ԱՌԱՍՊԵԼՆ ԱՆՄԱՀ Է. ԿԵՑՑԵ՛ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ
Հորինված պատմության հիման վրա կարելի է
կանխատեսում կատարել միայն հորինված ապագայի
համար, իսկ մենք բոլորս ապրելու ենք մեկ այլ
ապագայում՝ իրական։
․․․ ժամանակակից աշխարհն այնքան էլ դիմացկուն
չէ սեփական անցյալում կատարվող փոփոխությունների
նկատմամբ, ինչպես դա կարող է թվալ։
Ալեքսանդր Ռոզով,
«Արեւն առագաստների վրա»
Այս տարվա գարնանը Արմակադ ցանցային դահլիճում ( Read more... )
Ես անդրադառնամ “Վնասակար մտքին":
Մտքերը կարող են վնասակար լինել: Օրինակ՝ բոլշևիկյան քարոզչությունը Կարսի պաշարման ժամանակ կամ ղարաբաղցի-հայաստանցի տարբերություն դնելը:
Սակայն, ի՞նչ ռազմավարական կարևորություն է ներկայացնում հնագույն պատմությունը: Բացարձակապես ոչ մի: Անկախ այն փաստից, հայ էթնոսը երբ է ձևավորվել, լեռնաշխարհի համապարփակ ընդգրկմամբ ձևավորված միակ էթնոսը մենք ենք, և Հայկական Լեռնաշխարհի տարբեր մասերի հետ առնչություն ունեցող քաղաքակրթական շերտերի միակ ժառանգորդը մենք ենք:
Այդուհանդերձ, ժառանգորդ լինելու հանգամանքը որև՞է կերպ ամրապնդում է մեր դիրքերը Արևմտյան Հայաստանը հետ բերելու ուղղությամբ: Որև՞է կերպ նպաստում է հայրենադարձությանը, ազատագրված տարածքների վերաբնակեցմանը, ժողովրդագրական աճին, սահմանների պաշտպանությանը:
Կարող էի ընդունել Ձեր փաստարկը, եթե խոսքը գնար նոր կամ նորագույն պատմության ինչ-որ հարցի մասին, որի հետ կարող են շաղկապված լինել որոշ քաղաքական հարցեր: Բայց խոսքը գնում է վաննջագույն շրջանի և ԶՈՒՏ պատմագիտական տեսությունների մասին, այդպես չէ՞:
//Գիտանականը, այն էլ լեզվաբանը եւ պատմաբանը, ուզի թե չուզի, ստիպված է շոշափել ժողովուրդի շրջանում արմատավորված որոշակի տեսակետներ, որոնք հաճախ հանդես են գալիս որպես ազգային ինքնության բաղկացուցիչ մաս: Գիտնականը պիտի մարդկայնորեն հաշվի առնի դա... և կամ շրջանցի ցավոտ հարցերը, կամ էլ շոշափելու անհրաժեշտության դեպքում անի դա նրբանկատորեն՝ ոչ գիտնականների զգացումները չոտնահարելու համար։ //
Ազգային ինքնության հետ ի՞նչ կապ ունեն Քարահունջը, հիքսոսները և շումերները: Բացարձակապես ոչ մի: Դուք չե՞ք գտնում, որ սա ոչ թե ազգային ինքնության, այլ դատարկ սնափառության հարց է: Սա սեփական գիտությունը աղախին դարձնելու, ադրբեջանցիներին և թուրքերին հավասարվելու, գիտությանը՝ որպես սեփական "դուքյանի" վերաբերվելու հարցն է:
Այս ամենը հետևանքն է գիտնականների լռության, և այս հարցում ես Ձեզ համամիտ եմ: Խորհրդային տարիներին օբյեկտիվ պատճառներով ձևավորված դժգոհությունը խորհրդային պատմագիտության կեցվածքից (օրինակ, ուրարտական ժառանգությունը երեք անդրկովկասյան հանրապետությունների մեջ բաժանելը, հայկական ազգային հարցերի նկատմամբ գրաքննությունը, ռուսական շովինիստական քայլերի մասին լռելը և այլն) հետխորհրդային շրջանում վերաճեց բացարձակապես անկառավարելի և վտանգներով