Саджая ды iншыя індзейцы - Саджо и другие индейцы - Sadżo i inni Indianie
.......
.......Гаворка была пра кнiгу Шэрай Совы "Саджо ды яе бабры". - Речь шла о книге Серой Совы "Саджо и её бобры". - Mowa była o książce Szarej Sowy "Sadżo i jej bobry".
...............................
.......
I...Iндзейцы Тыкандэрогi - Индейцы Тикoндероги - Indianie z Ticonderoga
........................Перад тым, як гаворка пойдзе пра Саджо ды яе бабры, хай будуць разам сабраны індзейскія здымкi, якія, па меры маiх жч-зносін, апынуліся ў розных тэкстах і каментарах, i тыя што пакуль не былi паказаны. Здымкі зробленыя на гістарычнай рэканструкцыі ў амерыканскім форце Тыкандэрога, дзе я была летам 2010 года, аб гэтам напісана ў тэкстах пра гэты вельмі цікавы форт: частка адзін, частка два ды пост-скрыптум.
.......Прежде, чем речь пойдёт о Саджо и её бобрах, пусть будут вместе собраны индейские фотографии, оказавшиеся по мере моего жж-общения в разных текстах и комментариях, а также до сих пор не показанные. Фотографии сделаны на исторической реконструкции в американском форте Тикондерога, где я была летом 2010 года, и о чём написано в текстах про этот очень интересный форт: часть один, часть два и пост-скриптум.
.......Zanim mowa będzie о Sadżo i jej bobrach, niech razem zostaną zebrane zdjęcia indiańskie, które w trakcie mojego lj-obcowania znalazły się w różnych tekstach i komentarzach oraz nie pokazane dotychczas. Zdjęcia pochodzą z rekonstrukcji historycznej w amerykańskim forcie Ticonderoga, gdzie byłam latem 2010, opisanym w części jeden, części dwa oraz post scriptum.
1. Лагер індзейскіх воінаў на палянцы ля сцен форту перад пачаткам баявых дзеянняў рэканструкцыі.
Варта звярнуць увагу, што ў ваяроў ад чаравіка да калена гольфы, якія затуляюць калені, а вышэй да нізу выпушчанай навыпуск няма нічога.
Лагерь индейских воинов на полянке у стен форта перед началом боевых действий реконструкции.
Стоит обратить внимание, что у воинов от башмака до колена гольфы, закрывающие колени, а выше до низа выпущенной рубахи нет ничего.
Biwak wojowników indiańskich na błoniach fortu przed rozpoczęciem akcji bojowych rekonstrukcji.
Warto zwrócić uwagę, że bojownicy mają od trzewików do kolan getry przykrywające kolana, wyżej zaś aż pod wypuszczoną koszulę nie mają nic.
2. Такі ваяр спакойна ідзе па дарозе. У правай руцэ доўгая курыльная трубка.
Такой воин спокойно идёт по дороге. В правой руке длинная курительная трубка.
Taki bojownik spokojne idzie drogą, mając w prawym rękę długą fajkę do palenia.
3. Такі ваяр, безумоўна, забаўляе наведвальнікаў рэканструкцыі і, магчыма, яе бледнатварых удзельніц таксама.
Такой воин, безусловно, развлекает посетителей реконструкции и, может быть, её бледнолицых участниц тоже.
Taki bojownik na pewno jest rozrywką dla wizytujących rekonstrukcję i być może dla jej bladoskórych uczestniczek też.
4. Такі ваяр - на фоне частаколу знешніх найдалейшых ўмацаванняў форту.
Такой воин - на фоне частокола внешних самых дальних укреплений форта.
Taki wojownik jawi się na tle zewnętrzych najdalszych szańców fortu.
5. Такіх воінаў абмiнуецца на шляху на баявыя пазіцыі ў лесе.
Таких воинов минуешь на пути на боевые позиции в лесу.
Takiсh wojowników mija się w drodze na pozycje bojowe w lesie.
6. Такая сцэна мае ўжо анекдатычныя рысы.
Такая сцена имеет уже анекдотические черты.
Taka scena ma już coś z anegdoty.
.......Калі прыгледзецца, то, як мне задецца, ваярыны баявога племя, якія ўдзельнічалі ў бітвах за форт, у 2010 годзе ўсе бледнатварыя з размаляванымі тварамі.
.......Если присмотреться, то по-моему воины боевого племени, участвовавшие в сражениях за форт, в 2010 году все бледнолицые с раскрашенными лицами.
.......Jeżeli się przyjrzeć, według mnie wojownicy bojowego plemienia którzy brali udział w walkach o fort, w roku 2010 wszyscy są bladoskórzy o rozmalowanych twarzach.
.......Крыху далей ад сцен фортy й актыўнага рэканструктарскага жыцця, пад тэнтам цалкам дваццаць першага стагоддзя мы заўважылі -
.......Немного дальше от стен форта и активной реконструкторской жизни, под тентом вполне двадцать первого века мы заметили -
.......Trochę dalej od murów fortu i aktywnego reokonstrukcyjnego życia, pod plandeką wcale z wieku dwudziestego pierwszego zobaczyliśmy -
7........Цi, a также, oraz -
8.
.......Неўзабаве падышлі іншыя прадстаўнікі гэтага больш мірнага племя. Мы разгаварыліся. Яны ахвотна дазволілі сябе сфатаграфаваць.
.......Вскоре подошли другие представители этого более мирного племени. Мы разговорились. Они охотно позволили себя сфотографировать.
.......Wkrótce podeszli inni przedstawiciele tego bardziej pokojowego plemienia. Zaczęliśmy rozmawiać. Chętnie pozwolili sfotografować się.
9.
