но и все мы. Но, имея в виду харизму и убедительность лидера, а сейчас гуру организации Павла Северинца, я задаю себе вопрос, всегда ли это было по христиански, вовлекать по сути детей с несформировавшимися взглядами и ценностями, в мир жесткой, по умолчанию аморальной взрослой политики. Даже с целью сделать ее чище! Это пока вопрос без ответа…
ЗЖ: Перадузятасьць, натуральна, ёсьць. Але ж яна сфармавалася самастойна, пасьля апісаных у артыкуле выпадкаў, а не падпітвалася звонку. Тады, напэўна, гэта і не перадузятасьць ніякая, а хутчэй склаўшаеся меркаваньне. Але гэта пытаньне больш філялягічнае. Што да сутнасьці, так асноўнай думкаю артукула, што праходзіць чырвонай ніткаю скрозь яго ды пару разоў выходзіць на паверхню, ёсьць фраза «Не падстаўляйце маладых людзей, дайце ім права выбару». Калі працаваць, узяўшы яе за аксіёму, так я цалкам згодны з табою, Павал, што няма розьніцы, якім чынам у гэную самую апазіцыю прыходзіць. Нажаль, «Малады фронт» ды некаторыя іншыя арганізацыі працуюць па-іншаму. Іх кіраўнікам падаецца, што малады чалавек, чатырнаццаці-шаснаццаці год, што прыходзіць і хоча дзейнічаць, ужо ведае ўсе рызыкі палітычнай ды каляпалітычнай дзейнасцьі ў Беларусі, добра ведае, што апроч «МФ» ёсьць шэраг арганізацый, якія працуюць іншым чынам і сьвядома прыходзіць менавіта ў «МФ». Таму зь ім можна рабіць што заўгодна. Што да твайго пытаньня, таксама згодны зь ім, і задаю яго сабе. Як я бачу сытуацыю, калі Севярынец быў сапраўдным кіраўніком арганізацыі, і час быў іншы, і арганізацыя іншаю. Прынамсі, арт. 193 тады не прымяняўся. Але ж зараз праблема ў тым, што на «МФ» Севярынец уплывае менш, чым новыя лідэры, адзін зь якіх і называе мяне супрацонікам КДБ. А ў гэтых людзей, напэўна, пытаньні хрысьціянскае маралі так востра не стаяць.
ПМ: История прихода в политику автора достаточно типична для Беларуси. Он - молодец, что не стыдится своих страхов, показывает нам свои чувства, пишет как есть. Это было и не только у него, у многих. Однако ключевой фразой этой части его статьи для меня стала: «Мы не перамаглі, і мне здаецца, што не перамаглі з-за мяне. Бо там было недзе тысячаў трыццаць, а каб быў я - так сабраліся б усе пяцьсот, бо разам са мною туды бы даехалі ўсе астатнія недаехаўшыя. Не атрымалася.» - это ключ к пониманию наших сложностей. Если бы каждый из сочувствующих сделал бы шаг, приехал бы на площадь в 2006, я бы жил в Беларуси, а не в иммиграции в Эстонии, и жил уже при другом президенте. И я четко понимаю, что это больше моя проблема, как оппозиционного функционера, что я не смог сделать имидж оппозиции привлекательным, что не было хороших мобилизационных техник и много всего прочего. Это лишь в меньшей части проблема людей, типа автора, которые не смогли сделать этот шаг к свободе. Это важно нам понять. К сожалению, ядро оппозиции стало благодаря условиям существования слишком ориентированным на себя, на свои цели, потребности, взгляды. Перестало чутко улавливать настроения общества. Это ошибка которая стоила нам многих побед и которую следует как можно быстрее исправлять.
ЗЖ: Згодны з усім. Толькі крыху разаўю думку наконт прывабнага іміджу апазіцыі. Мае знаёмыя не дадуць схлусіць, што я апошнім часам толькі тым і займаюся, што спрабую гэны імідж паляпшаць. Нашуся, як той чорт з бубнам, зь ідэяю «элітарнасьці» апазіцыі, ды аніхто ня слухае. Таму і вучыўся добра, і матам ня лаюся і спартовыя штаны ў боты не запраўляю - «глядзіце, я адзіны зь лепшых. Я годны. Я з апазіцыі. Мы там усе такія.» Ну, ня толькі таму, але ж і таму... І што мне не падабаецца ў некаторых арганізацыях - бяруць працаваць усіх. І п'яніц, і людзей, якія «траўку» ўжываюць, ну а лаюцца так усе. І іх дзейнасьць негатыўна адбіваецца на нас усіх ды нівэлюе ў тым ліку мае высілкі. Таму і пішу, таму і крыўджуся, таму і перадузятасьць. Так, калі кагосьці зь іх саджаюць на суткі за лаянку, заўсёды застаецца схаванае недзе пытаньне - мо ён насамрэч лаяўся? А калі саджалі мяне, гэта зрабіла вялікі рэзананс сярод знаёмых і мультыплікатарам пайшло па горадзе. Таму што я матам ня лаюся ніколі. І ад усіх таго ж патрабую. Увогуле, кампанія, што была пасьля майго адлічэньня, зрабіла ў Гомелі рэзананс ці не параўнальны з выбарамі. Чаму? Таму што насуперак астатнім адлічаным, да мяне так і не змаглі высунуць хоць якіх законных прэтэнзіяў. Таму і сьмяяліся дзьве групы з дэкана на занятках, таму і хадзіў ён «злой и взъерошенный» па ўнівэрсытэце, таму і чырванеў на судзе (і будзе заўтра). Вось ён - сапраўдны шлях да таго, каб заставацца ў Беларусі і вучыцца тут. Проста добра вучыцца. І тады вас ня выганяць. Бо пасьля таго як выгналі мяне, і як выганяць яшчэ пару выдатнікаў, то проста будуць баяцца. Бо ў нашай праўдзе сіла. І мы разам зможам яе паказаць. Каб хаця б некалькі выдатнікаў з тых, каго выгналі у мінулым ды пазамінулым гадах ды якія паехалі вучыцца на праграмы кшталту Каліноўскага, засталіся тут на год ды зрабілі такія кампаніі, ня выгналі б і мяне. Але такіх кампаніяў не было і давялося стаць першапраходцам. Чаму такіх кампаніяў не было? Таму што і выдатнікаў не было. Да ўсіх за нешта былі сапраўдныя прэтэнзіі. А некаторых дэропэраў так і не выганялі - самі дакуманты забралі. І вось вынік...
