Обама нас не послушал - результат вышел катастрофическим - Obama bizi dinləmədi və acınacaqlı duruma
Обама нас не послушал - результат вышел катастрофическим.
Авраам Шмулевич
Интервью азербайжанской газете «Bizim Yol»
http://bizimyol.info/?xeber=22575
(перевод с азербайджанского)
Согласно мнению некоторых аналитиков, известное выступление Эрдогана в Давосе было сценарием США, которые хотели видеть Турцию, а не Израиль в центре своих стратегических планов на Ближнем Востоке. Согласны ли Вы с этим?
Авраам Шмулевич - Это упрощенный взгляд. Во-первых, это еще вопрос, кто кого больше использует в своих интересах и стратегических планах: США используют Израиль, или Израиль - США. Что касается Турции, то США традиционно опирались в своей политике на арабском Ближнем Востоке на Саудовскую Аравию, Египет и страны Залива. Турция до Эрдогана, при власти военных, была направлена в сторону Европы и, до некоторой степени, Кавказа, не имела и не особо искала влияния на арабские страны, зато находилась в стратегическом союзе с Израилем. Эрдоган начал вытеснять военных, одним из методов этого вытеснения стала переориентация внешней политики, разрыв с Израилем и сближение с Египтом. При этом он подчеркивал лояльность США в ущерб ЕС, Но с января 2009 года, когда турецкий лидер произнес свою сенсационно-скандальную речь в Давосе, утекло много воды и много крови. Турецко-израильские отношении вышли из состояния кризиса, произошло новое сближения. и сейчас Турция и Израиль снова в одной лодке и координируют свою позицию.
Есть вероятность того, что в «арабской весне» столкнулись интересы США и Тель-Авива. Не означает ли это то, что Вашингтон пожертвовал интересами Израиля ради своих выгод?
Авраам Шмулевич - Вашингтон не может "пожертвовать" Израилем в принципе. США, действительно, мировой лидер, и в мире есть лишь две страны. которые хоть в какой-то, не очень большой, степени могут влиять на американскую администрацию в своих интересах: Саудовская Аравия и Государство Израиль. Израиль занимает четвёртое место в мире по экспорту оружия и оборонных технологий, после США, России и Франции. По оценке многих авторитетных органов, как "The Times", "Jane’s Defense Weekly", "The Guardian", «Bulletin Of The Atomic Research», Израиль по ядерной мощи вышел на шестое место после США, РФ, Великобритании, Франции и Китая, а некоторые эксперты помещают Израиль на пятое или даже четвертое место в этом списке, впереди Китая и Франции. Израиль имеет термоядерные и нейтронные бомбы, и является одной из четырех стран - кроме США, Россия и КНР, обладающих стратегической ядерной триадой, то есть, имеет на вооружении средства доставки ядерного оружия во всех трёх природных средах - стратегическая авиация, межконтинентальные баллистические ракеты наземного базирования и подводные ракетоносцы. Вдобавок к ядерному оружию разрабатывает очень сложные виды химического и биологического оружия. Сельское хозяйство Израиля. наверное, самое передовое в мире. При том, что 60 % территории страны составляют пустыни и полупустыни, Израиль практически на 100% обеспечивает себя продуктами питания (импортируются лишь товары, которые в Израилем производить невозможно или очень невыгодно, типа кофе, сахара, некоторые сорта мяса). При этом большое количество продукции экспортируется, даже чёрная икра, Осетровых у нас научились разводить в искусственных прудах, и уже несколько лет назад Израиль вошел в первую тройку мировых экспортеров икры осетровых. В сельском хозяйстве при этом занято 3,5 % работающего населения страны, и каждый человек, работающий в этом секторе, в состоянии прокормить 95 соотечественников. Для сравнения: в США этот показатель равен 1:79, в России - 1:14,7, в Китае - 1:3,6 Израиль слишком мощная страна, что бы кому бы то ни было было по силам ею "жертвовать".
Что касается «арабской весны», то во внешней политике Обама, на мой взгляд, самый неудачный президент Америки за последние лет сто. Его критикуют уже и сами демократы, не только республиканцы. Израиль тоже, наряду со многими в самой Америке, критиковал его "гениальные" начинания, настоятельно советовал Обаме не делать того. что он делал. Нас не послушали - результат вышел катастрофическим.
Кроме того, хочу напомнить. что столица Израиля - это Иерусалим, а не Тель Авив. В Иерусалиме находятся и правительство и Кнессет. Интересы Тель Авива и США не могут столкнуться по определению. Тель Авив - это обычный израильский город, хоть и большой, а США - это страна.
Удивительно, но факт: в позитивном русле движутся переговоры Запада и Ирана. Не кажется ли Вам, что в этих условиях снижается вес Турции и Израиля для Запада?
Авраам Шмулевич - Нет.
События в Украине заставили перейти на второй план сирийский и иранские вопросы. Путин, по сути, бросил вызов авторитету США. Чем грозит соседним странам, в частности Азербайджану, «просыпание» России из сна?
Авраам Шмулевич - Путин заявил, что не признает действия международного права. Российский президент в своей политике стремится к восстановлению Советского Cоюза - об этом говорил и он сам, и очень многие западные эксперты и политики. 12 марта, президент РФ заявил, что считает «не совсем законным» выход Украины из СССР. Но тогда и точно также незаконной, с его точки рения. оказываются независимость и всех остальных стран бывш. СССР, включая и Азербайджан. Действия в этом направлении продолжаются. 10 апреля группа депутатов Госдумы от разных фракций подготовила запрос на имя генерального прокурора России о незаконности распада СССР, требуют провести проверку действий бывшего лидера СССР Михаила Горбачёва, приведшие к распаду Советского Союза. Инициаторы запроса надеются, что после проверки на Горбачева будет заведено уголовное дело за распад СССР. Некоторые политики в России уже заговорили об аннексии Восточного Казахстана. Если развал СССР не легитимен - то не легитимно и существование всех пост-советских государств, в том числе и Азербайджана. А с экономической и стратегической точки зрения для России Азербайджан является более лакомой целью, чем Украина, Грузия или Казахстан. Путин последователен. О своем желании взять реванш и восстановить СССР он сказал еще в начале своего второго срока. Но тогда никто не придал значения этим словам, многим казалось, что Россия вечно будет теперь пребывать в состоянии полупьяного - полулетаргического сна. И мало кто понял, что агрессия против Грузии - это не отдельный эпизод, но начало имперского пробуждения, что у все еще больного русского медведя начали восстанавливаться силы и просыпаются имперские инстинкты. Аннексия Крым стала вторым эпизодом. Очевидно, что последуют и другие. И Южный Кавказ является одним из самых вероятных направлений экспансии. И самым привлекательным экономически и геополитически.