հղի մի շարժման: Նախ, այս զուտ պատմագիտական նշանակություն ունեցող հարցին (Հայկական լեռնաշխարհի վաղնջագույն պատմություն) արհեստականորեն հաղորդվեց համազգային նշանակություն: Մամուլն ու գրախանութները, հետո էլ՝ ինտերնետը հեղեղվեց անորակ ու ֆանտաստիկ "օպուսներով": Մարդկանց համոզեցին, որ այս հարցերը՝ տխրահռչակ հիքսոսներն ու Քարահունջը, շումերներն ու Նեֆերտիտին ու էլի ու էլի.. շարքն անսպառ է, հույժ կարևոր նշանակություն ունեն մեզ համար:
Մի մեթոդաբանական սխալը՝ բնիկության հարցը հնդեվրոպական մայր-հայրենիքի հետ շաղկապելը, ունեցավ նման գրոտեսկային և զավեշտալի հետևանքներ: Գիտնականների լռությունը համընդհանուր թողտվության մթնոլորտ ստեղծեց, այն աստիճան, որ հանրությունը ի դեմս որոշ ֆիզիկոսների, աստղագետների, բնագետների, աքսորյալ տառապյալ «հայագետների» իրեն իրավունք է վերապահում է անպատվել, «ազգի դավաճան», «գրանտակեր», «խառնածին», “համբո” և այլ հորջորջանքներ տեղալ լուրջ գիտնականների հասցեին:
Միթե՞ մարդիկ, որոնք չեն տիրապետում մասնագիտական նրբություններին, օրենքներին և մեթոդաբանությանը, պետք է հաշվետվություն պահանջեն գիտնականից: Ինչու՞: Կամ ի՞նչ է նշանակում «Ոչ գիտնականների զգացումները չոտնահարել»: Կներեք, ինձ համար անընդունելի դրույթ է: Նույն է, թե ասել. շփացած երեխային դիտողություն մի արեք, իրեն վատ կզգա:
Ես ծիծաղում եմ ադրբեջանցիների ապուշությունների վրա, և ցավ եմ ապրում, երբ ծիծաղում են մեզ վրա: Իսկ մեզ վրա ծիծաղում են արդեն: Արտասահման հասած ու թարգմանված որոշ "օպուսներ" արդեն ձևավորում են կարծիք մեր գիտության մասին: Ի՞նչ է սա, եթե ոչ վնասարարություն:
Մասնագիտական հոդվածներն ու տեսությունները քննարկվում եմ մասնագիտական խորհուրդների և քննարկումների ժամանակ: Եթե Ձեզ կամ ցանկացած այլ քաղաքացու հետաքրքիր են այդ հարցերը, խնդրեմ, համեցեք համապատասխան հաստատություններ և խնդրեք գիտնականների աջակցությունը: Բայց ոչ հաշվետվությունը:
Հարգանքներով
Մարիամ
Reply
Շնորհակալություն ձեր պատասխանի համար։ Ու նախ կներեք ի՛մ այս երկար պատասխանի համար․ ինչպես ասում են, ժամանակ չունեի։-)) Եթե մինչեւ վերջ չկարդաք, չեմ զարմանա։
Ձեր խոսքերից զգացվում է, որ այնքան եք շփվել սիրողականության հետ, որ յուրաքանչյուր «կասկածելի ծագումով» նյութը տեսնելով նախապես արդեն տհաճություն եք զգում։ Իմ կարծիքով, դուք պարզապես ձեր սրտին շատ մոտ եք ընդունում այդ «օպուսները»։ Ես դրանք պարզապես չեմ կարդում։ Կամ կարդում եմ այնքանով, որքանով անհրաժեշտ է դրանց մասին մոտավոր պատկերացում կազմելու համար։ Եւ առավելապես իմ տեղեկությունները դրանց մասին կազմվում են հենց մասնագետների գործերում եղած մեջբերումների հիման վրա։ Այսնպես որ իմ հույսը հենց մասնագիտական հրատարակություններն են եւ դրանց բարեխղճությունը։-)) Մի օրինակ․ «Արմատական բառարանում» Աճառյանը միշտ բերում է Հյունքյարպեյենտյանի ստուգաբանական բառարանի