ნოდარ ლადარია: სამშობლოს დასაცავად დაღვრილ სისხლსაც კი შეგნების ნატამალი არ მოაქვს
რუსული კომუნიზმის საზრისი და სათავე
ნოდარ ლადარია
24 საათი
10.02.13
- ჩტო ტაკოე გრამატიკა?
- გრამატიკა ეტო გრეჩესკოე სლოვო.
არაზუსტი ციტატა
ნოდარ დუმბაძიდან
ერთ თვეზე ნაკლები გავიდა მას შემდეგ, რაც ქართველმა საზოგადოებამ ჯერ ცხარედ იკამათა, მერე კი, ჩვეულებისამებრ, მივიწყებას მისცა პიანისტ ბექა გოჩიაშვილის ინტერვიუ. მაინც ადვილად გავიხსენებთ, რომ ახალგაზრდა მუსიკოსმა ტელეკომპანია "რუსთავი ორს" პოლიციაში თავისი დაკითხვის დეტალები გაუმჟღავნა. ამ ისტორიიდან გვაინტერესებს მხოლოდ ერთი ფრაგმენტი, თვითონაც საჯარო განხილვის ობიექტად ქცეული: ჟურნალ "ლიბერალის" რედაქტორმა, შორენა შავერდაშვილმა ჯერ განაცხადა, რომ ბექა გოჩიაშვილი, შესაძლოა, "ვალს უბრუნებს" მის კეთილისმყოფელ კულტურის სამინისტროს (იგულისხმება ერთ დროს ნიკოლოზ რურუასადმი დაქვემდებარებული უწყება, რომლის ხელშეწყობით პიანისტმა სწავლა განაგრძო ამერიკაში), შემდეგ კი, ასევე საჯაროდ, თავისივე სიტყვები "ჟურნალისტური სტანდარტის დარღვევად" მიიჩნია...
შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ ამ ერთგვარი "მონანიების" უშუალო მიზეზი პირველი განცხადება კი არ იყო, არამედ ამავე ბეჭდვითი ორგანოს სხვა ჟურნალისტის, თინა ყიფშიძის წრეგადასული კომენტარი, ნაციონალური მოძრაობის წევრები ადამიანებად არ მიმაჩნიაო. ამის შემდეგ დუმილი უკვე მართლაც ძნელი იყო. მაგრამ ჩვენ სულ სხვა რამ გვაინტერესებს...
მოცემული ეთიკური კაზუსის პირობებში რას ნიშნავს "ჟურნალისტური სტანდარტი"? მაგრამ ჯერ ავხსნათ, რატომ აქვს ადგილი ეთიკურ კაზუსს. რედაქტორის "მონანიება" არაორაზროვნად ამბობს შემდეგს: ჩვენ არ დაგვიშავებია, რომ ასე ვფიქრობთ, ჩვენ დავაშავეთ, რომ ასე ვლაპარაკობთ. ახლა უკვე გასაგებია, რომ "ჟურნალისტური სტანდარტი" - ანუ ის, რაც იდეის მიხედვით გარკვეული ეთიკური შინაარსის გარეგნული გამოხატულება უნდა იყოს - საქართველოში მხოლოდ ფარისევლობის ნორმა ყოფილა.
ფარისევლობა ძალიან ხმამაღალი ნათქვამია - აღვწეროთ მოვლენა როგორც ერთგვარი ზნეობრივი გაორება და შევეცადოთ მისი მიზეზების გამოკვლევას თუ არა, მოსინჯვას მაინც. სხვათა შორის, ეს სიტყვიერი ფორმა, "ვალის დაბრუნება" სულაც არ არის შემთხვევითი. არ გინახავთ საქართველოს ისტორიის ახალგამოცემული ოთხტომეული? - დიახ, ის მაგარყდიანი ღია ფერის წიგნები, რომლებიც ყველა დახლს ამშვენებს. შემდგენელთა შორის ქართული საბჭოთა ისტორიოგრაფიის მთელი პანოპტიკუმია მოხსენიებული როინმეტრეველ-მარიამლორთქიფანიძიანად. ჰოდა, გადაშალეთ მეოთხე ტომი - ნახავთ, რომ მთელი გვერდი იქ მხოლოდ ორი პიროვნების, ედუარდ შევარდნაძისა და ილია მეორის პორტრეტებს უჭირავს. დანარჩენებს ციცქნა გამოსახულებები აკმარეს და ერთობლივად შეასახლეს პრიალა ქაღალდის კომუნალურ ბინებში. ახლა წარმოვიდგინოთ სიტყვათა სისტემა, რომელსაც იყენებდნენ ამგვარი გადაწყვეტილების მიღებისა და მის ირგვლივ მსჯელობის დროს - გასაგები გახდება, გარკვეული მენტალობის ადამიანებისთვის რას ნიშნავს "ვალის დაბრუნება". იმ ორი პორტრეტის ფორმატი, რა თქმა უნდა, საუკეთესო და ყველაზე ადეკვატური რეცენზიაა ნახსენები გამოცემისთვის, მაგრამ ჩვენ მისი წარმომშობი აზროვნების ტიპი გვაინტერესებს.