Становится ясным, что Запад не пойдет на открытую конфронтацию с Россией в связи с Крымом. Примечательно, что уже и в соседних Украине странах начались опасения, мол «мы тоже не застрахованы». Как предохраняться от российского удара странам, которые смотрят на Европу и США как на спасителей?
Авраам Шмулевич - Я хочу повторить то, что говорил в свое время представителям прежней власти в Грузии, команде Саакашвили, когда выступал там с лекциями. Они, почему-то, были уверены, то автоматическая поддержка со стороны США и вообще Запада им гарантирована. Я пытался им объяснить, что в противодействии с Кремлем Запад будет активно и в ущерб своим экономическим интересам помогать только той стране, которая имеет для Запада существенное и, главное, незаменимое значение.То есть, которая выполняет какую-то роль. которую только она может исполнить, тогда подчинение этой страны Россией нанесет серьезный урон интересам Запада. Я предлагал тогдашнему грузинскому руководству несколько возможных вариантов. Мои советы был исполнены очень непрофессионально и очень частично. Как мы видели, Запад с легкостью сдал Саакашвили, даже мешал ему бороться с оппозицией. хотя всем было ясно. что это промосковская оппозиция. .
Израиль получает энергоресурсы из Азербайджана, обе страны имеют тесные отношения. Какие методы использует Израиль, если Россия надавит на его энергетического партнера? Или Израиль тоже отступит назад перед Путиным?
Авраам Шмулевич - Как именно поведет себя Израиль в случае давления или агрессии РФ против Азербайджана -- это вопрос для премьер-министра Государства Израиль. И то, вряд ли он сможет на него ответить сейчас.
Я считаю. что нельзя гарантировать, что Израиль не окажет поддержку России.
У России имеются серьезные козыри и серьезные рычаги давления.
При этом у Москвы на сегодняшний момент есть много больше возможностей и механизмом для объяснения своей позиции руководству и народу Израиля, чем у Азербайджана. Баку даже не имеет тут своего посольства, а Россия целенаправленно выстраивает сеть лоббистских структур, всячески продвигает свою позицию, ведет пропаганду. Наедятся только на рычаги влияния через экономические интересы отдельных лиц и государства в целом - просто наивно, ведь у Москвы тоже есть точно такие же механизмы.
К этой ситуации надо готовиться заранее. Как выяснилось, Путин готовил вторжение в Украину и аннексию Крыма в течении нескольких лет. Очевидно, что и в отношении Южного Кавказа и Азербайджана подготовка будет вестись Москвой заранее и основательно. Более того, она уже ведется . Если в ответ Азербайджан будет действовать экспромтом, если вы заранее не просчитаете все возможные действия Москвы, не обдумаете свои шаги и не начнете принимать контр-меры заблаговременно - то мне трудно представить, как вам удастся переиграть Путина.
Dünya yəhudilərinin liderlərindən olan, Beynəlxalq Hipersionist Hərəkatının rəhbəri Avraam Şmuleviç “Bizim Yol”a eksklüziv müsahibə verdi
“Bu gün dünyada ABŞ-ın siyasətinə təsir edə biləcək cəmi 2 ölkə var - Səudiyyə Ərəbistanı və İsrail”
“Putinin imperiya ambisiyaları davam edəcək və Cənubi Qafqaz da bu strategiyadan qıraqda qala bilməz”
ABŞ-ın Yaxın Şərqdə apardığı siyasət regionun, münasibətləri həmişə strateji xarakter daşıyan iki mühüm dost və tərəfdaş ölkəsini - Türkiyə və İsraili biri-birinə qarşı qoydu. «Mavi Mərmərə» və Türkiyə baş naziri Ərdoğanın Davosdakı məşhur çıxışı ilə başlayan gərginlik, sonradan pik həddinə çatdı. İki dövlət arasında illərdir yaranan və formalaşmış siyasi-iqtisadi əlaqələr, demək olar ki, sıfır həddinə yaxınlaşdı.
Bu münaqişədən çıxış yolunu Türkiyə İsraildən 3 tələbin yerinə yetirilməsində görürdü: İsrail “Mavi Marmərə”də öldürülən türk vətəndaşlarına görə üzr istəməli, ölənlərin ailələrinə kompensasiyalar ödəməli və Qəzza bölgəsini dəniz blokadasından tam azad etməlidir.
İsrailin də Türkiyədən öz tələbləri vardı: rəsmi Tel-Əviv Türkiyə parlamenti tərəfindən “Mavi Mərmərə”yə hücumda iştirak etmiş İsrail əsgər və zabitlərinə qarşı məhkəmə iddialarının qadağan edilməsi barədə qanun qəbul edilməsini istəyir. Bununla yanaşı, Türkiyə beynəlxalq aləmdə İsrailə qarşı həyata keçirdiyi siyasətindən, konkret olaraq yəhudi dövlətinin NATO ilə əməkdaşlığına veto qoymaq hüququndan imtina etməlidir.
2013-cü ilin martında İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu faktiki olaraq, rəsmi Ankaranın tələblərini yerinə yetirdi. Ərdoğanla telefon danışığı zamanı Netanyahu dəniz xüsusi təyinatlılarının “Mavi Mərmərə” əməliyyatı zamanı göstərdikləri fəaliyyətə görə üzr istədi.
Bu zəngin baş tutmasının əsas səbəbi ABŞ prezidenti Barak Obamanın israrları idi. Sonralar İsrailə səfər zamanı Obama özü də etiraf etdi ki, faktiki olaraq, Netanyahunu üzr istəməyə o məcbur edib. İsrail cəmiyyətində baş nazirin Türkiyədən üzr istəməsinə münasibət birmənalı olmadı: onu başa düşənlərdən daha çox, tənqid edənlər oldu.
Tənqidçilərin əsas arqumenti ondan ibarət idi ki, istənilən dövlət başçısı qərar verərkən, ilk növbədə dövlət maraqlarına əsaslanmalıdır. İstənilən halda Netanyahunun zəngi öz barışdırıcı missiyasını yerinə yetirdi: tərəflər münasibətləri bərpa etməyə başladılar, hətta mövcud problemli məsələlərin aradan qaldırılması üçün birgə komissiya yaradılması barədə razılığa gəldilər.
Bəzi analitiklər hesab edirlər ki, İsrail və Türkiyə arasında münasibətlərin yaxşılaşdırılmasını sürətləndirən əsas amil Suriyada baş verən hadisələr oldu. Bundan əlavə, Tel-Əviv Türkiyə ilə İran arasında son zamanlar müşahidə olunan yaxınlaşmadan da narahat olmaya bilməz. Yəhudilər əmindirlər ki, güclü Tehranın atom bombası sahib olması, təkcə İsrail üçün deyil, Türkiyənin özü üçün də təhlükə mənbəyi olacaq. İsraildə düşünürlər ki, prezident kreslosuna iddialı olan Ərdoğan üçün yəhudilərin üzr istəməsi və müəyyən kompensasiya ödəmələri baş nazirin elektoral kassasına xeyli divident gətirə bilər.
