Пайхамара (Даьлера салам моаршал хилда цун) уллув лаьттача Абд Аллах1 ибн Мас1уда (р.а.) дола дувцар
«Ше 1одессача тайпара Къор1а деша воаллачо,
дешийла из, Ибн Умм Абдо дешача тайпара»
Мухьаммад, Даьла Элча (Даьлера салам моаршал хилда цун т1ехьа)
Маккарча лоамашка цхьа къорача метте жа доажадеш воаллаш хиннав кхувш воаг1а з1амсаг Абд Аллах1 ибн Ма1суд. Из жа Маккарча в1аьхийча сага Укбат хиннад. Наха бегвоахаш, Ибн Умм Абд, оалаш хиннад цох - «Абда наьна во1» яхилга да из. З1амсага ший ц1и Абд Аллах1 хиннай, х1аьта даь ц1и - Мас1уд яхаш хиннай.
***
К1аьнка хеза хиннад, Пайхамар ваьннав яхаш, наха дувцаш. Цо из дош теркал деш хиннадац, цкъара дале ше з1амига а хиларца, вешта - мехка юкъерча г1улакхашта цо дакъа лоацаш а хиннадац. Сецца хьал а г1атте Укбий жа доажаде водаш хинна, лаьтта боадо хьаьрчача мара чувоаг1аш а хиннавац.
Цкъа 1уна б1аргадайнад, г1овна-сибата тоавенна ши къонах хьат1авоаг1аш. Гуш дар й1овхалои хьогалои уж ч1оаг1а к1албиталга. 1уна
хьат1акхаьчача, моаршал а денна, дийхад цар:
- Дукхаваха, з1амсаг, из д1ара газа 1о а йийтте, хьогал эшаяйта тхога, пхаьнаш докъаденна халча эттад тхо.
З1амсага жоп деннад.
- Аз дергдац из, х1ана аьлча ораш гаьзарий а жа а са дац, со акхарга хьожаш мара вац.
Цу дешаш уж эг1аз биганзар, раьза хиларца йовхьамаш сийрдаяьлар цар.
Царех цхьан къонахчо аьлар Абд Аллах1ага:
- В1алла еттанза йола къона газилг хьахьокхал сога.
З1амсага шийна юхе лаьтта къонача газилга п1елг т1ахьекхар. Къонахчо из газилг хьамарх1а а еллар, Даьла ц1и а йоахаш, шомарах кулг хьекха волавелар.
Цецваьнна б1арахьежаш лаьттача Абд Аллах1а дагадехар: « Маца хиннад яхканза йола газилгаш етташ?».
Амма ер 1от1ахьежжаше а, шим хьасовсабелар, т1аккха цох хийцца шур 1оъаха йолаелар. 1окхайда, лаьттар хьаийцар цо, када хьисапе, к1оаг бизар шурах. Шоаш 1аббалца цу шинне а мелар, т1аккха Абд Аллах1а а молайир.
Абд Аллах1а т1ехьаг1а хьадийцар:
«Сай б1аргех цатешача эттавар со… Шурех тхо 1аба даьлча, цу къонахчо аьлар: «Хьав1ашката1а!»
Газа шим з1амигбенна, тхьовра ше хиннача боарама т1а сецар.
Т1аккха аз дийхар цу аьттув болча къонахчунгар:
- Уж 1айха оалаш хинна дешаш, хьеха сона.
- Хьо ховш ва-кх уж, к1ант, - аьлар къонахчо».