.......І я ўспомніла тое, пра што на працягу папярэдніх сямі тыдняў у Злучаных Штатах я не ўспамінала зусiм: адну з самых любімых кніг з майго дзяцінства.
.......Гэтыя людзі паўсядзённа жывуць звычайным сучасным жыццём, жывуць у сучасных дамах, ходзяць на працу. Але яны захавальнікі традыцый і мовы аднаго за спрадвечных паўночнаамерыканскіх плямёнаў - на жаль я не запомніла назвы. У немалой ступені, у розных па рознаму, у іх змяшаная з еўрапеоіднай кроў, што і бачна па іх тварах. Але яны - сапраўдныя індзейцы.
.......И мне вспомнилось то, о чём в течение предыдущих семи недель в Соединенных Штатах я не вспоминала вообще: одна из самых любимых книг из моего детства.
.......Эти люди повседневно живут обычной современной жизнью, живут в современных домах, ходят на работу. Но они хранители традиций и языка одного из исконных североамериканских племён - к сожалению я не запомнила названия. В немалой степени, у разных по разному, в них смешанная с европеоидной кровь, что и видно по их лицам. Но они - настоящие индейцы.
.......Wówczas przypomniało mi się coś, o czym w najmniejszym stopniu nie myślałam w ciągu poprzednich siedmiu tygodni w Stanach Zjednoczonych: jedna z najbardziej ulubionych książek mojego dzieciństwa.
.......Ci ludzie na co dzień żyją zwyczajnym współczesnym życiem, mieszkają we współczesnych domach, chodzą do pracy. Ale w nich i przez nich zachowywane są tradycje i język jednego ze rdzennych plemion północnoamerykańskich - nie zapamiętałam niestety nazwy. W niemałym stopniu, różnym u każdego, płynie w nich krew wymieszana z europejską, co widać z ich rysów i koloru twarzy. Niemniej - to prawdziwi Indianie.
.......Такім індзейцам быў пісьменнік Шэрая Сава. Ва Ўсходняй Еўропе ён вядомы перш за ўсё як аўтар аповесці "Саджая ды яе бабры".
.......Таким индейцем был писатель Серая Сова. В Восточной Европе он известен прежде всего, как автор повести "Саджо и её бобры".
.......Takim Indianinem był pisarz Szara Sowa. W Europie Wschodniej jest znany przede wszystkim jako autor opowieści "Sadżo i jej bobry".
II...Саджая i Шэрая Сова - Саджо и Серая Сова - Sadżo i Szara Sowa
.................
10. Шэрая Сава - Ва-Ша Куон-Асiн (1888-1938).
Серая Сова - Ва-Ша Куон-Асин.
Szara Sowa - Wа-Shа Quоn-Аsin.
11. Найбольш вядомая яго кніга. Падораная мне - мая аднагодка.
Самая известная его книга. Подаренная мне - моя одногодка.
Najbardziej znana jego książka. Moja jest moją rówieśniczką.
12. Яе вокладка.
Её обложка.
Jej obwoluta.
13. І вокладка кнігі дзяцінства майго Рыцара і Спадара. Такiм чынам маем два выданні.
И обложка книги детства моего Рыцаря и Господина. Так что у нас два издания.
Oraz obwoluta książki dzieciństwa mojego Rycerza i Pana Władcy. W ten sposób mamy dwa wydania.
.......Калі мне было восем гадоў, у нашым доме культуры некалькі дзён ішоў стары фільм "Прыгоды на берагах Антарыё". Мы бегалі глядзець не адзін раз. У маладосці я лазіла па платах, прадзірала штаны, а пасля фільма мы з маімі аднагодкамі гулялі толькі ў індзейцаў. Цяпер ведаю, што гэты французска-нямецка-румынскi фільм зняты па некалькіх сюжэтах пяцi раманаў Фенімора Купера, а падабаецца мне па-ранейшаму больш за арыгінальнымi кнігамі.
.......Когда мне было восемь лет, в нашем доме культуры несколько дней шёл старый фильм "Приключения на берегах Онтарио". Ребята бегали смотреть не один раз. В молодости я лазила по заборам, продирала штаны, а после фильма мы с моими сверстниками играли только в индейцев. Я теперь знаю, что этот французско-немецко-румынский фильм снят по нескольким сюжетам пяти романов Фенимора Купера, а нравится мне по сей день больше, чем оригинальные книги.
.......Kiedy miałam osiem lat, w dzielnicowym domu kultury przez kilka dni grano film "Przygody znad Ontario". Młódź latała oglądać kilka razy. Za młodu łaziłam po płotach, darłam spodnie, po filmie zaś z rówieśnikami bawiliśmy się tylko w Indian. Obecnie wiem, że ten francusko-niemiecko-włoski film zrobiono na podstawie kilku wątków z pięciu powieści Fenimore'a Coopera, do dziś podoba mi się bardziej od oryginałów.
14. Чынгачгук i Нат Бампа, якiх iграюць Пьер Массiмi й Гельмут Ланге.
Чингачгук и Нат Бампо, которых исполняют Пьер Массими и Хельмут Ланге.
Czyngaczguk i Natty Bumppo, których grają Pierre Massimi i Helmut Lange.
.......На мой чарговы дзень нараджэння мне падарылі кнігу Шэрай Совы. У гульнях я стала толькі Саджаяй.
.......На мой ближайший день рождения мне подарили книгу Серой Совы. В играх я стала только Саджо.
.......Na moje kolejne urodziny dostałam książkę Szarej Sowy. Odtąd w zabawach byłam wyłącznie Sadżo.
15. Адна з маіх найбольш любімых ілюстрацый, хоць усё вельмі падабаюцца.
Одна из моих самых любимых иллюстраций, хотя все очень нравятся.