տվյալները, նախապես համարելով այն «բացարձակապես անարժեք գործ»։ Կարող էր եւ առհասարակ չհղեր այդ գործին։ Բայց մի կողմ թողնելով իր զգացմունքները, բոլոր բառահոդվածներում հիշատակում է նրա կարծիքները։ Կարծում եմ սա է ճիշտ մոտեցումը․ ասել մասնագիտական կարծիքը, խստագույնս (բայց բարեկիրթ ոճով) քննադատել այն, բացահայտել դրա «անարժեքությունը» եւ առաջ գնալ։ Միայն գիտությունը գիտական եղանակով առաջ տանելով է հնարավոր դիմակայել կեղծ գիտությանը (կներեք, եթե կրկնվում եմ)։ Գրեթե անհավանական է սիրողական աշխատության բախվել գիտության այն ճյուղերում, որոնք համաչափ զարգանում են, օրինակ՝ քիմիայում, կամ մաթեմատիկայում։ Իսկ բժշկության կամ կենասաբանության բնագավառում՝ որքան կուզեք։
Իսկ պատմագիտությունը մասամբ այդպիսին դարձրել են, ինչպես ճիշտ նկատեցիք, խորհրդային տարիներին։ Բայց մյուս կողմից, այն ինչ արվեց պատահականություն չէր։ Բանն այն է, որ պատմագիտությունը քաղաքագիտության եղբայրն է եւ շարժվում է նրա հետ կողք կողքի։ «Անկանխատեսելի անցյալը» ասում են կատակով։ Անկանխատեսլի, քանի որ քաղաքագետները եւ գաղափարախոսները հաճախ են ոտնձգություններ կատարում անցյալի նկատմամբ, ելնելով սեփական շահերից։ Ընդ որում դա արվել է բոլոր դարերում․ դա զուտ խորհրդային երեւույթ չէ։ Այդ երեւույթի չափազանցված, գրոտեսկասցված օրինակը Օրուելի «1984»-ն է, ուր անցյալի փոփոխումը հարահոսի վրա էր դրված։ Իրական կյանքում ամեն ինչ չեն փոխում, միայն որոշ հատվածներ, եւ գուցե այդ պատճառով, ճշմարտությունը եւ կեղծիքը էլ ավելի դժվար է լինում զատել։
Այստեղ առավել կարեւոր է այն, որ պատմության վերախմբագրման դրսեւորումները փաստ են, հետեւապես դրանք որեւէ մեկին կարող են օգուտ բերել։ Եւ իրոք, դուք բերում եք, «ուրարտական ժառանգությունը երեք անդրկովկասյան հանրապետությունների մեջ բաժանելու» օրինակը, բայց նաեւ գրում եք․ «Կարող էի ընդունել Ձեր փաստարկը, եթե խոսքը գնար նոր կամ նորագույն պատմության ինչ-որ հարցի մասին, որի հետ կարող են շաղկապված լինել որոշ քաղաքական հարցեր: Բայց խոսքը գնում է վաննջագույն շրջանի և ԶՈՒՏ պատմագիտական տեսությունների մասին, այդպես չէ՞:» Բայց պատասխանը հենց ձեր հարցի մեջ է․ Եթե դա իրոք «ԶՈՒՏ պատմագիտական» հարց լիներ, ի՞նչ կարիք կլիներ «ուրարտական ժառանգությունը երեք անդրկովկասյան հանրապետությունների» բաժանելու մեջ։ Մի կողմ թողնենք այդ «ուրարտականի» էության հարցը։ Բաժանեցին չէ՞։ Ուրեմն դա ինչ-որ մեկին պետք էր, այդպես չէ՞։ Ո՞ւմ կարող էր դա պետք լինել, եթե ոչ քաղաքագետներին ու գաղափարախոսներին։ Այնպես որ ոչ միայն «նորագույն պատմության ինչ-որ հարցի» դեպքում կարող է պատմության փոփոխման անհրաժեշտություն առաջանալ։
Reply
Այո, Դուք ճիշտ եք: Այդ սիրողականությունն արդեն թափանցել է շատ վերին ատյաններ և շատ երիտասարդների ուղեղներ է լվանում, և ես պարզապես չեմ կարող անտարբեր հանդիսատեսի կեցվածք ընդունել..