«Наступны прыклад, пра які хацелася б распавесьці - гомельскі ««Малады фронт»». Пішу ў двайных двухкосьсях, бо гэта пародыя арганізацыі на самое сябе. Заснавалі яе два хлапцы - А.Б. ды В.Г. (у інтарэсах няскончанага сьледзтва сапраўдныя імёны ды прозьвішчы схаваныя). Дзе яны пазнаёміліся між сабою ды як выйшлі на лідараў МФ - мне невядома. Ды гэта і не істотна. Важна тое, што яны скаардынаваліся, зьвязаліся зь Севярынцам, атрымалі ад яго Боскае блаславеньне ды пачалі дзейнічаць. Чытай - бегаць са значыкамі ды крычаць «Я - Малады фронт!» Крычалі яны так цэлых некалькі месяцаў, а пасьля крычаць надакучыла. І яны вырашылі правесьці першую «акцыю супраціву» - памаляваць каляровымі крэйдамі на асфальце падчас Дня незалежнасьці - 27 ліпеня 2007 году. Іх пасьпяхова затрымалі ды правялі прафіляктычныя гутаркі. На В.Г. яны паўплывалі вельмі моцна. Так, што спачатку той нават адмаўляўся падыходзіць да тэлефону, калі яго набіраў А.Б. Пасьля падыходзіць стаў. І гэта да сёняшняга дня ягоны самы мужны ўчынак. То бок хлопца мы для нашае дзейнасьці проста згубілі. Да таго ж, яму моцна патрапалі нэрвы. Другі хлапец да КГБшніка не прыслухаўся ды працягнуў бегаць са значыкамі. Пасьля стаў іх здымаць па адным і мы ўжо спадзяваліся, што хутка яго «адпусьціць», але лёс склаўся так, што хрусьць і папалам. Сідзелі мы зь ім аднойчы разам у турме і ён сказаў мне: «Зьміцер, я зразумеў. Нафіг гэты Малады фронт, буду дзейнічаць проста як маладзёвы актывіст». І ўсё бы добра, але калі хлапец выйшаў з турмы, ён даведаўся, што на яго ўжо завялі крымінальную справу, правялі ператрус ды канфіскавалі кампутар. Вось такая сумная гісторыя. Добра хоць, атрымалася яму давесьці, што падчас сьледзтва трэба адмаўляць свой удзел у МФ. Можа, што зь яго карыснае і вырасьце.»
ПМ: Без глубокого знакомства с сутью дела сложно комментировать этот абзац, технологически автор прав давая советы члену МФ как вести себя, но с другой стороны героизировать «уход в кусты» когда твои товарищи под ударом не стоит.
ЗЖ: Прабач, ня бачу тут «гераізацыі сыходу ў кусты», што ты маеш на ўвазе? Калі ты ня згодны з тым, што ня трэба на судзе біць сябе ў грудзі ды казаць «Так, я з „Маладога фронту”», так гэта тваё права. Як па мне, карысьці ад такога ўчынку мала. Лепш на свабодзе дзейнічаць. Але кожнаму сваё. Тым больш што сябрам ад гэтага ані лепей, ані горай ня стане. Толькі што журналісты падзаробяць ды паліттурыстам будзе што распавесьці сытым буржуінам.
«Далей хацелася бы зьвярнуць увагу на арыштаваных лідэраў МФ, якія зараз сідзяць у турме - Дашкевіча і Фінькевіча. Згодна майго перакананьня, абодва сідзяць за справу. Таму хай сідзяць. Чаму?
Па Дашкевічы: Закон ёсьць Закон. Дрэнны ці добры - яго трэба выконваць. Калі чалавек не выконвае Закон, ён павінен несьці за гэта адказнасьць. Я не кажу, што ў нас лепшыя законы ў сьвеце, хутчэй наадварот, але для пасьпяховае дзейнасьці, ськіраванае на вынік, большасьць зь іх трэба выконваць. Асабіста я рэгулярна пераходжу дарогу на чырвонае сьвятло, ды не лічу за парушэньне заканадаўства уздым Бел-Чырвона-Белага Сьцяга пасярод гораду, але гэта не азначае, што калі міліцыянты спытаюць, ці парушаю я Правілы дарожнага руху і ці не выкарыстоўваю незарэгістраваную сымболіку, я радасна адкажу «так» ды пакажу адпаведныя фатаздымкі. Калі чалавек на судзе кажа: «Я кіраўнік незарэгістраванае арганізацыі» ды ведае, што за гэта будзе адказнасьць, гэта значыць адно - ён хоча ў турму. Хоча - хай ідзе. І крычаць з будзь-якой нагоды «Пакуль Дашкевіч сідзіць у турме, вы тут [уставіць па сітуацыі]» мякка кажучы ня варта.
