Wykłady cioci Skye. Wykład 1, bibliografia załącznikowa [1/2]
Witam w pierwszym z serii wykładów cioci Skye, w których to dowiecie się trochę o edytorstwie w praktyce i dlaczego jest to takie upierdliwe.
Oczywiście, że każdy uczy tego inaczej. To schemat wbijany przez lata do głów przez Zakład Nauk Pomocniczych i Edytorstwa na mojej uczelni, a i tak wykładowca potrafi ci oddać pracę roczną z adnotacją, że robisz to źle.
Dotyczy tylko prac pisanych w języku polskim.
Za ewentualne łopaty z góry przepraszam. Nauczyłam się tłumaczyć wszystko.
Zaczniemy od skrótów bibliograficznych, które stosuje się zarówno w opisie jak i przypisach, co przyda się również w lekcji następnej.
przeł. - przełożył(a)
tłum. - tłumaczenie, tłumaczył(a), tłumaczyli
przedm. - przedmowa
oprac. - opracowanie
pod red./red. - pod redakcją/redakcja
wyd. - numer wydania
t. - tom
cz. - część
s. - strona (nigdy str.)
popr. - poprawione
uzup. - uzupełnione
zm. - zmienione
skróc. - skrócone
Łacina.
W przypisach i bibliografii można stosować zarówno polskie jak i łacińskie skróty. Zasady są dwie. Pierwsza: konsekwentny zapis - albo tylko łacińskie, albo tylko polskie. W wersji łacińskiej skróty zapisywane są zawsze kursywą, kropka zawsze czcionką prostą!. Jeśli stosujemy łaciński skrót, już do końca dajemy skróty. Wyjątkami są idem, eadem i ibidem, które można zapisywać wersją rozszerzoną, nawet jeśli stosuje się inne skróty. Oraz passim, które skrótu nie ma. Wygląda to estetyczniej.
ead. (eadem) - taż/ta sama [zastępuje imię i nazwisko wcześniej wymienionej autorki]
id. (idem) - tenże [zastępuje imię i nazwisko wcześniej wymienionego autora]
ibid. (ibidem) - tamże [w przypisach zastępuje opis bibliograficzny bezpośrednio poprzedzający]
ca (circa) - ok. (około)
cf. (confer) - por. (porównaj)
v. (vide) - zob. (zobacz)
Poniższe skróty zapisuje się, dzieląc spacją, choć nie zawsze. Wszystko zalezy od wewnętrznych ustaleń np. wydawnictwa.
op. cit. (opus citatum) - dz. cyt. (dzieło cytowane) [w przypisach zastępuje dane bibliograficzne dzieła wcześniej cytowanego, nie zastępuje stron]
loc. cit. (loco cicato) - miejsce cytowane [zastępuje dane bibliograficzne działa wcześniej cytowanego, również strony]
passim - niemal wszędzie [zastępuje numery stron, jeśli odwołujemy się do informacji rozsianej na wielu stronach dokumentów]
sic! [!] - tak!, tak właśnie! - nie spotkałam się nigdy z wersją polską. W ten sposób, w nawiasie kwadratowym, oznaczamy, że tak było w tekście oryginalnym, np. jeśli w cytacie znajduje się ewidentny błąd.
Co to są współpracownicy? - bo o nich dalej. Współpracownicy to tłumacz, autor opracowania, wstępu, przedmowy, autor wyboru, redaktor.
Koleżanka kursywa
Kursywienie ma również kilka zasad. Poza wspomnianymi powyżej zasadami w wypadku łaciny.
W bibliografii i przypisach nie kursywimy znaków interpunkcyjnych, poza tymi stanowiącymi część składową tytułu.
Wszystkie tytuły, poza tytułami czasopism, zapisujemy kursywą, nigdy w „”. (W wypadku czasopism zawsze wstawiamy cudzysłowie polskie, a więc w indeksie dolnym i górnym, nie angielskie "".)
Czcionki! - kwestia czcionek szeryfowych i bezszeryfowywch. Zasadniczo czcionki bezszeryfowe, a więc zupełnie proste (Arial, Calibri, Verdana i inne) przeznaczone są dla stron internetowych. Czcionki szeryfowe, te z charakterystycznymi zawijasami na końcach (Times New Roman, Adobe Garamond Pro), stosowane są na wydruku. Prace oddajemy pisane czcionką szeryfową. Nie jest to wymysł, jest to związane z percepcją oka, czcionki z zawijasami sprawiają, że szybciej rozpoznaje się litery.
