Есть чему поучиться Русинам!
Два
Вшыткы землі сучасной Канады од XVI столітя колонізуваны были головно Французами і Анґликами. Єднак, столітями вшыткы канадийскы провінциі політычні підпорядкуваны были Великій Британіі. Домінация Анґликів і анґлицкого языка примусила до контракциі франкофоньску част соспільности - придумати цілий систем хороніня свойой достоменности (і при тым основного єй прояву - рідного языка). В Кебеку - провінциі, заселеній головні еміґрантами з Франциі, розвинул ся цілий нацийональний, ідоеовий напрям плеканя і популяризуваня французского языка. В канадийскых реалиях ясну і принципіяльну підпору нацийональному рухови дал тамтышній римокатолицкій костел. І він зазнавал ограничынь з огляду на тото, же в державі почали домінувати анґлицкоязычны протестанты. Реліґійны і світскы нацийональны і языковы франко-кебеканьскы вопросы зышли ся, коли достережено, же загорожыня і небезпека здомінуваня рівно тыкат і римокатолицкой реліґіі, і французского языка.
Зато священникы родом з Кебеку приняли і долгыма роками вели унікатову, особливу акцию для підпоры, охороны і розвитку материньского языка своіх спілродаків. Рішыли, што реалізувати будут прородинну політыку. В різдвяным часі ходили по хыжах, стрічали ся з родинами і заєдно нагваряли родичів на побільшаня родин. О рік зас приходили розрахувати вірных з важыня і приниманя до серця слів свого єґомостя. Консеквентні нагваряли і не принимали оправданя ся од никого, не одпущали і тым вірным, котры были бідны, старшы, або хворы. Для успіхів і будучого цілого народа треба было реалізувати політыку церкви. А політыка была така, жебы не лем не стратити дотеперішніх вірных, але сотворити і выховати сой новых. Зато кебеканьскій фамілийний модель, представлений сатириками, был реалистычний і типовий для тамтышніх реалий. Як в родині Діонів - 2+14: то можлива середня, акцептувана і реліґійныма властями.
Канадийскій римокатолицкій костел остал твердыньом французского языка і культуры. Тішыл ся чысленныма привілегіями і побільшаючым ся з рока врік чыслом вірных. То союз священників з народовыма ідеолоґами довюл до ключового запису уставы ч. 101. Од 1977 р., в Кебеку єст лем єден урядовий язык - французскій.
Три
Канадийскій примір вказує, як бы мал выглядати ідеальний спільний інтерес народу і церкви. В припадку Русинів, Лемків біда така, же од близко стох років не мают они єдной церкви. Лем не іде мі о поділіня ся соспільности на част, котра остала при грекокатолицкій церкви, і тоту, котра перешла на православія, лем о адміністрацийну приналежніст до окремых державных церкви, або адміністрацийных церковных єдиниц. Арбітральні помішаны остали ріжны нациі і языкы в рамках єдной структуры. Зато видно як на долони - залежности, домінацию єдных ґруп над другыма, асиміляцийны процесы, депрецияцию і заряджаня тыма структурами без пошануваня окремости і самоідентифікациі другых вірных. Николи єм не чул листу никотрого з владык, в котрым ясно деклярувана бы была підпора для лемківского языка, до утримуваня русиньской достоменности, або до вчыня Лемків - лемківского. Николи. Ани раз. Церков то єрархічна структура і без згоды владыкы не мож досягнути, жебы з церковным просторі русиньскій язык єствувал. Голосно лем звучыт тишына на селі. В місцях прожываня Лемків, Русинів шак сут богатшы і біднійшы парафіі.
В припадку діянь підниманых в рамках русиньского нацийонального руху, в котрым брали участ і священникы - прорусиньскы діячы - не было закликів приняти принцип, жебы там, де сут в церквах в векшыні русиньскы, лемківскы вірны, служыти ім в іх материньскым языку. Природным єст тото, же такы закликы не робили тоты, котры на штоден вводят русиньскій язык в службах, або самы переводят літургічны тексты на русиньскій. Велика пошана ім зато. Лем чом в русиньскым руху сут присутны священникы зо Словациі, Підкарпатской Руси, Румуніі, Сербіі, Хорвациі, а неє ани єдного з Польщы?
Як тот факт самому собі пояснити? Ци може лем напомічний был бы цитат зо семой главы Євангелиі од Матвія? Жалую, што в грекокатолицкых церквах в Польщы владыкы не заохочают чытати Апостол в языку вірных - в лемківскым языку, вызнаной державом етнічной меншыны, на котрым поміщений єст імпріматур пряшівского грекокатолицкого митрополиты. Жалую, што роками ціла русиньска спільнота не може діждати ся напечатаной формулы - дозвалят ся печатати церковном властю - на перекладі Тетраєвангелиі. Коли такой формулы на церковных книгах в русиньскым языку неє, то не можеме писати про нияку підпору владык для слова в материньскым языку свого народу. Бо той підпоры досправды неє.
В загальнорусиньскым соспільным руху нашли ся, як діячы, лем поєдны церковны представникы. З Лемковины ани єден. Жебы нарід фунґувал і міг ся успішні розвивати, мал бы мати забезпечену реалізацию своіх нацийональных прав в каждым соспільным просотрі. Мали бы єствувати і лемківскы школы, інстутуциі культуры і науковы установы. Мала бы быти забезпечена репрезентация Русинів в самоурядах і представительскых орґанах державных власти. В Польщы, лем про забезпечыня прихыльной собі репрезентациі найбільше задбали понекотры передставникы єдной з церквы. Про вызнаня для лемківского языка свойом церквом - ні. Повинны Русины мати одчутя, же і Церков, через своіх владыків і священників ся за них заступлят і старат. Інтерес Церкви і народу мусіл бы быти єден. На жаль, в припадку розсіяного по вельох державах русиньского народу, котрий приналежыт до окремых партикулярных церковных єдиниц, якы реалізуют свою діяльніст, недостерігаючы признаных державом прав і потреб своіх вірных, не мож го дізріти. Тот інтерес як дотля, веде лем до заниканя Народу, до асимілюваня. І тяжко повірити в голошены нараз гармонійно вшыткыма Церквами закликы - вести прородинну політыку в своіх державах.
http://www.lem.fm/klyuch-chyislo-101/