აზროვნების ფესვი კი, მოგეხსენებათ, თეოლოგიაა. იმის მიხედვით, თუ როგორ ცდილობს ადამიანი უზენაესი რეალობის, ღმერთის შეცნობას, შეიძლება დავადგინოთ, როგორ შეიცნობს იგი დანარჩენ რეალობას. ამ საქმეში ორი ძირითადი გზა არსებობს: ერთი იმის პირდაპირ შეცნობას ცდილობს, თუ რა, უფრო სწორად კი ვინ არის ღმერთი - ამ გზას საქმეში ჩახედული ხალხი კატაფატიკურს უწოდებს; მეორე გზას კი მცოდნე ადამიანები აპოფატიკურს უწოდებენ და მასზედ მავალნი ცდილობენ აღნუსხონ, რა არ არის ღმერთი, რომ ყოველივე ამის გამორიცხვით დარჩეს საღვთო არსის გაგება. ახლა კი ვნახოთ რომელიმე მარტივი საგნის განმარტება...
კატაფატიკური (აქ ცნობილმა ქეგლ-მა არ დაგვაკმაყოფილა და ჩვენი მოვიგონეთ): "ბოთლი - მომცრო ვიწროყელიანი ჭურჭელი, დამზადებული შუშის ან სხვა მასალისაგან სითხისათვის. განივ კვეთაში შეიძლება იყოს წრიული ან კუთხოვანი ფორმისა, ბოთლის ყელი, უფრო ხშირად, ცილინდრულია და იხურება საცობით. ტევადობა მერყეობს 0.25-დან 2 ლიტრამდე".
აპოფატიკური: "ბოთლი არ არის ნესვი. ბოთლი არ არის ავეჯი. ბოთლი არ არის ამპრატავნება... და ა. შ. უსასრულობამდე..."
თუ დავაკვირდებით, პირველი ტიპის განმარტება არასოდეს არის სრული - მაშინაც კი, როცა საქმე ღმერთს კი არა, ბოთლს ეხება. მეორე ტიპის განმარტება კი ვერასოდეს იქნება დასრულებული, თუმც კი სულ ერთიანად უტყუარი ჭეშმარიტებებისაგან შედგება. და მაინც, თუ ამგვარად მიწიერი რეალობის გააზრებას შევეცდებით, მიდგომათა შორის განსხვავება მაშინვე იძენს არსებით ხასიათს: მიუხედავად იმისა, რომ ამომწურავი ვერასოდეს იქნება, მხოლოდ პირველი ტიპის განმარტება გამოდგება იმისთვის, რომ ბოთლის გაკეთება ვცადოთ. სხვა სიტყვებით, თუმც აპოფატიკოსი სულ მუდამ წყალგაუმტარი ჭეშმარიტებებით ოპერირებს, საკმარისია მოსწყურდეს, რომ აუცილებლად დასჭირდება კატაფატიკოსი მინათმბერის სამსახური.
ნუ ვიფიქრებთ, რომ ეს აბსტრაქტული და კონტექსტს მოწყვეტილი მიდგომა სრულიად უსარგებლოა. მაგალითად, იუდაური თეოლოგია კატაფატიკურ მეთოდს საერთოდ არ სცნობს. სწორედ ეს უძევს საფუძვლად პარადოქსებით დატვირთულ შეუდარებელ ებრაულ იუმორს. მაგრამ მიწიერი ცხოვრება მხოლოდ სიცილ-ხარხარით არ აშენდება - ვიცით, სად ხდებოდა ათწლეულების განმავლობაში, რომ ხალხი საკუთარ სამზარეულოებში დასცინოდა გარეთ გამეფებულ გაპარტახებას. ეს ხალხი მართალიც იყო, მაგრამ რეალობის აღსაწერად, მასში სწორი ორიენტაციისათვის სულაც არ არის საკმარისი ჭეშმარიტების ცოდნა - არსებითია ის, თუ საკუთრივ რომელი ჭეშმარიტება ვიცით: ჯერ არასოდეს ყოფილა, რომ ლიფტში გაჭედილი კვანტური მექანიკის მეშვეობით გამოსულიყოს გარეთ.