Фінькевіч. Па-першае, тая ж самая фігня. Парваў на грудзях цяльняшку ды прызнаўся ў сваіх геройствах - пасідзі ды адпачні. Падумай, ці варта было. Другое. Калі каго злаўлю з балёнчыкам фарбы - маладафронтаўца ці старога фронтаўца ці каго яшчэ - так на першы раз строга папярэджу ды застаўлю замаляваць, а другі раз схаплю за вуха ды адвяду ў адзьдзяленьне міліцыі. І называйце мяне пасьля гэтага здраднікам. Патлумачу яшчэ раз для Фінькевіча ды Каці Салаўёвай на простым прыкладзе. Як вы думаеце, што падумае чалавек, калі пабачыць у цэнтары горада на сьцяне сьвежапафарбаванага будынку крывы надпіс «Малады Фронт не спыніць!»
ПМ: В корне не согласен. Оба наших уважаемых коллеги не сидят «за справу». Они, как и другие политзаключенные, сидят за попытку добиться справедливости, за угрозу монополии недемократической власти. Особо опасным представляется попытка представить это как обычное нарушение закона. Это не так. Не нормально, что в Беларуси законы такие и те из них, которые противоречат правам человека и конституции могут ли считаться ли вообще легитимными законами? Единственно что правда, что и Дашкевич, и Финкевич могли тюрьмы избежать или уехав, или же пойдя на сотрудничество с властями. Они этого не сделали, за что им честь и хвала.
ЗЖ: Натуральна, дэ-факта яны ў турме за сваю палітычную актыўнасьць. Але ж дэ-юрэ за справу. І трэба гэта разумець. Калі не даваць падстаў рэпрэсаваць дэ-юрэ, ня будзе адсідак дэ-факта. А калі будуць (рознае здараецца) - гонар і павага такім людзям. Так, гонар і павага Казуліну. А пакуль Дашкевіч зь Фінькевічам для мяне як студэнты, які на пары ня ходзяць, а пасьля бегаюць і крычаць, што выгналі за палітыку. Так, шмат хто на пары яшчэ радзей ходзіць, але ж трэба сачыць за сабой і быць лепшым за ўсіх, калі мы ўсе пад пільным наглядам Вялікага Брата. Ведаем, на што ідзем. Што тычыцца законаў: так, шмат зь іх фашыстоўскія. Але ж лекс застаецца лексам, якой бы дурай ён пры гэтым ня быў. І трэба яго выконваць. Дзякуй Богу, пакуль гэта магчыма. Як будзе немагчыма, пераасэнсуем каштоўнасьці.
ПМ: Опять же обвинять коллег в том что они создают имидж радикалов оппозиции очень плохо. Это и подмена понятий и незнание ситуации. Не Катя, не Финкевич не способны на это, 100 их друзей на это не способны. Это делает планомерно уже 12-13 государственная пропаганда, начав с Позняка и заканчивая сейчас молодежью. Не следует смещать фокус с истинного виновника, на жертву. Это не честно.
ЗЖ: Не, Павал, ужо 12-13 год простыя грамадзяне ходзяць і думаюць «Шею бы свернуть этим оппозиционерам!», гледзячы на намаляваныя Кацей графіці. І БТ тут ні да чаго. Якраз ты, як мне здаецца, перамяшчаеш акцэнты ды вызваляеш апазіцыянэраў ад адказнасьці. На маю думку, так рабіць ні ў якім разе нельга. Нам трэба быць лепшымі і не зьдзяйсьняць хуліганскіх учынкаў (давайце па шчырасьці - усе гэныя графіці проста атракцыён для ўзьняцьця адрэналіну. Карысьці ад іх няма.). А БТ хай паказвае гомасэксуалістаў ды пацукоў. Вось гэта і будзе нашай перамогаю. І Пазьняк рабіў памылкі. За што і заплаціў напоўніцу. Памылкі, якіх можна было б пазьбегнуць. І якія робяцца наноў ды наноў.
ПМ: В том что Кирилл, я и много еще кто не дома, а в розыске за границей. Что Дима Дашкевич сидит виновата власть и только она. Никто другой. Мы не совершали криминала и преступлений, признаваемых таковыми в цивилизованном мире. Но мы в розыске. Поэтому проблема не в Павле Северинце и не в МФ. Даже мои опасения насчет возрастного порога МФ здесь не уместны ибо Катя и Кирилл уже взрослые люди и отвечают сами за свои действия.
ЗЖ: Усё ж такі трэба разьлічаць два тыпа такіх спраў. Тыя, якія ахвяра ня ў стане прадухіліць, і тыя, якія ў стане прадухіліць. Скажам, вашую з Андрэем справу прадухіліць быо цяжка. Не было раней такіх прэцэдэнтаў, малявалі мульцікі, думалі абыдзецца, не абышлося. Трэба зьязжаць. Клімава ні за што пасадзілі, хаця язык і занадта доўгі. Казуліна ні за што. А калі дзесяць тваіх сяброў пасадзілі ці аштрафавалі за тое, што яны прызнаюцца ва ўдзеле ў «МФ», а ты ідзеш на суд і кажаш: «вазьміце і мяне», так тое глупства. Як немцы партызанаў вешаюць, а на эшафот хлопец з натоўпу падымаецца ды кажа: «я ж іх ведаю, сам сувязным там працую на паўстаўкі». Лепш бы на наступны дзень сам расстраляў усю гэную хеўру зь якога куточку.