Խորհրդային պատմագիտության այդ հատվածը (ես չեմ կարող ասել "ամբողջ խորհրդային պատմագիտությունը", որովհետև վերջինիս ձեռբերումներն հսկայական են), ահա այս հատվածը, որը կրում էր խորհրդային "ինտերնացիոնալիզմի" ազդեցությունն ու, ըստ էության ծառայում էր այդ գաղափարին, չի կարող համարվել չափանիշ, համաձայն չեք՞:
Այն կատարեց իր տխրահռչակ դերը, իր հարվածն հասցրեց արևելագիտությանն ու լեզվաբանությանը ու թաղվեց մոռացության ու արհամարհանքի փոշու տակ: Արդյո՞ք մենք ունենք այդ ռեսուրսները այդ տխրահռչակ ճանապարհով ևս մեկ պտույտ գործելու համար: Եվ հանուն ինչի՞:
Reply
Բնականաբար, այսքանի մեջ գիտություն չկա (գուցե՝ միայն «քաղաքա»գիտություն։-)) Բայց խնդիրն այն է, որ գիտնականները պիտի հաշվի առնեն այս ամենը։ Դա ամենեւին ՉԻ ՆՇԱՆԱԿՈՒՄ, որ մենք պիտի նմանվենք ադրբեջանցիներին։ Գոնե հենց այն պատճառով, որ իսկական գիտության տեսակետից մենք այնուամենայնիվ առավելություն ունենք մեր հակառակորդների նկատմամբ․ «նե վսյո եշչյո ուկրադենո դո նաս»։-) Իհարկե, իսկական գիտությունը (գիտական փաստերը) կարող էր մեզ եւ չթողնել ոչ մի տարբերակ՝ հստակորեն ապացուցելով, որ այս տարածքում մենք եկվոր ենք։ Բայց թարսի պես։-), իսկական գիտությունը չունի վերջնական, անառարկելիորեն ապացուցված փաստեր, որոնցից հետեւեր մեր եկվորությունը (ուշադրություն դարձրեք, ես ոչ մի գիտական փաստարկի հավակնություն ունեցող պնդում չեմ կիրառում․ մի պարզ պատճառով՝ ես լեզվաբան, հնդեւրոպաբան չեմ․ ես աշխատում եմ մնալ պարզապես կրթված մարդուն հասանելի գիտելիքների շրջանակներում)։ Եղած փաստերը այնքան թույլ են կապակցված մեկը մյուսին, որ հնարավորություն են տալիս բազմաթիվ ԳԻՏԱԿԱՆ տեսություններ ստեղծել թե՛ հնդեւրոպական նախահայրենիքի մասին, եւ թե՛ հայ ազգի ծագումնաբանության համար։ Այս պայմաններում տրամաբանական կլիներ, որ առնվազն բոլոր տեսությունները իրենց հետեւորդները ունենային հայագիտության ասպարեսզում (եթե չասենք, որ առավել տրամաբանական կլիներ, եթե գերակշռող մասը մեր գիտնականների կազմեին մեր տեղաբնիկությունը չհերքող տեսությունների հետեւորդները)։ Բայց արի ու տես, ձեւավորվել է մի տխուր վիճակ․ քիչ թե շատ լուրջ գիտնականները նախընտրում են մեզ համար ոչ բարենպաստ տեսությունները (դրանում ինքնին ոչ մի վատ բան չկա․ ի վերջո գիտնականը ի՛նքն է որոշում, ինչը համարի ավելի համոզիչ), իսկ առավել հայանպաստ տեսությունները մնում են «անտեր» եւ դառնում սիրողական ուսումնասիրությունների առարկա։ Դրանով դրանք էլ ավելի են հեռացվում գիտական տիրույթից ու «լասանցքայնացվում»։ Այլեւս ոչ մի մասնագետ չի ուզում դրանցով զբաղվել։ Եւ իրենց կարելի է մարդկայնորեն հասկանալ․ ի վերջո, մարդիկ ուզում են աճել, «պաշտպանվել», կոչում ունենալ, նույն այդ նեմիրովսկիների հետ նստել-ելնել․․․ լրիվ հասկանալի է։