სათქმელს რომ მივუახლოვდეთ, ორი ისტორია გავიხსენოთ. ორივე ტიპურია იმ კონტექსტისთვის, რომელშიც შეიქმნა.
პირველ ისტორიაში რამდენიმე შეიარაღებულ ადამიანს აგზავნიან ალყიდან ერთი კაცის გამოსახსნელად. გაგზავნილები თავგანწირულად იბრძვიან, სიცოცხლეს თმობენ და ბოლოს ათავისუფლებენ კიდეც მათ თანამებრძოლს.
მეორე ისტორიაში ორი შეიარაღებული ადამიანი მტრის მიერ დაკავებულ სოფელში შეიპარება სანოვაგის საშოვნელად. მათ შორის მიმდინარეობს ცხარე ზნეობრივი კამათი. შედეგად ერთი წამებას უძლებს და იღუპება, მეორე კი სიცოცხლის გადასარჩენად მტერთან თანამშრომლობას თანხმდება.
ახლა არ გვაინტერესებს, ამ ორი ისტორიიდან რომლის მხატვრული განხორციელება გამოვიდა "კარგი", რომლისა კი "ცუდი", რომელი ეკუთვნის "მასობრივს" და რომელი "მაღალ" კულტურას. ჩვენ წინაშე სხვა კითხვაა: რომელი მათგანი არის ორგანული მისი წარმომშობი კონტექსტის მიმართ. ასეთი ტერმინილოგიით იმას ვგულისხმობთ, რომ ლიფტში გაჭედილის გამოსაყვანად ელექტროგაყვანილობის ცოდნა უფრო ორგანულია, ვიდრე კვანტური მექანიკისა.
პირველი ისტორიის შემთხვევაში რეალური კონტექსტი მარტივად აიწერება: გადასარჩენი ჯარისკაცი დედის ერთადერთი შვილია, ბუნებითი სამართალი კი გვკარნახობს, რომ ყველა შვილი არავინ უნდა დაკარგოს. ეთიკური თვალსაზრისით ყველაფერი ცხადია და დაღუპულებმა სწორედ იმას შესწირეს სიცოცხლე, რომ მათი მშობლები, მათი დატოვებული შვილები მარტონი არ დარჩნენ. ჰუმანიზმი არ შეიძლება ძალიან რთული იყოს - ბოლოს და ბოლოს, საქმე იმას ეხება, რაც თითოეულისთვის სასურველი და საჭიროა.
მეორე ისტორიაში კი საქმე სულაც არ არის ისე, როგორადაც მას გვიჩვენებენ: ორი შეიარაღებული ადამიანი "ხალხის სტიქიურ რისხვას" კი არ წარმოადგენს, არამედ შინსახკომის (რუსული აბრევიატურის მიხედვით "ენკავედეს") შექმნილ საგანგებო რაზმეულს, ოკუპირებული სოფლის მოსახლეობისათვის მტერთან და პარტიზანთან ურთიერთობა ერთნაირად ნიშნავს შიმშილს - ეს ხალხი უცხოებმა დათრგუნეს, თავისიანებმა კი დაავალდებულეს. თვით პარტიზანისთვის მტერთან ნებისმიერი შეხება - გინდ გმირულად გადატანილი ტყვეობა, გინდ კოლაბორაციონიზმი - ერთნაირად მთავრდება მრავალწლიანი გულაგის პერსპექტივით.
როგორც ვხედავთ, პირველ შემთხვევაში რეალური კონტექსტის ცოდნა აძლიერებს ისტორიის მონაწილეთა ეთიკურ ხარისხს, აზრს ანიჭებს მათ ქმედებას. მეორე შემთხვევაში კი კონტექსტის შემოყვანა აბსურდად აქცევს სიუჟეტის ფარგლებში წამოყენებულ ყველა ეთიკურ პრობლემას, აბათილებს ნებისმიერ ღრმააზროვან საუბარს იმის შესახებ, თუ როგორ უნდა იცხოვრო "სინდისისა და სიმართლის მიხედვით", პრაქტიკულად ტოლობის ნიშანს სვამს მონაწილეთა გარეგნულად ერთმანეთის საპირისპირო არჩევანებს შორის.