Jedna z moich najbardziej ulubionych ilustracji, chociaż wszystkie bardzo podobają się.
.......Бацька Саджаi Вялікае Пяро ратуе двух маленькіх бабранятаў і прыносіць іх дадому. З першага дня яны становяцца ўлюбёнцамі Саджаi.
.......Отец Саджо Большое Перо спасает двух маленьких бобрят и приносит их домой. С первого дня они становятся любимцами Саджо.
.......Ojciec Sadżo Wielkie Pióro ratuje dwa małe bobry i przynosi je do domu. Od pierwszego dnia stają się ulubieńcami Sadżo.
16. Велiкае Пяро i першая сустрэча.
Большое Перо и первая встреча.
Wielkie Pióro i pierwsze spotkanie.
17. Шэрая Сава.
Серая Сова.
Szara Sowa.
18. Яго дама сэрца і жонка Анагарэа з бабранятам якi ўжо некалькi падрос.
Его дама сердца и жена Анахарео со бобром постарше.
Jego dama serca i żona Anahareo z bobrem bardziej wydoroślałym.
19. Вось такiя прыемныя зносіны.
Вот такое милое общение.
Wcale przyjemne obcowanie.
.......У кнізе праз нейкі час бабры, калі крыху падраслі, знікаюць. Саджая са сваім старэйшым братам (на малюнку 14 сядзіць на карме каноэ) адпраўляюцца на пошукі.
.......А так іх намаляваў сам аўтар. Першае ангельскае выданне выйшла з яго ілюстрацыямі.
.......В книге спустя какое-то время подросшие бобры исчезают. Саджо со своим старшим братом (на рисунке 14 сидит на корме каноэ) отправляются на поиски.
.......А так их нарисовал сам автор. Первое английское издание вышло с его иллюстрациями.
.......W książce po jakimś czasie bobry gdy nieco urosły znikają. Sadżo ze swoim bratem (na rysunku 14 siedzi na rufie kajaka) udają się na poszukiwania.
.......А tak narysował ich sam autor. Pierwsze wydanie angielskie ukazało się z jego ilustracjami.
20. Дым цягнуўся папярок ракі, калі каноэ панеслася ўніз па хуткім цячэнні. Подпiс G.O. знацыць Grey Owl - Шэрая Сава.
Дым тянулся поперёк реки, когда каноэ понеслось вниз по быстрому течению. Подпись G.O. значит Grey Owl - Серая Сова.
Dym ciągnął w poprzek rzeki, kiedy kajak pomknął w dół wartkiej rzeki. Podpis G.O. znaczy Grey Owl - Szara Sowa.
21. Аўтар ва ўзросце пятнаццацi гадоў.
Автор в возрасте пятнадцати лет.
Autor w wieku lat piętnastu.
.......Аўтар нарадзіўся ў Паўднёвай Англіі ў ангельскай сям'і, яго сапраўднае імя Арчыбальд Бiлэ́йнi. Ва ўзросце васемнаццаці гадоў ён з'язджае да Канады, у якой праходзіць усё яго жыццё. Праўду жыцця ён знайшоў у зносінах з прыродай і карэнным індзейскім насельніцтвам, ад яга ён прыняў стыль жыцця, звычаі ды імя, і інтарэсы якога ён абараняў і выказваў ўсё свае жыццё.
.......Автор родился в Южной Англии в английской семье, его настоящее имя Арчибальд Билэ́йни. В возрасте восемнадцати лет он уезжает в Канаду, где проходит вся его жизнь. Правду жизни он нашёл в общении с природой и коренным индейским населением, от которого принял стиль жизни, обычаи и имя, и интересы которого защищал и выражал всю жизнь.
.......Autor urodził się w Południowej Anglii w rodzinie angielskiej, jego prawdziwe imię i nazwisko Archibald Belaney. Mając osiemnaście lat przeniósł się do Kanady, gdzie spędził całe życie. Prawdę życia znajdował w obcowaniu z naturą i rdzenną ludnością indiańską, od której przyjął styl życia, zwyczaje i imię, a której interesów bronił i je wyrażał w ciągu całego życia.
22. У парадным адзенні.
В парадном одеянии.
W uroczystym ubiorze.
.......Жыццё і творчасць Шэрай Совы належаць Канадзе. Па колькасці перавыданняў аповесці "Саджая ды яе бабры" другае месца займаюць Савецкі Саюз і Расія. У цэнтральнай Канадзе ў правінцыі Саскачэван у азёрна-лясным краі захаваны месцiны, звязаныя з жыццём выдатнага чалавека, у тым ліку яго дом-музей на беразе ляснога возера. Мы абавязкова калі-небудзь туды паедзем. Мая Саджая, лялька, дзеля якой у маім дзяцінстве мая матуля пашыла індзейскі касцюм, цяпер адна з любімых у маіх траіх маленькіх. Зараз яна разам з iмi на лецiшчы. Акрамя Саджая я чытала яшчэ два творы Шэрай Совы, ужо для дарослых.
.......Жизнь и творчество Серой Совы принадлежат Канаде. По количеству переизданий повести "Саджо и её бобры" второе место занимают Советский Союз и Россия. В центральной Канаде в провинции Саскачеван в озёрно-лесном краю сохранены места, связанные с жизнью замечательного человека, в том числе его дом-музей на берегу лесного озера. Мы обязательно когда-нибудь туда поедем. Моя Саджо, кукла, для которой в моём детстве моя мама сшила индейский костюм, сейчас одна из любимых у моих троих маленьких. Сейчас она вместе с ними на даче. Кроме Саджо я читала ещё две вещи Серой Совы, уже для взрослых.
