Пра "труд, мір, май"
Калі ўчора запытаў у сваіх студэнтаў, што ж за свята такое будзе заўтра, то ніхто фактычна нічога і не адказаў. А Вы ведаеце, адкуль з'явілася гэтае свята і чаму сёння выходны?
Дзень працы, Дзень вясны, Свята вясны і працы (у РФ), Дзень міжнароднай салідарнасці працоўных - адзначаецца ў 142 краінах і тэрыторыях свету 1 траўня ці ў першы панядзелак траўня. У некаторых краінах Дзень працы адзначаецца ў іншы час - да іх адносяцца, напрыклад, ЗША, Японія, Аўстралія і Новая Зеландыя.
"Першамай" у сучасным выглядзе узнік у канцы XIX стагоддзя ў рабочым руху, які вылучыў ў якасці аднаго з асноўных патрабаванняў ўвядзенне васьмігадзіннага працоўнага дня. 1 мая 1886 года сацыялістычныя, камуністычныя і анархічныя арганізацыі ЗША і Канады зладзілі шэраг мітынгаў і дэманстрацый. Пры разгоне такой дэманстрацыі ў Чыкага 4 мая загінулі шэсць дэманстрантаў. Падчас наступных масавых выступаў пратэсту супраць жорсткіх дзеянняў паліцыі ў выніку выбуху бомбы і перастрэлцы было забіта восем паліцэйскіх і мінімум чацвёра рабочых (па некаторых дадзеных, да пяцідзесяці забітых і параненых), некалькі дзесяткаў чалавек атрымалі раненні. Па абвінавачванні ў арганізацыі выбуху чацвёра рабочых-анархістаў былі прысуджаныя да павешання (пасля было даказана, што абвінавачванне было сфабрыкаваным). Менавіта ў памяць аб пакараных смерцю Парыжскі кангрэс II Інтэрнацыяналу (ліпень 1889) аб `явіў 1 траўня Днём салідарнасці працоўных усяго свету і прапанаваў штогод адзначаць яго дэманстрацыямі з сацыяльнымі патрабаваннямі.
У паганскія часы ў Заходняй Еўропе і на Брытанскіх астравах першага траўня святкавалася як пачатак веснавога пасева. Гэтаму святу надавалася асаблівае рэлігійнае значэнне. Яно было прысвечана богу сонца і ўрадлівасці Белену, якому прыносілі сімвалічныя ахвяры друіды, кельцкія жрацы. У хрысціянскія часы гэтае паганскае свята было выцеснена царкоўнымі святамі: блізкім па даце Вялікднем, святам Святога Крыжа (Roodmas) і днём святой Вальпургіі (Вальпургіева ноч). Вальпургіева ноч, па германскім народным павер'і, служыць штогадовым святам ведзьмаў, якія збіраюцца ў гэтую ноч вакол свайго ўладара, Сатаны, на высокай, недасяжнай гары Брокен, дзе яны і спраўляюць свой шабаш. Свята пачыналася з заходам сонца ў ноч з 30 красавіка на 1 траўня і, мабыць, было наступствам выцяснення паганскіх звычаяў. Па меры хрысціянізацыі Еўропы, царква актыўна змагалася з гэтай паганскай традыцыяй, якая практычна цалкам была ліквідаваная да канца XVIII стагоддзя.
У Расіі "Першамай" як дзень міжнароднай салідарнасці ўпершыню адзначылі ў 1890 годзе ў Варшаве правядзеннем стачкі 10 тысячаў рабочых. З 1897 "маёўкі" сталі насіць палітычны характар і суправаджаліся масавымі дэманстрацыямі. Першатравеньскія выступленні рабочых ў 1901 годзе ў Пецярбургу, Тбілісі, Гомелі, Харкаве і іншых гарадах ўпершыню суправаджаліся лозунгамі: "Далоў самадзяржаўе!", "Няхай жыве рэспубліка!», сутыкненнямі з войскамі (напрыклад, т. н. «Абухоўская абарона» 1901 г.. На першатравеньскія стачкі і дэманстрацыі 1912-1914 гадоў выходзіла больш за 400 тыс. рабочых. У 1917 годзе, пасля Лютаўскай рэвалюцыі, "Першамай" упершыню адсвяткавалі адкрыта: міллёны рабочых выйшлі на вуліцы з лозунгамі «Далоў міністраў-капіталістаў», «Уся ўлада Саветам", "Далоў імперыялістычную вайну!».
Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 года свята стала афіцыйным: у гэты дзень праводзіліся дэманстрацыі працоўных і ваенныя парады (першы першамайскі парад РККА адбыўся ў 1918 годзе на Хадынскім поле). На другі дзень свята, як правіла, ва ўсёй краіне праходзілі «маёўкі» - масавыя святкавання на прыродзе.