Наконт даросласьці: яе цяжка вымяраць. І вымяраць трэба дакладна не гадамі. Толькі з вопытам яна прыходзіць, і тое не да кожнага. Не становіцца чалавек дарослым акурат у васемнаццаць (у Амэрыцы ў 21).
ПМ: Есть как раз третий путь. Это не закладывание бомб и не сидение на асфальте в сцепке. Это работа с информацией. Мир меняется, сильно меняется… И традиционные методы не эсеров, не Ганди и борцов с апартеидом уже не приносят такого эффекта как ранее. Спецслужбы прекрасно знакомы с обоими техниками и знают как им противостоять. Требуются новые методы, с большего инновационные, нематериальные технологии. У молодых сейчас есть для этого все: интернет, компьютеры, коммуникации. Надо только думать. Поэтому не все так безнадежно. Кроме этого, важно постоянно развиваться самим, не допускать чтобы оппозиционная работа становилось профессией, но твоим «третьим» временем, твоим гражданским участием, может быть формой экстремального досуга. Это важно, тогда многих ограничений революционного и ненасильственного путей можно избежать.
ЗЖ: Можа быць, але ж у гэтай краіне пакуль ня прыйдзеш, ды пінком дыктатара ня ськінеш, анішто не дапаможа. А добра ўжытыя нематар'яльныя тэхналёгіі толькі дапамогуць людзей на Плошчу пад гэную добрую справу вывесьці. Зараз большая частка усіх змагароў у інтэрнэціку толькі змагаецца. А толку пшык. Можа я нешта ня так разумею.
ПМ: Дать понять, что мир не черный и белый, а цветной людям всегда полезно. Но связывать это с МФ или БУНТом не надо, это упрощенный и тенденциозный подход. Взрослый человек сам решит с кем быть, главное снабдить его фактами и дать время подумать. И не давить в любом случае, тем более физически. И все будет нармально. У нас у каждого свой опыт и личный, и организационный, и свои подходы. МФ, Третий Путь, Бунт, Гарт и множество коллег имеют свои взгляды и подходы их надо уважать и принимать, если они вызывают беспокойство, не боятся поспорить переубедить, но не конфронтационно. Мы друг другу не враги, и не конкуренты. Это порча, которую на нас все эти годы наводит белорусская недемократическая власть.
ЗЖ: Слушна. Але ж ня трэба ўспрымаць мой тэкст так наўпростава. Я стараюся пісаць алегарычна, хоць і не заўсёды атрымліваецца. Пішу для таго, каб дарослыя людзі і вырашылі, што і як, даю факты і глебу для разважаньня, як ты і пішаш. А ворагаў я ў асяродзьдзі іншых нашых арганізацый і не шукаю ніколі. А яны мяне шукаюць, знаходзяць, ды твар разьбіць абяцаюць. Цяжка...
ПМ: Мне кажется для убежденного христианина, каким я верю является Зьміцер [Хведарук - З.Ж.], в таком духе писать комментарий не пристало, это больше в духе людей не имеющих ограничений по христианской морали. Сразу называть спадара Жэлезнiчэнку ГБ-шнiкам тоже неверно, это к сожалению дурная привычка всей нашей и старшей и младшей оппозиции, и без доказательств это не более чем просто обидные слова не менее достойному коллеге с Гомеля. Вот если бы кроме отсылок к Библии, что замечательно, и вышеперечисленных ответов на обиду, привести фактологию, почему не так, почему Молодой Фронт успешная организация, почему нельзя его подозревать в приписывании себе людей и заслуг, в общем дать развернутый аргументированный ответ, это был бы уже серьезный разговор.
ЗЖ: Менавіта для таго, каб пачуць такую аргумэнтацыю ды даць плятформу для сур'ёзнай гутаркі і плянаваўся абмяркоўваемый допіс. Нажаль, не атрымалася. Можа быць, атрымаецца з другой спробы.
«У Беларусі чарговы траўр. Чарговую змагарку адлічваюць з чарговага ўнівэрсытэту. То бок як звычайна - яшчэ не адлічваюць, а толькі абяцаюць. Нягледзячы на гэта, большасьць СМІ спрабуе схапіць сэнсацыю за хвост і кажа аб адлічэньні, як аб зьдзейсьненым факце. А вось што думаю я.»
ПМ: Я думаю не правильно отзываться об исключенных из университета по политическим мотивам с иронией, единственно, что оправдывает автора, что он сам из этой когорты. Молодые люди теряют возможность учится на родине и это существенное нарушение их прав, нарушение белорусских законов и Конституции. Такие случаи каждый следует описывать в прессе, пусть и не столь влиятельной, как хотелось оппозиционной, ибо это сдерживает власти от массовых исключений и позволяет помочь тем, кого исключили.