.......Życie i twórczość Szarej Sowy należy do Kanady. Co do ilości wydań opowieści "Sadżo i jej bobry" drugie miejsce zajmują Związek Radziecki i Rosja. W środkowej Kanadzie w prowincji Saskatchewan zachowane są miejsca związane z życiem tego wspaniałego człowieka, w tym jego domek-muzeum nad leśnym jeziorem. Na pewno kiedyś tam pojedziemy. Moja Sadżo, lalka, dla której, gdy byłam mała, moja mama uszyła strój indiański, dziś jest jedną z ulubionych dla moich trojga małych. W tej chwili jest razem z nimi na letnisku. Poza Sadżo czytałam dwa inne utwory Szarej Sowy, dla dorosłych.
23. Людзi з апошняй мяжы. Пілігрымы глушы. Саджая і бабровы народ.
Люди с последней границы. Пилигримы глуши. Саджо и бобровый народ.
Ludzie znad ostatniej granicy. Pielgrzymi puszczy. Sadżo i bobrowe towarzystwo.
.......Кніга - падарунак сябра нашай сям'і, канадскага палярнага лётчыка, ураджэнца Львова, цудоўнага Якава Георгіевіча Юркевіча, спадара Кубы, Джэка, якi сёння, другога жніўня, мае юбілейны дзень нараджэння.
.......Книга - подарок друга нашей семьи, канадского полярного лётчика, уроженца Львова, замечательного Якова Георгиевича Юркевича, пана Кубы, Джэка, у которого сегодня, второго августа, юбилейный день рождения.
.......Książka jest prezentem przyjaciela naszej rodziny, kanadyjskiego lotnika arktycznego, lwowianina, wspaniałego pana Jakuba Jurkiewicza, Kuby, Jacka (wym. Dżek); dziś, drugiego sierpnia, ma urodziny jubileuszowe.
Дарагi цудоўны Куба.
Самыя сардэчныя пажаданні да дня нараджэння - нязменных усмешак, радасці
і шырокіх прастораў пад крылом!
Дорогой и замечательный Куба.
Самые сердечные пожелания ко дню рождения - неизменных улыбок, радости
и широких просторов под крылом!
III...Развiтанне генерала Касцюшкi - Прощание генерала Костюшко - Pożegnanie generała Kościuszki
.......Пасля васьмі гадоў знаходжання ў Паўночнай Амерыцы і больш чым актыўнага удзела ў вайне за незалежнасць Злучаных Штатаў, у пачатку лета 1784 генерал-маёр Тадэвуш Касцюшка ехаў да Філадэльфіi, каб сесці на карабель і вярнуцца ў Еўропу.
.......Недалёка ад горада атрад быў спынены святочна апранутымі індзейскімі ваярамі, і генералу сказалі, што яго хоча бачыць вялікі правадыр па імі Маленькая Чарапаха. Нягледзячы на такое імя, гэта адзін з самых вядомых індзейскіх правадыроў ў гісторыі Паўночнай Амерыкі. Пра яго пішуць энцыклапедыі, яго магіла шануецца да сёння. Вялікі правадыр выказаў павагу і ўдзячнасць знакамітаму генералу за яго гераізм і ўклад у барацьбу за незалежнасць краіны. На гэта Тадэвуш Касцюшка адказаў:
.......После восьми лет пребывания в Северной Америке и более чем активного участия в войне за независимость Соединённых Штатов, в начале лета 1784 года генерал-майор Тадеуш Костюшко ехал в Филадельфию, чтобы сесть на корабль и вернуться в Европу.
.......Недалеко от города отряд был остановлен празднично одетыми индейскими воинами, и генералу сказали, что его хочет видеть великий вождь по имени Маленькая Черепаха. Несмотря на такое имя это один из самых известных индейских вождей в истории Северной Америки. О нём пишут энциклопедии, его могила почитается по сей день. Великий вождь выразил уважение и благодарность знаменитому генералу за его героизм и вклад в борьбу за независимость страны. На это Тадеуш Костюшко произнёс:
.......Po ośmiu latach przebywania w Ameryce Północnej i nader aktywnego udziału w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych, wczesnym latem 1784 generał-major Tadeusz Kościuszko jechał do Filadelfii, by wsiąść na statek i udać się z powrotem do Europy.
.......Zbliżając się do miasta oddział został zatrzymany przez odświętnie odzianych wojowników indiańskich, którzy rzekli, że generała chce widzieć wielki wódz o imieniu Mały Żółw. Mimo takiego imienia jest to jeden z najbardziej znanych wodzów indiańskich w historii Ameryki Północnej. Piszą o nim encyklopedie, jego grób czczony jest do dziś. Wielki wódz wyraził szacunek i wdzięczność słynnemu generałowi za jego bohaterstwo i wkład w walce o niepodległość kraju. Na co Tadeusz Kościuszko powiedział:
24. "Я паважаю вашу свабоду гэтак жа, як мне важная свабодa маёй радзімы".
"Я уважаю вашу свободу так же, как чту свободу моей родины".
"Szanuję waszą wolność tak samo jak czczę wolność mojej ojczyzny".
.......Так правобраз лёзунгу "За нашу і вашу свабоду" прагучаў за акіянам.
.......Так прообраз лозунга "За нашу и вашу свободу" прозвучал за океаном.
.......W ten sposób pierwowzór hasła "Za wolność naszą i waszą" wypowiedziany został za oceanem.
.......
25. Тадэвуш Касцюшка ў мундзіры генерала амерыканскай арміі і вялікі правадыр Маленькая Чарапаха.
Тадеуш Костюшко в мундире генерала американской армии и великий вождь Маленькая Черепаха.
Таdeusz Kościuszko w mundurze generała armii amerykańskiej oraz wielki wódz Mały Żółw.