***
Иштта нийсделар Абд Аллах1 ибн Мас1уд бусалба динах д1акхетар… г1улакх мишта дар аьлча, из газа йийтта къонах Даьла Элча а хиннавар (Даьлера салам хилда цун т1ехьа), цун новкъост Абу Бакр а ъиннавар. Цу дийнахь Маккар байдда болхаш хиннаб уж, Къурейш-наькъан харцон та1азараши кхы ла а ца могаш
***
З1амсага безабеннаб Даьла Элча а цун новкъост а. Т1а-т1а царцар безам ч1оаг1луш а хиннаб. Х1аьта Абд Аллах1 везавеннав Даьла Элчана а, Абу Бакра а, из тешаме волга гучадаьнна. Кхы а цох дуккха дика г1улакхаш доахкилга хайнад царна
***
Дукха ха ялале Абд Аллах1а ибн Мас1уда има а дилла, Даьла Элчанга дийхад, лаьрх1а гийна г1улакхде д1аэца аьнна. Пайхамар (Даьлера салам хилда цун т1ехьа) раьза а хилар.
Цу дийнахь денз хьа, Абд Аллах1 ибн Мас1уд има а дилла, Даьла Элчанца хулар д1аима. Пайхамар гаьнна д1а-хьа водаш а цунца хулар из, ц1аг1а а арахь уллув хулар…
Элча набаро д1алаьцача, из сомавоаккхар, аьннача хана; из лувча эттача духьалъоттар, наха гургвоацаш; маьчаш т1аювхар, аравоалаш т1ера 1ойоахар, чувоалаш, Абд Аллах1а шийца лелайора Пайхамара 1асеи сиваки, ни1 еллар сала1а ший ц1аг1а из д1ачуводача хана…
Ший арг1аг1а Даьла Элчано (Даьлера салам хилда цун т1ехьа) а пурам деннадар Абд Аллах1а, моллаг1ча хана ше волча чувала. Цул совг1а Абд Аллах1ах ший тешамхо вир Элчано, ший эггара к1оарг1аг1йола къайленаш хойташ. Наха ц1и тиллар Абд Аллах1ах «Пайхамара къайле лораер» аьнна
***
Абд Аллах1 ибн Мас1уд, Даьла Элчана ц1аг1а хьалкхийр, цо деча хьехамашка ла а дувг1аш, т1а а эцаш; цун оамалашца, г1улакхашца таравала г1ерташ;массе а хана цо дер де г1ерташ. Оамалашта а нигаташта а Даьла Элчанна … эггара тараг1вар Абд Аллах1 ва оалар цу ханарча наха.
***
Элчано йилла хинна дешарче яьккха ваьлча, Абд Аллах1а дикаг Къор1а дешаш саг вацар Пайхамара уллув латтача новкъосташта юкъе, к1оргга цун ма1ан а ховш, Даьла шар1а а ховр цунна массарел дикаг1.
Из сенах гучадоал аьлча… моцаг1а 1арафат-лоама т1а лаьттача 1умара ибн ал-Хаттаба цхьа саг хьат1авеннав. 1умар ибн ал-Хаттаб цу заманчухь халиф хиннав.
Цу сага аьннад:
- Ва нийса тешаш болча наьха Кулгалхо, со Куфа яхача шахьарера венав. Цхьа саг ва цигача, дагахьа ховш Къор1а д1аяздеш.
Из хезача, 1умар, сов эг1азваха ватт1а минот яхаяц, ц1ог1а хьакха цо:
- Малав из, ва? Хьо балийна воссарг!
Цу саго аьлар:
- Абд Аллах1 ибн Мас1уд ва из.
Хаххе метта вера 1умар. Дог тийна дижа аьлча, цо аьлар:
- Балийна восса хьо… Аз Даьлах дув ма буъ, цунчул дикаг1 Къор1а ховш саг х1анззолца сона вайна ма вац. Цох аз цхьа х1ама дувцаргда хьона:
- Цхьан сайрана Пайхамар (Даьлера салам хилда цун т1ехьа) Абу Бакр волч а вена, цхьа г1улакх дувцаш бар. Со а вар цигача. Даьла Элча хьалг1аттача, тхо а арадаьлар цунна т1ехьа. Маьждига юхе г1олла д1адолхаш, ламаз деш воаллаш цхьа саг вайр тхона.