Bir sözlə, bu gün regionda İsrail-Türkiyə münasibətlərinin vəziyyətindən bir çox məsələlər asılıdır. Biz nahaq yerə bu mövzuya toxunmadıq. Çünki, bu gün bizim iki dövlətin münasibətinə və bu məsələdən doğan geopolitik proseslərə həsr olunan suallarımıza Dünyaca məşhur İsrail politoloqu və tarixçisi, hipersionizm ideologiyasının banisi, dünyanın bir sıra ölkələrində şöbələri fəaliyyət göstərən “Bead Arçeynu” Beynəlxalq Hipersionist Hərəkatının lideri, ravvin Avraam Şmuleviç cavab verəcək.
- Cənab Şmuleviç, bəzi ekspertlər hesab edirlər ki, Ərdoğanın Davosdakı məşhur çıxışı ABŞ-la planlaşdırılan çıxış idi, belə ki, Ağ Ev Yaxın Şərqdəki planlarının mərkəzində İsraili yox, Türkiyəni görmək istəyirdi. Siz bununla razısınızmı?
- Prinsipcə, bu, çox bayağı yanaşmadır. Hələ dəqiq məlum deyil ki, kim kimi öz maraqları baxımından istifadə edir: ABŞ İsraili, yoxsa əksinə. O ki, qaldı Türkiyənin Ağ Ev planlarının mərkəzində dayanmasına, onu deyə bilərəm ki, ABŞ Yaxın Şərqdəki bütün siyasi addımlarında Səudiyyə Ərəbistanı, Misir və digər körfəz ölkələrinə arxalanır.
Ərdoğana qədərki, hərbiçilərin idarəçiliyindəki Türkiyə Avropaya və Qafqaza yönəlmiş siyasət yeridirdi. O zaman Ankara ərəb ölkələrində nüfuz axtarışına çıxmamışdı, amma İsraillə müttəfiqlik münasibətlərində idi. Ərdoğan hərbçiləri sıxışdırdı və nəticədə İsraillə deyil, tutaq ki, Misirlə əməkdaşlığa önəm verdi.
2009-cu ilin yanvarından Davosdan sonra isə çox sular axıb. İndi Türkiyə və İsrail yenidən yaxınlaşma siyasətinə önəm verirlər və bir çox məsələlərdə addımların koordinasiya edilməsi reallığa çevrilir.
- “Ərəb baharı” məsələsində ABŞ-la İsrailin mövqeləri toqquşdu. Fikrinizcə, Vaşinqton niyə Tel-Əvivin maraqlarını qurban verdi?
- Vaşinqton İsraili qurban verə bilməz. Düzdür, ABŞ dünya lideri olan dövlətdir, amma dünyada Ağ Evin siyasətinə təsir edə biləcək cəmi iki ölkə var - Səudiyyə Ərəbistanı və İsrail.
Silah və müdafiə sistemləri ixracı sahəsində İsrail ABŞ, Rusiya, vəFransadan sonra dünyada 4-cü yerdədir. "TheTimes", "Jane’sDefenseWeekly", "The Guardian", «Bulletin Of The AtomicResearch» kimi orqanların avtoritetli ekspertlərinin fikirlərinə görə, atom silahı sahəsində isə İsrail ABŞ, Rusiya, Böyük Britaniya, Fransa və Çindən sonra, altıncı, bəzi ekspertlərin fikrincə isə, hətta Fransa və Çini də qabaqlayaraq, 4-cü yerdədir.
İsrail termoatom və neytron bombalarına malikdir. Dünyada 4 ölkədən - ABŞ, Rusiya, Çin-lə birgə İsrail də strateji atom triadasına malik ölkədir. İsrailin atom bombasını bütün təbii şəraitlərdə hədəfə çatdırmağa silahı var, yəni həm strateji aviasiyaya, həm kontinentlərarası ballistik raketlərə, həm də sualtı raketdaşıyıcılara malik bir dövlətdir. Atom silahı ilə yanaşı, İsrail çox mürəkkəb kimyəvi və bioloji silah növlərinə də malikdir.
Dünya liderliyindəki mövqe təkcə silaha görə yaranmır. Məsələn İsrail kənd təsərrüfatınln inkişafına görə, dünyada liderlərdən biridir. Nəzərə alın ki, bu dövlətin ərazisinin 60 faizi səhra və yarımsəhralardan ibarətdir. İsrail kənd təsərrüfatı məhsulları ilə özünü tam təmin edir. İstisnalar yalnız ölkədə yetişdirilməyən və ya yetişdirilməsi maddi cəhətdən baha başa gələn məhsullara aiddir, yəni bəzi ət növləri, kofe, şəkər və s.
Buna baxmayaraq, İsrail bir çox məhsulları, hətta qara kürünü belə ixrac edir. Nərəkimilər fəsiləsindən olan balıqları bizdə çoxdandır ki, süni şəkildə yetişdirirlər və bir neçə ildir ki, İsrail nərəkimilərin kürüsünün ixracına görə 3-cü yerdədir. Bizdə kəndə təsərrüfatı sahəsində əhalinin cəmi 3,5 faizi çalışır, amma iş elə qurulub ki, bu sektorda yaşayan hər kəs özündən başqa daha 95 israillini qida ilə təmin edə bilir. Müqayisə üçün ABŞ-da bu göstərici 1:79, Rusiyada 1:14,7, Çində 1:3,6-dır. Bütün deyilənləri yekunlaşdırsaq, İsrail onun kim tərəfindənsə qurban verilməsinə yol verməyəcək qədər güclü dövlətdir.
O ki, qaldı “ərəb baharına”, mənə elə gəlir ki, Obama xarici siyasətinə görə ən bacarıqsız ABŞ prezidentidir. Artıq onu təkcə respublikaçı rəqibləri deyil, hətta öz partiyasından - demokratlardan belə tənqid edənlər var. İsrail də ABŞ-da bir çox qüvvələr kimi, Obamanın bu addımını tənqid edir, “Ərəb baharını” başlamamağı məsləhət görürdü. O qulaq asmadı - bu gün nəticə göz qabağındadır.
- Maraqlıdır ki, son zamanlarda Qərblə İranın münasibətləri də düzəlməyə doğru yüksələn xəttlə davam edir. Bu halda, fikrinizcə, regionda Türkiyə və İsrailin mövqeləri zəifləmir ki?
- Xeyr, çünki İran ABŞ-ın regionda müttəfiqi deyil, hətta neytral dövlətə çevrilməsinə də onilliklər var.
- Ukraynadakı son hadisələr sanki Suriya və İran məsələlərini arxa plana keçirdi. Faktiki olaraq, Putin ABŞ-ın dünyadakı avtoritetinə meydan oxudu. “Rus ayısının” yuxudan ayılmasının qonşu ölkələrə, xüsusən də Azərbaycana nə kimi təhlükəsi var?
