Новы Сьвержань: няслаўны канец гісторыі славутага абраза
Novy Śvieržań:
niasłaŭny kaniec historyi słavutaha abraza
Z kolišniaj letniaj vandroŭki zastaŭsia siarod zdymkaŭ u Vašaha Suziralnika zdymak byłoje unijackaje carkvy XVII st. ŭ Novym Śvieržniu, ź jaje admietnaj zamuravanaj viežaj-zvańnicaj. Ciapier u budynku pravasłaŭnaja carkva, vielmi kanoničeskaja ŭ siaredzinie, choć zbolšaha zachoŭvaje rysy svajho aryhinalnaha vyhladu zvonku...
U časy unijackija Novy Śvieržań byŭ znakamity miž inš. kultam peŭnaha (užo tady vidać davoli staražytnaha) abraza Baharodzicy. Miaściŭsia znakamity abraz u hetaj akurat carkvie - što stałasia centram kultu nia tolki miascovaha, ale j metaju pilihrymak chvorych, u pošukach acaleńnia, z šyrejšych abšaraŭ (asabliva z Navahradzkaha vajavodztva); dy nia tolki unijataŭ, ale j rymskich katalikoŭ i pravasłaŭnych: ab čym padrabiazna raspaviadajecca ŭ admysłovaj knižcy, nadrukavanaj „w Nieświżu w Drukarni Jego Xiążęcey Mści Roku 1754”... „Długo czasu przewlokłem czyniąc piłne staranie około tego: azalibym się był mogł informować, y dowiedzieć o początku tego łaskami słynącego MATKI Boskiej Obrazu, jak dawno? od kogo? zkądby? y jako był? ale (okrom słowney powieści z dawnych tradycyi miedzy pospolstwem będącey, iż około Roku 1500, w lesie na drzewie, na tymże samym mieyscu, na ktorym teraz Cerkiew zostaie, był naleziony) żadnym sposobem nizkąd pewnego dowodu, y wiadomości dostać niemogłem. Nieskończona albowiem Mądrość Boska z skrytych sądow swoich przed nami utaić to raczyła, gdy pod czas wielu rożnych w Oyczyźnie inkursyi przy złupieniu z ostatniey substancyi ludzi nędznych y onych rożnemi torturami, dręczeniu, zabijaniu, paleniu, wszystkim też starodawnym dokumentom, Funduszom, y innemu nieśmiertelney pamięci godnych rzeczy opisaniu, w plon nieprzyiacielowi, lub też na ogień się dostać dopuściła.”
Tolki-ž čytača taje knižki, jaki spadziavaŭsia-by znajści ŭ tamtejšaj carkvie jakojści stara-unickaj aŭtentyki pa-za kamieńniem muroŭ, čakaje peŭnaje razčaravańnie: nažal, u Novym Śvieržniu nijakich śladoŭ słavutaha abraza ciapier nie znajšłosia. Zrešty, jak Vaš Suziralnik nia jechaŭ tudy mienavita ŭ pošukach cudoŭnaha acaleńnia ad cudadziejnych abrazoŭ, to j nia byŭ hetkim faktam zanadta zasmučany. A tolki padumaŭ byŭ sabie: nu dyk, pažary, vojny, revalucyj... ci mała stračana ŭsialakich zdabytkaŭ, daŭno i niadaŭna, ot i hety abraz siarod bieźličy strataŭ; zvyčajnaha reč.
...Adnak tolki ciapier vypadkova natrapiŭ, u raspoviedzie karystalnika ŽČ dmitrij_kr , na źviestki ab tym, jaki-ž to dakładna niasłaŭny kaniec napatkaŭ paŭ-tysiačahadovuju historyju słavutaha nova-śvieržańskaha abraza:
„Новосверженская святыня пережила все войны, пожары, конфессиональные перемены, столь часто посещавшие это местечко, пережила даже послевоенное советское время. Не вынесла она только одного - дикарской богоборческой кампании по закрытию церквей в Столбцовском районе 1961-63 гг... По «идеологически выверенному» плану в районе должна была остаться только одна церковь в Столбцах, в которую надлежало впихнуть то ненужное «строителям светлого будущего» имущество, которое будет растаскано из других закрывающихся церквей. Церковь Успения Богородицы в Новом Свержене как раз относилась к последним... По свидетельству очевидцев древняя икона просто «рассыпалась», когда её швырнули в кузов грузовика, чтобы отвезти в столбцовскую церковь.”
Što-ž tut jašče dadać-by... dobraha... Dyk kali kamuś nadarycca zavitać u Novy Śvieržań dy raspaviadać ab tamtejšych radziviłaŭskich pomnikach, - maŭlaŭ, jaskrava eŭrapejskaja kulturnaja spadčyna našaj tutejšaj adviečna-eŭrapejskaj nacyi, - nie zabyvajmasia naprykancy tak i skazać: abraz, z prynamsi XV stahodździa, „швырнули в кузов грузовика” dy pajechali ŭ Stoŭbcy. - Kali-ž raptam jakoje nieŭrazumieńnie, to možna biez źbiantežańnia zapeŭnić, što - dyk a ŭ nas takich abrazoŭ Baharodzicy XV st. jašče jość dy-j navat niekalki štuk (- my-ž eŭrapejskaja kraina...) ... pryčym usie vielmi adzin da druhoha nadta padobnyja: na ŭsich pakazana kabieta, pieravažna ź dzicionkam... a voś u Третьяковке dyk takoha dabra i ŭvohule proćma!.. :)
Выява з: М. Нікалаеў, Гіст. бел. кн., Т.1, Мн. 2009, стар. 367.