პირველ შემთხვევაში სისტემა ემსახურება ადამიანს, რის გამოც კონკრეტულ პირებს თავისუფალი და რეალური არჩევანის გაკეთება უხდებათ და ეს არჩევანი უფასდებათ. მეორე შემთხვევაში ადამიანები ემსახურებიან სისტემას და ეთიკური ღირებულებები მათთვის ბორკილებად ქცეულა. ეს კი მხოლოდ იმიტომ, რომ ცნება "მტერი", რომლითაც ისტორიის პერსონაჟები ოპერირებენ, ყალბია. მართალი იქნებოდა ცნება "მეტოქე" - ეს კი თავგანწირვად არ ღირს, ეს ყოველთვის სხვისი ომია, რადგან მეტოქე შენიც კი არ არის, სისტემისაა. "გმირობა" ან "თავგანწირვა" აქ ადამიანს კი არ ადიდებს, სისტემას ამაგრებს, დროთა განმავლობაში კი უფასურდება და ჩვენი "ჟურნალისტური სტანდარტისა" არ იყოს, ფარისევლობის ფორმად იქცევა.
აპოფატიკური აზროვნებისთვის წარმოსადგენია, მაგალითად, რომანი, სადაც პერსონაჟს სრული სერიოზულობით ეკითხებიან: დათანხმდებოდი, ღმერთს რომ ბედნიერი და ნეტარი ქვეყნიერება აეშენებინა უსამართლოდ ნაწამები უმანკო ჩვილის ერთი ცრემლის ფასად? კატაფატიკური მოაზროვნე კი იკითხავს: რატომ უნდა ვითვლებოდე "ზნეობრივ" ადამიანად, თუ ამ შეკითხვაზე "არას" ვუპასუხებ? - განა ეს პასუხი რამის გარანტიას იძლევა? ან რატომ უნდა ვითვლებოდე ურჩხულად, თუ "ჰოს" ვუპასუხებ? - იქნებ უბრალოდ დავცინი ამ უსარგებლო შეკითხვის დამსმელს?
არიან ისეთები, ვინც კმაყოფილდება იმის ცოდნით, რომ ქვეყნიერება განკაცებული ღვთის უმანკო სისხლმა გამოიხსნა - ვერაფერს გააწყობ, აპოფატიკოსს ადრე თუ გვიან "ღლის" ერთგვაროვან ჭეშმარიტებათა დახვავება, ის ჩერდება და არც კი იცის, რამდენი დარჩა გასავლელი. მაგრამ არიან სხვებიც, ვისთვისაც არსებითია, რომ განკაცებული ღვთის მსხვერპლი შეგნებულად იყო გაღებული - კატაფატიკოსმა ყოველთვის იცის საკუთარი არასრულყოფილება, ამიტომ ცდილობს მნიშვნელობის მიხედვით დაალაგოს მიღებული ცოდნა.
ჩვენ კი რა უნდა დავალაგოთ, როგორ უნდა გავიაზროთ საკუთარი მდგომარეობა, თუ ჩვენ მიერვე სამშობლოს დასაცავად დაღვრილ სისხლსაც კი შეგნების ნატამალი არ მოაქვს და უბრალოდ მენსტრუაციასავით რეგულარულად მეორდება? თუ მეასეჯერ და მეათასეჯერ გველაპარაკებიან "ძმობასა" და "მეგობრობაზე", "ღირსების აღდგენასა" და "სამართლიანობის შეგრძნებაზე" მხოლოდ იმიტომ, რომ ეს კარგი სიტყვებია, კონტექსტის ცოდნა კი, აბა, რა ჩვენი საქმეა?
ერთადერთ ნუგეშად ის დაგვრჩა, რომ, ბოლოს და ბოლოს, მაღალი კათედრიდანაც გაგვაგებინეს, რატომ ვყოფილვართ მსოფლიოში საუკეთესონი; ბოლოს და ბოლოს, საკვირაო ქადაგებაშიც კი დაგვიდასტურეს ჩვენი უზომო თვითტკბობის საფუძვლიანობა: აბა, როგორ არ უნდა ვიყოთ მსოფლიოში საუკეთესონი, თუ ადამიანს სამად-სამი რამ რყვნის - თანამდებობა, ფული და სილამაზე...