- Putin sübut etdi ki, o, beynəlxalq hüquq normalarını tanımır və öz əməlləri ilə SSRİ-nin bərpasına çalışır. Martın 12-də isə Putin ümumiyyətlə bütün sərhədləri keçdi. O bəyan etdi ki, Ukraynanın SSRİ-dən çıxmasının o qədər də hüquq normalarına uyğun olmadığını hesab edir.
Bu o deməkdir ki, Putin keçmiş SSRİ respublikalarının heç birinin imperiyadan ayrılmasını düzgün hesab etmir və müstəqilliklərini şübhə altına alır. Söhbət təbii ki, həm də Azərbaycandan gedir. Aprelin 10-da Dövlət Dumasının bir qrup deputatının Rusiya baş prokuroruna “SSRİ-nin dağılmasının qeyri-qanuni olması barədə” müraciət etməsi bu prosesin davam etməsindən xəbər verir. Onlar SSRİ-nin ilk və son prezidenti Mixail Qorbaçovun SSRİ-nin dağılmasına gətirib çıxaran hərəkətlərinin araşdırılmasını tələb edirlər. Sorğu müəllifləri hesab edirlər ki, Qorbaçovun əməllərinin bu yolla araşdırılması ona qarşı SSRİ-nin qeyri-qanuni dağılması səbəbindən cinayət işi açılacaq. Hətta Rusiyada bəzi siyasətçilər Şərqi Qazaxstanın anneksiyası barədə danışmağa başlayıblar. Əgər SSRİ-nin dağılması qeyri-legitimdirsə, deməli bütün respublikarların, o cümlədən Azərbaycanın da yaradılması qeyri-legitimdir. Unutmayın ki, iqtisadi cəhətdən Putin üçün Azərbaycan Ukrayna və Qazaxıstandan heç də az əhəmiyyətli deyil. KQB məktəbi keçən Putin ardıcıllığı pozmağı sevmir.
SSRİ-nin bərpası və revanş götürəcəyi barədə Putin hələ ikinci prezidentlik müddətinə başlayarkən danışmışdı, amma o zaman heç kim buna ciddi fikir verməmişdi. O zaman Qərbdə çoxları elə bilirdi ki, Rusiya hələ uzun müddət yarımletargiya vəziyyətində olacaq. Putinin Gürcüstan torpaqlarına hücumu zamanı da çoxları başa düşmədi ki, bu ayrıca siyasi epizod deyil, imperiya ambisiyalarının həyata keçirilməsi planının başlanğıcıdır. “Rus ayısı” yuxudan ayılır və onda imperiya aclığı hissi güclənir. Krımın anneksiyası bu planın ikinci hissəsi idi. Təbii ki, bunun davamı gələcək və təhlükəlisi odur ki, Cənubi Qafqaz bu strategiyadan qıraqda qala bilməz.
- Son hadisələrdən bu da anlaşılır ki, Qərb Krım uğrunda Rusiya ilə açıq qarşıdurmaya getmək fikrində deyil. Ukrayna ilə qonşu ölkələrdə də bir panika var - hamı başa düşür ki, onlar Ukraynanın taleyini yaşamaqdan sığortalanmayıblar. Nəzərlərini Qərbə, Avropaya yönəldən ölkələr rus zərbəsindən necə qorunsunlar?
- Mən Gürcüstanda, Saakaşvili komandasına ünvanladığım sözləri yenidən təkrarlamaq istəyirəm. Onlar əmin idilər ki, istənilən addımları Qərb və ABŞ tərəfindən hərtərəfli dəstək görəcək. Mən onları başa salmağa çalışırdım ki, Kremllə mübarizədə öz iqtisadi itkilərinə baxmayaraq, Qərb yalnız o ölkəyə kömək edəcək ki, həmin ölkə Qərb üçün əvəzedilməz olsun. Yəni belə bir ölkənin Rusiyaya qurban verilməsi Qərbin maraqlarına ağır zərbə vura bilər. Mən o zamankı Gürcüstan rəhbərliyinə bir neçə yol təklif edirdim. Onlar isə o təkliflərdən yalnız bir hissəsini qəbul etdilər, amma onların icrası belə, idealdan çox uzaq idi. Nəticədə, gördüyünüz kimi, Qərb çox rahatlıqla Saakaşvilini qurban verdi, ona hətta rusiyapərəst daxili müxalifətlə mübarizə aparmağa belə, mane oldu.
- İsrail enerji tələbatının böyük bir hissəsini Azərbaycanın resursları hesabına ödəyir, hər iki ölkənin bir çox sahələrdəki münasibətləri çox yüksək səviyyədədir. Əgər Putin Azərbaycana güclü təzyiqlərə başlasa, İsrail enerji müttəfiqini dəstəkləmək üçün hansı addımları atacaq? Yoxsa İsrail də Putinin qarşısında geri çəkiləcək?
- İsrailin siz deyən siyasi situasiyada necə addım atacağı ölkənin baş nazirinə, hökumətinə ünvanlanmalı olan sualdır. Amma indi heç onların da konkret nəsə deyə biləcəyinə şübhələrim var. Mənim fikrimcə, bu məsələdə İsrailin, ümumiyyətlə Rusiyanı dəstəkləyəcəyini belə istisna etmək olmaz. Rusiyanın əlində təsirli rıçaqlar var. Bununla yanaşı, bu gün Rusiya rəhbərliyinin öz mövqeyini İsrail xalqına çatdırmaq üçün daha böyük imkanları var, nəinki Azərbaycanın.
Rəsmi Bakı heç İsraildə səfirlik belə açmayıb, amma Rusiya ardıcıl olaraq, burada güclü lobbiçilik siyasəti həyata keçirir, öz mövqeyində haqlı olmasını bütün vasitələrlə İsrail xalqına çatdırır. Söhbət hansısa konkret şəxslərlə yaxınlıqdan yox, ümumi işdən getməlidir. Bunu Azərbaycan da nəzərə almalıdır.
Unutmayın ki, Putin Krım barədə illərlə danışır və hazırlaşırdı, əgər Azərbaycana aid ssenarisi varsa, bu barədə də əvvəlcədən danışmağa və hərtərəfli hazırlaşmağa başlayacaq. Azərbaycan konkret situasiyanı gözləməməli və Moskvanın addımlarına qarşı indidən hazırlaşmalıdır. Əgər bu hazırlıq olmasa, Azərbaycanın Putinin yürüşləri qarşısında duruş gətirəcəyinə inanmaq sadəlövhlükdən başqa bir şey deyil. Özü də təhlükəli sadəlövhlük. Hər halda, Azərbaycan rəhbərliyinin bu təhlükəyə qarşı indidən önləyici tədbirlər gördüyünü düşünürəm.
