Казахский - 24. Недостоверно прошедшее время
Оставшиеся числительные, вчера пропустил: 70 - жетпіс, 80 - сексен, 90 - тоқсан, 100 -жүз, 1000 - мың, большие числа формируются тем же способом, что и до ста, то есть, например 1974 - мың тоғыз жүз жетпіс төрт.
Недостоверно-прошедшее время противопоставлено достоверному, то есть в данном случае говорящий не уверен в достоверности, есть также такой оттенок, что информация новая и необкатанная. То есть на русский можно переводить как со всякими вводными словами недостоверности (наверное, видимо), так и с объяснением неожиданности ("оказывается"): Ол институт бітіріпті (он, оказывается, институт закончил).
Образуется с помощью аффикса ып/іп/п и личных окончаний как в настоящем времени (поскольку аффикс кончается на глухую согласную, то окончания идут в той степени чередования, которая полагается после глухих). Отрицание вставляется непосредственно после корня. В третьем лице окончание не нулевое, а -ты/ті.
Примеры:
Мен көріппін. Сен көрмепсің.
Олар ішіпті. Сен ішпепсің.
Ол біліпті. Біз білмеппіз.
Сіз жетіпсіз. Олар жетпепсіз.
Сіздер болыпсыздар. Мен болмаппын.
Олар шақырыпты. Сендер шақырмапсындар.
Біз төліппіз. Сіз төлмепсіз.
Мен сақтаппын. Сіздер сақтамапсыздар.
Одна и та же фраза в разных временах (можно поразмышлять над разницей в смысле):
Ол ақша төледі.
Ол ақша төлейді.
Ол ақша төлепті.
Ол ақша төлеген.
Олар хат жазды.
Олар хат жаз.
Олар хат жазыпты.
Олар хат жазқан.
Ол айына (за месяц) бес мың теңге тап ты (заработал).
Ол айына бес мың теңге тап .
Ол айына бес мың теңге тап ыпты.
Ол айына бес мың теңге тап ған.
Олар сөз бастады.
Олар сөз баста.
Олар сөз бастапты.
Олар сөз бастаған.
Ол Айнүрмен танысты (познакомились).
Ол Айнүрмен таныс.
Ол Айнүрмен танысыпты.
Ол Айнүрмен танысқан.
Диалог про квартиру
- Сәлеметсің бе, Айша!
- Сәлем, Сая! Үйді тез (быстро) таптың ба? (нашла)
- Адасқан жоқпын (не заблудилась). Пәтерің (с квартирой) құтты болсын (поздравляю), Айша!
- Рақмет! Пәтеріміз осы (вот)! Бөлмелері көп әрі кең (просторная), жарық, бастысы, орталықта (в центре). Мынау - жатын (спальная) бөлмелері. Жатын бөлмелерінің терезелері көше жақта (со стороны улицы) емес, көше шуы (шум) естілмейді (не слышен). Қонақ бөлмесі жатын бөлмелерден кеңірек (просторнее).
- Охо! Пәтерлерің қандай тамаша! Енді ішінде той (праздник) көп болсын!
- Рақмет, Сая! Өзіңнің пәтерің қай жерде (где находится)?
- Менің пәтерім орталықтан алысырақ (дальше). Бірақ тыныштау (спокойнее) жерде, көше шуы азырақ (меньше). Бөлмелері көп емес. Жатын бөлмесі де, қонақ бөлмесі де сендердікінен кішірек (меньше ваших). Ал ас үйі (кухня) кеңдеу (просторней). Бәрінен жұмыс кабинетім жақсы. Кітап сөрелері (полок) көп. Балконы кеңдеу. Жұмыс кабинетімнің терезелерінде көкшіл (голубые) жалюзи. Ыстықта (в жару) жақсы көлеңке (тень).
- Жақсы екен! Маған ақшыл жалюзилер ұнайды. Жарайды(ну ладно), дастархан басына барайық.
- Иә, иә! Дәм татайық.