ნოდარ ლადარია
24 საათი
10.02.13
- ჩტო ტაკოე გრამატიკა?
- გრამატიკა ეტო გრეჩესკოე სლოვო.
არაზუსტი ციტატა
ნოდარ დუმბაძიდან
ერთ თვეზე ნაკლები გავიდა მას შემდეგ, რაც ქართველმა საზოგადოებამ ჯერ ცხარედ იკამათა, მერე კი, ჩვეულებისამებრ, მივიწყებას მისცა პიანისტ ბექა გოჩიაშვილის ინტერვიუ. მაინც ადვილად გავიხსენებთ, რომ ახალგაზრდა მუსიკოსმა ტელეკომპანია "რუსთავი ორს" პოლიციაში თავისი დაკითხვის დეტალები გაუმჟღავნა. ამ ისტორიიდან გვაინტერესებს მხოლოდ ერთი ფრაგმენტი, თვითონაც საჯარო განხილვის ობიექტად ქცეული: ჟურნალ "ლიბერალის" რედაქტორმა, შორენა შავერდაშვილმა ჯერ განაცხადა, რომ ბექა გოჩიაშვილი, შესაძლოა, "ვალს უბრუნებს" მის კეთილისმყოფელ კულტურის სამინისტროს (იგულისხმება ერთ დროს ნიკოლოზ რურუასადმი დაქვემდებარებული უწყება, რომლის ხელშეწყობით პიანისტმა სწავლა განაგრძო ამერიკაში), შემდეგ კი, ასევე საჯაროდ, თავისივე სიტყვები "ჟურნალისტური სტანდარტის დარღვევად" მიიჩნია...
შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ ამ ერთგვარი "მონანიების" უშუალო მიზეზი პირველი განცხადება კი არ იყო, არამედ ამავე ბეჭდვითი ორგანოს სხვა ჟურნალისტის, თინა ყიფშიძის წრეგადასული კომენტარი, ნაციონალური მოძრაობის წევრები ადამიანებად არ მიმაჩნიაო. ამის შემდეგ დუმილი უკვე მართლაც ძნელი იყო. მაგრამ ჩვენ სულ სხვა რამ გვაინტერესებს...
მოცემული ეთიკური კაზუსის პირობებში რას ნიშნავს "ჟურნალისტური სტანდარტი"? მაგრამ ჯერ ავხსნათ, რატომ აქვს ადგილი ეთიკურ კაზუსს. რედაქტორის "მონანიება" არაორაზროვნად ამბობს შემდეგს: ჩვენ არ დაგვიშავებია, რომ ასე ვფიქრობთ, ჩვენ დავაშავეთ, რომ ასე ვლაპარაკობთ. ახლა უკვე გასაგებია, რომ "ჟურნალისტური სტანდარტი" - ანუ ის, რაც იდეის მიხედვით გარკვეული ეთიკური შინაარსის გარეგნული გამოხატულება უნდა იყოს - საქართველოში მხოლოდ ფარისევლობის ნორმა ყოფილა.
ფარისევლობა ძალიან ხმამაღალი ნათქვამია - აღვწეროთ მოვლენა როგორც ერთგვარი ზნეობრივი გაორება და შევეცადოთ მისი მიზეზების გამოკვლევას თუ არა, მოსინჯვას მაინც. სხვათა შორის, ეს სიტყვიერი ფორმა, "ვალის დაბრუნება" სულაც არ არის შემთხვევითი. არ გინახავთ საქართველოს ისტორიის ახალგამოცემული ოთხტომეული? - დიახ, ის მაგარყდიანი ღია ფერის წიგნები, რომლებიც ყველა დახლს ამშვენებს. შემდგენელთა შორის ქართული საბჭოთა ისტორიოგრაფიის მთელი პანოპტიკუმია მოხსენიებული როინმეტრეველ-მარიამლორთქიფანიძიანად. ჰოდა, გადაშალეთ მეოთხე ტომი - ნახავთ, რომ მთელი გვერდი იქ მხოლოდ ორი პიროვნების, ედუარდ შევარდნაძისა და ილია მეორის პორტრეტებს უჭირავს. დანარჩენებს ციცქნა გამოსახულებები აკმარეს და ერთობლივად შეასახლეს პრიალა ქაღალდის კომუნალურ ბინებში. ახლა წარმოვიდგინოთ სიტყვათა სისტემა, რომელსაც იყენებდნენ ამგვარი გადაწყვეტილების მიღებისა და მის ირგვლივ მსჯელობის დროს - გასაგები გახდება, გარკვეული მენტალობის ადამიანებისთვის რას ნიშნავს "ვალის დაბრუნება". იმ ორი პორტრეტის ფორმატი, რა თქმა უნდა, საუკეთესო და ყველაზე ადეკვატური რეცენზიაა ნახსენები გამოცემისთვის, მაგრამ ჩვენ მისი წარმომშობი აზროვნების ტიპი გვაინტერესებს.