İsmayıl MƏMMƏDLİ
Авраам Шмулевич
Интервью азербайжанской газете «Bizim Yol»
http://bizimyol.info/?xeber=22575
(перевод с азербайджанского)
Согласно мнению некоторых аналитиков, известное выступление Эрдогана в Давосе было сценарием США, которые хотели видеть Турцию, а не Израиль в центре своих стратегических планов на Ближнем Востоке. Согласны ли Вы с этим?
Авраам Шмулевич - Это упрощенный взгляд. Во-первых, это еще вопрос, кто кого больше использует в своих интересах и стратегических планах: США используют Израиль, или Израиль - США. Что касается Турции, то США традиционно опирались в своей политике на арабском Ближнем Востоке на Саудовскую Аравию, Египет и страны Залива. Турция до Эрдогана, при власти военных, была направлена в сторону Европы и, до некоторой степени, Кавказа, не имела и не особо искала влияния на арабские страны, зато находилась в стратегическом союзе с Израилем. Эрдоган начал вытеснять военных, одним из методов этого вытеснения стала переориентация внешней политики, разрыв с Израилем и сближение с Египтом. При этом он подчеркивал лояльность США в ущерб ЕС, Но с января 2009 года, когда турецкий лидер произнес свою сенсационно-скандальную речь в Давосе, утекло много воды и много крови. Турецко-израильские отношении вышли из состояния кризиса, произошло новое сближения. и сейчас Турция и Израиль снова в одной лодке и координируют свою позицию.
Есть вероятность того, что в «арабской весне» столкнулись интересы США и Тель-Авива. Не означает ли это то, что Вашингтон пожертвовал интересами Израиля ради своих выгод?
Авраам Шмулевич - Вашингтон не может "пожертвовать" Израилем в принципе. США, действительно, мировой лидер, и в мире есть лишь две страны. которые хоть в какой-то, не очень большой, степени могут влиять на американскую администрацию в своих интересах: Саудовская Аравия и Государство Израиль. Израиль занимает четвёртое место в мире по экспорту оружия и оборонных технологий, после США, России и Франции. По оценке многих авторитетных органов, как "The Times", "Jane’s Defense Weekly", "The Guardian", «Bulletin Of The Atomic Research», Израиль по ядерной мощи вышел на шестое место после США, РФ, Великобритании, Франции и Китая, а некоторые эксперты помещают Израиль на пятое или даже четвертое место в этом списке, впереди Китая и Франции. Израиль имеет термоядерные и нейтронные бомбы, и является одной из четырех стран - кроме США, Россия и КНР, обладающих стратегической ядерной триадой, то есть, имеет на вооружении средства доставки ядерного оружия во всех трёх природных средах - стратегическая авиация, межконтинентальные баллистические ракеты наземного базирования и подводные ракетоносцы. Вдобавок к ядерному оружию разрабатывает очень сложные виды химического и биологического оружия. Сельское хозяйство Израиля. наверное, самое передовое в мире. При том, что 60 % территории страны составляют пустыни и полупустыни, Израиль практически на 100% обеспечивает себя продуктами питания (импортируются лишь товары, которые в Израилем производить невозможно или очень невыгодно, типа кофе, сахара, некоторые сорта мяса). При этом большое количество продукции экспортируется, даже чёрная икра, Осетровых у нас научились разводить в искусственных прудах, и уже несколько лет назад Израиль вошел в первую тройку мировых экспортеров икры осетровых. В сельском хозяйстве при этом занято 3,5 % работающего населения страны, и каждый человек, работающий в этом секторе, в состоянии прокормить 95 соотечественников. Для сравнения: в США этот показатель равен 1:79, в России - 1:14,7, в Китае - 1:3,6 Израиль слишком мощная страна, что бы кому бы то ни было было по силам ею "жертвовать".
Что касается «арабской весны», то во внешней политике Обама, на мой взгляд, самый неудачный президент Америки за последние лет сто. Его критикуют уже и сами демократы, не только республиканцы. Израиль тоже, наряду со многими в самой Америке, критиковал его "гениальные" начинания, настоятельно советовал Обаме не делать того. что он делал. Нас не послушали - результат вышел катастрофическим.
Кроме того, хочу напомнить. что столица Израиля - это Иерусалим, а не Тель Авив. В Иерусалиме находятся и правительство и Кнессет. Интересы Тель Авива и США не могут столкнуться по определению. Тель Авив - это обычный израильский город, хоть и большой, а США - это страна.
Удивительно, но факт: в позитивном русле движутся переговоры Запада и Ирана. Не кажется ли Вам, что в этих условиях снижается вес Турции и Израиля для Запада?
Авраам Шмулевич - Нет.
События в Украине заставили перейти на второй план сирийский и иранские вопросы. Путин, по сути, бросил вызов авторитету США. Чем грозит соседним странам, в частности Азербайджану, «просыпание» России из сна?
Авраам Шмулевич - Путин заявил, что не признает действия международного права. Российский президент в своей политике стремится к восстановлению Советского Cоюза - об этом говорил и он сам, и очень многие западные эксперты и политики. 12 марта, президент РФ заявил, что считает «не совсем законным» выход Украины из СССР. Но тогда и точно также незаконной, с его точки рения. оказываются независимость и всех остальных стран бывш. СССР, включая и Азербайджан. Действия в этом направлении продолжаются. 10 апреля группа депутатов Госдумы от разных фракций подготовила запрос на имя генерального прокурора России о незаконности распада СССР, требуют провести проверку действий бывшего лидера СССР Михаила Горбачёва, приведшие к распаду Советского Союза. Инициаторы запроса надеются, что после проверки на Горбачева будет заведено уголовное дело за распад СССР. Некоторые политики в России уже заговорили об аннексии Восточного Казахстана. Если развал СССР не легитимен - то не легитимно и существование всех пост-советских государств, в том числе и Азербайджана. А с экономической и стратегической точки зрения для России Азербайджан является более лакомой целью, чем Украина, Грузия или Казахстан. Путин последователен. О своем желании взять реванш и восстановить СССР он сказал еще в начале своего второго срока. Но тогда никто не придал значения этим словам, многим казалось, что Россия вечно будет теперь пребывать в состоянии полупьяного - полулетаргического сна. И мало кто понял, что агрессия против Грузии - это не отдельный эпизод, но начало имперского пробуждения, что у все еще больного русского медведя начали восстанавливаться силы и просыпаются имперские инстинкты. Аннексия Крым стала вторым эпизодом. Очевидно, что последуют и другие. И Южный Кавказ является одним из самых вероятных направлений экспансии. И самым привлекательным экономически и геополитически.
Становится ясным, что Запад не пойдет на открытую конфронтацию с Россией в связи с Крымом. Примечательно, что уже и в соседних Украине странах начались опасения, мол «мы тоже не застрахованы». Как предохраняться от российского удара странам, которые смотрят на Европу и США как на спасителей?