.......
.......Гаворка была пра кнiгу Шэрай Совы "Саджо ды яе бабры". - Речь шла о книге Серой Совы "Саджо и её бобры". - Mowa była o książce Szarej Sowy "Sadżo i jej bobry".
...............................
.......
I...Iндзейцы Тыкандэрогi - Индейцы Тикoндероги - Indianie z Ticonderoga
........................Перад тым, як гаворка пойдзе пра Саджо ды яе бабры, хай будуць разам сабраны індзейскія здымкi, якія, па меры маiх жч-зносін, апынуліся ў розных тэкстах і каментарах, i тыя што пакуль не былi паказаны. Здымкі зробленыя на гістарычнай рэканструкцыі ў амерыканскім форце Тыкандэрога, дзе я была летам 2010 года, аб гэтам напісана ў тэкстах пра гэты вельмі цікавы форт: частка адзін, частка два ды пост-скрыптум.
.......Прежде, чем речь пойдёт о Саджо и её бобрах, пусть будут вместе собраны индейские фотографии, оказавшиеся по мере моего жж-общения в разных текстах и комментариях, а также до сих пор не показанные. Фотографии сделаны на исторической реконструкции в американском форте Тикондерога, где я была летом 2010 года, и о чём написано в текстах про этот очень интересный форт: часть один, часть два и пост-скриптум.
.......Zanim mowa będzie о Sadżo i jej bobrach, niech razem zostaną zebrane zdjęcia indiańskie, które w trakcie mojego lj-obcowania znalazły się w różnych tekstach i komentarzach oraz nie pokazane dotychczas. Zdjęcia pochodzą z rekonstrukcji historycznej w amerykańskim forcie Ticonderoga, gdzie byłam latem 2010, opisanym w części jeden, części dwa oraz post scriptum.
1. Лагер індзейскіх воінаў на палянцы ля сцен форту перад пачаткам баявых дзеянняў рэканструкцыі.
Варта звярнуць увагу, што ў ваяроў ад чаравіка да калена гольфы, якія затуляюць калені, а вышэй да нізу выпушчанай навыпуск няма нічога.
Лагерь индейских воинов на полянке у стен форта перед началом боевых действий реконструкции.
Стоит обратить внимание, что у воинов от башмака до колена гольфы, закрывающие колени, а выше до низа выпущенной рубахи нет ничего.
Biwak wojowników indiańskich na błoniach fortu przed rozpoczęciem akcji bojowych rekonstrukcji.
Warto zwrócić uwagę, że bojownicy mają od trzewików do kolan getry przykrywające kolana, wyżej zaś aż pod wypuszczoną koszulę nie mają nic.
2. Такі ваяр спакойна ідзе па дарозе. У правай руцэ доўгая курыльная трубка.
Такой воин спокойно идёт по дороге. В правой руке длинная курительная трубка.
Taki bojownik spokojne idzie drogą, mając w prawym rękę długą fajkę do palenia.
3. Такі ваяр, безумоўна, забаўляе наведвальнікаў рэканструкцыі і, магчыма, яе бледнатварых удзельніц таксама.
Такой воин, безусловно, развлекает посетителей реконструкции и, может быть, её бледнолицых участниц тоже.
Taki bojownik na pewno jest rozrywką dla wizytujących rekonstrukcję i być może dla jej bladoskórych uczestniczek też.
4. Такі ваяр - на фоне частаколу знешніх найдалейшых ўмацаванняў форту.
Такой воин - на фоне частокола внешних самых дальних укреплений форта.
Taki wojownik jawi się na tle zewnętrzych najdalszych szańców fortu.
5. Такіх воінаў абмiнуецца на шляху на баявыя пазіцыі ў лесе.
Таких воинов минуешь на пути на боевые позиции в лесу.
Takiсh wojowników mija się w drodze na pozycje bojowe w lesie.
6. Такая сцэна мае ўжо анекдатычныя рысы.
Такая сцена имеет уже анекдотические черты.
Taka scena ma już coś z anegdoty.
.......Калі прыгледзецца, то, як мне задецца, ваярыны баявога племя, якія ўдзельнічалі ў бітвах за форт, у 2010 годзе ўсе бледнатварыя з размаляванымі тварамі.
.......Если присмотреться, то по-моему воины боевого племени, участвовавшие в сражениях за форт, в 2010 году все бледнолицые с раскрашенными лицами.
.......Jeżeli się przyjrzeć, według mnie wojownicy bojowego plemienia którzy brali udział w walkach o fort, w roku 2010 wszyscy są bladoskórzy o rozmalowanych twarzach.
.......Крыху далей ад сцен фортy й актыўнага рэканструктарскага жыцця, пад тэнтам цалкам дваццаць першага стагоддзя мы заўважылі -
.......Немного дальше от стен форта и активной реконструкторской жизни, под тентом вполне двадцать первого века мы заметили -
.......Trochę dalej od murów fortu i aktywnego reokonstrukcyjnego życia, pod plandeką wcale z wieku dwudziestego pierwszego zobaczyliśmy -
7........Цi, a также, oraz -
8.
.......Неўзабаве падышлі іншыя прадстаўнікі гэтага больш мірнага племя. Мы разгаварыліся. Яны ахвотна дазволілі сябе сфатаграфаваць.
.......Вскоре подошли другие представители этого более мирного племени. Мы разговорились. Они охотно позволили себя сфотографировать.
.......Wkrótce podeszli inni przedstawiciele tego bardziej pokojowego plemienia. Zaczęliśmy rozmawiać. Chętnie pozwolili sfotografować się.
9.