ЗЖ: На момант напісаньня артыкула дзеўчыну, пра якую ідзе гаворка, яшчэ не адлічылі. І крытыка шла не ў яе бок. Гэта была шпілька на адрас незалежнай прэсы, якой я шмат у чым удзячны, але ж такія танныя прыёмы заўважаю ды не прапускаю. Далёка ня першы раз журналісты крычаць «адлічваюць», «адлічылі», калі насамрэч толькі пагражаюць, а надалей усё абыходзіцца. Як абышлося і з Кацяю. Яна яшчэ некалькі дзён вучылася, пасьля ёй сказалі, што яе адлічылі, а яшчэ праз пару дзён сказалі, што аднавілі назад. Цёмная гісторыя. Як па мне, так пужалі толькі, а не адлічвалі. Без адпаведных дакумантаў цяжка сказаць. Апісваць выпадкі ціску безумоўна трэба, але ж ня трэба перавіраць факты.
ПМ: Прослеживается предвзятость автора по отношению к «Молодому Фронту» с одной стороны и романтизация своего неполитического опыта прихода в оппозицию. Я считаю и приход через методы Молодого Фронта и через культурные, исторические или иные неполитические организации одинаково ценен. Важно, что люди заняли определенную жизненную позицию. Единственно что важно, чтобы принимали они решение сознательно и желательно в совершеннолетнем возрасте. Именно этот факт, наличие массового подросткового поколения в Молодом Фронте вызывало у меня внутренние вопросы. Ибо методы работы организации всегда были смелыми, «идем на жертвы и посадки ради правды, и справедливости», многие шли и страдали, и этими жертвами сегодня гордится не только Молодой Фронт, но и все мы. Но, имея в виду харизму и убедительность лидера, а сейчас гуру организации Павла Северинца, я задаю себе вопрос, всегда ли это было по христиански, вовлекать по сути детей с несформировавшимися взглядами и ценностями, в мир жесткой, по умолчанию аморальной взрослой политики. Даже с целью сделать ее чище! Это пока вопрос без ответа…
ЗЖ: Перадузятасьць, натуральна, ёсьць. Але ж яна сфармавалася самастойна, пасьля апісаных у артыкуле выпадкаў, а не падпітвалася звонку. Тады, напэўна, гэта і не перадузятасьць ніякая, а хутчэй склаўшаеся меркаваньне. Але гэта пытаньне больш філялягічнае. Што да сутнасьці, так асноўнай думкаю артукула, што праходзіць чырвонай ніткаю скрозь яго ды пару разоў выходзіць на паверхню, ёсьць фраза «Не падстаўляйце маладых людзей, дайце ім права выбару». Калі працаваць, узяўшы яе за аксіёму, так я цалкам згодны з табою, Павал, што няма розьніцы, якім чынам у гэную самую апазіцыю прыходзіць. Нажаль, «Малады фронт» ды некаторыя іншыя арганізацыі працуюць па-іншаму. Іх кіраўнікам падаецца, што малады чалавек, чатырнаццаці-шаснаццаці год, што прыходзіць і хоча дзейнічаць, ужо ведае ўсе рызыкі палітычнай ды каляпалітычнай дзейнасцьі ў Беларусі, добра ведае, што апроч «МФ» ёсьць шэраг арганізацый, якія працуюць іншым чынам і сьвядома прыходзіць менавіта ў «МФ». Таму зь ім можна рабіць што заўгодна. Што да твайго пытаньня, таксама згодны зь ім, і задаю яго сабе. Як я бачу сытуацыю, калі Севярынец быў сапраўдным кіраўніком арганізацыі, і час быў іншы, і арганізацыя іншаю. Прынамсі, арт. 193 тады не прымяняўся. Але ж зараз праблема ў тым, што на «МФ» Севярынец уплывае менш, чым новыя лідэры, адзін зь якіх і называе мяне супрацонікам КДБ. А ў гэтых людзей, напэўна, пытаньні хрысьціянскае маралі так востра не стаяць.
ПМ: История прихода в политику автора достаточно типична для Беларуси. Он - молодец, что не стыдится своих страхов, показывает нам свои чувства, пишет как есть. Это было и не только у него, у многих. Однако ключевой фразой этой части его статьи для меня стала: «Мы не перамаглі, і мне здаецца, што не перамаглі з-за мяне. Бо там было недзе тысячаў трыццаць, а каб быў я - так сабраліся б усе пяцьсот, бо разам са мною туды бы даехалі ўсе астатнія недаехаўшыя. Не атрымалася.» - это ключ к пониманию наших сложностей. Если бы каждый из сочувствующих сделал бы шаг, приехал бы на площадь в 2006, я бы жил в Беларуси, а не в иммиграции в Эстонии, и жил уже при другом президенте. И я четко понимаю, что это больше моя проблема, как оппозиционного функционера, что я не смог сделать имидж оппозиции привлекательным, что не было хороших мобилизационных техник и много всего прочего. Это лишь в меньшей части проблема людей, типа автора, которые не смогли сделать этот шаг к свободе. Это важно нам понять. К сожалению, ядро оппозиции стало благодаря условиям существования слишком ориентированным на себя, на свои цели, потребности, взгляды. Перестало чутко улавливать настроения общества. Это ошибка которая стоила нам многих побед и которую следует как можно быстрее исправлять.
