Мая бабуля
Бабуля сышла за дзень да пачатку зімы. Яна не любіла зіму. Кожная зіма для яе была выпрабаваньнем -- холадам, шэрасьцю і, галоўнае, сумам, адсутнасьцю працы. Бабуля, яшчэ маладая, казала, што сядзець на лаўцы ля дому і пляткарыць зь сяброўкамі -- гэта не дзеля яе, таму, калі мне, яе першай унучцы, споўнілася пяць гадоў і мы прыехалі ў Малдавію з галоднага непрыкметнага беларускага мястэчка Барань, бабуля зь дзядулям набылі хату ў вёсцы, саступілі нам сваю кватэру ў Ціраспалі і паехалі ладзіць новае для сябе жыцьцё. Для бабулі вёска была не новым, а, хутчэй, добра забытым старым. Яна нарадзілася ў 1935-м годзе, у вёсцы Каратальск -- на поўначы Казахстана.
З падарожжамі на яе радзіму ў мяне зьвязана шмат вельмі яскравых успамінаў. Гэта й маленькі гучны лятак з Алматы да Талдыкоргана, паўгадзіны лёту ў якім падаваліся мне апошнімі. І чаканьне на нейкай богам забытай аўтастанцыі а пятай раніцы. Мурашы на лаўцы, якія мяне пакусалі да апёкаў. Добрыя кранальныя ўспаміны, якія і зараз, як подых сьвежага паветра, напаўняюць маю душу пачуцьцём еднасьці зь гэтым божым цудам, якое называецца жыцьцё. Замест плоту -- арык, і вялізны сад, які цягнецца ў далеч, куды толькі можа пабачыць вока, з трымя дзясяткамі старых яблыняў. Іх водар і зараз урываецца мне ў нос і ў роце пачынае ўзьнікаць сліна, нібыта гэты жоўты лімоннік, гэты ранет, гэты, ня ведаю як звалі, але агромністы жоўта-чырвоны плод я трымаю ў руках проста зараз. Такіх дзіўных і смачных яблыкаў я ня памятаю больш нідзе, нідзе ў сьвеце. А бабуля кажа мне, ужо на зваротным шляху ў летаку, на гэты раз вялікім і, падаецца, надзейным, што Алма-Ата перакладаецца з казацкага як Айцец Яблык. Такім чынам Казахстан для мяне назаўсёды паўстае як яблычная краіна. Галавакружны ўспамін -- падвясны мост над бурлівай, нібыта кіпячай, горнай ракой, струмень, што зьлегку пекакатваў вялізныя камяні. Як па яму жудасна было ісьці! Я й зараз адчуваю гэты страх, таму што мост быў вельмі высокі, вельмі даўгі і так моцна разгойдваўся, што, падавалася, зараз скіне ўсіх нас у прорву.
Я не магу ўявіць, што маёй бабулі больш няма. Мне яна падавалася вечнай і заўсёднай. Яна даўно скардзілася на свае ногі, яна пакутвала з-за сваіх каленяў дваццаць год. Апошнім часам кожны крок даваўся ёй з болем, але яна хадзіла, яна ўвесь час нешта рабіла і рухалася. Агарод, жывёлы, швейная машынка, кансэрвацыя, торты і дамашні хлеб -- усё было на ёй. Яна рабіла, ішла крок за крокам пераадольваючы боль. І сьпявала, сьпявала, сьпявала. І вось гэтае сталае пераадоленьне чамусьці давала мне упэўненасьць, ілюзію -- што б не здарылася, бабуля будзе, будзе заўсёды.
З Каратальскам зьвязаня вельмі яскравыя ўспаміны, як заўсёды, калі мы ў падарожжы трапляем у цалкам іншы сьвет, у нейкую казачную прастору. Мая тамтэйшая сястра Наташа праз розніцу ва ўзросьце падавалася мне істотай з іншага вымярэньня, яна слухала "Ласкавы Май" і фарбавала вусны. Яна была мне насамрэч цёткай. І гэта было пачуцьцё гонару -- сябраваць з 13-гадовай дзяўчынкай. Узгадваю, як мы ішлі за хлебам у вясковую пякарню. Мы стаялі ў чарзе па хлеб, і яго на нашых вачах даставалі з гіганцкіх пячэй на драўлянія сталы і адразу аддавалі, кожнаму па вялізнаму квадратнаму, як дзьве нашы звычайныя цагліны, бохану чорнага іржанога. Мы ледзь данеслі яго. Ён быў цяжкі і вельмі гарачы. На зваротным шляху ледзь-ледзь пачынаўся сьвітанак. Такога хлеба я больш ніколі нідзе не каштавала -- дома мы елі яго з самаробнымі вяршкамі, намазвалі лыжкай густыя, як масла, вяршкі на чорную-чорную лусту хлеба. Гэта быў такі кайф!