У эпоху «развітога сацыялізму» ў СССР першамайскія дэманстрацыі сталі несці іншую сэнсавую нагрузку. У дзень першага мая працоўныя СССР «выказваюць сваю салідарнасць з рэвалюцыйнай барацьбой працоўных капіталістычных краін, з нацыянальна-вызвольным рухам, выказваюць рашучасць аддаць усе сілы барацьбе за мір, за пабудову камуністычнага грамадства".
Арганізаваныя калоны працоўных ішлі па цэнтральных вуліцах гарадоў і пасёлкаў пад маршы і музыку палітычнай скіраванасці, з гучнагаварыцеляў гучалі прывітання дыктараў і палітычныя лозунгі, а з трыбун, усталяваных звычайна каля галоўных адміністрацыйных будынкаў, дэманстрантаў віталі кіраўнікі КПСС, прадстаўнікі ўлады, перадавікі вытворчасці, ветэраны, ганаровыя грамадзяне. Вялася трансляцыя па мясцовых тэле-і радыёканалах. Галоўная дэманстрацыя краіны праходзіла штогод на Чырвонай плошчы Масквы і транслявалася цэнтральнымі тэлеканаламі, са ўстаўкамі кадраў дэманстрацый у іншых буйных гарадах краіны.
1 траўня 1990 года апошні раз адбылася афіцыйная першатравеньская дэманстрацыя. 1 траўня 1991 на Чырвонай плошчы адбыўся мітынг, арганізаваны Маскоўскай федэрацыяй прафсаюзаў і Асацыяцыяй свабодных прафсаюзаў, супраць падвышэння коштаў (на трыбуне Маўзалею прысутнічаў М.Гарбачоў).
З першым мая цесна звязана ўзнікненне маёвак. Гэта сход ўсёй сям'і або кампаніі для правядзення пікніка. Пікнікі праводзяцца 1-га ці 2-га траўня. Гэтая традыцыя святкавання на прыродзе была прыдуманая ў СССР і захавалася да нашых дзён. Першапачаткова, у дарэвалюцыйнай Расіі, маёўка ўяўляла сабой нелегальнае сход рабочых, што ладзіцца за горадам у дзень 1-га траўня. Маёўкі пераследаваліся царскай паліцыяй. У савецкі час маёўкі сталі ў большай ступені формай калектыўнага адпачынку.
1 траўня афіцыйна адзначаюць як нацыянальнае свята 86 краін: Аўстрыя, Албанія, Аргенціна, Арменія, Аруба, Бангладэш, Беларусь, Бельгія, Балгарыя, Балівія, Боснія і Герцагавіна, Бразілія, Венгрыя, Венесуэла, В'етнам, Вялікабрытанія, Гватэмала, Германія, Грэцыя, Гандурас, Ганконг, Дамініканская рэспубліка, Егіпет, Замбія, Зімбабвэ, Індыя, Іарданія, Ірак, Ісландыя, Іспанія, Італія, Камерун, Кенія, Кітай, КНДР, Калумбія, Коста-Рыка, Кот-д'Івуар, Куба, Латвія, Ліван, Літва , Люксембург, Маўрыкій, Малайзія, Мальта, Марока, Мексіка, Малдова, М'янма, Непал, Нігерыя, Нарвегія, Пакістан, Панама, Парагвай, Перу, Польшча, Партугалія, Рэспубліка Гаіці, Рэспубліка Кіпр, Рэспубліка Македонія, Расійская Федэрацыя, Румынія, Сальвадор , Сербія, Сінгапур, Сірыя, Славакія, Славенія, Таджыкістан, Тайланд, Турцыя, Украіна, Уругвай, Філіпіны, Фінляндыя, Францыя, Харватыя, Чылі, Чэхія, Швецыя, Шры-Ланка, Эквадор, Эстонія, ПАР, Паўднёвая Карэя.
Рабочыя Мінска ўпершыню адзначылі гэты дзень у 1895 маёўкай, у якой удзельнічала 40 рабочых. З гэтага дня святкаванне 1 траўня ў форме маёвак стала для працоўных горада традыцыйным. У 1896-1897 гадах у іх бралі ўдзел ужо каля 600 чалавек, і праводзіліся яны нелегальна на кватэрах або за горадам. Рабочыя спявалі рэвалюцыйныя песні, абмяркоўвалі надзённыя пытанні палітычнай і эканамічнай барацьбы, заяўлялі аб сваёй салідарнасці з міжнародным пралетарыятам. У нашы дні "Першамай" вярнуў значэнне, блізкае да першапачатковага, - у Беларусі гэта Свята працы. У гэты дзень праводзяцца спартыўныя спаборніцтвы, выставы, тэатралізаваныя паказы на плошчах, гулянні ў парках пад лозунгам "Жыве Савок", "За моцную ды квітнеючую Беларусь".