Reply
Այն փաստը, որ մենք բնիկ ենք - ապացուցման կարիք չունի: Որևէ մեկի մոտ կասկած չի հարուցել և չի հարուցում, որ Հայկական լեռնաշխարհում ձևավորված ՄԻԱԿ էթնոսը մենք ենք՝ հայերս, և որ օրինական ժառանգորդը մենք ենք:
Մի ոլորտ է ադրբեջանական քարոզչությանը պատասխանելը, իսկ մեր պատմական զինանոցում դրա համար ծովի չափ փաստարկներ կան, մեկ այլ բան է ամբողջ գիտությունը դարձնել ադրբեջանական քարոզչության աղախին: Դրանք տարբեր ոլորտներ են, դրանք չպետք է խառնվեն իրար, և առավել ևս պատմագիտությունը չպետք է դառնա քարոզչության միջոց: Նրանց առջև տարբեր խնդիրներ են դրված:
Սիրողական մակարդակով մոգոնած հեքիաթները կարելի է շփացնել ադրբեջանցի անգրագետ քարոզչի դեմքին ու այդ պահին լոկալ փոքրիկ "հաղթանակ" տոնել: Բայց հաջորդ պահին գալիս է քո գիտության ներկայանալի լինելու հարցը: Եվ ահա այստեղ մենք խոշոր պարտություն ենք կրելու, եթե այսպես շարունակենք:
Եվ կրկին "ոչ բարենպաստի" մասին:
Ըստ իս, "ոչ բարենպաստ" արտահայտությունը էլի ազդված է ադրբեջանական քարոզչությունից, այդպես չէ՞: Բայց, կներեք, եթե քարավանը կանգ առնի ամեն շան հաչոցի պատճառով, բա վերջը՞:
Reply
Եւ ահա դուք գրում եք «Ազգային ինքնության հետ ի՞նչ կապ ունեն Քարահունջը, հիքսոսները և շումերները: Բացարձակապես ոչ մի: Դուք չե՞ք գտնում, որ սա ոչ թե ազգային ինքնության, այլ դատարկ սնափառության հարց է:»
Ե՛ւ համաձայն եմ, ե՛ւ համաձայն չեմ։ Համաձայն եմ, քանի որ այն մակարդակով, որով գրում են այդ ամենը կարելի է միայն շոյել սեփական սնափառությունը։ Բայց եկեք նայենք, արդյո՞ք իրոք կապ չունեն մեզ հետ Քարահունջը (խոսքը, Զարաց քարերի մասին է․ դա Քարահունջ է թե՝ ոչ այստեղ կարեւոր չէ), հիքսոսները, շումերները։ Նախ վերջին երկուսի մասին։ Շումերները, հիքսոսները եւ մենք՝ հայերս Առաջավոր Ասիայի ժողովուրդներ ենք։ Հետեւապես կարող ենք եւ կապեր ունենալ։ Առնվազն կարող են ուսումնասիրվել հայ-շումերական լեզվական առնչությունները։ Թե դա ինչ եզրակացությունների կբերի՝ այլ հարց է․ նախ պետք է ուսումնասիրել, հետո նոր՝ եզրակացություններ անել։ Բայց նյութն այնքան «փչացված» է սիրողականների կողմից, որ լուրջ մարդիկ չեն ցանկանում դրանով զբաղվել։ Կամ հենց նույն այդ հիքսոսների հարցը։ Կարելի էր ուսումնասիրել։ Բայց եկան Սուրեն Այվազյանը եւ ուրիշները, իրենց ՀԱՅՔ-ՍՈՍ «ստուգաբանությամբ» եւ վերջ։ Վարագույր։ Իսկ խնդիրը մնում է․․․