Авраам Шмулевич - Я хочу повторить то, что говорил в свое время представителям прежней власти в Грузии, команде Саакашвили, когда выступал там с лекциями. Они, почему-то, были уверены, то автоматическая поддержка со стороны США и вообще Запада им гарантирована. Я пытался им объяснить, что в противодействии с Кремлем Запад будет активно и в ущерб своим экономическим интересам помогать только той стране, которая имеет для Запада существенное и, главное, незаменимое значение.То есть, которая выполняет какую-то роль. которую только она может исполнить, тогда подчинение этой страны Россией нанесет серьезный урон интересам Запада. Я предлагал тогдашнему грузинскому руководству несколько возможных вариантов. Мои советы был исполнены очень непрофессионально и очень частично. Как мы видели, Запад с легкостью сдал Саакашвили, даже мешал ему бороться с оппозицией. хотя всем было ясно. что это промосковская оппозиция. .
Израиль получает энергоресурсы из Азербайджана, обе страны имеют тесные отношения. Какие методы использует Израиль, если Россия надавит на его энергетического партнера? Или Израиль тоже отступит назад перед Путиным?
Авраам Шмулевич - Как именно поведет себя Израиль в случае давления или агрессии РФ против Азербайджана -- это вопрос для премьер-министра Государства Израиль. И то, вряд ли он сможет на него ответить сейчас.
Я считаю. что нельзя гарантировать, что Израиль не окажет поддержку России.
У России имеются серьезные козыри и серьезные рычаги давления.
При этом у Москвы на сегодняшний момент есть много больше возможностей и механизмом для объяснения своей позиции руководству и народу Израиля, чем у Азербайджана. Баку даже не имеет тут своего посольства, а Россия целенаправленно выстраивает сеть лоббистских структур, всячески продвигает свою позицию, ведет пропаганду. Наедятся только на рычаги влияния через экономические интересы отдельных лиц и государства в целом - просто наивно, ведь у Москвы тоже есть точно такие же механизмы.
К этой ситуации надо готовиться заранее. Как выяснилось, Путин готовил вторжение в Украину и аннексию Крыма в течении нескольких лет. Очевидно, что и в отношении Южного Кавказа и Азербайджана подготовка будет вестись Москвой заранее и основательно. Более того, она уже ведется . Если в ответ Азербайджан будет действовать экспромтом, если вы заранее не просчитаете все возможные действия Москвы, не обдумаете свои шаги и не начнете принимать контр-меры заблаговременно - то мне трудно представить, как вам удастся переиграть Путина.
Dünya yəhudilərinin liderlərindən olan, Beynəlxalq Hipersionist Hərəkatının rəhbəri Avraam Şmuleviç “Bizim Yol”a eksklüziv müsahibə verdi
“Bu gün dünyada ABŞ-ın siyasətinə təsir edə biləcək cəmi 2 ölkə var - Səudiyyə Ərəbistanı və İsrail”
“Putinin imperiya ambisiyaları davam edəcək və Cənubi Qafqaz da bu strategiyadan qıraqda qala bilməz”
ABŞ-ın Yaxın Şərqdə apardığı siyasət regionun, münasibətləri həmişə strateji xarakter daşıyan iki mühüm dost və tərəfdaş ölkəsini - Türkiyə və İsraili biri-birinə qarşı qoydu. «Mavi Mərmərə» və Türkiyə baş naziri Ərdoğanın Davosdakı məşhur çıxışı ilə başlayan gərginlik, sonradan pik həddinə çatdı. İki dövlət arasında illərdir yaranan və formalaşmış siyasi-iqtisadi əlaqələr, demək olar ki, sıfır həddinə yaxınlaşdı.
Bu münaqişədən çıxış yolunu Türkiyə İsraildən 3 tələbin yerinə yetirilməsində görürdü: İsrail “Mavi Marmərə”də öldürülən türk vətəndaşlarına görə üzr istəməli, ölənlərin ailələrinə kompensasiyalar ödəməli və Qəzza bölgəsini dəniz blokadasından tam azad etməlidir.
İsrailin də Türkiyədən öz tələbləri vardı: rəsmi Tel-Əviv Türkiyə parlamenti tərəfindən “Mavi Mərmərə”yə hücumda iştirak etmiş İsrail əsgər və zabitlərinə qarşı məhkəmə iddialarının qadağan edilməsi barədə qanun qəbul edilməsini istəyir. Bununla yanaşı, Türkiyə beynəlxalq aləmdə İsrailə qarşı həyata keçirdiyi siyasətindən, konkret olaraq yəhudi dövlətinin NATO ilə əməkdaşlığına veto qoymaq hüququndan imtina etməlidir.
2013-cü ilin martında İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu faktiki olaraq, rəsmi Ankaranın tələblərini yerinə yetirdi. Ərdoğanla telefon danışığı zamanı Netanyahu dəniz xüsusi təyinatlılarının “Mavi Mərmərə” əməliyyatı zamanı göstərdikləri fəaliyyətə görə üzr istədi.
Bu zəngin baş tutmasının əsas səbəbi ABŞ prezidenti Barak Obamanın israrları idi. Sonralar İsrailə səfər zamanı Obama özü də etiraf etdi ki, faktiki olaraq, Netanyahunu üzr istəməyə o məcbur edib. İsrail cəmiyyətində baş nazirin Türkiyədən üzr istəməsinə münasibət birmənalı olmadı: onu başa düşənlərdən daha çox, tənqid edənlər oldu.
Tənqidçilərin əsas arqumenti ondan ibarət idi ki, istənilən dövlət başçısı qərar verərkən, ilk növbədə dövlət maraqlarına əsaslanmalıdır. İstənilən halda Netanyahunun zəngi öz barışdırıcı missiyasını yerinə yetirdi: tərəflər münasibətləri bərpa etməyə başladılar, hətta mövcud problemli məsələlərin aradan qaldırılması üçün birgə komissiya yaradılması barədə razılığa gəldilər.
Bəzi analitiklər hesab edirlər ki, İsrail və Türkiyə arasında münasibətlərin yaxşılaşdırılmasını sürətləndirən əsas amil Suriyada baş verən hadisələr oldu. Bundan əlavə, Tel-Əviv Türkiyə ilə İran arasında son zamanlar müşahidə olunan yaxınlaşmadan da narahat olmaya bilməz. Yəhudilər əmindirlər ki, güclü Tehranın atom bombası sahib olması, təkcə İsrail üçün deyil, Türkiyənin özü üçün də təhlükə mənbəyi olacaq. İsraildə düşünürlər ki, prezident kreslosuna iddialı olan Ərdoğan üçün yəhudilərin üzr istəməsi və müəyyən kompensasiya ödəmələri baş nazirin elektoral kassasına xeyli divident gətirə bilər.