აზროვნების ფესვი კი, მოგეხსენებათ, თეოლოგიაა. იმის მიხედვით, თუ როგორ ცდილობს ადამიანი უზენაესი რეალობის, ღმერთის შეცნობას, შეიძლება დავადგინოთ, როგორ შეიცნობს იგი დანარჩენ რეალობას. ამ საქმეში ორი ძირითადი გზა არსებობს: ერთი იმის პირდაპირ შეცნობას ცდილობს, თუ რა, უფრო სწორად კი ვინ არის ღმერთი - ამ გზას საქმეში ჩახედული ხალხი კატაფატიკურს უწოდებს; მეორე გზას კი მცოდნე ადამიანები აპოფატიკურს უწოდებენ და მასზედ მავალნი ცდილობენ აღნუსხონ, რა არ არის ღმერთი, რომ ყოველივე ამის გამორიცხვით დარჩეს საღვთო არსის გაგება. ახლა კი ვნახოთ რომელიმე მარტივი საგნის განმარტება...
კატაფატიკური (აქ ცნობილმა ქეგლ-მა არ დაგვაკმაყოფილა და ჩვენი მოვიგონეთ): "ბოთლი - მომცრო ვიწროყელიანი ჭურჭელი, დამზადებული შუშის ან სხვა მასალისაგან სითხისათვის. განივ კვეთაში შეიძლება იყოს წრიული ან კუთხოვანი ფორმისა, ბოთლის ყელი, უფრო ხშირად, ცილინდრულია და იხურება საცობით. ტევადობა მერყეობს 0.25-დან 2 ლიტრამდე".
აპოფატიკური: "ბოთლი არ არის ნესვი. ბოთლი არ არის ავეჯი. ბოთლი არ არის ამპრატავნება... და ა. შ. უსასრულობამდე..."
თუ დავაკვირდებით, პირველი ტიპის განმარტება არასოდეს არის სრული - მაშინაც კი, როცა საქმე ღმერთს კი არა, ბოთლს ეხება. მეორე ტიპის განმარტება კი ვერასოდეს იქნება დასრულებული, თუმც კი სულ ერთიანად უტყუარი ჭეშმარიტებებისაგან შედგება. და მაინც, თუ ამგვარად მიწიერი რეალობის გააზრებას შევეცდებით, მიდგომათა შორის განსხვავება მაშინვე იძენს არსებით ხასიათს: მიუხედავად იმისა, რომ ამომწურავი ვერასოდეს იქნება, მხოლოდ პირველი ტიპის განმარტება გამოდგება იმისთვის, რომ ბოთლის გაკეთება ვცადოთ. სხვა სიტყვებით, თუმც აპოფატიკოსი სულ მუდამ წყალგაუმტარი ჭეშმარიტებებით ოპერირებს, საკმარისია მოსწყურდეს, რომ აუცილებლად დასჭირდება კატაფატიკოსი მინათმბერის სამსახური.
ნუ ვიფიქრებთ, რომ ეს აბსტრაქტული და კონტექსტს მოწყვეტილი მიდგომა სრულიად უსარგებლოა. მაგალითად, იუდაური თეოლოგია კატაფატიკურ მეთოდს საერთოდ არ სცნობს. სწორედ ეს უძევს საფუძვლად პარადოქსებით დატვირთულ შეუდარებელ ებრაულ იუმორს. მაგრამ მიწიერი ცხოვრება მხოლოდ სიცილ-ხარხარით არ აშენდება - ვიცით, სად ხდებოდა ათწლეულების განმავლობაში, რომ ხალხი საკუთარ სამზარეულოებში დასცინოდა გარეთ გამეფებულ გაპარტახებას. ეს ხალხი მართალიც იყო, მაგრამ რეალობის აღსაწერად, მასში სწორი ორიენტაციისათვის სულაც არ არის საკმარისი ჭეშმარიტების ცოდნა - არსებითია ის, თუ საკუთრივ რომელი ჭეშმარიტება ვიცით: ჯერ არასოდეს ყოფილა, რომ ლიფტში გაჭედილი კვანტური მექანიკის მეშვეობით გამოსულიყოს გარეთ.