Ինչ վերաբերում է Քարահունջին, ապա կրկնում եմ, ես դրանով երբեք չեմ զբաղվել։ Եթե զբաղվեի, վստահեցնում եմ, մնալու էի զուտ գիտական հունի մեջ։ Այստեղ կարող եմ ասել միայն, որ առնվազն քանի որ գոյություն ունի Սթոունհենջ եւ Քարահունջ բառերի ՆՄԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ եւ երկուսն էլ մեծքար (մեգալիթ) կառույցներ են, դա պետք է քննվեր։ Իսկ հետո հարց է առաջանում, թե ինչպես թվագրել Հայաստանի տարածքի մեծաքար հուշարձանները։ Եթե դրանք, դիցուք, 1 հազարամյակի կառույցներ են, ապա Զորաց քարերը մեծ հավանականությամբ կապվում են մեր ազգի հետ։ Իսկ եթե ավելի վաղ գործեր են, ապա հայտնվում է «տեղաբնիկության» հարցը․ եթե ճիշտ է «բալկանյան» տեսությունը, ապա Զորաց քարերը մեզ հետ կապ չունեն, եթե ճիշտ է տեղաբնիկության տարբերակը, ապա կրկին մեծ հավանականությաբ սա կարող է հայկական հուշարձան լինել, ուստի եւ՝ մեր ինքնության մասը կազմել։ Այսպես մեր ինքնության հարցը եւ ձեր թվարկած խնդիրները կապվում են միմյանց հետ։ Բնականաբար, այս խնդիրների ուսումնասիրությունը կարող է բերել եւ բացասական արդյունքի (որն ինչպես հայտնի է, նույնպես՝ արդյունք է։-)) Բայց այն ստանալու համար նույնպես պետք է ուսումնասիրություն կատարել։ Իսկ ո՞վ պիտի կատարի, եթե հայ լուրջ մասնագետենրը չեն ընդունում տեղաբնիկության վարկածը, իսկ այդ վարկածն ընդունողները՝ մասնագետներ չեն։
Reply
Reply
Reply
Երկու կառույցներում էլ կան քարերով շարված միջանցքներ, որոնք ուղղված են դեպի հյուսիս-արևելք և հնում հնարավորություն էին տալիս որոշելու ամառային արևադարձի օրը:
Այս եւ այլ նմանութիւնների հիման վրայ էլ Հերունին կառոյցն անուանել է Քարահունջ:
Reply
Reply
Իսկ Զորաց քարեր անուանումը թուրքական «Ղոշուն դաշ» արտայայտութեան թարգմանութիւնն է,(առասպելի հիման վրայ) որը պարզւում է կարելի է թարգմանել թուրքերէնից նաեւ որպէս Քարէ շարք:(Վ․ Վահրադեանի դիտարկումը):
Reply
Reply
XIII դ. պատմիչ Ստ. Օրբելյանը իր ՙՍյունիքի Պատմությունը՚ գրքում Սիսական (Սիսիան) քաղաքի մոտ հիշատակել է Քարունջ անվամբ գյուղ:
Միայն այսքանը: Իսկ Հրաչ Մարտիրոսեանն իր հոդուածում մանրամասնում է, մասնավորապէս մէջբերեմ․
«Քարահունջ տեղանվան հնագույն վկայությունները գտնում ենք Հովհաննես Դրասխանակերտցու (9-10-րդ դդ)
և Ստեփանոս Օրբելյանի (13-14-րդ դդ) պատմություններում: Երկուսում էլ այն հանդես է գալիս Քարունջ ձևով:
Հովհաննես Դրասխանակերտցին այն հիշատակում է հետևյալ հատվածում (1912=1980. 332-333).
Իսկ Նսրն խարդաւանեալ զխորամանկութիւն և երկաքանչիւրս զնոսա շրթամբք, այլ ոչ սրտիւ՝ իւր
յարակցեալ, հրաւիրէ երթեալ նոքօք ի մայրաքաղաքն Դվին. “զի յապահովացեալք, ասէ՝ ի նմա իւրաքանչիւր
ումեք՝ զիւրաքանչիւրոցն զօգուտն հոգալ մարթասցուք”: Այսպէս ապա դաւոյ դրժոխութեան չու յուղի անկեալ
գնային. իբրև մօտ եղեն ի քաղաքագիւղն Քարունջոյ՝ ընդառաջ լինէին նմա գլխաւոր գահերէցք և հոյակապ
նահապետք ազգատոհմի քաղաքին Դվնայ:
Գ. Թոսունյանը (1996. 333-335) թարգմանում է այսպես.