Bir sözlə, bu gün regionda İsrail-Türkiyə münasibətlərinin vəziyyətindən bir çox məsələlər asılıdır. Biz nahaq yerə bu mövzuya toxunmadıq. Çünki, bu gün bizim iki dövlətin münasibətinə və bu məsələdən doğan geopolitik proseslərə həsr olunan suallarımıza Dünyaca məşhur İsrail politoloqu və tarixçisi, hipersionizm ideologiyasının banisi, dünyanın bir sıra ölkələrində şöbələri fəaliyyət göstərən “Bead Arçeynu” Beynəlxalq Hipersionist Hərəkatının lideri, ravvin Avraam Şmuleviç cavab verəcək.
- Cənab Şmuleviç, bəzi ekspertlər hesab edirlər ki, Ərdoğanın Davosdakı məşhur çıxışı ABŞ-la planlaşdırılan çıxış idi, belə ki, Ağ Ev Yaxın Şərqdəki planlarının mərkəzində İsraili yox, Türkiyəni görmək istəyirdi. Siz bununla razısınızmı?
- Prinsipcə, bu, çox bayağı yanaşmadır. Hələ dəqiq məlum deyil ki, kim kimi öz maraqları baxımından istifadə edir: ABŞ İsraili, yoxsa əksinə. O ki, qaldı Türkiyənin Ağ Ev planlarının mərkəzində dayanmasına, onu deyə bilərəm ki, ABŞ Yaxın Şərqdəki bütün siyasi addımlarında Səudiyyə Ərəbistanı, Misir və digər körfəz ölkələrinə arxalanır.
Ərdoğana qədərki, hərbiçilərin idarəçiliyindəki Türkiyə Avropaya və Qafqaza yönəlmiş siyasət yeridirdi. O zaman Ankara ərəb ölkələrində nüfuz axtarışına çıxmamışdı, amma İsraillə müttəfiqlik münasibətlərində idi. Ərdoğan hərbçiləri sıxışdırdı və nəticədə İsraillə deyil, tutaq ki, Misirlə əməkdaşlığa önəm verdi.
2009-cu ilin yanvarından Davosdan sonra isə çox sular axıb. İndi Türkiyə və İsrail yenidən yaxınlaşma siyasətinə önəm verirlər və bir çox məsələlərdə addımların koordinasiya edilməsi reallığa çevrilir.
- “Ərəb baharı” məsələsində ABŞ-la İsrailin mövqeləri toqquşdu. Fikrinizcə, Vaşinqton niyə Tel-Əvivin maraqlarını qurban verdi?
- Vaşinqton İsraili qurban verə bilməz. Düzdür, ABŞ dünya lideri olan dövlətdir, amma dünyada Ağ Evin siyasətinə təsir edə biləcək cəmi iki ölkə var - Səudiyyə Ərəbistanı və İsrail.
Silah və müdafiə sistemləri ixracı sahəsində İsrail ABŞ, Rusiya, vəFransadan sonra dünyada 4-cü yerdədir. "TheTimes", "Jane’sDefenseWeekly", "The Guardian", «Bulletin Of The AtomicResearch» kimi orqanların avtoritetli ekspertlərinin fikirlərinə görə, atom silahı sahəsində isə İsrail ABŞ, Rusiya, Böyük Britaniya, Fransa və Çindən sonra, altıncı, bəzi ekspertlərin fikrincə isə, hətta Fransa və Çini də qabaqlayaraq, 4-cü yerdədir.
İsrail termoatom və neytron bombalarına malikdir. Dünyada 4 ölkədən - ABŞ, Rusiya, Çin-lə birgə İsrail də strateji atom triadasına malik ölkədir. İsrailin atom bombasını bütün təbii şəraitlərdə hədəfə çatdırmağa silahı var, yəni həm strateji aviasiyaya, həm kontinentlərarası ballistik raketlərə, həm də sualtı raketdaşıyıcılara malik bir dövlətdir. Atom silahı ilə yanaşı, İsrail çox mürəkkəb kimyəvi və bioloji silah növlərinə də malikdir.
Dünya liderliyindəki mövqe təkcə silaha görə yaranmır. Məsələn İsrail kənd təsərrüfatınln inkişafına görə, dünyada liderlərdən biridir. Nəzərə alın ki, bu dövlətin ərazisinin 60 faizi səhra və yarımsəhralardan ibarətdir. İsrail kənd təsərrüfatı məhsulları ilə özünü tam təmin edir. İstisnalar yalnız ölkədə yetişdirilməyən və ya yetişdirilməsi maddi cəhətdən baha başa gələn məhsullara aiddir, yəni bəzi ət növləri, kofe, şəkər və s.
Buna baxmayaraq, İsrail bir çox məhsulları, hətta qara kürünü belə ixrac edir. Nərəkimilər fəsiləsindən olan balıqları bizdə çoxdandır ki, süni şəkildə yetişdirirlər və bir neçə ildir ki, İsrail nərəkimilərin kürüsünün ixracına görə 3-cü yerdədir. Bizdə kəndə təsərrüfatı sahəsində əhalinin cəmi 3,5 faizi çalışır, amma iş elə qurulub ki, bu sektorda yaşayan hər kəs özündən başqa daha 95 israillini qida ilə təmin edə bilir. Müqayisə üçün ABŞ-da bu göstərici 1:79, Rusiyada 1:14,7, Çində 1:3,6-dır. Bütün deyilənləri yekunlaşdırsaq, İsrail onun kim tərəfindənsə qurban verilməsinə yol verməyəcək qədər güclü dövlətdir.
O ki, qaldı “ərəb baharına”, mənə elə gəlir ki, Obama xarici siyasətinə görə ən bacarıqsız ABŞ prezidentidir. Artıq onu təkcə respublikaçı rəqibləri deyil, hətta öz partiyasından - demokratlardan belə tənqid edənlər var. İsrail də ABŞ-da bir çox qüvvələr kimi, Obamanın bu addımını tənqid edir, “Ərəb baharını” başlamamağı məsləhət görürdü. O qulaq asmadı - bu gün nəticə göz qabağındadır.
- Maraqlıdır ki, son zamanlarda Qərblə İranın münasibətləri də düzəlməyə doğru yüksələn xəttlə davam edir. Bu halda, fikrinizcə, regionda Türkiyə və İsrailin mövqeləri zəifləmir ki?
- Xeyr, çünki İran ABŞ-ın regionda müttəfiqi deyil, hətta neytral dövlətə çevrilməsinə də onilliklər var.
- Ukraynadakı son hadisələr sanki Suriya və İran məsələlərini arxa plana keçirdi. Faktiki olaraq, Putin ABŞ-ın dünyadakı avtoritetinə meydan oxudu. “Rus ayısının” yuxudan ayılmasının qonşu ölkələrə, xüsusən də Azərbaycana nə kimi təhlükəsi var?
- Putin sübut etdi ki, o, beynəlxalq hüquq normalarını tanımır və öz əməlləri ilə SSRİ-nin bərpasına çalışır. Martın 12-də isə Putin ümumiyyətlə bütün sərhədləri keçdi. O bəyan etdi ki, Ukraynanın SSRİ-dən çıxmasının o qədər də hüquq normalarına uyğun olmadığını hesab edir.
Bu o deməkdir ki, Putin keçmiş SSRİ respublikalarının heç birinin imperiyadan ayrılmasını düzgün hesab etmir və müstəqilliklərini şübhə altına alır. Söhbət təbii ki, həm də Azərbaycandan gedir. Aprelin 10-da Dövlət Dumasının bir qrup deputatının Rusiya baş prokuroruna “SSRİ-nin dağılmasının qeyri-qanuni olması barədə” müraciət etməsi bu prosesin davam etməsindən xəbər verir. Onlar SSRİ-nin ilk və son prezidenti Mixail Qorbaçovun SSRİ-nin dağılmasına gətirib çıxaran hərəkətlərinin araşdırılmasını tələb edirlər. Sorğu müəllifləri hesab edirlər ki, Qorbaçovun əməllərinin bu yolla araşdırılması ona qarşı SSRİ-nin qeyri-qanuni dağılması səbəbindən cinayət işi açılacaq. Hətta Rusiyada bəzi siyasətçilər Şərqi Qazaxstanın anneksiyası barədə danışmağa başlayıblar. Əgər SSRİ-nin dağılması qeyri-legitimdirsə, deməli bütün respublikarların, o cümlədən Azərbaycanın da yaradılması qeyri-legitimdir. Unutmayın ki, iqtisadi cəhətdən Putin üçün Azərbaycan Ukrayna və Qazaxıstandan heç də az əhəmiyyətli deyil. KQB məktəbi keçən Putin ardıcıllığı pozmağı sevmir.
SSRİ-nin bərpası və revanş götürəcəyi barədə Putin hələ ikinci prezidentlik müddətinə başlayarkən danışmışdı, amma o zaman heç kim buna ciddi fikir verməmişdi. O zaman Qərbdə çoxları elə bilirdi ki, Rusiya hələ uzun müddət yarımletargiya vəziyyətində olacaq. Putinin Gürcüstan torpaqlarına hücumu zamanı da çoxları başa düşmədi ki, bu ayrıca siyasi epizod deyil, imperiya ambisiyalarının həyata keçirilməsi planının başlanğıcıdır. “Rus ayısı” yuxudan ayılır və onda imperiya aclığı hissi güclənir. Krımın anneksiyası bu planın ikinci hissəsi idi. Təbii ki, bunun davamı gələcək və təhlükəlisi odur ki, Cənubi Qafqaz bu strategiyadan qıraqda qala bilməz.
- Son hadisələrdən bu da anlaşılır ki, Qərb Krım uğrunda Rusiya ilə açıq qarşıdurmaya getmək fikrində deyil. Ukrayna ilə qonşu ölkələrdə də bir panika var - hamı başa düşür ki, onlar Ukraynanın taleyini yaşamaqdan sığortalanmayıblar. Nəzərlərini Qərbə, Avropaya yönəldən ölkələr rus zərbəsindən necə qorunsunlar?
- Mən Gürcüstanda, Saakaşvili komandasına ünvanladığım sözləri yenidən təkrarlamaq istəyirəm. Onlar əmin idilər ki, istənilən addımları Qərb və ABŞ tərəfindən hərtərəfli dəstək görəcək. Mən onları başa salmağa çalışırdım ki, Kremllə mübarizədə öz iqtisadi itkilərinə baxmayaraq, Qərb yalnız o ölkəyə kömək edəcək ki, həmin ölkə Qərb üçün əvəzedilməz olsun. Yəni belə bir ölkənin Rusiyaya qurban verilməsi Qərbin maraqlarına ağır zərbə vura bilər. Mən o zamankı Gürcüstan rəhbərliyinə bir neçə yol təklif edirdim. Onlar isə o təkliflərdən yalnız bir hissəsini qəbul etdilər, amma onların icrası belə, idealdan çox uzaq idi. Nəticədə, gördüyünüz kimi, Qərb çox rahatlıqla Saakaşvilini qurban verdi, ona hətta rusiyapərəst daxili müxalifətlə mübarizə aparmağa belə, mane oldu.
- İsrail enerji tələbatının böyük bir hissəsini Azərbaycanın resursları hesabına ödəyir, hər iki ölkənin bir çox sahələrdəki münasibətləri çox yüksək səviyyədədir. Əgər Putin Azərbaycana güclü təzyiqlərə başlasa, İsrail enerji müttəfiqini dəstəkləmək üçün hansı addımları atacaq? Yoxsa İsrail də Putinin qarşısında geri çəkiləcək?
- İsrailin siz deyən siyasi situasiyada necə addım atacağı ölkənin baş nazirinə, hökumətinə ünvanlanmalı olan sualdır. Amma indi heç onların da konkret nəsə deyə biləcəyinə şübhələrim var. Mənim fikrimcə, bu məsələdə İsrailin, ümumiyyətlə Rusiyanı dəstəkləyəcəyini belə istisna etmək olmaz. Rusiyanın əlində təsirli rıçaqlar var. Bununla yanaşı, bu gün Rusiya rəhbərliyinin öz mövqeyini İsrail xalqına çatdırmaq üçün daha böyük imkanları var, nəinki Azərbaycanın.
Rəsmi Bakı heç İsraildə səfirlik belə açmayıb, amma Rusiya ardıcıl olaraq, burada güclü lobbiçilik siyasəti həyata keçirir, öz mövqeyində haqlı olmasını bütün vasitələrlə İsrail xalqına çatdırır. Söhbət hansısa konkret şəxslərlə yaxınlıqdan yox, ümumi işdən getməlidir. Bunu Azərbaycan da nəzərə almalıdır.
Unutmayın ki, Putin Krım barədə illərlə danışır və hazırlaşırdı, əgər Azərbaycana aid ssenarisi varsa, bu barədə də əvvəlcədən danışmağa və hərtərəfli hazırlaşmağa başlayacaq. Azərbaycan konkret situasiyanı gözləməməli və Moskvanın addımlarına qarşı indidən hazırlaşmalıdır. Əgər bu hazırlıq olmasa, Azərbaycanın Putinin yürüşləri qarşısında duruş gətirəcəyinə inanmaq sadəlövhlükdən başqa bir şey deyil. Özü də təhlükəli sadəlövhlük. Hər halda, Azərbaycan rəhbərliyinin bu təhlükəyə qarşı indidən önləyici tədbirlər gördüyünü düşünürəm.
İsmayıl MƏMMƏDLİ