Te zasady są w ogóle dosyć ciekawe, ale o tym może kiedyś ;)
Opis bibliograficzny - dotyczy bibliografii załącznikowej
1. Opis bibliograficzny wydawnictwa zwartego (do trzech autorów) jedno- i wielotomowego
Nazwa autora/autorów [w kolejności alfabetycznej], Tytuł. Podtytuł [jeśli nie ma podtytułu, po tytule następuje przecinek], nazwy współpracowników, oznaczenie wydania [które wydanie, nigdy nie podaje się wydania pierwszego!], oznaczenie części wydawniczych [tom, zapisywany zawsze cyframi arabskimi], miejsce wydania, wydawnictwo i rok. (W nawiasie po kropce ewentualna seria wydawnicza i numer w obrębie serii).
Przykładowo:
1. Austen Jane, Mansfield Park, przeł. A. Przedpełska-Trzeciakowska, Warszawa, Prószyński i S-ka 2003. (Klasyka Powieści)
2. Tatarkiewicz Władysław, Historia filozofii, wyd. 22, t. 2, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN 2005.
3. Homer, Illiada, przeł. K. Jeżowska, wybór, wstęp i komentarz J. Łanowski, wyd. 12 zm. Wrocław, Ossolineum 1972. (BN II, 17)
[Ten przykład obejmuje prawie wszystkie możliwe wariacje i jest całkowicie fikcyjny.]
4. Harvey Sylvia, Rick Amanda, Niekończąca się ilość den. Egzekutujmy się, przeł. N. Dumkowska, przedm. S. Krańczak, wyd. 2 uzup. i popr., t. 2, Poznań, Wydawnictwo Dupa Pottera 2011. (Książki, Których Wydawać Się Nie Powinno)
2. Opis bibliograficzny wydawnictwa zwartego jedno- i wielotomowego, napisanego przez więcej niż trzech autorów
Tytuł. Podtytuł. Dodatek do tytułu [pojawia się bardzo rzadko, dalej nie będę o nim wspominać], redakcja [inicjał imienia i nazwisko redaktora/redaktorów całości w kolejności alfabetycznej], nazwy współpracowników, oznaczenie wydania, oznaczenie części wydawniczych, miejsce wydania, wydawnictwo i rok. (Seria wydawnicza, numer w obrębie serii)
Przykład zawierający cudzysłowie w tytule. Tak jest jeśli częścią tytułu jest tytuł istniejącej książki/artykułu.
1. „Dziady”. Od Wyspiańskiego do Grzegorzewskiego, pod red. T Kornasia i G. Niziołka, Kraków, Księgarnia Akademicka 1999. (Wielkie Dzieła Teatralne, nr 3)
3. Opis bibliograficzny artykułu/utworu w książce jednego autora
Nazwa autora/autorów artykułu lub utworu, Tytuł artykułu lub utworu. Podtytuł, autor przekładu [inicjał imienia i nazwisko] [w:] idem (tenże)/eadem (taż), Tytuł książki. Podtytuł, dodatek do tytułu, nazwy współpracowników, oznaczenie wydania, oznaczenie części wydawniczych, miejsce wydania, wydawnictwo i rok, zakres stron. (seria, numer).
1. Gaiman Neil, Tylko kolejny koniec świata, nic więcej, [w:] idem, Dym i lustra, przeł. P. Braiter, wyd. 2 popr., Warszawa, Wydawnictwo MAG 2003, s. 198-215.
2. Herbert Zbigniew, Rozmyślania o ojcu, [w:] idem, Wiersze wybrane, wybór R. Krynicki, oprac. R. Krynicki, wyd. 2 popr., Kraków, Wydawnictwo a5 2005, s. 183.
3. Zajdel Janusz A., Czwarty rodzaj równowagi, [w:] idem, Wyższe racje, wybór M. Oramus, Poznań, Wydawnictwo Poznańskie 1988, s. 105-113.
4. Opis bibliograficzny artykułu/utworu opublikowanego w pracy zbiorowej lub wieloautorskiej antologii tekstów literackich
Nazwa autora/autorów artykułu lub utworu, Tytuł artykułu lub utworu. Podtytuł, autor przekładu [inicjał imienia i nazwisko] [w:] idem (tenże)/eadem (taż), Tytuł książki. Podtytuł, inicjał imienia i nazwisko redaktora całości/autora wyboru, nazwy współpracowników, oznaczenie wydania, oznaczenie części wydawniczych, miejsce wydania, wydawnictwo i rok, zakres stron. (seria, numer).