Дзень працы, Дзень вясны, Свята вясны і працы (у РФ), Дзень міжнароднай салідарнасці працоўных - адзначаецца ў 142 краінах і тэрыторыях свету 1 траўня ці ў першы панядзелак траўня. У некаторых краінах Дзень працы адзначаецца ў іншы час - да іх адносяцца, напрыклад, ЗША, Японія, Аўстралія і Новая Зеландыя.
"Першамай" у сучасным выглядзе узнік у канцы XIX стагоддзя ў рабочым руху, які вылучыў ў якасці аднаго з асноўных патрабаванняў ўвядзенне васьмігадзіннага працоўнага дня. 1 мая 1886 года сацыялістычныя, камуністычныя і анархічныя арганізацыі ЗША і Канады зладзілі шэраг мітынгаў і дэманстрацый. Пры разгоне такой дэманстрацыі ў Чыкага 4 мая загінулі шэсць дэманстрантаў. Падчас наступных масавых выступаў пратэсту супраць жорсткіх дзеянняў паліцыі ў выніку выбуху бомбы і перастрэлцы было забіта восем паліцэйскіх і мінімум чацвёра рабочых (па некаторых дадзеных, да пяцідзесяці забітых і параненых), некалькі дзесяткаў чалавек атрымалі раненні. Па абвінавачванні ў арганізацыі выбуху чацвёра рабочых-анархістаў былі прысуджаныя да павешання (пасля было даказана, што абвінавачванне было сфабрыкаваным). Менавіта ў памяць аб пакараных смерцю Парыжскі кангрэс II Інтэрнацыяналу (ліпень 1889) аб `явіў 1 траўня Днём салідарнасці працоўных усяго свету і прапанаваў штогод адзначаць яго дэманстрацыямі з сацыяльнымі патрабаваннямі.
У паганскія часы ў Заходняй Еўропе і на Брытанскіх астравах першага траўня святкавалася як пачатак веснавога пасева. Гэтаму святу надавалася асаблівае рэлігійнае значэнне. Яно было прысвечана богу сонца і ўрадлівасці Белену, якому прыносілі сімвалічныя ахвяры друіды, кельцкія жрацы. У хрысціянскія часы гэтае паганскае свята было выцеснена царкоўнымі святамі: блізкім па даце Вялікднем, святам Святога Крыжа (Roodmas) і днём святой Вальпургіі (Вальпургіева ноч). Вальпургіева ноч, па германскім народным павер'і, служыць штогадовым святам ведзьмаў, якія збіраюцца ў гэтую ноч вакол свайго ўладара, Сатаны, на высокай, недасяжнай гары Брокен, дзе яны і спраўляюць свой шабаш. Свята пачыналася з заходам сонца ў ноч з 30 красавіка на 1 траўня і, мабыць, было наступствам выцяснення паганскіх звычаяў. Па меры хрысціянізацыі Еўропы, царква актыўна змагалася з гэтай паганскай традыцыяй, якая практычна цалкам была ліквідаваная да канца XVIII стагоддзя.
У Расіі "Першамай" як дзень міжнароднай салідарнасці ўпершыню адзначылі ў 1890 годзе ў Варшаве правядзеннем стачкі 10 тысячаў рабочых. З 1897 "маёўкі" сталі насіць палітычны характар і суправаджаліся масавымі дэманстрацыямі. Першатравеньскія выступленні рабочых ў 1901 годзе ў Пецярбургу, Тбілісі, Гомелі, Харкаве і іншых гарадах ўпершыню суправаджаліся лозунгамі: "Далоў самадзяржаўе!", "Няхай жыве рэспубліка!», сутыкненнямі з войскамі (напрыклад, т. н. «Абухоўская абарона» 1901 г.. На першатравеньскія стачкі і дэманстрацыі 1912-1914 гадоў выходзіла больш за 400 тыс. рабочых. У 1917 годзе, пасля Лютаўскай рэвалюцыі, "Першамай" упершыню адсвяткавалі адкрыта: міллёны рабочых выйшлі на вуліцы з лозунгамі «Далоў міністраў-капіталістаў», «Уся ўлада Саветам", "Далоў імперыялістычную вайну!».
Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 года свята стала афіцыйным: у гэты дзень праводзіліся дэманстрацыі працоўных і ваенныя парады (першы першамайскі парад РККА адбыўся ў 1918 годзе на Хадынскім поле). На другі дзень свята, як правіла, ва ўсёй краіне праходзілі «маёўкі» - масавыя святкавання на прыродзе.