Падарожнічаць я пачала ў 4 гады. З бабуляй мы былі ў Кіргізіі, лавілі рыбу ў блакітным Ісык-Куле. Елі ўрук. Зьбіралі абляпіху. Мы жылі ў нейкім закрытым санаторыі, куды зь дзецьмі было нельга. Я ўвесь час як зачараваная глядзела ў акно і не магла дацяміць -- горы былі проста тут, рукой можна дастаць, а бабуля кажа, што да іх на аўтобусе ехать дзьве гадзіны. І мяне кармілі на газоне, які быў абкружаны кустамі самшыту. Бабуля распавядала, што на ўсходзе ўсе людзі ядзяць рукамі, і паказвала як. Я памятаю, як непаслухмяная грэчка разьбягалася ў маіх пальцах. А потым дзед зрабіў мне маленькую лыжачку з драўлянай галінкі.
Мая бабуля была вельмі невялікага росту. І я да сёньня не магу зразумець некаторых рэчаў. Калі мне было гадоў 6, я падвярнула нагу і бабуля несла мяне да аўтобуснага прыпынку на руках. А там кіламетры тры, ня меньш. Як? І мы стаялі зь ёй потым увесь час у перапоўненым аўтобусе. І ніхто не саступіў месца ані ёй, сталай жанчыне, ані мне -- маўляў дзяўчынка маладая, пастаіць. Яна была надта інтэлігентнай для таго, каб папрасіць пра такое. Гэты ўспамін зараз ірве мне душу.
Мая інтэлігентная бабуля, калі жыла ў горадзе, штотыдзень хадзіла ў перукарню. Яна шыла сабе сукенкі з нейкіх дзіўных каштоўных тканін, якія назапасіла пад час жыцьця ў вайсковым гарадку ў Польшчы. Я й зараз нідзе ня бачыла такіх тканін. Потым яна ўсе свае сукні перашывала мне з сястрой -- мы кожнае сьвята апраналі новае. Я магла намаляваць любую сукенку ці спадніцу, а бабуля шыла па маіх эскізах. Шыла мне строі, паліто, шыла майму тату футляр на гітару, заплечнікі й намёты з парашутнай тканіны. Потым шыла маім дзецям і майму мужу. У бабулі былі залатыя рукі і шырокае сэрца. Яна ніколі не скардзілася. Яна часта распавядала пра свае дзяцінства, пра маладосьць. Як мой дзед, які прыехаў пасьля вайны узараць цаліну, ўзяў яе ў жонкі. І яны паехалі кудысьці праз усю краіну, месяц у вагоне для жывёлаў. І ехала так цэлая рота. Маладым адзьдзялілі кут прасьцінай.
Я ня здолела паехаць на хаўтуры, таму што апынулася без замежнага пашпарта. Мяне чорнай прасьцінай адзьдзялялі ад бабулі. Назаўсёды. Але, калі чэсна, я не магла прымусіць сябе паехаць, я хацела думаць, што мая бабуля жывая, што яна толькі кудысьці зьехала й я сяду ў цягнік і прыеду, каб яна нарабіла стос гарбузовых пірагоў і яшчэ раз распавяла гісторыю пра свае жыцьцё ў вучэльні, як сяброўкі выскублі ёй усе бровы і як яны з дапамогай відэльца падключалі электрычную плітку да лямпачкі і варылі сабе кашу.
З падарожжамі на яе радзіму ў мяне зьвязана шмат вельмі яскравых успамінаў. Гэта й маленькі гучны лятак з Алматы да Талдыкоргана, паўгадзіны лёту ў якім падаваліся мне апошнімі. І чаканьне на нейкай богам забытай аўтастанцыі а пятай раніцы. Мурашы на лаўцы, якія мяне пакусалі да апёкаў. Добрыя кранальныя ўспаміны, якія і зараз, як подых сьвежага паветра, напаўняюць маю душу пачуцьцём еднасьці зь гэтым божым цудам, якое называецца жыцьцё. Замест плоту -- арык, і вялізны сад, які цягнецца ў далеч, куды толькі можа пабачыць вока, з трымя дзясяткамі старых яблыняў. Іх водар і зараз урываецца мне ў нос і ў роце пачынае ўзьнікаць сліна, нібыта гэты жоўты лімоннік, гэты ранет, гэты, ня ведаю як звалі, але агромністы жоўта-чырвоны плод я трымаю ў руках проста зараз. Такіх дзіўных і смачных яблыкаў я ня памятаю больш нідзе, нідзе ў сьвеце. А бабуля кажа мне, ужо на зваротным шляху ў летаку, на гэты раз вялікім і, падаецца, надзейным, што Алма-Ата перакладаецца з казацкага як Айцец Яблык. Такім чынам Казахстан для мяне назаўсёды паўстае як яблычная краіна. Галавакружны ўспамін -- падвясны мост над бурлівай, нібыта кіпячай, горнай ракой, струмень, што зьлегку пекакатваў вялізныя камяні. Як па яму жудасна было ісьці! Я й зараз адчуваю гэты страх, таму што мост быў вельмі высокі, вельмі даўгі і так моцна разгойдваўся, што, падавалася, зараз скіне ўсіх нас у прорву.