1. France Marie de, Opowieści, przeł. A. Tatarkiewicz, [w:] Arcydzieła francuskiego średniowiecza, przeł. A. Tatarkiewicz, T. Żeleński-Boy, wybór M. Żurowski, wstęp Z. Czerny, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy 1968, s. 181-274. (Biblioteka Poezji i Prozy)
2. Tokarski Ryszard, Słownictwo jako interpretacja świata, [w:] Współczesny język polski, pod red. J. Bartmińskiego, wyd. 2 popr., Lublin, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 2001, s. 343-370.
3. Gombrowicz Witold, Z Gombrowiczem w Buenos Aires, wywiad przeprowadził ks. J. S. Pasierb, [w:] idem, Dzieła, red. J. Błoński i J. Jarzębski, wybór i układ tekstów J. Jarzębski i K. Jeżowski, t. 13: Publicystyka, wywiady, teksty różne. 1939-1963, przeł. I. Kania oraz Z. Chędzyńska i R. Kalicki, Kraków, Wydawnictwo Literackie 1996, s. 345-356.
[Okej, był to przykład nieco ekstremalny]
5. Artykuł lub utwór opublikowany w czasopiśmie/gazecie
Nazwa autora artykułu/utworu, Tytuł, przekład, „Tytuł Czasopisma/Gazety”, data roczna, numer [nr]/zeszyt [z.]/tom [t.], zakres stron.
1. Klejnocki Jarosław, Polska literatura współczesna, „Polityka” 2008, nr 40 4 X, s. 58-59.
Tytuły czasopism zapisujemy jak tytułu angielskie, wszystko poza spójnikami wielką literą.
6. Dokument opublikowany w internecie
Nazwa autora artykułu/utworu, Tytuł, pełny adres strony internetowej z podaniem protokołu [w nawiasie trójkątnym, w kwadratowym zamieszczam ze względu na kodowanie LJa], data dzienna ostatniej aktualizacji strony/data dzienna ostatnich odwiedzin.
1. Baranowska Małgorzata, Sztuka - nić w labiryncie. Poezja Tadeusza Różewicza, [http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/es_poezja_rozewicza], 25 I 2009.
W następnym odcinku: przypisy
Edit: I prawdopodobnie, bo się douczam bibliograficznie, dokumenty elektroniczne szerzej, bibliografia historyczna, zapis nut, zapis utworów muzycznych.
Oczywiście, że każdy uczy tego inaczej. To schemat wbijany przez lata do głów przez Zakład Nauk Pomocniczych i Edytorstwa na mojej uczelni, a i tak wykładowca potrafi ci oddać pracę roczną z adnotacją, że robisz to źle.
Dotyczy tylko prac pisanych w języku polskim.
Za ewentualne łopaty z góry przepraszam. Nauczyłam się tłumaczyć wszystko.
Zaczniemy od skrótów bibliograficznych, które stosuje się zarówno w opisie jak i przypisach, co przyda się również w lekcji następnej.
przeł. - przełożył(a)
tłum. - tłumaczenie, tłumaczył(a), tłumaczyli
przedm. - przedmowa
oprac. - opracowanie
pod red./red. - pod redakcją/redakcja
wyd. - numer wydania
t. - tom
cz. - część
s. - strona (nigdy str.)
popr. - poprawione
uzup. - uzupełnione
zm. - zmienione
skróc. - skrócone
Łacina.
W przypisach i bibliografii można stosować zarówno polskie jak i łacińskie skróty. Zasady są dwie. Pierwsza: konsekwentny zapis - albo tylko łacińskie, albo tylko polskie. W wersji łacińskiej skróty zapisywane są zawsze kursywą, kropka zawsze czcionką prostą!. Jeśli stosujemy łaciński skrót, już do końca dajemy skróty. Wyjątkami są idem, eadem i ibidem, które można zapisywać wersją rozszerzoną, nawet jeśli stosuje się inne skróty. Oraz passim, które skrótu nie ma. Wygląda to estetyczniej.
ead. (eadem) - taż/ta sama [zastępuje imię i nazwisko wcześniej wymienionej autorki]
id. (idem) - tenże [zastępuje imię i nazwisko wcześniej wymienionego autora]
ibid. (ibidem) - tamże [w przypisach zastępuje opis bibliograficzny bezpośrednio poprzedzający]
ca (circa) - ok. (około)
cf. (confer) - por. (porównaj)
v. (vide) - zob. (zobacz)
Poniższe skróty zapisuje się, dzieląc spacją, choć nie zawsze. Wszystko zalezy od wewnętrznych ustaleń np. wydawnictwa.
