Արցախը մերն է, և դա կարելի է ապացուցել
Օկուպացրած հող գոյույթուն չունի
«Արդեն Խորհրդային Հայաստանի մաս հռչակված Արցախը Ադրբեջանական ԽՍՀ սահմաններն է մտցվել Ռուսաստանի կոմունիստական կուսակցության Կովկասյան բյուրոյի`երրորդ երկրի կուսակցական մարմնի, 1921թ. Հուլիսի 5-ի չընդունված, բայց իրագործված որոշմամբ`դեպի Արևելք հեղափոխության արտահանության բոլշևիկյան ծրագրերի հունում: Կուսակցական այդ մարմինը տարածքային հարցեր լուծելու իրավունք չի ունեցել: Դա եղել է Արցախի բռնազավթում:
Խորհրդային տարիներին որոշումը հավասարացվել է միջպետական պայմանագրի: Կովբյուրոյի որոշմամբ լայն մարզային ինքնավարություն պետք է տրվեր ողջ Արցախին:
1923 թվականի հուլիսի 7-ի դեկրետով Բաքուն, խախտելով Կովբյուրոյի` առանց այն էլ ապօրինի որոշումը, ԼՂԻՄ-ը հիմնել է ԼՂ մի մասի վրա` նրանից դուրս թողնելով երկրամասի մեծ մասը (Քարվաճառ, Քաշաթաղ, Շահումյան, Կովսական և այլն): Կովբյուրոյի` 1921թ. որոշմամբ ԼՂԻՄ-ը պետք է ներառեր ոչ միայն այն տարածքները, որ այսօր ԼՂՀ վերահսկողության տակ են: Օկուպացված են մնում ԼՂ կենտրոնական ու հյուսիսային շրջանները:
Այստեղից էլ լայնորեն շրջանառվող այն պնդման անհեթեթությունը, թե հայերը ԼՂ շուրջ գրավել են տարածքներ և այն դարձրել անվտանգության գոտի: ԼՂՀ-ն այսօր ԼՂ-ից դուրս, կամ շուրջ, վերահսկվող տարածքներ չունի»:
Ադրբեջանի հիմքում կանգնած են հայերը
«1920թ. Նախկին ԱդրԽՍՀ-ը եղել է միակը նախկին խորհրդային հանրապետությունների շարքում, որը հիմնվել է որպես ոչ ազգային, ինտերնացիոնալ հանրապետություն, որը մինչև 30-ական թվականները չի ունեցել տիտղոսակիր ազգ: Հայերը դիտվել են որպես ԱդրԽՍՀ`իբրև նոր տիպի, ոչ ազգային, ինտերնացիոնալ հանրապետության հիմնադիր ազգերից մեկը: Քսանական թվականների քաղաքական բնույթի բոլոր փաստաթղթերում ընգծվում էր, որ ԱդրԽՍՀ-ն հիմնվել է որպես մուսուլմանների ու հայերի ընդհանուր պետություն, գաղափար, որին 1998-ին անդրադարձել է Մինսկի խումբը և ստացել Բաքվի վճռական մերժումը»:
Այսպիսով, տեսնում ենք, որ իրավական տեսակետից Արցախյան խնդիր պարզապես գոյություն չունի: Այդ իսկ պատճառով ադրբեջանական պետությունն ամեն ինչ անում է, որպեսզի խնդիրը պահի քաղաքական հարթությունում: Մենք էլ մեր կողմից գրեթե ոչինչ չենք անում, որպեսզի հարցին տրվի իրավական լուծում:
Լիաննա Խաչատրյան
Ադրբեջանում շատ են սիրում «տարածքային ամբողջականություն» բառակապակցությունը:
Միջազգային ամբիոններից ու բեմերից ադրբեջանցի դիվանագետները հաճախ են Հայաստանին մեղադրում Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը խախտելու մեջ: Ընդ որում, Արցախի մասին գրեթե չի խոսվում: Հիմնական շեշտը դրվում է հայկական, նույնն է թե` հայաստանյան «ագրեսիայի» վրա:
Հետաքրքրական է, որ հարցը ներկայացվում է իբրև բացառապես քաղաքական, և ոչ-ոք չի խոսում խնդրի իրավական բնույթի մասին: Հայ քաղաքագետ Ալեքսանդր Մանասյանը կարծում է, որ սա արվում է միտումնավոր: Բանը նրանում է, որ իրավական առումով Ադրբեջանն Արցախը պահանջելու իրավունք չունի, քանի որ այն պարզապես Ադրբեջանի կազմում չէր գտնվում:
Ալեքսանդր Մանասյանն այդ մասին մի շարք հրապարակումներ է ունեցել: Վերջերս էլ տպագրվել է նրա հերթական գիրքը, որտեղ սեղմ և հակիրճ ներկայացված է Արցախյան խնդրի, տարածքային հարցերի հիմնախնդրի պատմական և իրավական հիմքերում ընկած դրույթները:
Ներկայացնենք մեր կողմից ընտրված մի քանի դրույթ, որոնք ապացուցում են, որ Արցախը Ադրբեջանի մասը չի կազմում և չի կարող կազմել:
Ադրբեջանի ընտրությունը
«1991 թ. Օգօոստոսի 30-ի «Անկախ պետականության վերականգման մասին» հռչակագրով և հոկտեմբերի 18-ին «Պետական անկախության մասին» սահմանադրական ակտով Բաքվում հրաժարվել են լինել նախկին Ադրբեջանի Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետության իրավահաջորդը և վերականգնել 1918 թ. թուրքական ռազմական ինտերվենցիայի արդյունքում հայտնված, Ազգերի լիգային անդամակցելու մերժումը ստացած և առանց սահմաններ ձեռք բերելու պատմության թատերաբեմը լքած Ադրբեջանական Դեմոկրատական Հանրապետության պետականությունը»:
Այսպիսով ստացվում է, որ Ադրբեջանը չի կարող խոսել տարածքային ամբողջականության մասին, քանի որ իրեն հայտարարել է սահմաններ չունեցող մի երկրի իրավահաջորդը:
Ավելին`« ԽՍՀՄ լուծարման ընթացքում Ադրբեջանն ընդհանրապես սահմաններ չի հռչակել` չնայած պարտավոր էր դա անել Ադրբեջանական ԽՍՀ իրավահաջորդությունից հրաժարվելու և առանց սահմաններ ձեռք բերած մի պետականության իրավահաջորդը դառնալու պարագայում, հանգամանք, որն իրավական տեսակետից անհնար է դարձնում ԱՀ նկատմամբ սահմանների անխախտելիության և տարածքային ամբողջականության սկզբունքների կիրառությունը»:
«ԼՂՀ ճանաչումը կապ չունի ԱՀ տարածքային ամբողջականության հետ այն պարզ պատճառով, որ խնդրի իրավական հիմքերի տեսակետից ԼՂ-ն ԱՀ տարածքը չէ»: