Էլիֆ Շաֆաք․ «10 րոպե 38 վայրկյան այս տարօրինակ աշխարհում»
«Ստամբուլի բիճը» կարդալուց գրեթե տասը տարի անց նորից Էլիֆ Շաֆաք կարդալը կարծես տարիներ անց հին ընկերոջ հետ հանդիպում լիներ։ Այդ ծանոթ գիրը, ձայնի ծանոթ տոնայնությունը, համի ու հոտի մանրամասներն ու որոշակի թեմաների մասին խոսելու քաջությունը․․․ Կարծես հանդիպում ես հին ու հասունացած ընկերոջ։ Բավական տպավորվել էի, թե ինչքան էր Էլիֆ Շաֆաքի գրվածքը հասունացել «Ստամբուլի բճից» հետո։
«10 րոպե 38 վայրկյանը» Լեյլայի պատմությունն է՝ մարմնավաճառ, որին սպանել են ու մարմինն աղբանոցը նետել։ Մինչ նրա ուղեղը կամաց-կամաց հանգչում է սրտի կանգ առնելուց հետո, Լեյլան հիշում է իր կյանքի կարևորագույն դրվագները։ Այստեղ հանդիպում ենք նրա հինգ ընկերներին, որոնցից առնվազն չորսը «նորմալ» հասարակությունից դուրս են ապրում, իսկ հինգերորդը երկակի կյանք է վարում։ Այդ հինգ ընկերներն են Զայնաբ122-ը` լիբանանցի թզուկ, որ հասարակաց տանը որպես մաքրուհի է աշխատում, Հոլիվուդ Հումեյրան՝ գիշերային ակումբների երգչուհի, Ջամիլան՝ սոմալացի մարմնավաճառ, Նոստալգիա Նալանը՝ տրանսգենդեր, Սաբոտաժ Սինանը՝ Լեյլայի մանկության ընկերը Վանից ու միակը, որ բարեկեցիկ, նորմալ կյանք է վարում, բայց գիշերները Լեյլայենց ընկերախմբին է հանդիպում։ Այս բոլոր մարդիկ տարբեր ազգերից, մշակույթներից ու կրոններից են, տարբեր մայրենի լեզուներ ու գենդերային ինքնություններ ունեն, բայց ընկերանում են միմյանց հետ, որովհետև էս բոլոր չափանիշներն այլևս կարևոր չեն, երբ դու հասարակությունից դուրս ես։
Որպես հայ գիրքը կարդալը նաև ահագին ծանոթ էր ինձ․ է՛լ ատամհատիկ, է՛լ կարմիր խնձոր․ բոլորը ծանոթ ավանդույթներ էին։ Իսկ գրքի վերջում տեղ գտած բառարանը, որ անգլալեզու ընթերցողի կյանքը հեշտացնելու համար էր, ինձ ընդհանրապես պետք չէր․ թուրքերեն համապատասխան բառերը ծանոթ էին։ Վանում Լեյլայի ծնունդն ու մանկությունը պատմելիս նաև թեթևակի անդրադարձ է կատարվում ցեղասպանությանը ու հայերի լքված տներին, որ թուրքերը հետագայում գրավել էին։
Գրքի առաջին մասը պարզապես հիանալի է։ Պատմությունները շատ լավ են պատմվածք․ որպես ընթերցող չես կարողանում պոկվել գրքից։ Կերպարները կենդանի են ու յուրօրինակ։ Շաֆաքը կյանք, պատմություն ու բնավորություն է տալիս Լեյլային, որին շատերը դեհումանիզացրել են՝ սեռական բռնության ենթարկելով, վաճառելով ու նույնիսկ սպանելով։ Այսպիսով Շաֆաքը ցույց է տալիս, որ մարմնավաճառը պատմություն ունի, որն արժանի է պատմվելու ու որ այս պատմությունները կարող են ողբերգական ու ցավոտ լինել։
Գրքի երկրորդ մասում Շաֆաքը բավական համարձակ փորձարկում էր արել․ պատմությունը շարունակվում էր, չնայած որ գլխավոր հերոսը մահացած էր։ Բայց արդյունքում երկրորդ մասից սկսած ահագին դժվար էր կարդալը։ Վեպի թույլ կողմերից էր նաև Դ\Ալիի կերպարը ու նրա հետ կապված ամեն ինչ։ Եթե այս կերպարն իր ամեն ինչով դուրս թողնվեր, ամբողջ վեպը դրանից միայն կշահեր։
Շաֆաքը գործածում էր ցույց տուր-մի պատմիր տեխնիկան բավական նորարական ձևով։ Սկզբում ցույց էր տալիս, և եթե ուշադիր ընթերցող ես, կնկատեիր ցույց տրվածը, բայց ավելի ուշ նաև պատմում էր այն, ինչ ցույց էր տվել, եթե հանկարծ չէիր նկատել։
Ընդհանուր առմամբ գիրքը տառապանքի, ցավի ու բռնության մասին էր, բայց նաև սիրուն ընկերության, որ մշակութային կամ կրոնական սահմաններ չի ճանաչում։
Գիրքը հայտնվել է 2019-ի Բուքերյան մրցանակի կարճ ցուցակում, բայց մրցանակ չի ստացել։