op. cit. (opus citatum) - dz. cyt. (dzieło cytowane) [w przypisach zastępuje dane bibliograficzne dzieła wcześniej cytowanego, nie zastępuje stron]
loc. cit. (loco cicato) - miejsce cytowane [zastępuje dane bibliograficzne działa wcześniej cytowanego, również strony]
passim - niemal wszędzie [zastępuje numery stron, jeśli odwołujemy się do informacji rozsianej na wielu stronach dokumentów]
sic! [!] - tak!, tak właśnie! - nie spotkałam się nigdy z wersją polską. W ten sposób, w nawiasie kwadratowym, oznaczamy, że tak było w tekście oryginalnym, np. jeśli w cytacie znajduje się ewidentny błąd.
Co to są współpracownicy? - bo o nich dalej. Współpracownicy to tłumacz, autor opracowania, wstępu, przedmowy, autor wyboru, redaktor.
Koleżanka kursywa
Kursywienie ma również kilka zasad. Poza wspomnianymi powyżej zasadami w wypadku łaciny.
W bibliografii i przypisach nie kursywimy znaków interpunkcyjnych, poza tymi stanowiącymi część składową tytułu.
Wszystkie tytuły, poza tytułami czasopism, zapisujemy kursywą, nigdy w „”. (W wypadku czasopism zawsze wstawiamy cudzysłowie polskie, a więc w indeksie dolnym i górnym, nie angielskie "".)
Czcionki! - kwestia czcionek szeryfowych i bezszeryfowywch. Zasadniczo czcionki bezszeryfowe, a więc zupełnie proste (Arial, Calibri, Verdana i inne) przeznaczone są dla stron internetowych. Czcionki szeryfowe, te z charakterystycznymi zawijasami na końcach (Times New Roman, Adobe Garamond Pro), stosowane są na wydruku. Prace oddajemy pisane czcionką szeryfową. Nie jest to wymysł, jest to związane z percepcją oka, czcionki z zawijasami sprawiają, że szybciej rozpoznaje się litery.
Te zasady są w ogóle dosyć ciekawe, ale o tym może kiedyś ;)
Opis bibliograficzny - dotyczy bibliografii załącznikowej
1. Opis bibliograficzny wydawnictwa zwartego (do trzech autorów) jedno- i wielotomowego
Nazwa autora/autorów [w kolejności alfabetycznej], Tytuł. Podtytuł [jeśli nie ma podtytułu, po tytule następuje przecinek], nazwy współpracowników, oznaczenie wydania [które wydanie, nigdy nie podaje się wydania pierwszego!], oznaczenie części wydawniczych [tom, zapisywany zawsze cyframi arabskimi], miejsce wydania, wydawnictwo i rok. (W nawiasie po kropce ewentualna seria wydawnicza i numer w obrębie serii).
Przykładowo:
1. Austen Jane, Mansfield Park, przeł. A. Przedpełska-Trzeciakowska, Warszawa, Prószyński i S-ka 2003. (Klasyka Powieści)
2. Tatarkiewicz Władysław, Historia filozofii, wyd. 22, t. 2, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN 2005.
3. Homer, Illiada, przeł. K. Jeżowska, wybór, wstęp i komentarz J. Łanowski, wyd. 12 zm. Wrocław, Ossolineum 1972. (BN II, 17)
[Ten przykład obejmuje prawie wszystkie możliwe wariacje i jest całkowicie fikcyjny.]
4. Harvey Sylvia, Rick Amanda, Niekończąca się ilość den. Egzekutujmy się, przeł. N. Dumkowska, przedm. S. Krańczak, wyd. 2 uzup. i popr., t. 2, Poznań, Wydawnictwo Dupa Pottera 2011. (Książki, Których Wydawać Się Nie Powinno)
2. Opis bibliograficzny wydawnictwa zwartego jedno- i wielotomowego, napisanego przez więcej niż trzech autorów
Tytuł. Podtytuł. Dodatek do tytułu [pojawia się bardzo rzadko, dalej nie będę o nim wspominać], redakcja [inicjał imienia i nazwisko redaktora/redaktorów całości w kolejności alfabetycznej], nazwy współpracowników, oznaczenie wydania, oznaczenie części wydawniczych, miejsce wydania, wydawnictwo i rok. (Seria wydawnicza, numer w obrębie serii)
Przykład zawierający cudzysłowie w tytule. Tak jest jeśli częścią tytułu jest tytuł istniejącej książki/artykułu.