ЗЖ: Згодны з усім. Толькі крыху разаўю думку наконт прывабнага іміджу апазіцыі. Мае знаёмыя не дадуць схлусіць, што я апошнім часам толькі тым і займаюся, што спрабую гэны імідж паляпшаць. Нашуся, як той чорт з бубнам, зь ідэяю «элітарнасьці» апазіцыі, ды аніхто ня слухае. Таму і вучыўся добра, і матам ня лаюся і спартовыя штаны ў боты не запраўляю - «глядзіце, я адзіны зь лепшых. Я годны. Я з апазіцыі. Мы там усе такія.» Ну, ня толькі таму, але ж і таму... І што мне не падабаецца ў некаторых арганізацыях - бяруць працаваць усіх. І п'яніц, і людзей, якія «траўку» ўжываюць, ну а лаюцца так усе. І іх дзейнасьць негатыўна адбіваецца на нас усіх ды нівэлюе ў тым ліку мае высілкі. Таму і пішу, таму і крыўджуся, таму і перадузятасьць. Так, калі кагосьці зь іх саджаюць на суткі за лаянку, заўсёды застаецца схаванае недзе пытаньне - мо ён насамрэч лаяўся? А калі саджалі мяне, гэта зрабіла вялікі рэзананс сярод знаёмых і мультыплікатарам пайшло па горадзе. Таму што я матам ня лаюся ніколі. І ад усіх таго ж патрабую. Увогуле, кампанія, што была пасьля майго адлічэньня, зрабіла ў Гомелі рэзананс ці не параўнальны з выбарамі. Чаму? Таму што насуперак астатнім адлічаным, да мяне так і не змаглі высунуць хоць якіх законных прэтэнзіяў. Таму і сьмяяліся дзьве групы з дэкана на занятках, таму і хадзіў ён «злой и взъерошенный» па ўнівэрсытэце, таму і чырванеў на судзе (і будзе заўтра). Вось ён - сапраўдны шлях да таго, каб заставацца ў Беларусі і вучыцца тут. Проста добра вучыцца. І тады вас ня выганяць. Бо пасьля таго як выгналі мяне, і як выганяць яшчэ пару выдатнікаў, то проста будуць баяцца. Бо ў нашай праўдзе сіла. І мы разам зможам яе паказаць. Каб хаця б некалькі выдатнікаў з тых, каго выгналі у мінулым ды пазамінулым гадах ды якія паехалі вучыцца на праграмы кшталту Каліноўскага, засталіся тут на год ды зрабілі такія кампаніі, ня выгналі б і мяне. Але такіх кампаніяў не было і давялося стаць першапраходцам. Чаму такіх кампаніяў не было? Таму што і выдатнікаў не было. Да ўсіх за нешта былі сапраўдныя прэтэнзіі. А некаторых дэропэраў так і не выганялі - самі дакуманты забралі. І вось вынік...
«Наступны прыклад, пра які хацелася б распавесьці - гомельскі ««Малады фронт»». Пішу ў двайных двухкосьсях, бо гэта пародыя арганізацыі на самое сябе. Заснавалі яе два хлапцы - А.Б. ды В.Г. (у інтарэсах няскончанага сьледзтва сапраўдныя імёны ды прозьвішчы схаваныя). Дзе яны пазнаёміліся між сабою ды як выйшлі на лідараў МФ - мне невядома. Ды гэта і не істотна. Важна тое, што яны скаардынаваліся, зьвязаліся зь Севярынцам, атрымалі ад яго Боскае блаславеньне ды пачалі дзейнічаць. Чытай - бегаць са значыкамі ды крычаць «Я - Малады фронт!» Крычалі яны так цэлых некалькі месяцаў, а пасьля крычаць надакучыла. І яны вырашылі правесьці першую «акцыю супраціву» - памаляваць каляровымі крэйдамі на асфальце падчас Дня незалежнасьці - 27 ліпеня 2007 году. Іх пасьпяхова затрымалі ды правялі прафіляктычныя гутаркі. На В.Г. яны паўплывалі вельмі моцна. Так, што спачатку той нават адмаўляўся падыходзіць да тэлефону, калі яго набіраў А.Б. Пасьля падыходзіць стаў. І гэта да сёняшняга дня ягоны самы мужны ўчынак. То бок хлопца мы для нашае дзейнасьці проста згубілі. Да таго ж, яму моцна патрапалі нэрвы. Другі хлапец да КГБшніка не прыслухаўся ды працягнуў бегаць са значыкамі. Пасьля стаў іх здымаць па адным і мы ўжо спадзяваліся, што хутка яго «адпусьціць», але лёс склаўся так, што хрусьць і папалам. Сідзелі мы зь ім аднойчы разам у турме і ён сказаў мне: «Зьміцер, я зразумеў. Нафіг гэты Малады фронт, буду дзейнічаць проста як маладзёвы актывіст». І ўсё бы добра, але калі хлапец выйшаў з турмы, ён даведаўся, што на яго ўжо завялі крымінальную справу, правялі ператрус ды канфіскавалі кампутар. Вось такая сумная гісторыя. Добра хоць, атрымалася яму давесьці, што падчас сьледзтва трэба адмаўляць свой удзел у МФ. Можа, што зь яго карыснае і вырасьце.»
ПМ: Без глубокого знакомства с сутью дела сложно комментировать этот абзац, технологически автор прав давая советы члену МФ как вести себя, но с другой стороны героизировать «уход в кусты» когда твои товарищи под ударом не стоит.
ЗЖ: Прабач, ня бачу тут «гераізацыі сыходу ў кусты», што ты маеш на ўвазе? Калі ты ня згодны з тым, што ня трэба на судзе біць сябе ў грудзі ды казаць «Так, я з „Маладога фронту”», так гэта тваё права. Як па мне, карысьці ад такога ўчынку мала. Лепш на свабодзе дзейнічаць. Але кожнаму сваё. Тым больш што сябрам ад гэтага ані лепей, ані горай ня стане. Толькі што журналісты падзаробяць ды паліттурыстам будзе што распавесьці сытым буржуінам.