У эпоху «развітога сацыялізму» ў СССР першамайскія дэманстрацыі сталі несці іншую сэнсавую нагрузку. У дзень першага мая працоўныя СССР «выказваюць сваю салідарнасць з рэвалюцыйнай барацьбой працоўных капіталістычных краін, з нацыянальна-вызвольным рухам, выказваюць рашучасць аддаць усе сілы барацьбе за мір, за пабудову камуністычнага грамадства".
Арганізаваныя калоны працоўных ішлі па цэнтральных вуліцах гарадоў і пасёлкаў пад маршы і музыку палітычнай скіраванасці, з гучнагаварыцеляў гучалі прывітання дыктараў і палітычныя лозунгі, а з трыбун, усталяваных звычайна каля галоўных адміністрацыйных будынкаў, дэманстрантаў віталі кіраўнікі КПСС, прадстаўнікі ўлады, перадавікі вытворчасці, ветэраны, ганаровыя грамадзяне. Вялася трансляцыя па мясцовых тэле-і радыёканалах. Галоўная дэманстрацыя краіны праходзіла штогод на Чырвонай плошчы Масквы і транслявалася цэнтральнымі тэлеканаламі, са ўстаўкамі кадраў дэманстрацый у іншых буйных гарадах краіны.
1 траўня 1990 года апошні раз адбылася афіцыйная першатравеньская дэманстрацыя. 1 траўня 1991 на Чырвонай плошчы адбыўся мітынг, арганізаваны Маскоўскай федэрацыяй прафсаюзаў і Асацыяцыяй свабодных прафсаюзаў, супраць падвышэння коштаў (на трыбуне Маўзалею прысутнічаў М.Гарбачоў).
З першым мая цесна звязана ўзнікненне маёвак. Гэта сход ўсёй сям'і або кампаніі для правядзення пікніка. Пікнікі праводзяцца 1-га ці 2-га траўня. Гэтая традыцыя святкавання на прыродзе была прыдуманая ў СССР і захавалася да нашых дзён. Першапачаткова, у дарэвалюцыйнай Расіі, маёўка ўяўляла сабой нелегальнае сход рабочых, што ладзіцца за горадам у дзень 1-га траўня. Маёўкі пераследаваліся царскай паліцыяй. У савецкі час маёўкі сталі ў большай ступені формай калектыўнага адпачынку.
1 траўня афіцыйна адзначаюць як нацыянальнае свята 86 краін: Аўстрыя, Албанія, Аргенціна, Арменія, Аруба, Бангладэш, Беларусь, Бельгія, Балгарыя, Балівія, Боснія і Герцагавіна, Бразілія, Венгрыя, Венесуэла, В'етнам, Вялікабрытанія, Гватэмала, Германія, Грэцыя, Гандурас, Ганконг, Дамініканская рэспубліка, Егіпет, Замбія, Зімбабвэ, Індыя, Іарданія, Ірак, Ісландыя, Іспанія, Італія, Камерун, Кенія, Кітай, КНДР, Калумбія, Коста-Рыка, Кот-д'Івуар, Куба, Латвія, Ліван, Літва , Люксембург, Маўрыкій, Малайзія, Мальта, Марока, Мексіка, Малдова, М'янма, Непал, Нігерыя, Нарвегія, Пакістан, Панама, Парагвай, Перу, Польшча, Партугалія, Рэспубліка Гаіці, Рэспубліка Кіпр, Рэспубліка Македонія, Расійская Федэрацыя, Румынія, Сальвадор , Сербія, Сінгапур, Сірыя, Славакія, Славенія, Таджыкістан, Тайланд, Турцыя, Украіна, Уругвай, Філіпіны, Фінляндыя, Францыя, Харватыя, Чылі, Чэхія, Швецыя, Шры-Ланка, Эквадор, Эстонія, ПАР, Паўднёвая Карэя.
Рабочыя Мінска ўпершыню адзначылі гэты дзень у 1895 маёўкай, у якой удзельнічала 40 рабочых. З гэтага дня святкаванне 1 траўня ў форме маёвак стала для працоўных горада традыцыйным. У 1896-1897 гадах у іх бралі ўдзел ужо каля 600 чалавек, і праводзіліся яны нелегальна на кватэрах або за горадам. Рабочыя спявалі рэвалюцыйныя песні, абмяркоўвалі надзённыя пытанні палітычнай і эканамічнай барацьбы, заяўлялі аб сваёй салідарнасці з міжнародным пралетарыятам. У нашы дні "Першамай" вярнуў значэнне, блізкае да першапачатковага, - у Беларусі гэта Свята працы. У гэты дзень праводзяцца спартыўныя спаборніцтвы, выставы, тэатралізаваныя паказы на плошчах, гулянні ў парках пад лозунгам "Жыве Савок", "За моцную ды квітнеючую Беларусь".