1. „Dziady”. Od Wyspiańskiego do Grzegorzewskiego, pod red. T Kornasia i G. Niziołka, Kraków, Księgarnia Akademicka 1999. (Wielkie Dzieła Teatralne, nr 3)
3. Opis bibliograficzny artykułu/utworu w książce jednego autora
Nazwa autora/autorów artykułu lub utworu, Tytuł artykułu lub utworu. Podtytuł, autor przekładu [inicjał imienia i nazwisko] [w:] idem (tenże)/eadem (taż), Tytuł książki. Podtytuł, dodatek do tytułu, nazwy współpracowników, oznaczenie wydania, oznaczenie części wydawniczych, miejsce wydania, wydawnictwo i rok, zakres stron. (seria, numer).
1. Gaiman Neil, Tylko kolejny koniec świata, nic więcej, [w:] idem, Dym i lustra, przeł. P. Braiter, wyd. 2 popr., Warszawa, Wydawnictwo MAG 2003, s. 198-215.
2. Herbert Zbigniew, Rozmyślania o ojcu, [w:] idem, Wiersze wybrane, wybór R. Krynicki, oprac. R. Krynicki, wyd. 2 popr., Kraków, Wydawnictwo a5 2005, s. 183.
3. Zajdel Janusz A., Czwarty rodzaj równowagi, [w:] idem, Wyższe racje, wybór M. Oramus, Poznań, Wydawnictwo Poznańskie 1988, s. 105-113.
4. Opis bibliograficzny artykułu/utworu opublikowanego w pracy zbiorowej lub wieloautorskiej antologii tekstów literackich
Nazwa autora/autorów artykułu lub utworu, Tytuł artykułu lub utworu. Podtytuł, autor przekładu [inicjał imienia i nazwisko] [w:] idem (tenże)/eadem (taż), Tytuł książki. Podtytuł, inicjał imienia i nazwisko redaktora całości/autora wyboru, nazwy współpracowników, oznaczenie wydania, oznaczenie części wydawniczych, miejsce wydania, wydawnictwo i rok, zakres stron. (seria, numer).
1. France Marie de, Opowieści, przeł. A. Tatarkiewicz, [w:] Arcydzieła francuskiego średniowiecza, przeł. A. Tatarkiewicz, T. Żeleński-Boy, wybór M. Żurowski, wstęp Z. Czerny, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy 1968, s. 181-274. (Biblioteka Poezji i Prozy)
2. Tokarski Ryszard, Słownictwo jako interpretacja świata, [w:] Współczesny język polski, pod red. J. Bartmińskiego, wyd. 2 popr., Lublin, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 2001, s. 343-370.
3. Gombrowicz Witold, Z Gombrowiczem w Buenos Aires, wywiad przeprowadził ks. J. S. Pasierb, [w:] idem, Dzieła, red. J. Błoński i J. Jarzębski, wybór i układ tekstów J. Jarzębski i K. Jeżowski, t. 13: Publicystyka, wywiady, teksty różne. 1939-1963, przeł. I. Kania oraz Z. Chędzyńska i R. Kalicki, Kraków, Wydawnictwo Literackie 1996, s. 345-356.
[Okej, był to przykład nieco ekstremalny]
5. Artykuł lub utwór opublikowany w czasopiśmie/gazecie
Nazwa autora artykułu/utworu, Tytuł, przekład, „Tytuł Czasopisma/Gazety”, data roczna, numer [nr]/zeszyt [z.]/tom [t.], zakres stron.
1. Klejnocki Jarosław, Polska literatura współczesna, „Polityka” 2008, nr 40 4 X, s. 58-59.
Tytuły czasopism zapisujemy jak tytułu angielskie, wszystko poza spójnikami wielką literą.
6. Dokument opublikowany w internecie
Nazwa autora artykułu/utworu, Tytuł, pełny adres strony internetowej z podaniem protokołu [w nawiasie trójkątnym, w kwadratowym zamieszczam ze względu na kodowanie LJa], data dzienna ostatniej aktualizacji strony/data dzienna ostatnich odwiedzin.
1. Baranowska Małgorzata, Sztuka - nić w labiryncie. Poezja Tadeusza Różewicza, [http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/es_poezja_rozewicza], 25 I 2009.
W następnym odcinku: przypisy
Edit: I prawdopodobnie, bo się douczam bibliograficznie, dokumenty elektroniczne szerzej, bibliografia historyczna, zapis nut, zapis utworów muzycznych.