.......І я ўспомніла тое, пра што на працягу папярэдніх сямі тыдняў у Злучаных Штатах я не ўспамінала зусiм: адну з самых любімых кніг з майго дзяцінства.
.......Гэтыя людзі паўсядзённа жывуць звычайным сучасным жыццём, жывуць у сучасных дамах, ходзяць на працу. Але яны захавальнікі традыцый і мовы аднаго за спрадвечных паўночнаамерыканскіх плямёнаў - на жаль я не запомніла назвы. У немалой ступені, у розных па рознаму, у іх змяшаная з еўрапеоіднай кроў, што і бачна па іх тварах. Але яны - сапраўдныя індзейцы.
.......И мне вспомнилось то, о чём в течение предыдущих семи недель в Соединенных Штатах я не вспоминала вообще: одна из самых любимых книг из моего детства.
.......Эти люди повседневно живут обычной современной жизнью, живут в современных домах, ходят на работу. Но они хранители традиций и языка одного из исконных североамериканских племён - к сожалению я не запомнила названия. В немалой степени, у разных по разному, в них смешанная с европеоидной кровь, что и видно по их лицам. Но они - настоящие индейцы.
.......Wówczas przypomniało mi się coś, o czym w najmniejszym stopniu nie myślałam w ciągu poprzednich siedmiu tygodni w Stanach Zjednoczonych: jedna z najbardziej ulubionych książek mojego dzieciństwa.
.......Ci ludzie na co dzień żyją zwyczajnym współczesnym życiem, mieszkają we współczesnych domach, chodzą do pracy. Ale w nich i przez nich zachowywane są tradycje i język jednego ze rdzennych plemion północnoamerykańskich - nie zapamiętałam niestety nazwy. W niemałym stopniu, różnym u każdego, płynie w nich krew wymieszana z europejską, co widać z ich rysów i koloru twarzy. Niemniej - to prawdziwi Indianie.
.......Такім індзейцам быў пісьменнік Шэрая Сава. Ва Ўсходняй Еўропе ён вядомы перш за ўсё як аўтар аповесці "Саджая ды яе бабры".
.......Таким индейцем был писатель Серая Сова. В Восточной Европе он известен прежде всего, как автор повести "Саджо и её бобры".
.......Takim Indianinem był pisarz Szara Sowa. W Europie Wschodniej jest znany przede wszystkim jako autor opowieści "Sadżo i jej bobry".
II...Саджая i Шэрая Сова - Саджо и Серая Сова - Sadżo i Szara Sowa
.................
10. Шэрая Сава - Ва-Ша Куон-Асiн (1888-1938).
Серая Сова - Ва-Ша Куон-Асин.
Szara Sowa - Wа-Shа Quоn-Аsin.
11. Найбольш вядомая яго кніга. Падораная мне - мая аднагодка.
Самая известная его книга. Подаренная мне - моя одногодка.
Najbardziej znana jego książka. Moja jest moją rówieśniczką.
12. Яе вокладка.
Её обложка.
Jej obwoluta.
13. І вокладка кнігі дзяцінства майго Рыцара і Спадара. Такiм чынам маем два выданні.
И обложка книги детства моего Рыцаря и Господина. Так что у нас два издания.
Oraz obwoluta książki dzieciństwa mojego Rycerza i Pana Władcy. W ten sposób mamy dwa wydania.
.......Калі мне было восем гадоў, у нашым доме культуры некалькі дзён ішоў стары фільм "Прыгоды на берагах Антарыё". Мы бегалі глядзець не адзін раз. У маладосці я лазіла па платах, прадзірала штаны, а пасля фільма мы з маімі аднагодкамі гулялі толькі ў індзейцаў. Цяпер ведаю, што гэты французска-нямецка-румынскi фільм зняты па некалькіх сюжэтах пяцi раманаў Фенімора Купера, а падабаецца мне па-ранейшаму больш за арыгінальнымi кнігамі.
.......Когда мне было восемь лет, в нашем доме культуры несколько дней шёл старый фильм "Приключения на берегах Онтарио". Ребята бегали смотреть не один раз. В молодости я лазила по заборам, продирала штаны, а после фильма мы с моими сверстниками играли только в индейцев. Я теперь знаю, что этот французско-немецко-румынский фильм снят по нескольким сюжетам пяти романов Фенимора Купера, а нравится мне по сей день больше, чем оригинальные книги.
.......Kiedy miałam osiem lat, w dzielnicowym domu kultury przez kilka dni grano film "Przygody znad Ontario". Młódź latała oglądać kilka razy. Za młodu łaziłam po płotach, darłam spodnie, po filmie zaś z rówieśnikami bawiliśmy się tylko w Indian. Obecnie wiem, że ten francusko-niemiecko-włoski film zrobiono na podstawie kilku wątków z pięciu powieści Fenimore'a Coopera, do dziś podoba mi się bardziej od oryginałów.
14. Чынгачгук i Нат Бампа, якiх iграюць Пьер Массiмi й Гельмут Ланге.
Чингачгук и Нат Бампо, которых исполняют Пьер Массими и Хельмут Ланге.
Czyngaczguk i Natty Bumppo, których grają Pierre Massimi i Helmut Lange.
.......На мой чарговы дзень нараджэння мне падарылі кнігу Шэрай Совы. У гульнях я стала толькі Саджаяй.
.......На мой ближайший день рождения мне подарили книгу Серой Совы. В играх я стала только Саджо.
.......Na moje kolejne urodziny dostałam książkę Szarej Sowy. Odtąd w zabawach byłam wyłącznie Sadżo.
15. Адна з маіх найбольш любімых ілюстрацый, хоць усё вельмі падабаюцца.
Одна из моих самых любимых иллюстраций, хотя все очень нравятся.