სათქმელს რომ მივუახლოვდეთ, ორი ისტორია გავიხსენოთ. ორივე ტიპურია იმ კონტექსტისთვის, რომელშიც შეიქმნა.
პირველ ისტორიაში რამდენიმე შეიარაღებულ ადამიანს აგზავნიან ალყიდან ერთი კაცის გამოსახსნელად. გაგზავნილები თავგანწირულად იბრძვიან, სიცოცხლეს თმობენ და ბოლოს ათავისუფლებენ კიდეც მათ თანამებრძოლს.
მეორე ისტორიაში ორი შეიარაღებული ადამიანი მტრის მიერ დაკავებულ სოფელში შეიპარება სანოვაგის საშოვნელად. მათ შორის მიმდინარეობს ცხარე ზნეობრივი კამათი. შედეგად ერთი წამებას უძლებს და იღუპება, მეორე კი სიცოცხლის გადასარჩენად მტერთან თანამშრომლობას თანხმდება.
ახლა არ გვაინტერესებს, ამ ორი ისტორიიდან რომლის მხატვრული განხორციელება გამოვიდა "კარგი", რომლისა კი "ცუდი", რომელი ეკუთვნის "მასობრივს" და რომელი "მაღალ" კულტურას. ჩვენ წინაშე სხვა კითხვაა: რომელი მათგანი არის ორგანული მისი წარმომშობი კონტექსტის მიმართ. ასეთი ტერმინილოგიით იმას ვგულისხმობთ, რომ ლიფტში გაჭედილის გამოსაყვანად ელექტროგაყვანილობის ცოდნა უფრო ორგანულია, ვიდრე კვანტური მექანიკისა.
პირველი ისტორიის შემთხვევაში რეალური კონტექსტი მარტივად აიწერება: გადასარჩენი ჯარისკაცი დედის ერთადერთი შვილია, ბუნებითი სამართალი კი გვკარნახობს, რომ ყველა შვილი არავინ უნდა დაკარგოს. ეთიკური თვალსაზრისით ყველაფერი ცხადია და დაღუპულებმა სწორედ იმას შესწირეს სიცოცხლე, რომ მათი მშობლები, მათი დატოვებული შვილები მარტონი არ დარჩნენ. ჰუმანიზმი არ შეიძლება ძალიან რთული იყოს - ბოლოს და ბოლოს, საქმე იმას ეხება, რაც თითოეულისთვის სასურველი და საჭიროა.
მეორე ისტორიაში კი საქმე სულაც არ არის ისე, როგორადაც მას გვიჩვენებენ: ორი შეიარაღებული ადამიანი "ხალხის სტიქიურ რისხვას" კი არ წარმოადგენს, არამედ შინსახკომის (რუსული აბრევიატურის მიხედვით "ენკავედეს") შექმნილ საგანგებო რაზმეულს, ოკუპირებული სოფლის მოსახლეობისათვის მტერთან და პარტიზანთან ურთიერთობა ერთნაირად ნიშნავს შიმშილს - ეს ხალხი უცხოებმა დათრგუნეს, თავისიანებმა კი დაავალდებულეს. თვით პარტიზანისთვის მტერთან ნებისმიერი შეხება - გინდ გმირულად გადატანილი ტყვეობა, გინდ კოლაბორაციონიზმი - ერთნაირად მთავრდება მრავალწლიანი გულაგის პერსპექტივით.
როგორც ვხედავთ, პირველ შემთხვევაში რეალური კონტექსტის ცოდნა აძლიერებს ისტორიის მონაწილეთა ეთიკურ ხარისხს, აზრს ანიჭებს მათ ქმედებას. მეორე შემთხვევაში კი კონტექსტის შემოყვანა აბსურდად აქცევს სიუჟეტის ფარგლებში წამოყენებულ ყველა ეთიკურ პრობლემას, აბათილებს ნებისმიერ ღრმააზროვან საუბარს იმის შესახებ, თუ როგორ უნდა იცხოვრო "სინდისისა და სიმართლის მიხედვით", პრაქტიკულად ტოლობის ნიშანს სვამს მონაწილეთა გარეგნულად ერთმანეთის საპირისპირო არჩევანებს შორის.