Даьла Элча (Даьлера салам хилда цун т1ехьа) юха а сеца, ладувг1а эттар, т1аккха тхогахь хьа а вийрза аьлар: «Ше 1одессача тайпара Къор1а деша воаллачо, дешийла из, Ибн Умм Абдо дешача тайпара…»
Абд Аллах1 ибн Мас1уд ламаз деш воаллар, х1аьта Даьла Элчано борд-бордах оалар: « Деха 1а, лургда хьона… Деха 1а, лургда хьона… Деха 1а, лургда хьона…»
Д1ахо дийцар 1умар:
- Сайга аьлар аз: «Даьлах дув буъ аз. 1урра Абд Аллах1 ибн Мас1уд волча а ваха, г1адвугаргва аз из, Пайхамаро хьа ламаз могадаьд, аьнна».
1урра ваха со д1аэттача, сол хьалхаваьнна Абу Бакр ваг1ар. Даьла Возлора, Абу Бакрца дикача г1улакхашца яхь лаьца а ма ва со, даима из хьалха а ма воал» .
***
Аллах1агар десса Дешар цунна мишта дика ховр аьлча… Цо ше оалаш дар: «Ца1 мара воацача Даьлах дув ма буъ аз, х1ара аят маца а, мича а, фу бахьан а дессад ма хов сона, массарел дикаг1. Из сайл дикаг1 ховш саг волга гучадаьлча, миччахь из вале, из волча а ма г1оргвар со»
***
Доацар т1атеха аьннадац из дош Абд Аллах1а ибн Мас1уда. Цкъа моцаг1а 1умар ибн ал Хаттаб хиннав кир ийца водаш. Садайна ха хиннай, наьха сибаташ боадонах къоаста ца луш. Духьалкхийттай цхьаькха кир, цунца хиннав Абд Аллах1 ибн Мас1уд. Ший цхьан новкъостага духьалбоаг1араш мичахьар ба хатта аьннад 1умара.
- Мичахьар доаг1а шу, воа нах?
Абд Аллах1а жоп деннад:
- Раьг1ен йистера.
1умара хаьттийтад:
- Мичахь бода шун никъ?
Абд Аллах1а жоп деннад:
- Шира ц1а долча (Ка1бах оал иштта)
!умара ше-шеца аьннад:
- Царна юкъе дийша саг ва.
Хаттар далийтад 1умара:
- Эггара доккхаг1а фуд Къор1а т1а?
Абд Аллах1а жоп деннад цунна:
- «Аллах1 - из воацар Даьла а вац, Ше волашволаш, деррига Карадарволаш. Тар а кхетац цунна, набаро лацац из».
1умар хатта аьннад:
- Эггара хьаькъала к1оаргаг1 фуд Къор1а т1а?
Абд Аллах1а жоп деннад:
- «Шоана хетар а хургдац, е Дешар бе доллачарна хетар а хургдац.
Во даьчо, моллаг1а из вале а, бекхам токхаргба; доттаг1а г1онча а хургвац-кх цун, Аллах1 воацар».
1умар хоаттийташ вар:
Эггара догдоахилге луш фуд Къор1а т1а?
Абд Аллах1а жоп деннад (аят дешаш):
- «Ала: «Са лаьш! Шоай синошта духьала хиннараш! Даьла къахьетамаъ дог дилле ма хилалаш, къиношта гештдеш ва Аллах1. Боккъонца, эггара Гештдешвар а эггара Къахьетамехвар а Из ма ва».
1умара аьлар ший сагага:
- Абд Аллах1 ибн Мас1уд вий хьажал цу нахаца.
Кирхоша жоп делар:
- Даьла Возлора, ва-м ва!
***
Абд Аллах1 ибн Мас1уд кхетам а болаш, ч1оаг1а Даьлах а тешаш вочох лоралуш а Къор1а дешархо вар. Цул совг1а нидз а бар цунга, духьалъотта кийча а вар, юхахьажа х1ама доацаш, денал долаш а, майра а ва; эггара халаг1ча хана из гуча а доалар.