«Далей хацелася бы зьвярнуць увагу на арыштаваных лідэраў МФ, якія зараз сідзяць у турме - Дашкевіча і Фінькевіча. Згодна майго перакананьня, абодва сідзяць за справу. Таму хай сідзяць. Чаму?
Па Дашкевічы: Закон ёсьць Закон. Дрэнны ці добры - яго трэба выконваць. Калі чалавек не выконвае Закон, ён павінен несьці за гэта адказнасьць. Я не кажу, што ў нас лепшыя законы ў сьвеце, хутчэй наадварот, але для пасьпяховае дзейнасьці, ськіраванае на вынік, большасьць зь іх трэба выконваць. Асабіста я рэгулярна пераходжу дарогу на чырвонае сьвятло, ды не лічу за парушэньне заканадаўства уздым Бел-Чырвона-Белага Сьцяга пасярод гораду, але гэта не азначае, што калі міліцыянты спытаюць, ці парушаю я Правілы дарожнага руху і ці не выкарыстоўваю незарэгістраваную сымболіку, я радасна адкажу «так» ды пакажу адпаведныя фатаздымкі. Калі чалавек на судзе кажа: «Я кіраўнік незарэгістраванае арганізацыі» ды ведае, што за гэта будзе адказнасьць, гэта значыць адно - ён хоча ў турму. Хоча - хай ідзе. І крычаць з будзь-якой нагоды «Пакуль Дашкевіч сідзіць у турме, вы тут [уставіць па сітуацыі]» мякка кажучы ня варта.
Фінькевіч. Па-першае, тая ж самая фігня. Парваў на грудзях цяльняшку ды прызнаўся ў сваіх геройствах - пасідзі ды адпачні. Падумай, ці варта было. Другое. Калі каго злаўлю з балёнчыкам фарбы - маладафронтаўца ці старога фронтаўца ці каго яшчэ - так на першы раз строга папярэджу ды застаўлю замаляваць, а другі раз схаплю за вуха ды адвяду ў адзьдзяленьне міліцыі. І называйце мяне пасьля гэтага здраднікам. Патлумачу яшчэ раз для Фінькевіча ды Каці Салаўёвай на простым прыкладзе. Як вы думаеце, што падумае чалавек, калі пабачыць у цэнтары горада на сьцяне сьвежапафарбаванага будынку крывы надпіс «Малады Фронт не спыніць!»
ПМ: В корне не согласен. Оба наших уважаемых коллеги не сидят «за справу». Они, как и другие политзаключенные, сидят за попытку добиться справедливости, за угрозу монополии недемократической власти. Особо опасным представляется попытка представить это как обычное нарушение закона. Это не так. Не нормально, что в Беларуси законы такие и те из них, которые противоречат правам человека и конституции могут ли считаться ли вообще легитимными законами? Единственно что правда, что и Дашкевич, и Финкевич могли тюрьмы избежать или уехав, или же пойдя на сотрудничество с властями. Они этого не сделали, за что им честь и хвала.
ЗЖ: Натуральна, дэ-факта яны ў турме за сваю палітычную актыўнасьць. Але ж дэ-юрэ за справу. І трэба гэта разумець. Калі не даваць падстаў рэпрэсаваць дэ-юрэ, ня будзе адсідак дэ-факта. А калі будуць (рознае здараецца) - гонар і павага такім людзям. Так, гонар і павага Казуліну. А пакуль Дашкевіч зь Фінькевічам для мяне як студэнты, які на пары ня ходзяць, а пасьля бегаюць і крычаць, што выгналі за палітыку. Так, шмат хто на пары яшчэ радзей ходзіць, але ж трэба сачыць за сабой і быць лепшым за ўсіх, калі мы ўсе пад пільным наглядам Вялікага Брата. Ведаем, на што ідзем. Што тычыцца законаў: так, шмат зь іх фашыстоўскія. Але ж лекс застаецца лексам, якой бы дурай ён пры гэтым ня быў. І трэба яго выконваць. Дзякуй Богу, пакуль гэта магчыма. Як будзе немагчыма, пераасэнсуем каштоўнасьці.
ПМ: Опять же обвинять коллег в том что они создают имидж радикалов оппозиции очень плохо. Это и подмена понятий и незнание ситуации. Не Катя, не Финкевич не способны на это, 100 их друзей на это не способны. Это делает планомерно уже 12-13 государственная пропаганда, начав с Позняка и заканчивая сейчас молодежью. Не следует смещать фокус с истинного виновника, на жертву. Это не честно.
ЗЖ: Не, Павал, ужо 12-13 год простыя грамадзяне ходзяць і думаюць «Шею бы свернуть этим оппозиционерам!», гледзячы на намаляваныя Кацей графіці. І БТ тут ні да чаго. Якраз ты, як мне здаецца, перамяшчаеш акцэнты ды вызваляеш апазіцыянэраў ад адказнасьці. На маю думку, так рабіць ні ў якім разе нельга. Нам трэба быць лепшымі і не зьдзяйсьняць хуліганскіх учынкаў (давайце па шчырасьці - усе гэныя графіці проста атракцыён для ўзьняцьця адрэналіну. Карысьці ад іх няма.). А БТ хай паказвае гомасэксуалістаў ды пацукоў. Вось гэта і будзе нашай перамогаю. І Пазьняк рабіў памылкі. За што і заплаціў напоўніцу. Памылкі, якіх можна было б пазьбегнуць. І якія робяцца наноў ды наноў.