Jedna z moich najbardziej ulubionych ilustracji, chociaż wszystkie bardzo podobają się.
.......Бацька Саджаi Вялікае Пяро ратуе двух маленькіх бабранятаў і прыносіць іх дадому. З першага дня яны становяцца ўлюбёнцамі Саджаi.
.......Отец Саджо Большое Перо спасает двух маленьких бобрят и приносит их домой. С первого дня они становятся любимцами Саджо.
.......Ojciec Sadżo Wielkie Pióro ratuje dwa małe bobry i przynosi je do domu. Od pierwszego dnia stają się ulubieńcami Sadżo.
16. Велiкае Пяро i першая сустрэча.
Большое Перо и первая встреча.
Wielkie Pióro i pierwsze spotkanie.
17. Шэрая Сава.
Серая Сова.
Szara Sowa.
18. Яго дама сэрца і жонка Анагарэа з бабранятам якi ўжо некалькi падрос.
Его дама сердца и жена Анахарео со бобром постарше.
Jego dama serca i żona Anahareo z bobrem bardziej wydoroślałym.
19. Вось такiя прыемныя зносіны.
Вот такое милое общение.
Wcale przyjemne obcowanie.
.......У кнізе праз нейкі час бабры, калі крыху падраслі, знікаюць. Саджая са сваім старэйшым братам (на малюнку 14 сядзіць на карме каноэ) адпраўляюцца на пошукі.
.......А так іх намаляваў сам аўтар. Першае ангельскае выданне выйшла з яго ілюстрацыямі.
.......В книге спустя какое-то время подросшие бобры исчезают. Саджо со своим старшим братом (на рисунке 14 сидит на корме каноэ) отправляются на поиски.
.......А так их нарисовал сам автор. Первое английское издание вышло с его иллюстрациями.
.......W książce po jakimś czasie bobry gdy nieco urosły znikają. Sadżo ze swoim bratem (na rysunku 14 siedzi na rufie kajaka) udają się na poszukiwania.
.......А tak narysował ich sam autor. Pierwsze wydanie angielskie ukazało się z jego ilustracjami.
20. Дым цягнуўся папярок ракі, калі каноэ панеслася ўніз па хуткім цячэнні. Подпiс G.O. знацыць Grey Owl - Шэрая Сава.
Дым тянулся поперёк реки, когда каноэ понеслось вниз по быстрому течению. Подпись G.O. значит Grey Owl - Серая Сова.
Dym ciągnął w poprzek rzeki, kiedy kajak pomknął w dół wartkiej rzeki. Podpis G.O. znaczy Grey Owl - Szara Sowa.
21. Аўтар ва ўзросце пятнаццацi гадоў.
Автор в возрасте пятнадцати лет.
Autor w wieku lat piętnastu.
.......Аўтар нарадзіўся ў Паўднёвай Англіі ў ангельскай сям'і, яго сапраўднае імя Арчыбальд Бiлэ́йнi. Ва ўзросце васемнаццаці гадоў ён з'язджае да Канады, у якой праходзіць усё яго жыццё. Праўду жыцця ён знайшоў у зносінах з прыродай і карэнным індзейскім насельніцтвам, ад яга ён прыняў стыль жыцця, звычаі ды імя, і інтарэсы якога ён абараняў і выказваў ўсё свае жыццё.
.......Автор родился в Южной Англии в английской семье, его настоящее имя Арчибальд Билэ́йни. В возрасте восемнадцати лет он уезжает в Канаду, где проходит вся его жизнь. Правду жизни он нашёл в общении с природой и коренным индейским населением, от которого принял стиль жизни, обычаи и имя, и интересы которого защищал и выражал всю жизнь.
.......Autor urodził się w Południowej Anglii w rodzinie angielskiej, jego prawdziwe imię i nazwisko Archibald Belaney. Mając osiemnaście lat przeniósł się do Kanady, gdzie spędził całe życie. Prawdę życia znajdował w obcowaniu z naturą i rdzenną ludnością indiańską, od której przyjął styl życia, zwyczaje i imię, a której interesów bronił i je wyrażał w ciągu całego życia.
22. У парадным адзенні.
В парадном одеянии.
W uroczystym ubiorze.
.......Жыццё і творчасць Шэрай Совы належаць Канадзе. Па колькасці перавыданняў аповесці "Саджая ды яе бабры" другае месца займаюць Савецкі Саюз і Расія. У цэнтральнай Канадзе ў правінцыі Саскачэван у азёрна-лясным краі захаваны месцiны, звязаныя з жыццём выдатнага чалавека, у тым ліку яго дом-музей на беразе ляснога возера. Мы абавязкова калі-небудзь туды паедзем. Мая Саджая, лялька, дзеля якой у маім дзяцінстве мая матуля пашыла індзейскі касцюм, цяпер адна з любімых у маіх траіх маленькіх. Зараз яна разам з iмi на лецiшчы. Акрамя Саджая я чытала яшчэ два творы Шэрай Совы, ужо для дарослых.
.......Жизнь и творчество Серой Совы принадлежат Канаде. По количеству переизданий повести "Саджо и её бобры" второе место занимают Советский Союз и Россия. В центральной Канаде в провинции Саскачеван в озёрно-лесном краю сохранены места, связанные с жизнью замечательного человека, в том числе его дом-музей на берегу лесного озера. Мы обязательно когда-нибудь туда поедем. Моя Саджо, кукла, для которой в моём детстве моя мама сшила индейский костюм, сейчас одна из любимых у моих троих маленьких. Сейчас она вместе с ними на даче. Кроме Саджо я читала ещё две вещи Серой Совы, уже для взрослых.