პირველ შემთხვევაში სისტემა ემსახურება ადამიანს, რის გამოც კონკრეტულ პირებს თავისუფალი და რეალური არჩევანის გაკეთება უხდებათ და ეს არჩევანი უფასდებათ. მეორე შემთხვევაში ადამიანები ემსახურებიან სისტემას და ეთიკური ღირებულებები მათთვის ბორკილებად ქცეულა. ეს კი მხოლოდ იმიტომ, რომ ცნება "მტერი", რომლითაც ისტორიის პერსონაჟები ოპერირებენ, ყალბია. მართალი იქნებოდა ცნება "მეტოქე" - ეს კი თავგანწირვად არ ღირს, ეს ყოველთვის სხვისი ომია, რადგან მეტოქე შენიც კი არ არის, სისტემისაა. "გმირობა" ან "თავგანწირვა" აქ ადამიანს კი არ ადიდებს, სისტემას ამაგრებს, დროთა განმავლობაში კი უფასურდება და ჩვენი "ჟურნალისტური სტანდარტისა" არ იყოს, ფარისევლობის ფორმად იქცევა.
აპოფატიკური აზროვნებისთვის წარმოსადგენია, მაგალითად, რომანი, სადაც პერსონაჟს სრული სერიოზულობით ეკითხებიან: დათანხმდებოდი, ღმერთს რომ ბედნიერი და ნეტარი ქვეყნიერება აეშენებინა უსამართლოდ ნაწამები უმანკო ჩვილის ერთი ცრემლის ფასად? კატაფატიკური მოაზროვნე კი იკითხავს: რატომ უნდა ვითვლებოდე "ზნეობრივ" ადამიანად, თუ ამ შეკითხვაზე "არას" ვუპასუხებ? - განა ეს პასუხი რამის გარანტიას იძლევა? ან რატომ უნდა ვითვლებოდე ურჩხულად, თუ "ჰოს" ვუპასუხებ? - იქნებ უბრალოდ დავცინი ამ უსარგებლო შეკითხვის დამსმელს?
არიან ისეთები, ვინც კმაყოფილდება იმის ცოდნით, რომ ქვეყნიერება განკაცებული ღვთის უმანკო სისხლმა გამოიხსნა - ვერაფერს გააწყობ, აპოფატიკოსს ადრე თუ გვიან "ღლის" ერთგვაროვან ჭეშმარიტებათა დახვავება, ის ჩერდება და არც კი იცის, რამდენი დარჩა გასავლელი. მაგრამ არიან სხვებიც, ვისთვისაც არსებითია, რომ განკაცებული ღვთის მსხვერპლი შეგნებულად იყო გაღებული - კატაფატიკოსმა ყოველთვის იცის საკუთარი არასრულყოფილება, ამიტომ ცდილობს მნიშვნელობის მიხედვით დაალაგოს მიღებული ცოდნა.
ჩვენ კი რა უნდა დავალაგოთ, როგორ უნდა გავიაზროთ საკუთარი მდგომარეობა, თუ ჩვენ მიერვე სამშობლოს დასაცავად დაღვრილ სისხლსაც კი შეგნების ნატამალი არ მოაქვს და უბრალოდ მენსტრუაციასავით რეგულარულად მეორდება? თუ მეასეჯერ და მეათასეჯერ გველაპარაკებიან "ძმობასა" და "მეგობრობაზე", "ღირსების აღდგენასა" და "სამართლიანობის შეგრძნებაზე" მხოლოდ იმიტომ, რომ ეს კარგი სიტყვებია, კონტექსტის ცოდნა კი, აბა, რა ჩვენი საქმეა?
ერთადერთ ნუგეშად ის დაგვრჩა, რომ, ბოლოს და ბოლოს, მაღალი კათედრიდანაც გაგვაგებინეს, რატომ ვყოფილვართ მსოფლიოში საუკეთესონი; ბოლოს და ბოლოს, საკვირაო ქადაგებაშიც კი დაგვიდასტურეს ჩვენი უზომო თვითტკბობის საფუძვლიანობა: აბა, როგორ არ უნდა ვიყოთ მსოფლიოში საუკეთესონი, თუ ადამიანს სამად-სამი რამ რყვნის - თანამდებობა, ფული და სილამაზე...