Мультфильм про букву Д:
Слова:
жоғары вверх (когда описывает, как писать букву)
төмен вниз
көлденең поперек
Слова на Д:
дала поле, оно же и степь (показывает картинку)
доп мяч (слово, которое мальчик говорит, девочка говорит дәптәр, которое уже было)
Недостоверно-прошедшее время противопоставлено достоверному, то есть в данном случае говорящий не уверен в достоверности, есть также такой оттенок, что информация новая и необкатанная. То есть на русский можно переводить как со всякими вводными словами недостоверности (наверное, видимо), так и с объяснением неожиданности ("оказывается"): Ол институт бітіріпті (он, оказывается, институт закончил).
Образуется с помощью аффикса ып/іп/п и личных окончаний как в настоящем времени (поскольку аффикс кончается на глухую согласную, то окончания идут в той степени чередования, которая полагается после глухих). Отрицание вставляется непосредственно после корня. В третьем лице окончание не нулевое, а -ты/ті.
Примеры:
Мен көріппін. Сен көрмепсің.
Олар ішіпті. Сен ішпепсің.
Ол біліпті. Біз білмеппіз.
Сіз жетіпсіз. Олар жетпепсіз.
Сіздер болыпсыздар. Мен болмаппын.
Олар шақырыпты. Сендер шақырмапсындар.
Біз төліппіз. Сіз төлмепсіз.
Мен сақтаппын. Сіздер сақтамапсыздар.
Одна и та же фраза в разных временах (можно поразмышлять над разницей в смысле):
Ол ақша төледі.
Ол ақша төлейді.
Ол ақша төлепті.
Ол ақша төлеген.
Олар хат жазды.
Олар хат жаз.
Олар хат жазыпты.
Олар хат жазқан.
Ол айына (за месяц) бес мың теңге тап ты (заработал).
Ол айына бес мың теңге тап .
Ол айына бес мың теңге тап ыпты.
Ол айына бес мың теңге тап ған.
Олар сөз бастады.
Олар сөз баста.
Олар сөз бастапты.
Олар сөз бастаған.
Ол Айнүрмен танысты (познакомились).
Ол Айнүрмен таныс.
Ол Айнүрмен танысыпты.
Ол Айнүрмен танысқан.
Диалог про квартиру
- Сәлеметсің бе, Айша!
- Сәлем, Сая! Үйді тез (быстро) таптың ба? (нашла)
- Адасқан жоқпын (не заблудилась). Пәтерің (с квартирой) құтты болсын (поздравляю), Айша!
- Рақмет! Пәтеріміз осы (вот)! Бөлмелері көп әрі кең (просторная), жарық, бастысы, орталықта (в центре). Мынау - жатын (спальная) бөлмелері. Жатын бөлмелерінің терезелері көше жақта (со стороны улицы) емес, көше шуы (шум) естілмейді (не слышен). Қонақ бөлмесі жатын бөлмелерден кеңірек (просторнее).
- Охо! Пәтерлерің қандай тамаша! Енді ішінде той (праздник) көп болсын!
- Рақмет, Сая! Өзіңнің пәтерің қай жерде (где находится)?
- Менің пәтерім орталықтан алысырақ (дальше). Бірақ тыныштау (спокойнее) жерде, көше шуы азырақ (меньше). Бөлмелері көп емес. Жатын бөлмесі де, қонақ бөлмесі де сендердікінен кішірек (меньше ваших). Ал ас үйі (кухня) кеңдеу (просторней). Бәрінен жұмыс кабинетім жақсы. Кітап сөрелері (полок) көп. Балконы кеңдеу. Жұмыс кабинетімнің терезелерінде көкшіл (голубые) жалюзи. Ыстықта (в жару) жақсы көлеңке (тень).
- Жақсы екен! Маған ақшыл жалюзилер ұнайды. Жарайды(ну ладно), дастархан басына барайық.
- Иә, иә! Дәм татайық.
Мультфильм про букву Д:
Click to viewСлова:
жоғары вверх (когда описывает, как писать букву)
төмен вниз
көлденең поперек
Слова на Д:
дала поле, оно же и степь (показывает картинку)
доп мяч (слово, которое мальчик говорит, девочка говорит дәптәр, которое уже было)