.......Życie i twórczość Szarej Sowy należy do Kanady. Co do ilości wydań opowieści "Sadżo i jej bobry" drugie miejsce zajmują Związek Radziecki i Rosja. W środkowej Kanadzie w prowincji Saskatchewan zachowane są miejsca związane z życiem tego wspaniałego człowieka, w tym jego domek-muzeum nad leśnym jeziorem. Na pewno kiedyś tam pojedziemy. Moja Sadżo, lalka, dla której, gdy byłam mała, moja mama uszyła strój indiański, dziś jest jedną z ulubionych dla moich trojga małych. W tej chwili jest razem z nimi na letnisku. Poza Sadżo czytałam dwa inne utwory Szarej Sowy, dla dorosłych.
23. Людзi з апошняй мяжы. Пілігрымы глушы. Саджая і бабровы народ.
Люди с последней границы. Пилигримы глуши. Саджо и бобровый народ.
Ludzie znad ostatniej granicy. Pielgrzymi puszczy. Sadżo i bobrowe towarzystwo.
.......Кніга - падарунак сябра нашай сям'і, канадскага палярнага лётчыка, ураджэнца Львова, цудоўнага Якава Георгіевіча Юркевіча, спадара Кубы, Джэка, якi сёння, другога жніўня, мае юбілейны дзень нараджэння.
.......Книга - подарок друга нашей семьи, канадского полярного лётчика, уроженца Львова, замечательного Якова Георгиевича Юркевича, пана Кубы, Джэка, у которого сегодня, второго августа, юбилейный день рождения.
.......Książka jest prezentem przyjaciela naszej rodziny, kanadyjskiego lotnika arktycznego, lwowianina, wspaniałego pana Jakuba Jurkiewicza, Kuby, Jacka (wym. Dżek); dziś, drugiego sierpnia, ma urodziny jubileuszowe.
Дарагi цудоўны Куба.
Самыя сардэчныя пажаданні да дня нараджэння - нязменных усмешак, радасці
і шырокіх прастораў пад крылом!
Дорогой и замечательный Куба.
Самые сердечные пожелания ко дню рождения - неизменных улыбок, радости
и широких просторов под крылом!
III...Развiтанне генерала Касцюшкi - Прощание генерала Костюшко - Pożegnanie generała Kościuszki
.......Пасля васьмі гадоў знаходжання ў Паўночнай Амерыцы і больш чым актыўнага удзела ў вайне за незалежнасць Злучаных Штатаў, у пачатку лета 1784 генерал-маёр Тадэвуш Касцюшка ехаў да Філадэльфіi, каб сесці на карабель і вярнуцца ў Еўропу.
.......Недалёка ад горада атрад быў спынены святочна апранутымі індзейскімі ваярамі, і генералу сказалі, што яго хоча бачыць вялікі правадыр па імі Маленькая Чарапаха. Нягледзячы на такое імя, гэта адзін з самых вядомых індзейскіх правадыроў ў гісторыі Паўночнай Амерыкі. Пра яго пішуць энцыклапедыі, яго магіла шануецца да сёння. Вялікі правадыр выказаў павагу і ўдзячнасць знакамітаму генералу за яго гераізм і ўклад у барацьбу за незалежнасць краіны. На гэта Тадэвуш Касцюшка адказаў:
.......После восьми лет пребывания в Северной Америке и более чем активного участия в войне за независимость Соединённых Штатов, в начале лета 1784 года генерал-майор Тадеуш Костюшко ехал в Филадельфию, чтобы сесть на корабль и вернуться в Европу.
.......Недалеко от города отряд был остановлен празднично одетыми индейскими воинами, и генералу сказали, что его хочет видеть великий вождь по имени Маленькая Черепаха. Несмотря на такое имя это один из самых известных индейских вождей в истории Северной Америки. О нём пишут энциклопедии, его могила почитается по сей день. Великий вождь выразил уважение и благодарность знаменитому генералу за его героизм и вклад в борьбу за независимость страны. На это Тадеуш Костюшко произнёс:
.......Po ośmiu latach przebywania w Ameryce Północnej i nader aktywnego udziału w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych, wczesnym latem 1784 generał-major Tadeusz Kościuszko jechał do Filadelfii, by wsiąść na statek i udać się z powrotem do Europy.
.......Zbliżając się do miasta oddział został zatrzymany przez odświętnie odzianych wojowników indiańskich, którzy rzekli, że generała chce widzieć wielki wódz o imieniu Mały Żółw. Mimo takiego imienia jest to jeden z najbardziej znanych wodzów indiańskich w historii Ameryki Północnej. Piszą o nim encyklopedie, jego grób czczony jest do dziś. Wielki wódz wyraził szacunek i wdzięczność słynnemu generałowi za jego bohaterstwo i wkład w walce o niepodległość kraju. Na co Tadeusz Kościuszko powiedział:
24. "Я паважаю вашу свабоду гэтак жа, як мне важная свабодa маёй радзімы".
"Я уважаю вашу свободу так же, как чту свободу моей родины".
"Szanuję waszą wolność tak samo jak czczę wolność mojej ojczyzny".
.......Так правобраз лёзунгу "За нашу і вашу свабоду" прагучаў за акіянам.
.......Так прообраз лозунга "За нашу и вашу свободу" прозвучал за океаном.
.......W ten sposób pierwowzór hasła "Za wolność naszą i waszą" wypowiedziany został za oceanem.
.......
25. Тадэвуш Касцюшка ў мундзіры генерала амерыканскай арміі і вялікі правадыр Маленькая Чарапаха.
Тадеуш Костюшко в мундире генерала американской армии и великий вождь Маленькая Черепаха.
Таdeusz Kościuszko w mundurze generała armii amerykańskiej oraz wielki wódz Mały Żółw.
.......