“Իսկ Նսըրը նրանց երկուսին էլ խորամանկորեն խաբելով և՛ խոսքով, ոչ թե սրտով կապելով իր հետ՝ նրանց հրավիրում է իր
հետ գնալ Դվին մայրաքաղաքը, “որպեսզի, ասում է, ամենքս էլ այնտեղ ապահով լինելով՝ կարողանանք հոգալ
յուրաքանչյուրի օգուտի մասին”: Այսպես նենգորեն խաբվելով և ճանապարհ ընկնելով՝ [նրանք] գնում էին: Եվ երբ մոտեցան
Քարունջ քաղաքագյուղին՝ նրան [Յուսուֆին] ընդառաջ են գալիս Դվին քաղաքի գլխավոր գահերեցներն ու ազգատոհմի
հռչակավոր նահապետները”:
Գ. Թոսունյանը (1996. 379, ծնթ. 125) այս Քարունջ քաղաքագյուղը, որոշ անվստահությամբ, նույնացնում է
Գորիսից ոչ հեռու գտնվող Քարահունջ գյուղին (վերջինիս մասին տես ստորև): Սակայն քաղվածքից և տեքստի
շարունակությունից երևում է, որ այն պետք է տեղայնացնել Դվինի մերձակայքում, ինչն էլ անում է գերմանացի
ականավոր հայագետ Հայնրիխ Հյուբշմանը:
9 Այսպես է նաև ՀայՏեղԲառ 5. 334c:
Ստեփանոս Օրբելյանը Տաթևի վանքին հարկատու գյուղերի ծավալուն ցուցակում Սյունիքի Եւայլախ կամ
Այլախ գավառի գյուղերի շարքում հիշատակում է Քարունջ գյուղը (Աբրահամյան 1986. 395), որը նույնացվում է
Գորիսի մերձակայքի Քարահունջ գյուղին: Ներկայիս Քար-ա-հունջ հոդակապով տարբերակն առաջին անգամ
հիշատակում է Աբրահամ Կրետացին (18-րդ դար):
Քարահունջ անվամբ երկու գյուղ էլ կա Ղարաբաղում:»
Թէ որտեղ է կոնկրետ նշուած «Սիսական քաղաքի մերձակայքումը», կարելի է պարզել:
Reply
Reply
Reply
Սա է պատճառը, որ քանի դեռ չկան ԱՆԺԽՏԵԼԻ ապացույցներ այն բանի, որ պատմությունը զարգացել է 2-րդ տարբերակով, հայ մարդը բնազդաբարնախապատվություն է տալիս 1-ին տարբերակին։ Սա է «բնիկության հարցը հնդեվրոպական մայր-հայրենիքի հետ շաղկապելու» եւ ավելացնեմ՝ այդ մայր-հայրենիքը մեր կողմերում տեղադրելու ցանկության պատճառը։ Ինչպես տեսնում եք այն շատ ավելի խորն է, քան պարզ մեթոդաբանական սխալը։
Ինչ վերաբերում է «հաշվետվության» հարցին, կամ «աջակցությանը», որը «քաղաքացիները» պիտի «խնդրեն» գիտնականներից, ապա կրկնեմ իմ հոդվածում արտահայտված կարծիքս այն մասին, որ սեփական մտքերն արտահայտելու իրավունք ունեն բոլորը․ ե՛ւ մասնագետները, ե՛ւ ո՛չ մասնագետները։ Եւ միայն մասնագետներից է կախված այնպիսի գիտական մթնոլորտի ստեղծումը, որպեսզի ո՛չ մասնագետները կարիք չունենան սեփական մտքերը տարածելու, այլ բավարարվեն մասնագիտական կարծիքների յուրացմամբ։
Հարգանքներով՝
Ռուբեն
Reply
Leave a comment