Я не магу ўявіць, што маёй бабулі больш няма. Мне яна падавалася вечнай і заўсёднай. Яна даўно скардзілася на свае ногі, яна пакутвала з-за сваіх каленяў дваццаць год. Апошнім часам кожны крок даваўся ёй з болем, але яна хадзіла, яна ўвесь час нешта рабіла і рухалася. Агарод, жывёлы, швейная машынка, кансэрвацыя, торты і дамашні хлеб -- усё было на ёй. Яна рабіла, ішла крок за крокам пераадольваючы боль. І сьпявала, сьпявала, сьпявала. І вось гэтае сталае пераадоленьне чамусьці давала мне упэўненасьць, ілюзію -- што б не здарылася, бабуля будзе, будзе заўсёды.
З Каратальскам зьвязаня вельмі яскравыя ўспаміны, як заўсёды, калі мы ў падарожжы трапляем у цалкам іншы сьвет, у нейкую казачную прастору. Мая тамтэйшая сястра Наташа праз розніцу ва ўзросьце падавалася мне істотай з іншага вымярэньня, яна слухала "Ласкавы Май" і фарбавала вусны. Яна была мне насамрэч цёткай. І гэта было пачуцьцё гонару -- сябраваць з 13-гадовай дзяўчынкай. Узгадваю, як мы ішлі за хлебам у вясковую пякарню. Мы стаялі ў чарзе па хлеб, і яго на нашых вачах даставалі з гіганцкіх пячэй на драўлянія сталы і адразу аддавалі, кожнаму па вялізнаму квадратнаму, як дзьве нашы звычайныя цагліны, бохану чорнага іржанога. Мы ледзь данеслі яго. Ён быў цяжкі і вельмі гарачы. На зваротным шляху ледзь-ледзь пачынаўся сьвітанак. Такога хлеба я больш ніколі нідзе не каштавала -- дома мы елі яго з самаробнымі вяршкамі, намазвалі лыжкай густыя, як масла, вяршкі на чорную-чорную лусту хлеба. Гэта быў такі кайф!
Падарожнічаць я пачала ў 4 гады. З бабуляй мы былі ў Кіргізіі, лавілі рыбу ў блакітным Ісык-Куле. Елі ўрук. Зьбіралі абляпіху. Мы жылі ў нейкім закрытым санаторыі, куды зь дзецьмі было нельга. Я ўвесь час як зачараваная глядзела ў акно і не магла дацяміць -- горы былі проста тут, рукой можна дастаць, а бабуля кажа, што да іх на аўтобусе ехать дзьве гадзіны. І мяне кармілі на газоне, які быў абкружаны кустамі самшыту. Бабуля распавядала, што на ўсходзе ўсе людзі ядзяць рукамі, і паказвала як. Я памятаю, як непаслухмяная грэчка разьбягалася ў маіх пальцах. А потым дзед зрабіў мне маленькую лыжачку з драўлянай галінкі.
Мая бабуля была вельмі невялікага росту. І я да сёньня не магу зразумець некаторых рэчаў. Калі мне было гадоў 6, я падвярнула нагу і бабуля несла мяне да аўтобуснага прыпынку на руках. А там кіламетры тры, ня меньш. Як? І мы стаялі зь ёй потым увесь час у перапоўненым аўтобусе. І ніхто не саступіў месца ані ёй, сталай жанчыне, ані мне -- маўляў дзяўчынка маладая, пастаіць. Яна была надта інтэлігентнай для таго, каб папрасіць пра такое. Гэты ўспамін зараз ірве мне душу.
Мая інтэлігентная бабуля, калі жыла ў горадзе, штотыдзень хадзіла ў перукарню. Яна шыла сабе сукенкі з нейкіх дзіўных каштоўных тканін, якія назапасіла пад час жыцьця ў вайсковым гарадку ў Польшчы. Я й зараз нідзе ня бачыла такіх тканін. Потым яна ўсе свае сукні перашывала мне з сястрой -- мы кожнае сьвята апраналі новае. Я магла намаляваць любую сукенку ці спадніцу, а бабуля шыла па маіх эскізах. Шыла мне строі, паліто, шыла майму тату футляр на гітару, заплечнікі й намёты з парашутнай тканіны. Потым шыла маім дзецям і майму мужу. У бабулі былі залатыя рукі і шырокае сэрца. Яна ніколі не скардзілася. Яна часта распавядала пра свае дзяцінства, пра маладосьць. Як мой дзед, які прыехаў пасьля вайны узараць цаліну, ўзяў яе ў жонкі. І яны паехалі кудысьці праз усю краіну, месяц у вагоне для жывёлаў. І ехала так цэлая рота. Маладым адзьдзялілі кут прасьцінай.
Я ня здолела паехаць на хаўтуры, таму што апынулася без замежнага пашпарта. Мяне чорнай прасьцінай адзьдзялялі ад бабулі. Назаўсёды. Але, калі чэсна, я не магла прымусіць сябе паехаць, я хацела думаць, што мая бабуля жывая, што яна толькі кудысьці зьехала й я сяду ў цягнік і прыеду, каб яна нарабіла стос гарбузовых пірагоў і яшчэ раз распавяла гісторыю пра свае жыцьцё ў вучэльні, як сяброўкі выскублі ёй усе бровы і як яны з дапамогай відэльца падключалі электрычную плітку да лямпачкі і варылі сабе кашу.