Цхьа х1ама дагадехача тоъам ба: Даьла Элча (Даьлера салам хилда цун т1ехьа) ва эггара хьалха Къор1а наха гуччахь д1акхайкхадаьр Абд Аллах1 ва.
Цкъа Макке в1ашаг1кхийтта хиннаб Даьла Элчан новкъостий. Цу хана бусалба нах низ боацаш а к1езига а хиннаб. Цар аьннад:
- Аллах1ах дув ма буъ оаха, къурешашта Къор1а дешаш ма хезадац. Малав царна из 1одешаршдар?
Абд Аллах1 ибн Мас1уд ураийккхав:
- Аз дешаргда из царна!
Элчана новкъостий корзаг1баьннаю:
- Тхо ч1оаг1а кхер, цар хьона цхьа во х1ама дар. Из дешаргдолча сага нах гадаккха т1аэттара бакъахьа хетар тхона, къурейшиташта т1акховда дагадохе.
Абд Аллах1а аьннад:
- Из хьаде пурам да оаш сона. Аллах1а лора а вергва га а доаккхаргда.
- Шоллаг1ча дийнахь 1урра Абд Аллах1 цу езача метте хьавенав, Ибрах1има-пайхамара кхера воллача, Ка1бана гоннахь хайша баг1аш къуреш-наькъан хиннаб. Кхера йистте д1а а этта Абд Аллах1а 1адийшад:
- Аллах1а ц1ераца Къахьетаме а волча… - цун оаз ай а еннай ч1оаг1 а еннай, - Къахьетаме ва из. Къор1а хьийхад Цо. Саг кхеллав Цо. Мотт 1омабабайттаб …
Из Къор1а дешаш лаьттав, къуреш-наькъан ладувг1аш баьг1аб. Т1аккха хьалтовсабеннаб:
- Из фу два Ибн Умм Абдо дувцар? Балийна восса из! Мухьаммада хьаденачох цхьа дакъа ма дий из…
Абд Аллах1а батах х1амаш етта болабеннаб уж, амма вокхо Къор1а дешаш хиннад, шийна Дала пурам мел деннад.
Веррига ц1еша ваьккха новкъостий болча юхакхаьчав из, цар аьннад:
- Тхо кхийрар хьахиннад укхох.
Абд Аллах1а аьннад:
- Даьла Возлора, ц1аккха а хьалха Аллах1а моастаг1ий, тахан санна, эсала ма хийттабац сона. Шо раьза дале, со кхоана а араваргва царна Къор1а деша.
- Аа, - аьннад новкъосташа, -1а даьр тоъам болаш да. Царна гоамадар да 1а дийшар.
***
Абд Аллах1 ваьхав Усман халифал отталца. Из 1ожала метта вижача, цунга хьажа венав Усман. Цо хаьттад Абд Аллах1ага:
- Сево саготду хьа?
- Сай къиноша, - жоп деннад вокхо.
- Фу эшар хьона - хаьттад Усмана.
- Даьла къахьетам, - жоп денна Абд Аллах1а.
- Х1анззолца 1а д1аэца ца тигар хьо волча хьада аьнна амар лургда аз, - аьннад Усмана.
- Са мехкарий къе бисар кхер хьо? - хаьттад Абд Аллах1а, - аз ло1ам беннаб царга х1ара бус-буса «Ал-Вакъиа» яха сура дешар. Даьла Элчано (Даьлера салам хилда цун т1ехьа) оалаш хезадар сона: «Х1ара бус-буса «Ал-Вакъиа» дешача къели мискалли 1айоаг1аргьяц» яхьаш.
Бийса т1айеча, йоахаш Аллах1а ц1и а йолаш, аяташ а дешаш, Абд Аллах1 д1акхалхар.
Абд ар-Рохьман Рафа ал-Баша
Таржам даьр Коазой Иса
http://radio-angusht.ru