Գիրքը հոգևոր սնունդ է
ԱՅՍՕՐ ԳՐԱԴԱՐԱՆԱՎԱՐՆԵՐԻ ՕՐՆ Է
Ես որպես ֆանատիկ ընթերցող և հանրապետության գրահրատարակիչների ազգային միության (ՀԿ) երկարամյա նախագահ ջերմորեն շնորհավորում եմ գրքի նվիրյալներին, ցանկանում նրանց երջանկություն և հաջողություններ;
Գիրքը հոգեկան սնունդ է՝ ես ուզում եմ, որ բոլորը սա կարդան ուշադիր։
Եղիշե Չարենցը գրքերի աշխարհը բնորոշել է որպես «անեզր տիեզերք»: Գրքի ֆենոմենի մասին հազարամյակներ շարունակ հիացմունքով են խոսել մարդկային մտքի հսկաները: Հնագույն իմաստուններից մեկը մարդկային թուլության բուժման դեղամիջոցը համարում է գիրն ու դպրությունը: Պատահական չէ, որ հնագույն ժամանակններից սկսած լուսավորյալ մարդիկ` թագավոր, թե զորավար, գիտնական, թե գրող մեծագույն խնամքով և վիթխարի ջանքերով հավաքել են ձեռագրեր, գրքեր և ստեղծել նշանավոր գրադարաններ, որոնք դարձել են գիտության գրականության և մշակույթի խոշոր կենտրոններ: Սենեկան իր նամակներից մեկում գրում է «ընթերցանությունը սնում է ուղեղը»: Իսկ Ռամզես փարավոնի գրադարանի մուտքի վրա գրված է եղել «հոգեկան դեղամիջոց»: Չէին լինի ոչ արվեստն ու գիտությունը, ոչ էլ որևէ հայտնագործություն, կխաթարվեր անգամ ճիշտ խոսելու և արտահայտվելու կարողությունը, եթե Աստծու ողորմածությամբ մարդկությունը չհասներ դպրության օգտագործմանը, - գրել է անգլիական փիլիսոփա Իոհան Սոլսբերացին:
Գիրքն այն հոգևոր և մտավոր շտեմարանն է, որ հնարավորություն է տալիս մարդկությանը զարգանալու, հարստացնելու իր գիտելիքները, պահպանելու իր մտավոր նվաճումները և հիշողությունը, իր պատմությունը, ապագա սերունդներին հասցնելու իր խոսքն ու պատգամները: Եվ բնական է, որ դարից-դար, տարեց-տարի աճում է հրատարակվող գրքերի քանակը: Արդեն XVIII դարում լույս աշ¬խարհ են գալիս 1,6 միլիոն գրքային հրատարակություններ: XIX դարում այդ թիվը քառապատկվում է և դառնում 6,1 միլիոն: XX դարը մարդկությանը նվիրել է 50 միլիոն գրքային նոր հրատարակություն: Միայն 1950-80 թ.թ. աշխարհում լույս ընծայվող գրքերի քանակը կրկնապատկվել է, իսկ տպաքանակը` եռապատկվել:
Հայ ժողովուրդն իր ծանրակշիռ ու ուրույն ավանդն ունի համաշխարհային գրահրատարակչության բնագավառում: Մեր հնագույն մագաղաթներից ու ձեռագրերից սկսած մինչև առաջին տպագիր գիրքը` «Ուրբաթագիրը» և, այնուհետ, մինչև մեր օրերը, հայերեն տասնյակ հազարավոր գրքեր են հրատարակվել երկրագնդի տարբեր քաղաքներում:
Սակայն հայ գրահրատարակչությունը մեծ ծավալ է ստանում 20-րդ դարի երկրորդ կեսում: 1970-1990թ.թ. Հայաստանում տարեկան հրատարակվում էր 1200 գիրք, մեծ տպաքանակներով: Եվ մեր ժողովուրդը համարվում էր աշխարհի ամենակարդացող ժողովուրդներից մեկը: Հայ ժողովուրդը միշտ բարձր է գնահատել գիր ու գրականության դերը իր գոյատևման բազմադարյան պատմության մեջ, սիրել է գիրքը` բոլոր դարաշրջաններում, սրբությամբ պահպանել ամեն մի ձեռա¬գիր կամ տպագիր խոսք: Հայ գրքի ճակատագիրը եղել է նույնքան ծանր, որքան իր ժողովրդի: Գիրքը ժողովրդի հետ դեգերել է ամբողջ աշխարհով մեկ, բաժանել կյանքի դառնությունները: Բազմաթիվ փաստեր են հայտնի, երբ եղեռնի կոտորածներից մազապուրծ հայ կանայք, ծերունիներ թողնելով իրենց հարստությունը, ոսկեղենը, թանկարժեք իրերը, իրենց հետ վերցնում էին գրքերը` ոչնչացումից փրկելու համար:
Ցավոք 1990-ական թվականներին իրադրությունը կտրուկ շրջվեց գլխիվայր: Քանդվեցին գրահրատարակչությունները, տպարանները, գրախանութները, գրադարանները: Մղձավանջային խավարի տարիներին, մարդիկ ոչ միայն դադարեցին գիրք կարդալուց, այլ տասնամյակների ընթացքում խնամքով ու սիրով ստեղծված իրենց գրադարանները վաճառքի էին հանում կամ վառարանները տաքացնում: Սարսափելի է պատկերացնել, որ իրենց դպրությամբ ու մշակույթով հպարտացող մարդիկ ոչնչացնում են գրադարանները, նախկին գրախանութներում գրքի փոխարեն ծամոն են վաճառում:
Ի՞նչ պատահեց մեր ժողովրդին…․․․․․․․․․․․․
Որոշ «կանխագուշակներ» հաճախ բարբառում են «գրքի մոտակա վախճանի» մասին` կապված ժամանակակից էլեկտրոնային միջոցների և հեռուստատեսության զարգացման հետ: Ես առիթ եմ ունեցել զրուցելու մի բարձրաստիճան, բավական խելացի պաշտոնյայի հետ, որը պնդում էր, թե համակարգիչ ունենալու դեպքում, ինչին է պետք գիրքը:
Ժամանակին Կ.Չապեկը և Ս.Ցվեյգը սարկազմով ու համոզիչ կերպով հերքել են «Գրքի վախճանը» կանխագուշակող մարգարեներին:
«Էներգիայի ոչ մի աղբյուրի,- գրել է Ցվեյգը,- դեռ չի հաջողվել ստեղծել այնպիսի մի լույս, որը հաճախ ծագում է փոքրիկ հատորիկից, և երբեք էլեկտրական հոսանքը չի կարող ունենալ այնպիսի ուժ, որն ունի տպագիր խոսքը։ Չհնացող ու անհաղթահարելի, ժամանակին չենթարկվող, ամենախտացած, ամենահագեցված ու բազմակերպ ուժը` ահա թե ինչ է գիրքը»: Հիշեք մշտապես․․․․