Cafe Акварыюм
Серада. 19 траўня. Разанаў у Вільні: ганаровы доктар ЕГУ.
Заля ЕГУ на Валакупе запоўнена на чвэрць, журналістаў практычна няма. Студэнты на абаронах.
І ўсё ж цяплыня й утульнасьць. Можа якраз таму й утульна, што сабраліся толькі тыя, каму важна.
Усе выступоўцы невыпадковыя. Я чытаю невялікі эсэй Разанаў і алхімія.
Поўны тэкст у Новым часе, тут толькі фрагмэнты:
Гаворачы пра Алеся Разанава, адчуваеш, што вымушаны выходзіць па-за межы творчай асобы, суб’ектыўнасьці, ці нават генія. Што гаворка насамрэч і не пра літаратуру, альбо не толькі пра літаратуру.
Што здарылася тады ў культурнай прасторы?
Чаму ў васьмідзесятыя ён стаў пунктам выйсьця традыцыі, момантам перамянення?
Усё, што тады вырозьнівалася, не супадала з дазволенай паверхняй культуры, атрымоўвала гэты накірунак - да Разанава.
Ён не рабіў нічога асаблівага. Проста пісаў вершы.
Але штосьці адбылося ў самой традыцыі. Штосьці зьмянілася.
Напружанае чаканьне. Глыбіні, істотнасьці. Жаданьне разьвітацца з плыткімі, халоднымі формамі. Як быццам сама эпоха прагнула, патрабавала сваёй антытэзы.
Разанаў стаў тады, у васьмідзесятыя, недазволенай глыбінёй культуры. Амаль забаронены, іншы, і ў той жа час патаемна чаканы.
І ўсё ж нам важна не чыстая адрознасьць, ня тое, з чым геній не супадае. Нам важна з чым ён прыходзіць і чаму застаецца верны.
Можна было б сказаць, што ён проста ідзе далей - за астатніх.
Не супадае з часам, з эпохамі - праходзіць іх наскрозь.
І ўсё ж такі - з чым ён прыйшоў тады - у традыцыю?
Разанаў - вялікі алхімік сэнсу. Майстра - у старым, сярэднявечным, цэхавым значэньні.
Яго паэтычная эмоцыя тонкая і няўлоўная.
Можна назваць яго паэзію метафізічнай. Але гэта асаблівая метафізіка.
Там амаль няма знакаў культуры, вялікіх і важных імёнаў, якія так соладка прамаўляюцца. Як пароль для тых, хто ведае.
Там жывуць самыя простыя рэчы. Зямля, вада, вагонь, паветра. Гліна, камень, жалеза. Дрэвы і птушкі, сьнег і шэрань, дарога і дом. Словы.
Там нават няма асобы паэта, гэтага сымулякра, які пасьля Бадлера стаўся агульным мейсцам - і амаль абавязковым атрыбутам паэтычнага наканаваньня.
Там шмат чаго няма.
Але, чытаючы Разанава, адчуваеш, што дух - у сябе дома на гэтых старонках.
Так, крыху старамодна, але: не душа, не культура, - дух жыве у ягоных кнігах, блукае разам зь ім па гановерскіх і менскіх вулках, дух адбіваецца ў розных люстэрках. Шукае, вучыцца апазнаваць сябе ў дрэвах і птушках, у старых вясковых бабульках, у жывых і ў мёртвых.
Слова, напоўненае духам, пра якое пісаў Міцкевіч. Той вагонь, які запальваецца заўсёды раптам і далей перадаецца ад сэрца да сэрца.
І гэта творыць традыцыю .