ПМ: В том что Кирилл, я и много еще кто не дома, а в розыске за границей. Что Дима Дашкевич сидит виновата власть и только она. Никто другой. Мы не совершали криминала и преступлений, признаваемых таковыми в цивилизованном мире. Но мы в розыске. Поэтому проблема не в Павле Северинце и не в МФ. Даже мои опасения насчет возрастного порога МФ здесь не уместны ибо Катя и Кирилл уже взрослые люди и отвечают сами за свои действия.
ЗЖ: Усё ж такі трэба разьлічаць два тыпа такіх спраў. Тыя, якія ахвяра ня ў стане прадухіліць, і тыя, якія ў стане прадухіліць. Скажам, вашую з Андрэем справу прадухіліць быо цяжка. Не было раней такіх прэцэдэнтаў, малявалі мульцікі, думалі абыдзецца, не абышлося. Трэба зьязжаць. Клімава ні за што пасадзілі, хаця язык і занадта доўгі. Казуліна ні за што. А калі дзесяць тваіх сяброў пасадзілі ці аштрафавалі за тое, што яны прызнаюцца ва ўдзеле ў «МФ», а ты ідзеш на суд і кажаш: «вазьміце і мяне», так тое глупства. Як немцы партызанаў вешаюць, а на эшафот хлопец з натоўпу падымаецца ды кажа: «я ж іх ведаю, сам сувязным там працую на паўстаўкі». Лепш бы на наступны дзень сам расстраляў усю гэную хеўру зь якога куточку.
Наконт даросласьці: яе цяжка вымяраць. І вымяраць трэба дакладна не гадамі. Толькі з вопытам яна прыходзіць, і тое не да кожнага. Не становіцца чалавек дарослым акурат у васемнаццаць (у Амэрыцы ў 21).
ПМ: Есть как раз третий путь. Это не закладывание бомб и не сидение на асфальте в сцепке. Это работа с информацией. Мир меняется, сильно меняется… И традиционные методы не эсеров, не Ганди и борцов с апартеидом уже не приносят такого эффекта как ранее. Спецслужбы прекрасно знакомы с обоими техниками и знают как им противостоять. Требуются новые методы, с большего инновационные, нематериальные технологии. У молодых сейчас есть для этого все: интернет, компьютеры, коммуникации. Надо только думать. Поэтому не все так безнадежно. Кроме этого, важно постоянно развиваться самим, не допускать чтобы оппозиционная работа становилось профессией, но твоим «третьим» временем, твоим гражданским участием, может быть формой экстремального досуга. Это важно, тогда многих ограничений революционного и ненасильственного путей можно избежать.
ЗЖ: Можа быць, але ж у гэтай краіне пакуль ня прыйдзеш, ды пінком дыктатара ня ськінеш, анішто не дапаможа. А добра ўжытыя нематар'яльныя тэхналёгіі толькі дапамогуць людзей на Плошчу пад гэную добрую справу вывесьці. Зараз большая частка усіх змагароў у інтэрнэціку толькі змагаецца. А толку пшык. Можа я нешта ня так разумею.
ПМ: Дать понять, что мир не черный и белый, а цветной людям всегда полезно. Но связывать это с МФ или БУНТом не надо, это упрощенный и тенденциозный подход. Взрослый человек сам решит с кем быть, главное снабдить его фактами и дать время подумать. И не давить в любом случае, тем более физически. И все будет нармально. У нас у каждого свой опыт и личный, и организационный, и свои подходы. МФ, Третий Путь, Бунт, Гарт и множество коллег имеют свои взгляды и подходы их надо уважать и принимать, если они вызывают беспокойство, не боятся поспорить переубедить, но не конфронтационно. Мы друг другу не враги, и не конкуренты. Это порча, которую на нас все эти годы наводит белорусская недемократическая власть.
ЗЖ: Слушна. Але ж ня трэба ўспрымаць мой тэкст так наўпростава. Я стараюся пісаць алегарычна, хоць і не заўсёды атрымліваецца. Пішу для таго, каб дарослыя людзі і вырашылі, што і як, даю факты і глебу для разважаньня, як ты і пішаш. А ворагаў я ў асяродзьдзі іншых нашых арганізацый і не шукаю ніколі. А яны мяне шукаюць, знаходзяць, ды твар разьбіць абяцаюць. Цяжка...
ПМ: Мне кажется для убежденного христианина, каким я верю является Зьміцер [Хведарук - З.Ж.], в таком духе писать комментарий не пристало, это больше в духе людей не имеющих ограничений по христианской морали. Сразу называть спадара Жэлезнiчэнку ГБ-шнiкам тоже неверно, это к сожалению дурная привычка всей нашей и старшей и младшей оппозиции, и без доказательств это не более чем просто обидные слова не менее достойному коллеге с Гомеля. Вот если бы кроме отсылок к Библии, что замечательно, и вышеперечисленных ответов на обиду, привести фактологию, почему не так, почему Молодой Фронт успешная организация, почему нельзя его подозревать в приписывании себе людей и заслуг, в общем дать развернутый аргументированный ответ, это был бы уже серьезный разговор.
ЗЖ: Менавіта для таго, каб пачуць такую аргумэнтацыю ды даць плятформу для сур'ёзнай гутаркі і плянаваўся абмяркоўваемый допіс. Нажаль, не атрымалася. Можа быць, атрымаецца з другой спробы.