Ինչպէ՞ս էինք մենք ապրելու առանց Արատտայի... բայց դէ, հարցը դրանում չէ
Կարէն Աղեկեան
Թարգմանուած է ռուսերէնից
Զարմանալի է: Երևի, թէ Ռուսիոյ պետութեան ներակայացուցիչները, որոնք վթարից յետոյ, ուղեղի ցնցումից յետոյ հրամայեցին դուրս բերել մեղադրեալին ահրեստական քնի վիճակից և կիսաանգիտակից վիճակում, կանացի խալաթով, նստացրեցիրն աթոռին... երևի, նրանք չէին հասցրել դիտել «Կուլտուրա» [«Մշակոյթ»] ալիքով ֆիլմը՝ հայոց հին և աստուածային քաղաքակրթութեան մասին և տոգորուել շիտակ յարգանքով Հայաստանի հանդէպ: Իսկ կարո՞ղ է ռուս մտաւորականութիւնից որևէ մէկը տոգորուեց: Եւ այսպէս հրապարակօրէն արտայայտուե՞ց այն մասին, որ ընդհանրապէս չի կարելի այդպէս վարուել մարդկանց հետ և յատկապէս այսպիսի հին ազգի ներկայացուցչի հետ:
Բայց աւելի լաւ է խօսենք ինքներս մեր մասին:
Պէտք է հասկանալ, որ անսահման խօսակցութիւնները Արատտայի, Հայասայի, հիկսոսների և անգամ Տիգրան Մեծի, Նարեկացու, այբուբենի գաղտնիքներին, աստուածային բարձրունքների մասին չեն մօտեցնում մեզ նրան, որ մենք յարգենք, սիրենք միմիանց և վերաբերուենք միմիանց հետ որպէս եղբայրներ և քոյրեր, պետութիւնն ուժիղ չեն սարքում՝ ունակ լինելով ստիպել յարգել իւր քաղաքացիներին և հայերին ընդհանրապէս:
Ո՞վ էր ամենաակտիւ ձևով աջակցում Ժաննա դ'Արկի պաշտամունքը Ֆրանսիայում: Ինչպէս էլ զարմանալի լինի՝ Վիշիեան կառավարութիւնը՝ դրուած նացիստական զաւթիչների կողմից: Դա չի նշանակում, որ մէկը, ով փառաբանում է անցեալը պոտենցիալ դաւաճան է: Դա նշանակում է, որ անցեալը փառաբանելը ամենայ հեշտն է և դրա յետևում հաւասարապէս յաջողութեամբ կարող է կանգնած լինել և՛ հերոսութիւնը և՛ իր ազգին վրա թքած ունենալը և՛ ամիջական դաւաճանութիւնը:
Քանի անգամ եմ վկայ եղել. մարդիկ պաթոսութեամբ էին խօսում երեքհազարամեակային հնութեան առարկաների մասին և մէկ րոպէից բացասաբար, առհամարանքով արտայայտւում էին այսօրուայ «զագնուած»-ի մասին: Մինչև մենք ինքներս տարածում ենք գզվռտոցները և մերոնց վրա կեղտ ենք լցնում, այդ բարձր էութիւնները գրոշ էլ չարժեն: Եւ անձամբ ինձ համար հարիւր տասերրորդ տեղում են կանգնած և՛ գիտական և՛ ոչ-գիտական դատողութիւնները Արատտայի ու Հայասայի մասին: Եթէ անգամ ես հաստատ իմանամ, որ Արարատի գագաթից հին հայերը աստղագնացներ էին արձակում, ինձ դրանից ոչ մի վարեկան ոչ տաք է ոչ էլ սառը: Այսօր մէկ մարդու ճակատագիրն աւելի կարևոր է: Ես ինձ չեմ նոյնացնում Նոյի հետ՝ Արարատի վրա, Տիգրան Մեծի հետ. ես տեսնում եմ ինձ այդ մարդու մէջ՝ դժբախտ ճակատագրով, որին ծաղրում է օտար ուժեղ պետութիւնը: Նա և նրա ընտանիքը պէտք է յուզի մեզ շատ աւելի, քան քսան կամ երեսուն դար աստուածային հայոց պատմութիւնը: Այդ աստուածայնութեան վրա մենք չկարողացանք և չենք կարողանայ կառուցել եղբայրութիւն, համերաշխութիւն, արժանապատւութիւն: Այն կառուցւում է այլ բանի վրայ: Ազգի համար այն կառուցւում է առանց աւելորդ բառի բոլորին հասկանալի արիւնակցական կապի, միացեալ ընտանիքի, տղամարդու պատուի, կնոջ արժանապատւութեան վրա: Բոլորդ այդ «միտաֆիզիկա»-ն աւելի շատ խանգարում է դրան, քան օգնում: Այն ունի իր յարգալի տեղը. պէտք չէ անդհատ առօրեայ յիշել դրա մասին: Պէտք է կանգնել մէկս մէկի և Հայաստանի համար: Թեկուզ յանուն սեփական կաշուի շահի համար:
Բնօրինակը ռուսերէն
Странно. Наверное, те представители государства российского, которые после аварии, после сотрясения мозга приказали вывести обвиняемого из состояния искусственного сна и в полубессознательном состоянии в женском халате посадили на скамью - наверное, они не успели посмотреть по каналу «Культура» фильм о древней сакральной армянской цивилизации и проникнуться должным уважением к Армении. А может быть кто-то из русской интеллигенции проникся? И сейчас публично высказался о том, что нельзя так обращаться с людьми вообще и с представителями такой древней нации в особенности?
Но лучше поговорим о себе самих. Надо понять, что бесконечные разговоры об Аратте, Хайасе, гиксосах и даже Тигран Меце, Нарекаци, тайнах алфавита, сакральных вершинах не приближают нас к тому, чтобы мы уважали, любили друг друга и относились друг к другу как браться и сестры. Не делают государство сильным. способным заставить уважать своих граждан и армян вообще.
Кто активнее всего поддерживал культ Жанны д’ Арк во Франции? Как ни странно вишистское правительство, поставленное нацистскими оккупантами. Это не значит, что каждый, кто славит прошлое - потенциальный предатель. Это означает, что славить прошлое легче всего и за этим могут с равным успехом стоять и героизм, и наплевательство на свой народ, и прямое предательство.
Сколько раз я был свидетелем, как люди, которые пафосно говорили о вещах трехтысячелетней давности, через минуту негативно, пренебрежительно отзывались о сегодняшних «массах». Пока мы сами разводим склоки и поливаем своих же грязью, грош цена всем высоким материям. И лично для меня на сто десятом месте стоят и научные и ненаучные суждения об Аратте и Хайасе. Даже если я достоверно узнаю что с вершины Арарата древние армяне запускали звездолеты, мне от этого ни на секунду не станет ни жарко ни холодно. Сегодняшняя судьба одного человека важнее. Я не отождествляю себя с Ноем на горе Арарат, с Тиграном Великим, я вижу себя в этом человеке с трагической судьбой, над которым издевается чужое сильное государство. Он и его семья должны волновать нас гораздо больше, чем двадцать или тридцать веков сакральной армянской истории. На этой сакральности мы братства, солидарности, достоинства построить не смогли и никогда не сможем. Это строится совершенно на другом. Для нации это строится на понятному каждому без лишних слов инстинкте кровной связи, единой семьи, мужской чести, женского достоинства. И вся «метафизика» этому больше мешает. чем помогает. У нее есть свое почетное место, не надо постоянно вспоминать о ней всуе. Надо стоять друг за друга и за Армению. Хотя бы ради своего шкурного интереса.